nr. 103 334 (2003) De Land Zoetwatmollusk Schimonnikoog. Invtarisatie kar Atlasproject Nlandsemollusk Sylvia Leeuw The land and fresh wat molluscs of Schimonnikoog. Invtory for the Atlasproject for Dutch molluscs The first part is a report ofthe fieldtrip, which organised by the NMV and the Atlasproject August, 2003. In the second part a list of spieces rectly found on the island is giv. This list also clus data from seval oth colletg activities on the island bet 2001 and 2003. The currt list is compared with the list of species giv bij Viss (1974). Ov land etwatmollusk Schimonnikoog is vrij ig gepubliced. De vorige ecursie Nlandse Malacologische Vigg dit natuurlijk ge voorel. Het vzamel etwatslakk gg juist gemakkelijk: door droog hadd al wat etwatslakk loodje gelegd, dat veel plaats evoudig lege huisjes kond vzamel. eiland vond tot mijn vbazg plaats 1950 (Schuima, 1950). In 1956 schreefvan Bthem Juttg e artikel ov mollusk wadilan d, waarbij ze ov Schimonnikoog vmel dat zij dit eiland ge eig veldwk heeft ged, voor volledigheid vmeldtwat haar hand is gekom. Dit war 25. In 1959 maak Var meldg ige vull waarnemg. De volg dag u ecursie om 9 uur vtrekk, om 6.30 uur zat ie al ontbijttafel. Zo war al vroeg pad. Deze zatdag becht e groot tal locaties slijke helft eiland. Ons es ecursiedoel ou Kooiplas. We 15 jaar lat publice Viss e artikel waar Hi huist misschi l bijnrs hij land etwatmollusk wadiland tot 1972 vgeleek (Viss, 1974). In dit artikel vmeldt hij 41 Schimonnikoog kt daarbij dat vre gegevs ov ma voorkom onbekd. Daarna me eiland, Glad schijfhor (Gyraulus laevis), ze wd relijke tall levd gevond. Te anre bijnre hi vond Dwgkorfslak (Vtigo pygmaea) Dikke korfslak ( Vtigo antivtigo). Bt Jans had e ze dan e kwart eeuw stil ov nietmariemollusk piepklee slakjes als es ontkk. Ook vond dit eiland.ook databestand Atlasproject Nlandse Mollusk ontvg sdsdi e bepkt tal meldg Schimonnikoog. Hoog tijd dus vrij gro tall Oorvormige poelslak (J Radi auricularia t), niet er eiland gemeld. In 2001 2002 had ik ou Kooiplas ook om es kijk gesld is. hoe nu mollusk bemtd ze niet getroff. Onrg bos langs Reddgg maakt e kor st bij sloot langs station VU. Hi had ik jaar voor Slaapslak (Aplea Van 15 tot 17 augustus 2003 vond e vtarisatieecursie plaats Atlasproject Nlandse Mollusk samwkg Nlandse hypnorumi) gevond. Helaas stond ze toch vrij pe Malacologische Vigg. Er nam elf ms sloot nu volledig droog, Aplea ge spoor. el: David Baron (alle zatdag), Ramon Dijk Vr Reddgg dus. Het zuilijke el (alle zatdag), Rykel Bruyne, Bram r Bijl, Bt Anneke Jans, Sylvia Leeuw, Tello Neckheim, Bo (alle edkooi museum), Hanny Reman Hman Roo. Na e vslag ecursie volgt e lijst rect Schimonnikoog waargom. Hi ook gegevs e tal anre veldwkactiviit vwkt. Deze word vgelek dit onvhar pad lot door e bkbos vochtige l. We vond divse naaktslakk, waaronr Grau gslak (.Arion circumscriptus;) Brue gslak (. Arion subfuscus), ondanks naam e prachtige gele kg heeft. Ook vond ik e e. Euconulus fulvus. Na e boom rijpe appels last hebb vlicht red langs Reddgg vr noorlijke lijst Viss (1974). Schelp Noordzeestrand blijv dit artikel buit beschouwg. richtg, om stp bij e rietmoas. Hiuit wd onr me wtmossels (Pisidium castanum) gepeutd. Op dit punt voegd David Baron Vslag ecursie neeframon zich bij ecursie. Na komst eiland vrijdag al snel duilijk dat eilandna uitnrlijk warme De volg st e drooggevall wilgbos droge m 2003 stk uitgedroogd. In e langs Prs Bemardg. Aan bom nat duvallei (Mossgl) waar ik augustus 2002 moeihad wat onr rand mijn laarz houd nu ge druppel wat bekn. Ook plass poeltjes du stond veel mr wat dan normaal. Bij ek landslakk duilijk zi dat hi normaal wat stond dat bleek ook uit vondst. Gro tall lege huisjes Aplea hypnorum, Stagnicola palustris Anisus leucostomus. Leuk vondst kele koks kokeijuffs, fraai beplakt war huisjes
