Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden Colofon Serie Statistiek 2005/10b Uitgave Concernstaf, gemeente Leiden, oktober 2005 Projectleiding BOA (Beleidsinformatie, Onderzoek en Advies) mw. drs. E. Dijkstra tel: 071-516 5123 e-mail: boa@leiden.nl Opdrachtgever Concernstaf, Stategie & Beleid Onderzoeksuitvoering WBK Marktonderzoek, Den Haag Oplage 250
2 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden
INHOUD Samenvatting 5 1. Inleiding 9 1.1 Achtergrond 9 1.2 Indeling rapport 9 2. Profiel Veelkleurig Leiden 10 2.1 Aantal inwoners 10 2.2 Districten 10 2.3 Sekse 11 2.4 Leeftijd 11 2.5 Huishoudensamenstelling 11 2.6 Opleiding 12 2.7 Betaald werk 12 2.8 Huishoudinkomen 12 3. Multiculturele buurtcontacten 13 3.1 Beoordeling eigen buurt 13 3.2 Belang en hoeveelheid buurtcontacten 14 3.3 Multiculturele contacten in de eigen buurt 15 4. Integratie allochtonen 16 4.1 Woonjaren in Nederland 16 4.2 Taal die thuis en buitenshuis gesproken wordt 16 4.3 Nederlander of buitenlander 17 5. Religie 18 5.1 Geloofsovertuiging 18 5.2 Bezoek kerk, moskee of tempel 18 6. Normen en waarden 19 6.1 Belangrijkste normen en waarden 19 6.2 Respect voor geloof, aanpassen aan elkaar en behoud eigen cultuur 19 6.3 Vijf stellingen over verschillen man/vrouw en homoseksualiteit 20 7. Schoolkeuze en toekomstverwachting kinderen 21 7.1 Keuze basisschool 21 7.2 Ouderavonden en vrijwilligerswerk op school 21 7.3 Stellingen over toekomst kinderen 22 8. De sterke punten van Leiden en de taak voor de toekomst 23 8.1 Sterke punten Leiden 23 8.2 Belangrijk in de komende 15 jaar voor Leiden 24 9. Interesse in lokale politiek 25 Bijlage: vragenlijst 27 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden 3
4 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden
SAMENVATTING Dit jaar is voor het vijfde achtereenvolgende jaar de Stadsenquête Leiden gehouden. Een extra onderdeel dit jaar is Veelkleurig Leiden, een onderzoek onder 777 Leidenaren, waarbij gekeken is naar de overeenkomsten en verschillen tussen vijf verschillende bevolkingsgroepen, te weten Leidenaren van Nederlandse, Surinaamse, Turkse, Marokkaanse en Antilliaanse afkomst. Onderstaand volgt een samenvatting van de belangrijkste resultaten. Hfst 2. Profiel Veelkleurige Leidenaar Leiden heeft op 1 januari 2005 118.598 inwoners, waarvan driekwart autochtoon en een kwart allochtoon: 4% Marokko, 2% Turkije, 2% Suriname, 1% Antillen/Aruba, 5% overige niet-westerse landen en 12% westerse landen. Marokkaanse en Turkse Leidenaren wonen relatief vaker in Leiden Noord en het Bos- en Gasthuisdistrict, Surinaamse en Antilliaanse Leidenaren wonen meer gelijkmatig verspreid over de hele stad. De gemiddelde leeftijd van Leidenaren van Turkse, Marokkaanse en Antilliaanse afkomst is aanzienlijk lager dan van autochtone Leidenaren. Leiden kent gemiddeld genomen een hoog opleidingsniveau. Ruim vier op de tien Leidenaren (van 18-75 jaar) heeft een opleiding op HBO of universitair niveau afgerond. Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst zijn gemiddeld beduidend minder hoog opgeleid. Ruim zeven op de tien Leidenaren heeft betaald werk voor 12 uur of meer per week, mannen vaker dan vrouwen en autochtonen vaker dan allochtonen. Vrouwelijke Turkse en Marokkaanse Leidenaren werken relatief minder vaak. Evenals bij het opleidingsniveau ligt ook het gemiddelde huishoudinkomen van Leidenaren van Marokkaanse en Turkse afkomst aanzienlijk lager. Hfst 3. Multiculturele buurtcontacten Negen op de tien Leidenaren vindt hun buurt prettig om in te wonen, vindt dat buurtgenoten prettig met elkaar omgaan en is redelijk tot goed tevreden over de mix van bewoners van Nederlandse en buitenlandse afkomst in hun buurt. De mensen die over dit laatste aspect ontevreden zijn, kunnen in twee groepen worden verdeeld: zij die vinden dat er teveel buitenlanders in hun wijk wonen en zij die vinden dat veel wijken in Leiden nog erg wit zijn. Acht op de tien Leidenaren vindt het belangrijk dat buurtgenoten praatjes met elkaar maken. Het belang dat wordt gehecht aan sociale contacten geldt voor alle bevolkingsgroepen. Ruim negen op de tien Leidenaren zegt regelmatig contact met buurtgenoten te hebben, 13% vindt de hoeveelheid contacten onvoldoende. Leidenaren van Turkse en Antilliaanse afkomst hebben relatief minder contacten met buurtgenoten en geven vaker aan de hoeveelheid onvoldoende te vinden. Omdat de verschillende buitenlandse bevolkingsgroepen in de minderheid zijn, hebben deze groepen logischerwijs relatief meer contacten met buurtgenoten van andere afkomst. Van alle autochtone Leidenaren zegt bijna zes op de tien nagenoeg geen contacten te hebben met buurtbewoners van een andere afkomst. Naast contacten in de buurt zijn het werk, de winkel, school, sporten en de eigen vrienden-/ kennissenkring plaatsen waar men mensen met een andere afkomst ontmoet. Acht op de tien Leidenaren vindt dat ze voldoende contact hebben met mensen van een andere afkomst. Van alle Leidenaren vindt 9% dat mensen van verschillende afkomst niet goed met elkaar omgaan. Tabel S3: Multiculturele buurtcontacten Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/ Aruba Ontevreden over mix van bewoners 10% 11% 14% 10% 12% 10% Nagenoeg geen contacten met buurtgenoten 7% 7% 12% 7% 9% 13% Nagenoeg geen contacten (< 10%) met buurtgen. van andere afkomst 53% 58% 15% 23% 31% 31% Vindt dat mensen van versch. afkomst niet goed met elkaar omgaan 9% 9% 11% 10% 13% 10% Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden 5
