Concept notitie Eerste aanzet tot het transitiearrangement jeugdzorg Per 1 januari 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdhulp. De voorbereidingen hiertoe zijn in volle gang. Het Rijk schrijft voor dat de gemeenten in regionaal verband vóór 31 oktober 2013 een regionaal transitiearrangement opstellen. Dit transitiearrangement jeugd regelt het overgangsregime voor bestaande gevallen in het overgangsjaar 2015. Inhoud transitiearrangement In dit arrangement geven gemeenten aan hoe ze: de continuïteit van zorg in 2015 realiseren, jeugdigen die vóór 1 januari 2015 zorg ontvangen, blijven deze zorg in 2015 ontvangen bij dezelfde aanbieder. Voor de pleegzorg geldt hiervoor geen termijn. de infrastructuur realiseren om deze continuïteit te bieden aan de zittende cliënten en nieuwe cliënten tot aan 1/1/2015 (bijv. wachtlijst cliënten) de frictiekosten beperken. Gemeenten binnen de regio moeten dit arrangement onderling opstellen. Zij doen dat na overleg met de huidige financiers en de relevante aanbieders. Totale instemming van zorgaanbieders is niet nodig. Wel is het nodig dat aanbieders beoordelen of de zorg van hun cliënten is geborgd. Bijeenkomst met jeugdzorgaanbieders De gemeenten in de regio rivierenland nodigden alle relevante jeugdzorgaanbieders uit om in gesprek te komen rond het transitiearrangement. Deze eerste bijeenkomst vindt plaats op 10 september. De zorgaanbieders mogen verwachten dat wij als 10 regiogemeenten onderling op één lijn zitten. Het is daarom belangrijk voorafgaand aan de bijeenkomst van 10 september de standpunten van de individuele gemeenten op een aantal uitgangspunten te toetsen. Hiertoe leggen we in deze notitie een aantal voorlopige keuzes voor. Deze keuzes kunnen worden opgevat als gezamenlijke vertrekpunten van de regiogemeenten. In het verdere proces tot 31 oktober kunnen nieuwe inzichten nog tot aanpassing van de keuzes leiden. Het uiteindelijke transitiearrangement leggen we 22 oktober 2013 voor aan de individuele colleges. Voorlopig budgettair beeld In 2015 krijgen gemeenten het historisch budget toegekend. Gemeenten zijn immers verplicht lopende contracten in 2015 over te nemen en hiervoor moeten zij uiteraard beschikken over voldoende middelen. Daarna moeten gemeenten geleidelijk overgaan op een budget, dat wordt vastgesteld op basis van een objectief verdeelmodel. De voorlopige uitkomsten van dit verdeelmodel zullen worden opgenomen in de meicirculaire gemeentefonds 2014 en de definitieve in de meicirculaire van 2015. We willen zorgaanbieders echter nu alvast een indicatie geven van de omvang van de budgetten jeugdzorg in de regio rivierenland. In de meicirculaire 2013 zijn voorlopige historische cijfers opgenomen. De definitieve verdeling van de jeugdzorgmiddelen 2015 zal in de meicirculaire van 2014 worden gegeven. De voorlopige gegevens schetsen het volgende beeld. Gemeente aantal cliënten budget 2015 budget per jeugdige < 18jr aantal jeugdigen < 18 jr t.o.v. jeugdigen in in abs. abs. % Buren 3.525.564 605 5823 643 11,0 Culemborg 4.218.052 633 6668 784 11,8 Geldermalsen 4.081.042 642 6352 687 10,8 Lingewaal 1.299.467 520 2498 232 9,3 Maasdriel 3.769.450 711 5305 647 12,2 Neder-Betuwe 4.397.369 711 6186 666 10,8 Neerijnen 1.461.647 497 2941 296 10,1 Tiel 7.759.010 813 9543 1275 13,4 West Maas en Waal 2.358.046 607 3885 444 11,4 Zaltbommel 4.344.764 642 6767 740 10,9 Totaal 37.214.411 665 55968 6414 11,5 1
Zorgcontinuïteit, een zachte landing Het Rijk, de VNG en IPO (interprovinciaal overleg) maakten in april 2013 afspraken om zorg te dragen voor een zachte landing waardoor de beoogde continuïteit van zorg (lopende trajecten) gewaarborgd is en de frictiekosten beperkt blijven. De bestuurlijke afspraken zijn er op gericht een transitie per 1 januari 2015 te realiseren die zonder ongelukken plaatsvindt. De transitie moet de achterliggende doelen van de stelselherziening dienen: de transformatie van de zorg voor jeugd in Nederland. De transitie is dus meer dan een structuurwijziging, het is een transformatie waarmee het handelen