104 104 ze laats nr. 334 (2003) lakk (zie fig. 1). Oychilus cellarius, Aegella nitidula, Vitrapellucida A. Omdat Westpias waddijk, houd. Het uitzicht td. E el danks niet ek wd fig. 1. Kokjuffhuisje beplakt huisjes Anisus leu veel. Ze rand vallei anre becht Bospad Korfslakjes (Vtigo's) l tijds rand vochtige e bos. We cht naastgeleg lukk. Tot David vond: onr tatie rdaad gevond, al toch één pias vond onr Die niet bom onr Zeeast. e Langs typ klrvege Zeealsem waddijk ligt bespikkeld Westpias, dat omomd is et wat rand rietkraag. Langs Wadslakjes ( i Pgia ulvae). vrij gro dupias door e bre ( Vtigo antivtigo). Prompt wd anre schoeisels ook Zeekraal, Lamsoor Aan anre kant e schit war vooral Zeebies klr ig beslot uitgebreire wad modrige rond kr g al snel Westklr, gg duizd lev dat wil niet lunchpauze scho du zat Muiortjes (Ovalla myosotis). dich vegetatie costomus Langs ov g daar toe, tijd groep hield pauz son vol lang wat Onrg g. Westklr e waddijk bij pauze. De vmoeidheidsloeg toch etwatslakk wat acht dijksloot nieu locatie. We beslot Westklr probed begonn, war vroeg ov voor e naaktslakk Arion tmedius subfuscus. West tal leuke klee me e _ rgvuldig geïnspecd, plek David waar maals voor uitgepluisd, kele ze nr lunch had daarbij succes. Ook wd gecht kwam rdaad landslakjes ( Vtigo antivtigo, Carychium Valloniapulchella). In e e. cea slakjes voorschijn. middag begon Nadat ma. gkooi kooi hsld ed kom z. "Maar d, dus daar gro kor eiland wild mog vdwijnt uit vstor We vijv. gehaald war bieuwd of dat uitbagg ud hij fig. ook greppel zev acutai) meest vr eiland n gpijp vrassg geheel onze familie Talsma. Daar blaashor (Physella, omdat var. mocht niet gezi. gro tuvijv houtsgel door riet lat wor etje es (Anodonta spec ) kooi haald gs vond. In tot onze g om uitgegrav, 2. Puntige mt niet 1989 wd wd he Talsma vzek Onrg bijnre vogels plan v als gebruik l etwatmossels nooit had vall zilvreigs kraked, bged, pijlstaart, kooivijv ze hebb (Suc g Naast gewone wil rg. rgelijke gro schelp bij door Omdat plas. vstor he plas liefst 18 klee voornamelijk gebruikt om nu soeped ctrale e barnsslak "vakgebied" kooi, he Tals vijv De war mimum, vond Tello nieu rietschm ze om Om ed niet hi lev, De kooi wordt ed g mt Edkooi. raak daarna vval. In gpijp pan." zwaluwnestjes 1959 tot geheel gestaured. geplaatst. beher De edkooi beek hadd bewonrd kreg Kooiborij toelichtg e bedrijvigheid bij grondmt Langwpige Buit oblonga). rassd De e ge kooi vond mollusk, uit omhe kwam vschill landslakk voorschijn, als huisjess Beek Paal 14 Bo had sluitgstijd e uitgodigd beek ge schelpmuseum dat heeft l ged geeft e orme schelp. e 's middags kek onze og uit. Alles is door pas museum orme Bo schelp uit vele circa 1500 acht gro vitres. De mooi beeld na "Paal 14". Uitaard hebb collectie marie ld. In uitgestald om brg epositie variatie familie zelf
