HANDELINGSPERSPECTIEF 5-1 4 MAART 2 0 1 3 15 MAART 2 0 1 3 OUDELIJK INHO BESTUURLIJK PERSPECTIEF PERS HANDELINGSPERSPECTIE SÍQWa Deltaproo/ ^ samen klimaatbestendig DELTAPROOFWEEK Het Deltaprogramma heeft voor het waterbeheer in Nederland grote gevolgen. Er wordt hard nagedacht over de te volgen strategieën voor afdoende bescherming tegen hoog water, het beschikken over voldoende zoetwater en het behoud van een aantrekkelijke delta om in te wonen en werken. In 2010 is het kennisprogramma Deltaproof van de STOWA i het leven geroepen door de gezamenlijke waterschappen. Het kenni programma Deltaproof heeft als opdracht gekregen nieuwe kenni,s en perspectieven te ontwikkelen voor een klimaatbestendig regionaa maal watersysteem. Het STOWA kennisprogramma Deltaproof is halverwege. Samen met kennispartners zijn uiteenlopende mogelijkheden, werkwijzen : technieken verkend, onderzocht, besproken, verzameld en uitgeprc beerd. Nu is het moment dat resultaten zichtbaar worden en perspectie ven zich aftekenen. Tijd dus voor een tussenbalans. Wat hebben wi gedaan en geleerd? Zijn we al toe aan de stap naar de werkelijke we ike toepassing? Op 15 maart wordt de opbrengst voorgelegd aan de waterschapsbe stuurders en het bestuurlijk handelingsperspectief besproken. Wij no doen in de Deltaproo Wij nodigen de waterschapsbestuurders uit voor De opbrengst op 15 maart. Dijkgraaf Hoogheemraadschap van Schieland en de Krìmpenerwaard, Voorzitter STOWA bestuur STOWA Programmaleider Deltaproof -
5 MAART: DE KLIMAATADAPTIEVE STAD De Steden zijn kwetsbaarder geworden door de gevolgen van de klimaatverandering. Aanpassing van de ruimtelijke i n r i c h t i n g maar ook van het watersysteem is noodzakelijk om de stad op termijn leefbaar te houden en wateroverlast, hittestress en droogte te voorkomen. Groenblauwe maatregelen bieden daarnaast ook potenties voor energieproductie, biodiversiteit en natuurlijke leefkwaliteit. Weten we al genoeg en kunnen we aan de slag of is er meer nodig? De bijeenkomst richt zich op waterbeheerders, ruimtelijke ord naars en stedenbouwers; Kortom iedereen die zoekt naar moţ lijkheden om met water in de stad aan de slag te gaan. Deze bijeenkomst wordt georganiseerd samen met Actieprogra ma Water en Ruimte, de Provincie Drenthe en Atelier GROEľ BLAUW. 5 maart, Provinciehuis Drenthe te Assen 13.00 INLOOP MET LUNCH 13.30 Hoe krijgen we klimaatadaptieve maatregelen geïmplementeerd in in richting, b eheer en wat kan de wetenschap voor de praktijk b etekenen? Het programma heeft de vorm van duopresentaties. Iemand uit weten schap en onderzoek wordt gekoppeld aan een vertegenwoordiger uit de praktijk. Aansluitend aan de duopresentaties is er ruimte voor discussie. 1 ä 1 I 13.40 CLUSTE R 1: WAT BETEKENT KLIMAATONDER ZOEK VOOR DE PR AKTIJK? Ronald Albers (TNO) Urgentie, impact en kosten van wel of niet inspelen op de klimaatver andering. Hiltrud Pötz (Atelier GROENBLAUW) Blauwe en groene netwerken, wat zijn de mogelijkheden van meer groen en b lauw voor een veerkrachtige en aantrekkelijke stad. 14.30 CLUSTE R 2: KLIMAATADAPTIEVE INRICHTING VAN DE WIJK Kees Broks (STOWA) Stedelijke watersystemen: Verder kijken dan de norm. Johan Trompetter (Gemeente Westerveld) DARP: Optimalisatie op wijkniveau. 