Veel Leidenaren, in gelijke mate van alle afkomsten, denken mee over hoe het samenleven van burgers van meerdere culturen verbeterd kan worden. Een bloemlezing van de ideeën is in het rapport te vinden. Hfst 4. Integratie allochtonen Van de vier onderscheiden groepen allochtone Leidenaren wonen Marokkaanse Leidenaren relatief het kortst in Nederland: van hen woont de helft hier 15 jaar of korter. Leidenaren van Surinaamse afkomst wonen hier relatief het langst: van hen woont een op de tien hier 15 jaar of korter. Van de Leidenaren van buitenlandse afkomst, geven Surinamers en Antillianen het vaakst aan dat ze zich meer Nederlander dan buitenlander voelen. Hoe langer mensen in Nederland wonen, des te meer ze zich Nederlander voelen. Een groot deel van de Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst spreekt thuis hun moedertaal (eventueel afgewisseld met het Nederlands), voor Leidenaren van Surinaamse afkomst geldt dit in veel mindere mate. De gesproken taal hangt deels samen met het feit of de hoofdbewoners in het huis eerste of tweede generatie buitenlander zijn (zelf wel of niet in Nederland geboren). Logischerwijs spreekt men buitenshuis vaker Nederlands dan thuis. Tabel S4: Taal die meestal thuis en buitenshuis wordt gesproken (in % van vier groepen allochtone Leidenaren) Turkije Marokko Suriname Antillen en Aruba Thuis Buiten Thuis Buiten Thuis Buiten Thuis Buiten Nederlands 22% 68% 14% 74% 88% 97% 64% 87% Moedertaal 39% 13% 40% 6% 5% 0% 16% 5% Beide talen evenveel 39% 19% 46% 20% 7% 3% 20% 8% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Hfst 5. Religie Eenderde van alle Leidenaren rekent zich tot een geloofsovertuiging. Voor Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst ligt dit percentage met negen op de tien het hoogst. Voor autochtonen en Leidenaren van Surinaamse en Antilliaanse afkomst is het Christendom het belangrijkste geloof, voor Leidenaren van Turkse en Marokkaanse is dit de Islam. Leidenaren van Surinaamse afkomst noemen ook het Hindoeïsme. Van de Leidenaren die aangeven dat ze een geloofsovertuiging hebben, bezoekt tweederde incidenteel of frequent een kerk, moskee of tempel. Dit betekent dat 22% van alle Leidenaren hier (wel eens) komt om z n geloof te belijden. Het kerkbezoek onder mannen en vrouwen die aangeven zich tot het Christendom te rekenen is vergelijkbaar. Bij de Islam is dit verschillend: vrouwen bezoeken de moskee aanzienlijk minder vaak dan mannen. Van alle mensen die wel eens naar een kerk, moskee of tempel gaan is ruim een kwart daar vrijwilliger. Tabel S5: Geloofsovertuiging (in % alle Leidenaren) Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/ Aruba Rekent zich tot een geloofsovertuiging 33% 28% 89% 91% 52% 52% Gaat wel eens naar kerk/moskee/tempel 22% 19% 54% 53% 32% 32% Hfst 6. Normen en waarden Als Leidenaren gevraagd wordt naar de belangrijkste normen en waarden vinden, blijkt men respect het meest te noemen, gevolgd door met elkaar praten, vriendelijk zijn, de buurt schoon houden, mensen in hun waarde laten, tolerantie, aan de regels houden en verdraagzaamheid. Veel van de genoemde antwoorden zijn vergelijkbaar in betekenis. Iedereen zegt het echter op zijn eigen manier. Er zijn ook weinig verschillen tussen de verschillende etnische groepen. 6 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden
De Leidenaren zijn aansluitend een drietal normen en waarden voorgelegd. Respect voor ieders geloof wordt door vrijwel iedereen (heel) belangrijk gevonden. Driekwart van de Leidenaren vindt het (heel) belangrijk dat buurtbewoners zich aanpassen aan medebewoners en gemiddeld zes op de tien Leidenaren vindt het (heel) belangrijk dat iedereen de vrijheid heeft om de eigen cultuur, opvoeding en geloof te behouden. Leidse Marokkanen vinden dit laatste relatief belangrijker dan de andere etnische groepen. Gemiddeld scoort Leiden volgens de inwoners een kleine 7 op deze drie waarden en normen. Tabel S6a: Belang en beoordeling drie normen en waarden % (erg) belangrijk Beoordeling Respect voor ieders geloof, levensstijl en overtuiging 97% 6,8 Dat buurtbewoners zich aanpassen aan medebewoners 75% 6,6 Behoud van de eigen cultuur, opvoeding en geloof 60% 6,7 Normen en waarden worden deels gevormd door iemands culturele en religieuze achtergrond. Om dit meer te concretiseren zijn de respondenten vijf stellingen voorgelegd die ingaan op de rol van de vrouw en homseksualiteit. Afhankelijk van het onderwerp bestaan er duidelijke verschillen in opvattingen tussen de verschillende etnische groepen. Vrijwel iedereen vindt dat jongens en meisjes dezelfde kansen moeten krijgen om door te leren. Leidenaren van Marokkaanse of Turkse afkomst geven vaker aan dat het ongewenst is dat ongehuwde meisjes zelfstandig wonen. Ook vinden Leidenaren van Marokkaanse afkomst vaker dat getrouwde vrouwen voor hun gezin moeten zorgen in plaats van te werken. Homseksualiteit, met name binnen de eigen gemeenschap, ligt onder Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst gevoeliger. Tabel S6b: Vijf stellingen (% (helemaal) eens) Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/ Aruba Jongens en meisjes moeten zelfde kansen krijgen om door te leren 100% 100% 98% 99% 100% 100% Zelfstandig wonen ongehuwde meisjes is ongewenst 7% 5% 27% 25% 7% 3% Getrouwde vrouwen moeten voor gezin zorgen ipv te werken 6% 6% 8% 21% 6% 7% Homoseksuele leraar maakt niet uit 93% 94% 82% 86% 90% 93% Maakt niet uit of kind homoseksueel is 86% 90% 52% 32% 83% 85% Hfst 7. Schoolkeuze en toekomstverwachting kinderen Aan mensen met jonge kinderen is gevraagd wat voor hen belangrijke aspecten zijn bij de keuze voor een basisschool. Voor alle onderscheiden etnische groepen geldt dat de kwaliteit van het onderwijs voorop staat. Andere belangrijke aspecten zijn de geloofsovertuiging van de school, hoe ver de school van huis is en het percentage allochtone leerlingen. Geloofsovertuiging speelt bij circa drie op de tien respondenten een belangrijke rol bij de keuze van een school. Hierbij is er nauwelijks onderscheid tussen de verschillende etnische groepen. Ouders hebben veelal bepaalde wensen of verwachtingen voor hun kinderen. Deze verschillen per persoon, maar zijn deels cultuurafhankelijk. Dit komt duidelijk in onderstaande tabel naar voren. Zo vinden Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst het relatief aanzienlijk vaker belangrijk dat hun kinderen het in de maatschappij verder schoppen dan zij. Tabel S7b: Drie stellingen, percentage (helemaal) eens Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/ Aruba Mijn kinderen moeten het in de maatschappij verder schoppen dan ik 32% 27% 83% 83% 53% 48% Een eigen bedrijf beginnen zie ik als het ideaal voor mijn kinderen 13% 10% 52% 66% 21% 30% Mijn kinderen zijn voor mij pas geslaagd als ze een gezin stichten 8% 4% 21% 55% 15% 8% Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden 7