105 nr. 334 (2003) WÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊ HB vzameld. De es vitre geeft uitleg ov bouw levswijze ekdi. Heel toepasselijk Gro strandgap. Ook vond Hman e leeg doubiet e relatieve nieuwkom Waddzee: Japanse Oest ( Crassostrea gigas). Wadslakjes drie vitres speciaal gewijd schelp anre (Pgia ulvae) war uitaard ovvloed. zeebeest Schimonnikoog. Er is veel rg besed formatieve kst. Het museum is voor beeks ged. U kunt vd stkant In slk, dicht bij uitmondg Waddzee, hebb bom uitgezeefd. Daar vond lev schelp Nonnetje, Gro Strandgap dorp, adres Martjeland 14 (zie fig. 2). Kokkels. To Kokkels bet bekek bleek dat naast gewone Kokkels ( Castorma edule) ook Na e lange ecursiedag fietst tug Brakwatkokkels ( Castorma glaucum) tuss onrkom, Hrshut. U kunt zich voorsll dat zat. Het war vols eempar 2 jaar oud nasimaaltijd Bt Anneke Jans voor één rjaars schelp. beidd ze goed smaak. Na e lunchpauze wom uitzicht wad, To "nat krant ho" t sprake kwam nam Hanny itiatiefuit prob. In rond gras Hrshut houtwal rond tre wd nat krant uitgespreid. Het ie is dat slakk graag fietst via Johannes Jongpad Noordstpunt Strandvlak. Dit pad kruist e afgesned uitl es slk plaats brak wat bevat. Dit leek e geschik plek 'n vochtige plek ek gemakkelijk om ek Brakwathortje ( Vtrosia vd. De volg ochtd kek vol spanng wat onr krant zat. En jal, war niet veel zat wat naaktslakjes (Docas laeve, D. reticulatum Arion rufus) onr. De belangrijks conclusie dat Volkskrant houtwal bet door slakjes gelez wd dan NRC gras. vtrosa). Wim Kuip had 1997, ongeve zelf plek, kele do eemplar gevond. Helaas blev wij nrresultaat. We vondl bollebrakwatvorm Potamyrgus antipodarum. De noordstpunt Strandvlak laats ecursiedoel vtarisatieekd.hi komt e bijnr vegetatietype Knbies (gaamd Schoetum) voor, waar vroeg Ro Barnsslak Zondags ooslijke helft eiland beurt, ek klr brak wat. Op Kobbedu hebb kort landslakk gecht e bosje Vli brandnels. Dat niet echt gaam vtoev, dus beslot Tello Sylvia e grondmt mee nem. Thuis blek daar rdaad e tal landslakjes zitt, (Catella araria) leef. Deze is 1977voor waaronr Jachthorslakjes: Vallonia laatst levd land getroff (De Bruyne et al, 2003). Onze pogg ze tug vd had helaas ge succes. Wel vond massaal lege huisjes kele lev eemplar Slanke Barnsslak (Oyloma elegans. s.l. ), sam e tal algeme als Moaspoelslak (,Stagnicola palustris), Ammhoorntje ( Nesovitrea costata V. ectrica. Voorbij Kobbedu volgt e kilos lange klr/ strandvlak doorsned wordt door4 gro kele klee slk. Langs noordrandwordt klr Noordzeestrand gescheid door e stuifdijk ononrbrok doorlot tot paal 10. Langs r slk vond gro tall lev Muiortjes ( Ovalla myosotis). Vlak langs oev onr e vegetatie Zoutmel Zeealsemwar slakjes wat kle dan e stukje vr onr Slijkgras. In e strooiselvloedlijn iets vr vond gro tall do hammonis), Akkslakjes ( Docas laeve D. reticulatum) Scheve jachthorslak ( Vallonia ectrica). In e duvallei acht strand t zuid vuurtor, waar eves e Knbiesvegetatie voorkomt, wd volg dag door Rykel Bruyne evm gevond. Ovigs is tugke ze langs natuurlijke g Schimonnikoog ook niet evoudig. Als ze slakjes bijvoorbeeld drijvd matiaal eiland levd t beik, dan ud ze niet gemakkelijk e voor h geschik plaats cht kom als Muiortjes Hman vond ook e e. gevolg egeslot Stuifdijk. Mostonnetje (Pupilla muscorum). In richtg slk liep rand wad, om Schoireslak (Limapontia pressa) Klrslak (Alria mosta) ek. We vond l mooie veldjes draadalg ( Vauchia ) waar ze beestjes Tot besluit dit ekd liep ov strand tug fiets. Voor vloedlijn ge tijd me, tot onze vbazg troff zeeep e levd eemplaar Tuslak (Cepaea lev, ze zeaaktslakjes nemoralis). kond niet ontkk. Ook Grays kustslak ( Assimea grayana), vroeg ze locatie vmeld, kond niet vd. Langs wadkant vond vse doublett algeme bekd Waddzee, als Kokkel, Mossel, Nonnetje, Plat slijkgap Vmoeid vred vo bovk Veboot tug vas wal. Net voor hav Lauwsoog beikt dook e Zeehond. E mooibesluit ekd.