en de cultuur moet wijzigen. De transitie moet op 1 januari 2015 zijn afgerond. Het transformatieproces heeft geen duidelijke start- en einddatum maar is een geleidelijk proces van verbetering. Het is aan gemeenten om het principe van de zachte landing concreet in te vullen. Het transitiearrangement jeugd moet duidelijkheid geven aan de zorgaanbieders over de mate waarin gemeenten in 2015 ingrijpen in de huidige aanbodstructuur. Met andere woorden op welke omzet mogen bestaande aanbieders rekenen en welke omzet gaat naar nieuwe aanbieders. Om een keuze hierin te maken zijn de volgende overwegingen van belang: Het Rijk voert een bezuiniging door van circa 4%. Het is mogelijk om alleen het kortingspercentage van circa 4% te hanteren. Maar de gemeente kan er ook voor kiezen om bijvoorbeeld 10% of 15% te korten om daarmee ruimte te creëren voor nieuw of ander aanbod. Volgens de VNG wordt gemiddeld 42% van het budget in 2015 vastgelegd door het overgangsrecht. De wet verplicht ons dit budget in 2015 te besteden bij bestaande aanbieders. De continuïteit van zorg in het gehele jaar 2015 vraagt dat instellingen wel overeind blijven in 2015. IPO schat in dat een instelling hiervoor zekerheid moet hebben voor minstens 80% van het budget van 2014 Van het budget dat overgaat naar de gemeenten zal een deel nodig zijn voor de apparaatskosten die gemeenten en regio s maken in het organiseren van de zorg voor jeugd vanaf 1 januari 2015. In de septembercirculaire wordt hierover nadere informatie opgenomen. Gemeenten kunnen overwegen bij het ingrijpen in de aanbodstructuur een onderscheid te maken naar verschillende doelgroepen of typen van zorg. Waar verwacht je bijvoorbeeld de meeste mogelijkheid tot beweging: bij de langdurige, zwaardere vormen van zorg en/of bij de lichtere zorgvormen. Het is verleidelijk te veronderstellen dat verandering bij lichte zorg makkelijker te realiseren is. Maar ook bij zwaardere zorg, zijn veranderingen noodzakelijk. Omdat zware zorg dure zorg is, hebben kleine veranderingen juist daar een relatief groter financieel effect. Om de inhoudelijke en financiële doelen te behalen, is transformatie bij alle partijen noodzakelijk. De hoogte van de korting bij bestaande aanbieders in 2015 moet daartoe wel beperkt blijven. Met de verdeling tussen bestaande en nieuwe aanbieders is het balanceren tussen behoud van capaciteiten/kennis en ruimte voor innovatie bij gemeenten. Het succes van de stelselwijziging (structuur) wordt bepaald door de mate waarin gemeenten en zorgaanbieders erin slagen om de jeugdhulp te transformeren (cultuur en handelen).we moeten daarom in het budgetverdelingssysteem een prikkel inbouwen voor transformatiegedrag. Voorbeelden van transformatiegedrag: het zo kort mogelijk houden van trajecten, het zo mogelijk afschalen van zware zorg naar lichte zorg, vermijden van dure zorg, enz. Hoe zachter de landing, hoe lager de (maatschappelijke) frictiekosten. Hoe zachter de landing hoe meer beperking van het risico dat cliënten tussen het wal en schip raken. Daarmee beperk je dat problemen binnen het gezin en kosten kunnen oplopen. Hoe zachter de landing, hoe meer voorbereidingstijd. Dit biedt meer mogelijkheid om de transities ondanks de tempoverschillen, toch op elkaar aan te sluiten. Op basis van bovenstaande overwegingen komen we tot het volgende voorstel Voorstel 1. Zorgcontinuïteit, een zachte landing in het overgangsjaar 2015 beperkt ingrijpen in de bestaande aanbodstructuur; en sterke inzet op transformatie (cultuur en handelen); daarbij geen onderscheid maken tussen lichte en zware zorg. 2