Hfst 8. Sterke punten van Leiden en taak voor de toekomst Als gevraagd wordt naar de sterke punten die Leiden in 2020 zeker moet hebben behouden, dan denken de Leidenaren hierbij met name aan de cultuurhistorie van Leiden, met z n historische binnenstad en rijke geschiedenis, op afstand gevolgd door de hoeveel groen/parken, de binnenstad, de sfeer van de stad, de cultuur en Leiden als Universiteitstad. Tussen de bevolkingsgroepen zijn weinig verschillen. Bij de belangrijkste taken voor de stad voor de komende 15 jaar, denkt men vrij divers. Tabel S8: Sterke punten Leiden en taak voor de toekomst Sterke punten die Leiden in 2020 zeker moet behouden Belangrijkste taak voor de stad in de komende 15 jaar 1. Oude, hist. Gebouwen/ oude karakter 34% 1. Groenvoorzieningen (behoud/ uitbreiden) 9% 2. Groen/ parken 17% 2. Schoonheid/ netheid (hondenpoep) 8% 3. Binnenstad/ centrum 13% 3. Omgang met elkaar/ respect/ leefbaarheid 7% 4. Sfeer/ gezelligheid/ omgang met elkaar 11% 4. Behoud binnenstad/ historische uitstraling 6% 5. Cultuur (musea/ Schouwburg/ markt) 11% 5. Ruimte/ niet vol bouwen 6% 6. Universiteit/ studentenstad 7% 6. Parkeren (beleid/ gelegenheid) 6% 7. Multicultureel/ vluchtelingenstad 5% 7. Infrastructuur/ doorstroming/ bereikbaarheid 6% Hfst 9. Interesse in lokale politiek Bijna de helft van de Leidenaren geeft aan geïnteresseerd te zijn in lokale politiek. Een vrijwel even grote groep kent een politieke partij die hun mening voldoende vertolkt. Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst zijn relatief minder geïnteresseerd in de lokale politiek, autochtonen relatief meer. Van alle Leidenaren stemt circa acht op de tien wel eens bij verkiezingen, bij de landelijke verkiezingen is de opkomst hoger, bij de gemeenteraadsverkiezingen wat lager. Jongeren, de lagere inkomensgroepen en Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst stemmen relatief minder vaak, ouderen en hoger opgeleiden relatief vaker. Tabel S9: Interesse in lokale politiek Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Geïnteresseerd in lokale politiek 46% 47% 22% 30% 36% 38% Kent partij die mening voldoende vertolkt 45% 46% 35% 40% 45% 44% Afgelopen jaren wel eens gestemd (schatting) 70-80% 75-85% 40-55% 35-55% 65-80% 65-80% De mensen die geen politieke partij kennen die hun mening voldoende vertegenwoordigt, is gevraagd wat ze missen. De meeste mensen geven meer in het algemeen aan geen interesse in politiek te hebben of het met de ene partij op het ene vlak en met de andere partij op het andere vlak eens te zijn. Daarnaast worden vertrouwen, luisteren en duidelijkheid belangrijk gevonden. 8 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden
1. INLEIDING 1.1 Achtergrond Voor gemeentelijke instellingen is het van belang om op de hoogte te zijn van hetgeen er leeft onder de inwoners van hun gemeente. Dit is niet alleen belangrijk om het huidige beleid te toetsen, maar ook om informatie en ideeën te krijgen voor het verbeteren en ontwikkelen van het toekomstig beleid. Ook in Leiden heeft de gemeenteraad besloten om middels een Stadsenquête extra te investeren in beleidsinformatie. In dit kader is in mei/juni 2005 voor het vijfde achtereenvolgende jaar een Stadsenquête gehouden, een telefonisch onderzoek onder inwoners van Leiden van 18 tot en met 75 jaar. Nieuw dit jaar is het onderdeel Veelkleurig Leiden. Voor een aantal onderwerpen is gekeken naar de overeenkomsten en verschillen tussen vijf verschillende bevolkingsgroepen te weten Leidenaren van Nederlandse, Surinaamse, Turkse, Marokkaanse en Antilliaanse afkomst. Voor dit onderdeel zijn 777 Leidenaren geïnterviewd, waarvan minimaal 100 van elke bevolkingsgroep. Voor de onderzoeksresultaten uit een steekproef geldt een betrouwbaarheidsmarge, die onder andere afhankelijk is van de steekproefgrootte en het gevonden percentage. Binnen deze zogenaamde nauwkeurigheidsmarge valt de werkelijke waarde voor de totale populatie. De mate van nauwkeurigheid neemt af naarmate het aantal respondenten kleiner is. Onderstaande tabel geeft de marges waarmee in dit onderzoek rekening moet worden gehouden. Tabel 1.1: Nauwkeurigheidsmarges bij steekproef Veelkleurig Leiden uitgaande van betrouwbaarheidsmarge van 95% gevonden onderzoeksresultaat 5% of 95% 10% of 90% 20% of 80% 30% of 70% 40% of 60% 50% Uitspraken totaal Leiden 2% 3% 4% 4% 5% 5% Uitspraken autochtonen 3% 3% 5% 5% 6% 6% Uitspraken Leidenaren Turk./Mar./Sur./Ant. afkomst 4% 6% 8% 9% 10% 10% Dit rapport behandelt de resultaten van het onderdeel Veelkleurig Leiden. De onderzoeksverantwoording van de gehele Stadsenquête is te vinden als bijlage van de rapportage Stadsenquête Leiden 2005. 1.2 Indeling rapport Deze rapportage geeft allereerst in hoofdstuk 2 een profiel van de inwoners van Leiden op basis van een verscheidenheid aan algemene gegevens, gebaseerd op kerncijfers van de afdeling BOA (Beleidsinformatie, Onderzoek en Advies) en de Stadsenquête 2005. Vervolgens worden in de hoofdstukken 3 tot en met 9 de verschillende onderwerpen behandeld. Aan bod komen onder meer: buurtcontacten, integratie, religie, normen en waarden, schoolkeuze, toekomstverwachting kinderen, toekomst Leiden en de interesse in gemeentepolitiek. Het laatste hoofdstuk geeft een responseverantwoording en de vragenlijst. Er worden verschillende termen door elkaar heen gebruikt om de etnische afkomst van een groep aan te geven: b.v. Leidenaren van Surinaamse afkomst, Surinaamse Leidenaren en Surinamers. In alle gevallen gaat het om de etniciteit en niet om de nationaliteit. Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden 9
2. PROFIEL VEELKLEURIG LEIDEN In dit hoofdstuk wordt een profiel gegeven van de vijf bevolkingsgroepen die in dit rapport centraal staan. De cijfers zijn gebaseerd op kerncijfers van de afdeling BOA (Beleidsinformatie, Onderzoek en Advies) en de Stadsenquête 2005. Gekeken wordt naar het aantal inwoners, district, sekse, leeftijd, opleidingsniveau, werk en huishoudinkomen. 2.1 Aantal inwoners Leiden heeft op 1 januari 2005 118.598 inwoners. Een kwart van de bevolking van Leiden is van allochtone afkomst. Tabel 2.1: Inwoners Leiden naar etniciteit 2001 2002 2003 2004 2005 Leiden 117.031 117.183 117.732 118.745 118.598 Nederland 76,8% 75,9% 75,1% 74,5% 74,2% Marokko 3,7% 3,8% 3,9% 4,0% 4,1% Turkije 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% 1,9% Suriname 1,7% 1,7% 1,7% 1,7% 1,7% Aruba/ Nederlandse Antillen 1,2% 1,2% 1,2% 1,2% 1,2% Overige niet-westerse landen 3,9% 4,3% 4,7% 5,1% 5,3% Westerse landen 10,9% 11,3% 11,5% 11,6% 11,6% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Autochtoon 76,8% 75,9% 75,1% 74,5% 74,2% Allochtoon 1 e generatie 12,9% 13,7% 14,3% 14,6% 14,6% Allochtoon 2 e generatie 10,3% 10,4% 10,6% 10,9% 11,2% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Bron: GBA Leiden, stand per 1 januari 2.2 Districten Leiden bestaat uit vier stadsdelen (Midden, Noord, Zuid en West) en tien districten. In de bijlage van dit rapport is een kaart van Leiden opgenomen. Het Bos- en Gasthuisdistrict is het grootst, gevolgd door het Roodenburgerdistrict. In onderstaande tabel wordt per district de verdeling naar etniciteit weergegeven. Tabel 2.2: Inwoners per district naar etniciteit Leiden Binnenstad Zuid Binnenstad Noord Leiden Noord Stationsdistrict Roodenburgerdistrict Bos-en Gasthuisdistrict Morsdistrict Boerhaavedistrict Merenwijkdistrict Stevenshofdistrict Aantal inwoners (abs). 