106 106 Lijst volgt mollusk lijst e rect Naast getroff. volg gegevs etwat Schimonnikoog ze atlasproject ecur lijst ge vtarisatieactiviit 2 eig 2001 sepmb 17 18 augustus 2002. Van ekd hoge mpatur tijds (ruim augustus 2002 mkelijke sonatum. Dit is grad) 30 hoofdzakelijk bepkt vondst mij to Pisidium p vooral bekd is e hem 2 slot heb ik etwatmollusk. tot kou bronn, bronbek polr poeltje langs e Soortlijst In kolom 1 gevond. Om niet bekd. Friese ov gecht, wad e 3 Schelpwkgroep ze ecursie wd wanlg waarnemg heim e ecursie 2002. t monlge gave gevond pi ). Bruyne, me e Kuijp valld gro grayana e tu cht onr Hij Viss wij lev di Assimea greppel Oostklr vgelijkg jaar geled artikel alle land gs niet zegg dat onzek. De stk ove tuss Kobbedu Jongpad bij tal anre Vondst e spoelsel Onr bij kele ov gegevs niet kje e Noordzeestrand is mij bij samsll vslag Deze kond onrst 2002 beschrev vtarisatieactiviit me bijna 450 records, dan 70 lokaties 24 kilohokk ov (zie fig. 3). Getaille gegevs gom databestand Atlasproject Nlandse Mollusk. Himee is vtarisatie seds niet compleet. bijvoorbeeld ig waarnemg r slk. Ook is veel bepk tijd gecht, dat plaats me bijvoorbeeld Schuima Viss (1950) smt is niet apart waddijk do vse langs doubletjes buit bij marie artikel marie zeaaktslakjes na beschouwg gegevs daarvoor onze Viss liet levd wadkant. spoel ze tabel buit omdat t oost slechts kunn goem 2003 brak 32 langs beschouwg. vtarisatieactiviit et wat twaalfmarie veld klrrand lev levd totaal lijst Dat wil ovi war. Mari/ wad is vmeld wat ggelat Tijds word betrokk. De dit situ uit bekd relijk rec Schimonnikoog zig, nam Het tal kilohokk is gelat. compleet. Ovigs malacolog De marie sl hij lijst ook allemaal 1972 ze Van Abra tuis wd Atlasproject doorgegev. uitaard niet V e. gevond hebb troff Johannes beschikbaar. niet tabel gom. lev Kobbedu. Ook waarnemg hij plasje langs kunn mak dus 27 gom. Noordzeestrand u etwatmollusk tot lijst nklr tuss vtrosa 1972 eiland getroff. trosia is kolom 3 Viss gom. Viss Kobbedu Willemsdu b Kooidu. Vr vond e theoretische maimum niet Hij succes: Om ( leefd. Van Catella araria is dat 21 is atie 30 lev; 20 vmeld tug hadd kunn vd. En vond Bo augustus tal bijnre Schimonnikoog Tello Neck na ecursie 2003 eiland becht. sepmb huidige tal kilohokk vmeld waar Wim is kolom 2 e (18 augustus 2003); gev u 2003) landslakk waarnemg blev dicatie e vspreidg/ algemeheid t/m (2001 ooit maakt ook nabij Bijl r rect In kolom 2 kunt hoofdzakelijk langs Rykel Bram dagje lang 2002 lijst zi lke zi lke jachthav; dat is ze Tijds Zo tabel 1 is Schimonnikoog getroff. Noordzeestrand 3. Bech kilohokk bndurand. Van anre wadiland fig. klwat. Ik vond eig kg gemaakt tijds 334 (2003) vull gegevs vwkt: E land waarnemg tijds sie kar nr. voorkom dan hionr vmeld getroff Hionr De waddijk. mees landslakk getroff. 28 2001, Vr wd gevond langs wadrand levd getroff alle kunn beschouwd word als autochtoon voorkomd Ro voorgedrag Lijst (De Bruyne Gyraulus bedreigd" laevis antivtigo Van Schimonnikoog. zev et voor al, 2003): V. pygmaea, Pisidium psonatum is, is Brakwatkokkel cagorie "2b, myosotis, Vtigo et resp brakwat Vtrosia cagorie "2c, ktsbaar". Omdat etwatslakk Assimea grayana landslakk Ovalla gevond plaatsg e vtrosa brakwat (Castorma