Zoals gezegd, moet het transitiearrangement jeugd duidelijkheid geven aan bestaande aanbieders over de budgetverdeling. Gegevens over de huidige budgetten en de verdeling daarvan zijn landelijk onvoldoende beschikbaar. In de laatste week van juli deed onze regionale projectgroep transitie jeugdzorg daarom een gegevensuitvraag rechtstreeks bij de relevantie zorgaanbieders. De zorgaanbieders bleken zeer welwillend om mee te werken. Desondanks kan (nog) niet door iedere partij het gevraagde worden geleverd. Voor de bijeenkomst van 10 september willen we echter wel zo veel mogelijk duidelijkheid geven. We stellen daarom de volgende hoofdlijnen voor budgetverdeling voor. Voorstel 2. Hoofdlijnen voor budgetverdeling overgangsjaar 2015 Huidige situatie: Situatie 2015 Totale budget Totale budget incl. korting 4% aftrek: uitvoeringskosten huidige financiers Aftrek: uitvoeringskosten gemeenten (vergelijkbaar aan niveau huidige financiers) resultaat:omzet zorgaanbieders Aftrek: 20% voor innovatie en (nieuwe) aanbieders (nieuwe cliënten) resultaat: omzet bestaande zorgaanbieders (voor bestaande en nieuw cliënten) 80% van deze omzetruimte voor bestaande aanbieders delen we direct toe aan de individuele aanbieders en 20% reserveren we voor bestaande en nieuwe aanbieders. Verdeling van deze 20% is afhankelijk van resultaten transformatie in 2015 Rekening houdend met het feit dat een deel van de cliënten als PGB-houder een vrije keus zal hebben tussen zorgaanbieders en situaties dat een cliënt van aanbieder wil wisselen Infrastructuur, een soepel proces voor de cliënt Het transitiearrangement jeugd moet ingaan op de infrastructuur die nodig is om de zorgcontinuïteit te waarborgen. Met de zachte landing wil regio rivierenland waarborgen dat zittende cliënten bij bestaande aanbieders in zorg kunnen blijven. Er zijn echter per 31 december 2014 ook cliënten die wel een indicatie hebben, maar op dat moment nog niet in zorg zijn. In het transitiearrangement moeten gemeenten ook aangeven hoe deze wachtlijstcliënten worden toegeleid naar de zorg waarop zij een aanspraak hebben. Het is niet verplicht dat dit bij een bestaande aanbieder moet gebeuren. Dit betekent onder meer dat in het arrangement staat hoe en bij wie met ingang van 1 januari 2015 de toeleidingsfunctie is belegd, die nu onder meer door bureaus jeugdzorg wordt uitgevoerd. Een logisch uitgangspunt bij het realiseren van de infrastructuur is, dat voor de cliënt een vloeiend proces ontstaat van 31-12-2014 naar 1-1-2015. Met de visie samenredzame samenleving besloten de gemeenteraden in rivierenland dat het grootste deel van de daadwerkelijke ondersteuning binnen het sociaal domein, lokaal en dicht bij de burger gaat plaatsvinden. De lokale infrastructuur krijgt daarmee ook in de toeleiding een belangrijke functie. Voor een vloeiende overgang, is het belangrijk dat we ruim voor 1 januari 2015 de eerste stappen zetten om de huidige toeleidingsfuncties (BJZ/CIZ) af te stemmen met de nieuwe toeleidingsfunctie binnen de 3
lokale infrastructuur. We willen daarom afspreken dat reeds vanaf 1 september de indicatiestelling in samenwerking met de lokale infrastructuur plaatsvindt. We willen daarmee voorkomen dat wachtlijstcliënten last hebben van de overdracht. We komen daarom tot het volgende voorstel voorstel 2. Infrastructuur, een soepel proces voor de cliënt Een vloeiend proces voor wachtlijstcliënten van 31-12-2014 naar 1-1-2015 Indicatiestelling vanaf 1 september 2014 een samenwerking tussen de huidige toeleiders en de toeleiding binnen de lokale infrastructuur. Frictiekosten Iedere bezuiniging en stelselherziening gaat gepaard met frictiekosten, zo ook de transitie jeugdzorg. De frictiekosten worden voor gemeenten problematisch wanneer de continuïteit van zorg in gevaar is. Gemeenten zijn niet aansprakelijk voor frictiekosten en in de arrangementen hoeven de frictiekosten niet opgelost te worden. Op hoofdlijn onderscheiden we drie scenario s voor de frictiekosten: 1. niets doen Het eerste scenario houdt in dat gemeenten niets ondernemen richting de jeugdzorgaanbieders. De jeugdzorgaanbieders moeten zelf de frictiekosten opvangen. Uiteraard zullen instellingen in de eigen cirkel van invloed maatregelen kunnen nemen die frictie te beperken. 