118.598 8.063 14.899 1.978 13.260 17.769 19.511 11.045 4.464 14.933 12.644 Nederland 74% 73% 70% 68% 68% 81% 72% 75% 66% 72% 86% Turkije 2% 0% 1% 1% 4% 1% 3% 2% 1% 2% 1% Marokko 4% 1% 3% 2% 11% 1% 7% 5% 0% 5% 1% Suriname 2% 1% 2% 1% 2% 1% 2% 2% 1% 3% 2% Antillen en Aruba 1% 1% 2% 1% 1% 1% 1% 1% 2% 1% 1% Overig 17% 24% 23% 27% 14% 15% 14% 15% 31% 18% 9% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Bron: GBA Leiden, stand per 1 januari 2005 10 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden
2.3 Sekse Van alle inwoners van Leiden is 49% man en 51% vrouw. Onder Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst ligt het percentage mannen wat hoger. Tabel 2.3: Sekse Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Man 49% 48% 52% 52% 45% 48% Vrouw 51% 52% 48% 48% 55% 52% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Bron: GBA Leiden, stand per 1 januari 2005 2.4 Leeftijd Tabel 2.4 geeft de leeftijdverdeling van alle Leidenaren. Onder Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst ligt de gemiddelde leeftijd aanzienlijk lager. Tabel 2.4: Leeftijdverdeling Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba 0-17 jaar 19% 17% 31% 38% 25% 21% 18-24 jaar 13% 12% 13% 12% 15% 27% 25-34 jaar 19% 17% 22% 18% 15% 25% 35-49 jaar 23% 22% 23% 21% 27% 17% 50-64 jaar 16% 18% 9% 7% 12% 8% 65-75 jaar 6% 7% 2% 3% 4% 2% 76 jaar en ouder 5% 6% 0% 0% 2% 0% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Bron: GBA Leiden, stand per 1 januari 2005 2.5 Huishoudensamenstelling Over het algemeen geldt dat Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst, in vergelijking met autochtone Leidenaren en Leidenaren van Surinaamse en Antilliaanse afkomst, wat vaker in huishoudens wonen met drie of meer personen. Hierbij speelt natuurlijk ook de leeftijdsverdeling (zie tabel 2.4) van verschillende bevolkingsgroepen een rol. Tabel 2.5: Huishoudsamenstelling Leiden Nederland Turkije+ Marokko Suriname+ Antillen/Aruba 1-persoonshuishouden 18% 17% 12% 26% 2-persoonshuishouden 36% 38% 17% 28% 3 of meer persoonshuishouden 46% 45% 71% 46% 100% 100% 100% 100% Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden 11
2.6 Opleiding Leiden kent een gemiddeld hoog opleidingsniveau. Ruim vier op de tien Leidenaren heeft een opleiding op HBO of universitair niveau afgerond. Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst zijn gemiddeld aanzienlijk minder hoog opgeleid. Grafiek 2.6: Opleidingsniveau Leidenaren (Bron: Stadsenquête Leiden 2005) Leiden 23% 31% 46% Nederland 23% 31% 46% Turkije 46% 36% 18% Marokko 46% 36% 18% Suriname 20% 32% 48% Antillen en Aruba 9% 42% 49% 0% 25% 50% 75% 100% Lager Middelbaar Hoger 2.7 Betaald werk Ruim zeven op de tien Leidenaren heeft betaald werk voor 12 uur of meer per week, mannen vaker dan vrouwen en autochtonen vaker dan allochtonen. De verschillen worden deels veroorzaakt door verschillen in leeftijdsopbouw, rol van de vrouw en opleidingsniveau. Tabel 2.7: Perc. heeft betaald werk voor 12 uur of meer per week Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba 73% 75% 68% 58% 68% 61% Man 80% 82% 87% 71% 72% 63% Vrouw 66% 68% 48% 47% 65% 60% 2.8 Huishoudinkomen Leidenaren is gevraagd naar het gezamenlijk netto (=schoon) maandinkomen van het huishouden. Hierbij worden uitkeringen, pensioengelden, alimentatie en dergelijke als inkomen gezien. Vakantiegeld, kinderbijslag en huursubsidie worden niet meegerekend. Eén op de tien huishoudens heeft een maandinkomen van 1.130 euro of minder, ruim vier op de tien van 1.131-2.500 euro en 46% heeft een inkomen van meer dan 2.500 euro. Evenals bij het opleidingsniveau ligt ook het gemiddelde huishoudinkomen van Leidenaren van Marokkaanse en Turkse afkomst aanzienlijk lager. Tabel 2.8: Netto huishoudinkomen per maand Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba < 1.130 euro 10% 8% 15% 21% 11% 26% 1.131 2.000 euro 31% 31% 52% 61% 41% 27% 2.001 2.500 euro 13% 14% 19% 5% 12% 11% > 2.500 euro 46% 47% 14% 12% 37% 36% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 12 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden
3. MULTICULTURELE BUURTCONTACTEN In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op het prettig samenleven van mensen van verschillende culturen en het contact dat zij met elkaar hebben. 3.1 Beoordeling eigen buurt Van de Leidenaren vindt 92% hun buurt prettig om te wonen en leven, de overige 8% heeft het niet echt naar hun zin in de eigen buurt. Als redenen hiervoor worden genoemd: problemen met buren, geluidsoverlast, drukte, hangjongeren, het achteruitgaan van de buurt en drugsgebruikers. Negen op de tien Leidenaren vindt dat de mensen in de buurt op een prettige manier met elkaar omgaan. De mensen die dit niet vinden, geven als reden dat de buren in hun buurt elkaar niet kennen, mensen te individualistisch zijn of dat er in hun buurt asociale mensen wonen. Er zijn weinig verschillen tussen de onderscheiden groepen. De verschillen die er zijn, kunnen ook samenhangen met verschillen tussen buurten waar de groepen wonen. Zo zijn inwoners in stadsdeel Midden iets minder vaak tevreden over hun buurt. Tabel 3.1a: Beoordeling eigen buurt Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Buurt prettig om te wonen en leven 92% 91% 91% 86% 94% 96% Mensen in buurt gaan op prettige manier met elkaar om 90% 90% 87% 88% 89% 93% Negen op de tien Leidenaren is redelijk tot goed tevreden over de mix van bewoners van Nederlandse en buitenlandse afkomst in hun buurt. De mensen die hier ontevreden over zijn, kunnen in twee groepen worden verdeeld: Zij die vinden dat er teveel buitenlanders in hun wijk wonen: te veel bij elkaar, waardoor er geen sprake meer is van een mix van verschillende