107 nr. 334 (2003) glaucum) niet bij sll Ro Lijst betrokk. Het is zek e bijnre, na leg Afsluitdijk slechts e bepkt tal plaats land voorkomt. De "Ro Lijst kandidat" lev Schimonnikoog vooral rond zelfs vmeld dat hij helemaal niet me Nlands voorkomt (De Bruyne et al, 2003). Uit artikel Viss rijst vmoed dat Catellaararia ook 1972 al niet me levd Schimonnikoog voorkwam. In 1950 dat zek l geval: Ou Kooiplas, Bnklr Oostk Schuimavond dit slakje " vrij gro getal" laags plekk duvallei, gekmkt door lr. Dat maakt ze l eiland malacologisch zicht etra waarvol. Vtigo antivtigo Knbiesgezelschapp. Vr vond hij "veel" buitdijkse klr plekk zeld vond ook e tal anre vochtige duvallei eiland, langs Westpias, Ijsb, Bospad Reddgg; Ovalla myosotis ook Westklr, klee tall. door vloedwd beikt, knbiesgezelschapp " nu gekmkt wd door voorkom Strandduizdguldkruid kele utplant." De ovige udllicht toekomst Vr vond Schimonnikoog vschei niet hun voortbest bedreigd l zeldzaam. Dit (afg basisrapport Ro Lijst) landslakkarion circumscriptus, A. gevond kunn word. Mocht iemand ze Schimonnikoog zi ofrect gezi hebb, of / haar collectie hebb, dan u ik dat graag u hor. subfuscus, Euconulus fulvus, Heli aspsa, Oychilus alliarius, O. draparnaudi, Pupilla muscorum, Succea Dank oblonga, Vallonia costata, V. ectrica V. pulchella Mijn dank gaat uit Rijks Univsiit Grong voor beschikbaar sll Biologisch Station " etwat Anisus leucostomus, Aplea hypnorum, Pisidium milium P. obtusale. Vgelijkg lijst Viss uit 1974 let dat nu veel me vschill gevond dan stijds. Onr nieuw gevond Hrshut", Natuurmonumt voor vle vgunng, he Talsma voor sll Edkooi Bo voor ontgst museum. Vr wil ik alle elnems ekd bedank voor hun actieve bijdrage vschei algeme land, ook heel vtarisatie Wim Kuip wat bovgoem zeldzame. Voor voor speurtocht gegevs ov door niet toame tal vschill vklarg dkbaar: grondig vtarisatie, toegom kans om eiland beik (dk stk gegroei transport ms go) vanrg tuggevond. Tello Neckheim gaf nuttig commtaar e ere vsie vslag foto's bij dit artikel Bt Jans Hman Roo. leefmilieus Schimonnikoog (bijvoorbeeld vetg polr, our word boss of vanrg duvegetatie). Pisidium psonatum ontbreekt lijst Viss, is l er Schimonnikoog gevond: 1958 door he Butot (Gittbg et al, 1998). De meldg Basisrapport voorsl voor Ro Lijst (De Bruyne et al, 2003) dat P. psonatum niet bekd is Wadiland behoeft dus bijsllg. Ook Castorma glaucum staat niet lijst Viss. Ze waarschijnlijk wd ze l al er gevond door Mulr (1958). Hij ed 1954 e uitgebreid onrek watdi plant lev slkslsel Oostklr Schimonnikoog. Hij meldt vondst Cardium edule forma palludosa, broz langgekt" is dan Cardium edule Waddzee vr landwaarts slk gaat ovhes. Litatuur Bthem