2. frictiekosten verminderen Het tweede scenario houdt in te bekijken hoe de frictiekosten bij jeugdzorgaanbieders gereduceerd kunnen worden. De gemeenten binnen een regio en aanbieders spelen hierin een belangrijke rol. Er is geen sprake van vergoeding. Mogelijke maatregelen om frictiekosten te verminderen, zijn: Eén van de meest effectieve manieren is het verschaffen van duidelijkheid. Dit doet regio rivierenland bijvoorbeeld met het geven van duidelijkheid over de verschuiving van omzet. Aanbieders zijn dan in staat om hun bedrijfsvoering vroegtijdig aan te passen en kunnen zo voorsorteren. Inzet van de flexibele schil in organisaties, juiste afwegingen bij investeringsbesluiten en natuurlijk verloop kunnen zo goed worden benut. Verder kunnen vraag een aanbod worden samengebracht om desgewenst overname mogelijk te maken van direct personeel, overhead en/of vastgoed, door een gemeente of door een andere (nieuwe) jeugdzorgaanbieder. Een derde mogelijkheid is het geven van garanties over op- en afbouw van budget, zodat jeugdzorgaanbieders langzaam naar de nieuwe situatie kunnen toewerken. De regio rivierenland geeft hieraan vorm door de zachte landing. 3. frictiekosten vergoeden Het derde scenario houdt in dat (delen) van de frictiekosten voor de jeugdzorgaanbieders worden vergoed. Hiervoor is de hoogte mede afhankelijk van de mate waarin de zorgcontinuïteit van een instelling in gevaar komt. Zoals gezegd vormt vergoeding van frictiekosten geen uitgangspunt bij de regionale transitiearrangementen. Wanneer frictiekosten worden vergoed, moet dit worden opgevangen binnen het jeugdzorgbudget, zoals gepubliceerd in de meicirculaire. Dit leidt tot minder budget dat besteed kan worden aan zorg. Dit is vanuit het perspectief van de cliënten jeugdzorgaanbieder onwenselijk. We komen daarom tot het volgende voorstel voorstel 3. Frictiekosten verminderen Frictiekosten verminderen in het samenspel tussen gemeenten en zorgaanbieders Voorbehouden transitiearrangement 4
Het is belangrijk om de zorgaanbieders vroegtijdig te informeren over de voorbehouden die regio rivierenland wil hanteren bij het opstellen van het transitiearrangement jeugd. Gemeenten mogen de volgende voorbehouden maken bij het opstellen van het transitiearrangement. Voorbehoud goedkeuring gemeenteraad. De transitiearrangementen geven een voornemen om bepaalde budgetten te alloceren. Het ligt voor de hand om de gemeenteraden hiermee te laten instemmen. In dat geval dient er een voorbehoud gemaakt te worden ten aanzien van de instemming door de gemeenteraad. Voorbehoud van volumes. De transitiearrangementen dienen ruim een jaar voor de inwerkingtreding van de Jeugdwet te worden opgesteld. In het tussenliggende jaar kunnen de cijfers veranderen. Het ligt voor de hand dat er een voorbehoud wordt gemaakt met betrekking tot de volumes. Voorbehoud van macrobudget. In de meicirculaire van 2014 kunnen er wijzigingen in het budget optreden. Het ligt voor de hand om hier een voorbehoud over op te nemen. Voorbehoud inwerkingtreding Jeugdwet. Het is een bestuurlijk voornemen dat de Jeugdwet op 1 januari 2015 wordt aangenomen, op basis van het voorstel zoals dat nu voorligt. Het ligt voor de hand het voorbehoud te maken dat het voorstel zoals dat nu voorligt niet op relevante onderdelen wordt aangepast. Voorbehoud certificering. Er kunnen afspraken met betrekking tot jeugdbescherming en jeugdreclassering worden gemaakt met de bureaus jeugdzorg. Dat dient dan te gebeuren onder voorbehoud van certificering van deze instellingen. Voorbehoud kwaliteitseisen. De afspraken met aanbieders van jeugdhulp dienen gemaakt te worden onder voorbehoud dat deze aanbieders voldoen aan die kwaliteitseisen in de jeugdwet die op voorhand toetsbaar zijn (voorzien in: een effectieve en laagdrempelige klachtenbehandeling, medezeggenschap en systematische kwaliteitsbewaking een meldcode voor huiselijk geweld en kindermishandeling). Op basis van bovenstaande overwegingen komen we tot het volgende voorstel voorstel 5. Voorbehouden transitiearrangement Voorbehoud goedkeuring gemeenteraad Voorbehoud van volumes Voorbehoud van macrobudget Voorbehoud inwerkingtreding Jeudwet Voorbehoud certificering Voorbehoud kwaliteitseisen. Sterke inzet op transformatie (cultuur en handelen); Geen onderscheid tussen lichte en zware zorg. 5