etniciteiten. Dit kan vervolgens weer resulteren in het wegtrekken van witte bewoners waardoor een mix nog verder uitblijft. Zij die vinden dat veel wijken in Leiden nog erg wit zijn: zij ervaren geen mix in hun buurt en zouden dit wel op prijs stellen, met name vanwege de positieve kanten van een meer multiculturele buurtgemeenschap. Zo n buurt geeft afwisseling, contacten waar men van kan leren en kan de buurtsfeer bevorderen. Ook is gevraagd of de Leidenaren vinden dat de bewoners van verschillende afkomst goed met elkaar omgaan. Van alle Leidenaren vindt 9% dat dit in hun buurt niet zo is, 61% vindt van wel en 30% kan hierover geen mening omdat er nauwelijks bewoners van buitenlandse afkomst in hun buurt wonen. Er is weinig verschil tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Tabel 3.1b: Twee stellingen over mix Leidenaren van Nederlandse en buitenlandse afkomst in de buurt Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Perc. matig tot ontevreden over mix van bewoners 10% 11% 14% 10% 12% 10% Perc. Leidenaren dat vindt dat mensen van verschillende afkomst niet goed met elkaar omgaan 9% 9% 11% 10% 13% 10% Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden 13
3.2 Belang en hoeveelheid buurtcontacten Acht op de tien Leidenaren vindt het belangrijk dat buurtgenoten een praatje met elkaar maken. Het belang dat gehecht wordt aan sociale contacten geldt voor alle bevolkingsgroepen. Van de Marokkanen geeft zelfs vrijwel iedereen aan dit belangrijk te vinden. De meeste Leidenaren hebben ook daadwerkelijk regelmatig contact met buurtgenoten, waarbij wel geldt dat ouderen in hun buurt iets meer contacten hebben dan jongeren. Van alle Leidenaren vindt 13% dat ze onvoldoende contact hebben met hun buurtgenoten. Zij noemen hiervoor met name persoonlijke motieven zoals tijdgebrek door te drukke werkzaamheden. Niet persoonsgebonden redenen (kloof allochtonen/ autochtonen, soort wijk, leeftijdsverschil buurtgenoten en burenoverlast) worden minder genoemd. Tabel 3.2a toont dat Leidenaren van Turkse en Antilliaanse afkomst relatief vaker aangeven minder contacten te hebben met buurtgenoten. Ook geven ze vaker aan de hoeveelheid contacten onvoldoende te vinden. Tabel 3.2a: Hoeveelheid contacten met buurgenoten en beoordeling hiervan Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Niet of nauwelijks 7% 7% 12% 7% 9% 13% Met 2-4 buurtgenoten 33% 32% 43% 35% 37% 44% Met 5 of meer buurtgenoten 61% 62% 46% 58% 54% 46% 100% 100% 100% 100% 100% 100% % mensen dat zegt onvoldoende contacten te hebben 13% 12% 37% 18% 17% 31% Drie op de tien Leidenaren heeft ideeën om het buurtgevoel te versterken. Het vaakst denkt men hierbij aan het organiseren van buurtfeesten. Tabel 3.2b: Ideeën om buurtgevoel te versterken 1. Buurtfeesten/straatfeest, buurtborrel, buurtbarbecue (landen gerechten), zomerfeest (102x) 2. Elkaar gedag zeggen, praatje maken, elkaar aanspreken (39x) 3. Activiteiten organiseren, kinderspeeldag, iets met speeltuin (32x) 4. Buurthuis/ontmoetingscentrum duidelijke functie geven/belangrijk maken/leuk aankleden (25x) 5. Zorgen dat meer mensen lid worden van buurtcommissie (17x) En verder: - vrouwendagen organiseren - bankjes/ gezellig maken van plantsoenen - schuttingen verwijderen uit ieders tuin - publieke bestemming leegstaande gebouwen - inspelen op kinderrijkheid van buurten (contacten bij speeltuinen, samen oppassen) - campagne dat mensen zelf iets meer initiatief kunnen nemen 14 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden
3.3 Multiculturele contacten in de eigen buurt Omdat de verschillende etnische groepen duidelijk in de minderheid zijn, hebben deze groepen logischerwijs relatief meer contacten met buurtgenoten van andere afkomst dan de autochtone Leidenaren. Van alle autochtone Leidenaren zegt bijna zes op de tien nagenoeg geen contacten te hebben met buurtbewoners van een andere etnische afkomst. Tabel 3.3a: % Contacten met buurtgenoten van een andere afkomst Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Nagenoeg niet (minder dan 10% van de contacten) 53% 58% 15% 23% 31% 31% Geregeld (een kwart van de contacten) 27% 25% 51% 26% 43% 39% Meer dan de helft 19% 17% 34% 51% 26% 30% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Naast de buren zijn het werk, de winkel, school, sporten en de eigen vrienden-/ kennissenkring plaatsen waar men mensen met een andere etnische afkomst ontmoet. Tabel 3.3b: Andere plaatsen dan buurt waar men mensen met andere etnische afkomst ontmoet 1. Op werk 55% 2. In de winkel 23% 3. Vrienden-/kennissenkring 21% 4. Tijdens sporten 17% 5. Op school 14% 6. Bij het uitgaan 3% 7. In andere wijk 3% 8. Bij vrijwilligerswerk 2% 9. In de stad 2% 10. Via kinderen 2% Ontmoet verder geen mensen met andere etnische achtergrond 16% Acht op de tien Leidenaren vindt dat ze voldoende contact hebben met mensen van een andere afkomst. Veel Leidenaren, in gelijke mate van alle afkomsten, denken mee over hoe het samenleven van burgers van meerdere culturen in hun buurt of stad (verder) verbeterd kan worden: Tabel 3.3b: Ideeën om samenleven van burgers uit meerdere culturen te verbeteren - elkaar accepteren en respecteren, maar ook aanpassen - activiteiten voor meerdere culturen tegelijk, multiculturele feesten, voetballen, kinderactiviteiten - tolerantie ( als Nederlander uitstralen dat je niet kiest op huidskleur ), open mind ( vooroordelen uit de wegruimen, daar zijn er nog te veel van: zonder vooroordelen maak je gemakkelijker contact, onbekend maakt onbemind ) - meer aandacht voor integratie - goede spreiding, geen concentratie in bepaalde buurten - minder op basis van angst handelen - originele en creatieve wijkavonden (bv. Met landenhapjes, culinair activiteiten) - leren taal zodat goede communicatie mogelijk is - het ligt aan de mens zelf, hoe krijgen we een individu in beweging - gebruik maken van scholen, daar gaat samenleven soms vanzelf, kan sleutel zijn - creatief, ontspannen, leuke manieren: cursus in Leids Dagblad om in verschillende talen Hallo te zeggen ; - combinatie leggen tussen vakantielanden (Turkije, Marokko) en eigen buurt; Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden 15