Juttg, W.S.S., 1956. Land etwatmol lusk Teel, Vlieland, Tschellg, Ameland Schimonnikoog. In: Bastia, Vol 20, nr 2 3, pp 4161. Bruyne, R.H., H. Wallbrk A.W. Gmelig Meylg, 2003. Bedreig vdw land etwatmollusk Nland (Mollusca). Basisrapport voorsl voor Ro Lijst. Uitgave EIS Nland Stichtg Anemoon. Gittbg, E., A.W. Janss, W.J. Kuijp, J.G.J. Kuip, T. Meij, G. r Vel, J.N. Vries G.A. Pee, 1998. De NlandseZoetwatmollusk; rec fossile ekdiuit et brak wat, uitgave Naturalis, KNNV Uitgevij EIS Nland. Mulr, A.F., 1958. Vkngstocht e randgebied. In: Zeepaard, jaargang 18, nr 45, p. 5175. Schuima, K., 1950. Ecursie Schimonnikoog. In: CB nr 37, p. 305306. Anrzijds vmeldviss ook e tal wij nu niet gevond hebb: landslakk Catella araria Lima maimus, zeaaktslakk Alria mosta Limapontia pressa etwatslak Physa fontalis. Van ze is Catella araria goed als zek eiland vdw. In Basisrapport voor ro lijst wordt ze Var, W.J.M., 1959?. Nietmarie mollusk Wadiland (Enkele vullg). In: Natuurtschappelijk ArchiefNaturalis Viss, G.J.M., 1974. Land watmol lusk wadilandtot 1972. In: CorrespondtiebladNMV, nr 157, p. 241250.
108 Tabel 1: De mollusk Schimonnikoog. Soort Soort 2001 t/m2003 Viss, t/m 1972 2001 t/m 2003 Viss, t/m 1972 Land: Hippeutis complanatus 1 Aegella nitidula 3 Lymnaea stagnalis 1 X circumscriptus 2 Physa fontalis X Physella acuta 1 Arion rufos 7 X Pisidium castanum 1 Arion subfuscus 2 Pisidium milium 1 X Carychium mimum 5 X Pisidium nitidum 1 X X Catella araria Pisidium obtusale 3 Cepaea nemoralis 10 2 X psonatum comeus Cochlicarepta 3 Planorbarius corneus 7 Cochlica lubrica 8 Planorbis planorbis 5 X X Cochlicalubricella lubricella 1 Potamyrgus antipodarum 6 X Arion tmedius 3 X Docas laeve 6 X Radi auricularia 1 Docas reticulatum 8 X Radi ovata s.1 s.l 13 X Discus rotundatus 1 Segmtanitida 2 Econulus fulvus 1 X Sphaium Sphaiumcorneum 2 Heli aspsa 2 s.1. s.l. Stagnicola palustris 10 X Lima maimus X Valvata piscalis 4 X Nesovitrea hammonis 7 Vtrosia vtrosa 1 X Ovalla myosotis 7 X Oychilus alliarius 2 Mari /Wad: Oychilus cellarius 4 Abra tuis X Oychilus draparnaudi 4 Alria mosta X Oyloma elegans/ sarsii 7 X Castorma edule X Punctum pygmaeum 1 X Crassostrea gigas X Pupilla 4 Pupillamuscorum X Lepidochitona cea Limapontiapressa X Succea oblonga 2 X Succea putris 2 Littora littorea X Littora saatilis X X Trichia hispida 9 Vallonia costata 1 balthica X Macoma Vallonia ectrica 5 X Mya araria X Vallonia pulchella 4 X Mytilus edulis X Vtigoantivtigo 4 X Pgia ulvae X X 1 X Retusa obtusa Vtigo pygmaea X Scrobicularia plana Vitra pellucida 3 X X Zonitois nitidus 17 X Tntaal Totaal tal : Bathyomphalus contortus 4 X Schuima Viss maakt meldg Hydrobia stagnorum. Bithynia ttaculata 3 Gezi uit huidigaamgevgkan g om Heleobia stag Castorma glaucum 1 norum nonjm of Vtrosia vtrosa. Het u ssant t of zich Galba truncatula 10 X matiaal ze iemands collectie bevdt. gs Gyraulus albus 2 Gyraulus crista 4 X Gyraulus laevis 1 Adres auur: zie bnkant omslag