4. INTEGRATIE ALLOCHTONEN De mate waarin allochtonen zijn geïntegreerd in Nederland is mede afhankelijk van waar ze zijn geboren en het aantal jaren dat ze in Nederland wonen. Andere manieren om dit te meten zijn de mate waarin thuis en buitenshuis Nederlands wordt gesproken en in hoeverre men zich Nederlander voelt. 4.1 Woonjaren in Nederland Van de vier onderscheiden groepen allochtone Leidenaren wonen Marokkanen relatief het kortst in Nederland: van hen woont de helft hier 15 jaar of korter. Surinamers wonen hier relatief het langst: van hen woont een op de tien hier 15 jaar of korter. Tabel 4.1a: Aantal jaar woonachtig in Nederland (naar vier etniciteitsgroepen) Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba 0-5 jaar 8% 13% 3% 16% 6-10 jaar 7% 15% 4% 11% 11-15 jaar 9% 24% 1% 4% 16 jaar of langer 48% 35% 69% 41% In Nederland geboren 28% 12% 24% 27% 100% 100% 100% 100% 4.2 Taal die thuis en buitenshuis gesproken wordt Aan de Leidenaren van buitenlandse afkomst is gevraagd welke taal ze meestal thuis en buitenshuis spreken. Logischerwijs spreekt men thuis relatief vaker (ook) de moedertaal dan buitenshuis. Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst spreken thuis het vaakst alleen de eigen moedertaal, Leidenaren van Surinaamse afkomst spreken thuis het vaakst alleen Nederlands. De gesproken taal hangt deels samen met het feit of de hoofdbewoners in het huis eerste of tweede generatie buitenlander zijn (zelf wel of niet in Nederland geboren). Tabel 4.2a: Taal die meestal thuis en buitenshuis wordt gesproken (in % van vier etniciteitsgroepen) Turkije Marokko Suriname Antillen en Aruba Thuis Buiten Thuis Buiten Thuis Buiten Thuis Buiten Nederlands 22% 68% 14% 74% 88% 97% 64% 87% Moedertaal 39% 13% 40% 6% 5% 0% 16% 5% Beide talen evenveel 39% 19% 46% 20% 7% 3% 20% 8% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Leidenaren van buitenlandse afkomst die zelf in Nederland zijn geboren, spreken buitenshuis vrijwel alleen maar Nederlands. Wel spreken ze thuis (vaak nog inwonend bij hun ouders) (deels) de moedertaal van hun ouders. Tabel 4.2b: Taal die meestal thuis en buitenshuis wordt gesproken (in % van vier etniciteitsgroepen) In NL geboren In buitenland geboren, woont > 15 jaar in NL < 15 jaar in NL Thuis Buiten Thuis Buiten Thuis Buiten Nederlands 57% 96% 46% 78% 14% 79% Moedertaal 16% - 24% 5% 44% 11% Beide talen evenveel 27% 4% 30% 17% 42% 19% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 16 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden
Aan de Leidenaren die thuis of buitenshuis (mede) een andere taal spreken is gevraagd welke taal dit is. Onderstaand een overzicht van de meest gesproken andere talen naar etniciteit: Turkije: Marokko: Suriname: Antillen en Aruba: Veelal Turks en enkelen Arabisch Veelal Arabisch, in mindere mate Berbers Met name Hindoestaans, enkelen Surinaams, Chinees, Papiaments Met name Papiaments, ook Engels en beetje Frans en Spaans 4.3 Nederlander of buitenlander Van de Leidenaren van buitenlandse afkomst, geven Surinamers en Antillianen het vaakst aan dat ze zich meer Nederlander dan buitenlander voelen. Hoe langer mensen in Nederland wonen, des te meer ze zich Nederlander voelen. Tabel 4.3: Voelt zich meer Nederlander of buitenlander (in % van Leidenaren uit vier etniciteitsgroepen) Turkije Marokko Suriname Antillen en Aruba In NL geboren Woont > 15 jaar in NL Woont 0-15 jaar in NL Meer Nederlander 24% 28% 56% 42% 58% 34% 22% Beide even veel 41% 45% 35% 34% 28% 40% 47% Meer buitenlander 36% 27% 9% 24% 14% 25% 32% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden 17
5. RELIGIE Hoofdstuk 5 geeft inzicht in het aandeel Leidenaren dat zichzelf rekent tot een geloofsovertuiging en in hoeverre het geloof actief of passief wordt beleden. 5.1 Geloofsovertuiging Eenderde van alle Leidenaren rekent zich tot een geloofsovertuiging. Voor Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst ligt dit percentage met negen op de tien het hoogst. Voor autochtonen en Leidenaren van Surinaamse en Antilliaanse afkomst is het Christendom het belangrijkste geloof, voor Leidenaren van Turkse en Marokkaanse is dit de Islam. Leidenaren van Surinaamse afkomst noemen ook het Hindoeïsme. Tabel 5.1a: Geloofsovertuiging (in % alle Leidenaren) Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Rekent zich niet tot een geloofsovertuiging 67% 72% 11% 9% 48% 48% Ja, Christendom 24% 24% * 1% 33% 49% Ja, Islam 6% 1% 89% 90% 3% 1% Ja, Hindoeïsme 1% * * * 15% * Ja, Jodendom 1% 1% * * * 1% Ja, Anders (boeddhisme, Jehova, etc) 2% 2% * * * 1% 100% 100% 100% 100% 100% 100% * <1% 5.2 Bezoek kerk, moskee of tempel Van de Leidenaren die aangeven dat ze een geloofsovertuiging hebben, bezoekt tweederde incidenteel of frequent een kerk, moskee of tempel. Dit betekent dat 22% van alle Leidenaren hier (wel eens) komt om z n geloof te belijden. Tabel 5.2a: Bezoek kerk/moskee/tempel (in % alle Leidenaren) Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Rekent zich niet tot een geloofsovertuiging 67% 72% 11% 9% 48% 48% Ja, maar gaat niet naar kerk/moskee/tempel 11% 9% 35% 38% 20% 20% Ja, incidenteel (minder dan maandelijks) 8% 7% 23% 14% 16% 14% Ja, regelmatig (1-3x per maand) 7% 8% 15% 19% 4% 11% Ja, frequent (wekelijks of vaker) 6% 5% 16% 21% 13% 7% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Het kerkbezoek onder mannen en vrouwen die aangeven zich tot het Christendom te rekenen is vergelijkbaar. Bij de Islam is dit verschillend: vrouwen bezoeken de moskee aanzienlijk minder vaak dan mannen. Tabel 5.2b: Frequentie bezoek kerk/moskee naar geloofsovertuiging en sekse Christendom Islam Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Ja, maar gaat niet naar kerk/moskee 32% 31% 35% 50% Ja, incidenteel (minder dan maandelijks) 28% 29% 7% 38% Ja, regelmatig (1-3x per maand) 21% 24% 29% 13% Ja, frequent (wekelijks of vaker) 12% 14% 28% 8% 100% 100% 100% 100% Van alle mensen die wel eens naar een kerk, moskee of tempel gaan is ruim een kwart daar vrijwilliger. Van de autochtonen en Leidenaren van Surinaamse afkomst is circa eenderde vrijwilliger, van de Turkse en Marokkaanse Leidenaren gemiddeld 16% en van de Antillianen 10%. Het vrijwilligerswerk bestaat uit een grote diversiteit aan taken, zoals: het zijn van imam, lid van kerkraad of een kerkcommissie, het helpen van leden van de gemeenschap (bv. ouderen), het zingen in een koor, het schoonhouden van zalen, het helpen bij activiteiten, het oppassen op kinderen en het koffiezetten na de dienst. 18 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden
6. NORMEN EN WAARDEN Mensen met verschillende achtergronden hebben vaak verschillende normen en waarden. Om met elkaar samen te kunnen leven is het noodzakelijk dat mensen enige verdraagzaamheid tonen ten opzichte van elkaar, bijvoorbeeld door respect te hebben voor elkaars geloof, levensstijl en overtuiging, maar ook door zich aan te passen aan medebewoners. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op wat mensen als belangrijkste normen en waarden zien. Voor drie normen en waarden wordt gekeken hoe belangrijk deze worden gevonden en hoe Leiden hierop wordt beoordeeld. Tot slot wordt voor een vijftal stellingen gekeken in hoeverre hier door mensen met verschillende achtergronden anders over wordt gedacht. 6.1 Belangrijkste normen en waarden Er wordt de laatste tijd veel gepraat over normen en waarden. Aan de Leidenaren is gevraagd naar wat zij nu de belangrijkste normen en waarden vinden. Onderstaande tabel geeft de meest genoemde antwoorden, die veelal vergelijkbaar zijn in betekenis. Iedereen zegt het echter op zijn eigen manier. Er zijn ook weinig verschillen tussen de verschillende etnische groepen. Tabel 6.1: Belangrijkste normen en waarden 1. Respect 49% 2. Luisteren/praten/beter contact/omgang 11% 3. Beleefd/ vriendelijk 7% 4. Buurt schoon houden/netjes 7% 5. Elkaar in waarde laten 7% 6. Tolerantie 5% 7. Aan regels houden 4% 8. Verdraagzaamheid 4% 9. (Sociaal) gedrag 4% 10. Geboden 4% 11. Begrip 3% 12. Rekening houden met 3% 13. Eerlijkheid 3% 14. En verder: acceptatie, openheid, eigen verantwoordelijkheid, aanpassen, vrijheid, vrede, etc 20% 6.2 Respect voor geloof, aanpassen aan elkaar en behoud eigen cultuur Vervolgens is de Leidenaren gevraagd om voor drie normen en waarden aan te geven of ze deze belangrijk vinden en hoe ze de huidige situatie in Leiden hierop beoordelen. Respect voor ieders geloof, levensstijl en overtuiging vindt vrijwel iedereen (heel) belangrijk. Driekwart van de Leidenaren vindt het (heel) belangrijk dat buurtbewoners zich aanpassen aan medebewoners en gemiddeld zes op de tien Leidenaren vindt het (heel) belangrijk dat iedereen de vrijheid heeft om de eigen cultuur, opvoeding en geloof te behouden. Leidse Marokkanen vinden dit relatief belangrijker dan de andere etnische groepen. Tabel 6.2a: Perc. Leidenaren die normen en waarden (erg) belangrijk vinden Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Respect voor ieders geloof, levensstijl en overtuiging 97% 97% 96% 100% 97% 96% Dat buurtbewoners zich aanpassen aan medebewoners 75% 75% 74% 79% 74% 74% Behoud van de eigen cultuur, opvoeding en geloof 60% 59% 68% 88% 59% 58% Als vervolgens wordt gevraagd naar de beoordeling van deze normen en waarden in Leiden, dan scoort Leiden gemiddeld een kleine 7. Het valt op dat Leidenaren van Marokkaanse afkomst Leiden op de drie normen en waarden hoger waarderen. Tabel 6.2b: Beoordeling normen en waarden in huidige situatie Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Respect voor ieders geloof, levensstijl en overtuiging 6,8 6,7 6,8 7,4 6,8 6,9 Dat buurtbewoners zich aanpassen aan medebewoners 6,6 6,6 6,3 6,8 6,5 6,7 Behoud van de eigen cultuur, opvoeding en geloof 6,7 6,6 6,9 7,3 6,8 6,9 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden 19
6.3 Vijf stellingen over verschillen man/vrouw en homoseksualiteit Normen en waarden worden deels gevormd door iemands culturele achtergrond. Om dit meer te concretiseren zijn de respondenten vijf stellingen voorgelegd. Vrijwel iedereen vindt dat jongens en meisjes dezelfde kansen moeten krijgen om door te leren. Hierbij is er nauwelijks verschil naar etniciteit. Autochtonen en Leidenaren van Surinaamse en Antilliaanse afkomst hebben nauwelijks moeite met het zelfstandig wonen van ongehuwde meisjes, getrouwde vrouwen die werken of met homoseksuele leraren. Voor Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst ligt dit iets anders. Zo heeft een kwart moeite met ongehuwde meisjes die zelfstandig wonen, heeft 14-18% moeite met homoseksuele leraren en vindt twee op de tien Marokkanen dat getrouwde vrouwen voor het gezin horen te zorgen in plaats van te werken. Homoseksualiteit van het eigen kind is voor met name Marokkaanse maar ook Turkse ouders nog moeilijk te accepteren. Tabel 6.3a: Vijf stellingen (% (helemaal) eens) Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/Aruba Jongens en meisjes moeten zelfde kansen krijgen om door te leren 100% 100% 98% 99% 100% 100% Zelfstandig wonen ongehuwde meisjes is ongewenst 7% 5% 27% 25% 7% 3% Getrouwde vrouwen moeten voor gezin zorgen ipv te werken 6% 6% 8% 21% 6% 7% Homoseksuele leraar maakt niet uit 93% 94% 82% 86% 90% 93% Maakt niet uit of kind homoseksueel is 86% 90% 52% 32% 83% 85% Onderstaande tabel laat zien dat bij de beoordeling van de vijf stellingen religie een belangrijke rol speelt. Moslims hebben relatief meer moeite met vrouwen die ongehuwd zelfstandig wonen, vrouwen die gaan werken in plaats van voor hun gezin te zorgen en homoseksualiteit van leraren of hun eigen kind. Leidenaren die geen religie aanhangen hebben hier de minste problemen mee. Tabel 6.3b: Vijf stellingen (% (helemaal) eens) naar geloof Geen Christendom Islam religie Jongens en meisjes moeten zelfde kansen krijgen om door te leren 100% 100% 100% 99% Zelfstandig wonen ongehuwde meisjes is ongewenst 7% 4% 12% 25% Getrouwde vrouwen moeten voor gezin zorgen ipv te werken 6% 4% 9% 17% Homoseksuele leraar maakt niet uit 93% 97% 92% 78% Maakt niet uit of kind homoseksueel is 86% 91% 85% 35% 20 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden
7. SCHOOLKEUZE EN TOEKOMSTVERWACHTING KINDEREN In dit hoofdstuk wordt gekeken naar het beslissingsproces dat vooraf gaat aan de keuze voor een basisschool. Deze vragen zijn alleen gesteld aan Leidenaren met jonge kinderen (0-13 jaar). Van alle 777 in dit onderzoek ondervraagde Leidenaren geven 286 respondenten aan kinderen te hebben in deze leeftijdsgroep, waarvan er 196 op de basisschool zitten. Leidenaren van buitenlandse afkomst hebben relatief vaker kinderen, mede doordat meer van hen in de leeftijd van 25 tot 40 jaar zijn. Vanwege het geringe aantal respondenten zijn de resultaten naar bevolkingsgroep wat indicatiever (hebben een grotere marge). Onder ouders met kinderen op de basisschool is vervolgens gekeken in hoeverre de ouders zich zelf actief voor de school inzetten door vrijwilligerswerk te doen of ouderbijeenkomsten te bezoeken. Tot slot zijn aan alle respondenten drie stellingen voorgelegd die een beeld geven over de toekomstverwachtingen betreffende de volgende generatie. 7.1 Keuze basisschool Ouders wegen bij de schoolkeuze vaak diverse aspecten af. Aan mensen met jonge kinderen is gevraagd wat voor hen belangrijke aspecten zijn bij de keuze voor een basisschool. Voor alle onderscheiden etnische groepen geldt dat de kwaliteit van het onderwijs voorop staat. Andere belangrijke aspecten zijn de geloofsovertuiging van de school, hoe ver de school van huis is en het percentage allochtone leerlingen. Onderstaande tabel geeft de verschillen tussen de doelgroepen. De geloofsovertuiging speelt bij circa drie op de tien respondenten een belangrijke rol bij de keuze van een school. Hierbij is er nauwelijks onderscheid tussen de verschillende etnische groepen. Tabel 7.1: Belangrijke aspecten bij keuze basisschool (in % ouders met kinderen 0-13 jr, uitsplitsing bev.groep indicatief) * (n=286) Nederland (n=96) Turkije (n=54) Marokko (n=62) Suriname (n=41) Antillen/Ar. (n=20) Kwaliteit van het onderwijs 59% 55% 72% 70% 68% 63% Geloofsovertuiging/grondslag school 33% 31% 35% 32% 29% 30% School dichtbij huis 31% 34% 18% 19% 27% 22% Aandeel allochtone leerlingen/gemengde scholen 31% 34% 36% 18% 24% 4% Sfeer op school/thuisvoelen 14% 16% 5% 5% 14% 17% Individuele aandacht kinderen/prettige docenten 13% 12% 4% 7% 6% 11% Vertrouwen/goede organisatie 8% 9% 8% 7% 9% 15% Respect/normen en waarden 7% 6% 5% 5% 9% 15% Grootte school/kleine klassen 7% 8% 2% 1% 4% 9% * incl. 13 Leidenaren uit een ander land afkomstig 7.2 Ouderavonden en vrijwilligerswerk op school Van alle ouders met kinderen op de basisschool geeft tweederde aan het afgelopen schooljaar actief te zijn geweest als vrijwilliger of hulpouder op school. Autochtone ouders zijn relatief het meest actief (68%), Turkse ouders het minst (33%), en van de overige etniciteiten circa de helft. Daarnaast heeft negen op de tien wel eens een ouderbijeenkomst bezocht. Tabel 7.2: Perc. ouders dat actief is op school (in % ouders met kinderen op basisschool, uitsplitsing bev.groep indicatief) * (n=196) Nederland (n=64) Turkije (n=40) Marokko (n=47) Suriname (n=24) Antillen/Ar. (n=13) % ouders dat actief is op school als vrijwilliger 64% 68% 33% 50% 53% 52% % ouders dat wel eens ouderbijeenkomst heeft bezocht 89% 89% 74% 87% 92% 90% * incl. 8 Leidenaren uit een ander land afkomstig Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden 21
7.3 Stellingen over toekomst kinderen De toekomst van Leiden wordt voor een groot deel gemaakt door de kinderen van nu. Een andere manier om tegen de toekomst aan te kijken is dan ook door te kijken wat de mensen aan doelstellingen voor hun kinderen hebben. Ouders hebben hierbij bepaalde wensen of verwachtingen voor hun kinderen. Deze verschillen per persoon, maar zijn deels cultuurafhankelijk. Om de culturele verschillen tussen de onderscheiden etnische groepen te duiden zijn aan de Leidenaren drie stellingen voorgelegd over wat zij voor hun kinderen wensen of verwachten. Gemiddeld vindt eenderde van de Leidenaren dat hun kinderen het verder moeten schoppen dan zijzelf, 13% vindt het hebben van een eigen bedrijf een ideale situatie voor hun kinderen en 8% vindt hun kinderen pas geslaagd als ze een gezin stichten. Voor alle drie de stellingen geldt dat Leidenaren van Marokkaanse en Turkse afkomst dit het meest belangrijk vinden, terwijl autochtonen dit veel minder belangrijk vinden. Daarnaast valt op dat de lager opgeleiden en lagere inkomensgroepen het vaker eens zijn met de stellingen en hoger opgeleiden/ hogere inkomensgroepen beduidend minder vaak (niet af te lezen uit tabel 7.3). Tabel 7.3: Drie stellingen, percentage (helemaal) eens (in % alle Leidenaren) Leiden Nederland Turkije Marokko Suriname Antillen/ Aruba Mijn kinderen moeten het in de maatschappij verder schoppen dan ik 32% 27% 83% 83% 53% 48% Een eigen bedrijf beginnen zie ik als het ideaal voor mijn kinderen 13% 10% 52% 66% 21% 30% Mijn kinderen zijn voor mij pas geslaagd als ze een gezin stichten 8% 4% 21% 55% 15% 8% 22 Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden
8. DE STERKE PUNTEN VAN LEIDEN EN DE TAAK VOOR DE TOEKOMST In dit hoofdstuk wordt gekeken naar wat de Leidenaren zelf als de sterke kanten van hun stad zien en wat, volgens hen, de belangrijkste taak is voor de stad voor de komende 15 jaar. 8.1 Sterke punten Leiden Als gevraagd wordt naar de sterke punten die Leiden in 2020 zeker moet hebben behouden, dan denken de Leidenaren hierbij met name aan de cultuurhistorie van Leiden, met z n historische binnenstad en rijke geschiedenis, op afstand gevolgd door de hoeveel groen/parken, de binnenstad, de sfeer van de stad, de cultuur en Leiden als Universiteitstad. Er zijn weinig opvallende verschillen tussen de bevolkingsgroepen. Leidenaren van Turkse en Marokkaanse afkomst kunnen wat minder vaak sterke punten opnoemen en benadrukken minder vaak het historische aspect van Leiden. Onderstaande tabel geeft een overzicht, met enige kenmerkende begrippen. Tabel 8.1: Top 15 van sterke punten die Leiden in 2020 zeker moet behouden Toelichting 1. Oude, hist. Gebouwen/ monumentale panden/ Uitstraling, karakter, eigen identiteit, monumenten, authentiek, 34% oude karakter geschiedenis, oude stadscentrum historische binnenstad 2. Groen/ parken 17% Mooie groenvoorzieningen, hoeveelheid groen, behouden 3. Binnenstad/ centrum 13% Gezellig, karakter, authentiek, goed stadsbeeld, inrichting 4. Sfeer/ gezelligheid/ omgang met elkaar 11% Dorpsgevoel, prettig, gezellig, sociaal, geen problemen 5. Cultuur (musea/ Schouwburg/ markt) 11% De stad zelf, Leidse cultuur, musea, culturele voorzieningen 6. Universiteit/ studentenstad 7% Kennisstad, studentenleven, kwalitatieve universiteit 7. Multicultureel/ vluchtelingenstad 5% Goede omgang, diversiteit, positieve houding, vredig leven 8. Grachten 4% Hofjesgrachten, behouden, singels, bruggetjes 9. Kleinschaligheid/ ruimte 3% Uitstraling, sfeer, behouden, groot dorp, gezellig 10. Voorzieningen 3% Op gebied van sport, buurthuizen, bibliotheek 11. Bereikbaarheid/ toegankelijkheid 3% Horecagelegenheden in de stad 12. Schoonheid/ netheid 2% Schone stad, onderhouden, schoonmaakbeleid 13. Veiligheid 2% Veilig over straat kunnen 14. 3 oktoberfeesten 2% 15. Autoarme gebieden 2% Stadsenquête Leiden 2005 Veelkleurig Leiden 23