15.10 14.30 CLUSTE R 3: ENER GIE UIT AFVALWATER EN DRINKWATER Milieufederatie Drenthe (Onder voorbehoud) Energie uit afvalwater, drinkwater en stedelijk groenafval. André Hammeng a (Waterschap Hunze en Aa's) Energie en warmte uit afvalwater. 16.00 OPBRENGST VAN DE DAG 16.30 BORREL AANMELDEN VIA WWW.STOWA.NL AGENDA
12 MAART: RIJK MET J E DIJK continu onderwerp van onderzoek. Niet v staat druk op de dijken. Enerzijds zijn het klimaatveranderingen die l e t t e r l i j k de druk opvoeren. Anderzijds worden dijken begeerc als plek waar andere functies een plaats kunnen krijgen. Mei kennis leidt t o t meer handelingsperspectieven. Zo heeft onderzoek laten zien dat het beeld over sterkte van veendijken kan worden bijgesteld. Wanneer bezwijkt een dijk? dijk: Hoe sterk is veen eigenlijk? Kunnen functies gecombineeerd worden? Wat betekent d i t in de praktijk? In Marken komen al deze aspecten a i bod. Rijk 12 maart, Hof van Marken te Marken 09.30 09.35 INTRODUCTIE In het eerste deel van het ochtendprogramma aandacht voor veen. Aan bod komen het 'Dijken op veen' project en het STOWA onderzoek naar veen voorkomend in regionale waterkeringen. In het tweede deel van de ochtend komt multifunctioneel gebruik van dijken aan de orde; met name windmolens op en of nabij een kering en het bouwen met de natuur. 09.45 VEENDIJKEN VANUIT REGIONAAL PERSPECTIEF Joost Schaminée (Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier) Wat kan ik met dijken op veen? 10.15 VEENDIJKEN Joop Weijers (Rijkswaterstaat - Waterdienst) Wat heeft de veldproef 'Sterkte op veen' opgeleverd en wat z kunnen betekenen voor de Markermeerdijk? 10.45 11.15 VEENSTERKTE IN REGIONALE KERINGEN Henk van Hemert (STOWA) Veensterkte in boezemkades. Hoe bepaal je dat en wat heb je er aan in de praktijk? 11.45 WINDMOLENS OP DIJKEN (MULTIFUNCTIONELE KERINGEN) Matthijs Kok (TU-Delftj/STW onderzoek Multifunctionele keringen Windmolens op dijken. De (on)mogelijkheden objectief bezien. 12.15 VOOROEVERS ütares/stw Multifunctionele keringen) De invloed van voorlanden op veiligheid van dijken en het gebruik van natuurlijke processen om de veiligheid te vergroten. 12.45 LUNCH 13.30 VELDBEZOEK MET BUSDISCUSSIE «Veldproeñocatie 'Dijken op veen'» Markermeerdijk Regionale veenkaden Discussie over de consequenties van nieuwe inzichten voor 4000 km veendijken. 16.00 OPBRENGST VAN DE DAG AANMELDEN VIA WWW.STOWA.NL I AGENDA
13 MAART: MEERLAAGSE VEILIGHEID Tijdens deze dag over Meerlaagse Veiligheid wordt de mogelijke i n v u l l i n g van deze nieuwe denkwijze besproken; Buitendijkse lassingen, binnendijkse oplossingen en bewustwording staan centraal. Welke combinatie van maatregelen kan worden ingezet en hoe? Aan het einde van deze dag zal het begrip MLV en wat we er mee kunnen, scherper zijn afgetekend. De aanpak en (on)mogelijkheden wordt door onderzoekers laag voor laag afgepeld. Vanuit de waterbeheerders zal hier op gereaereageerd worden en gediscussieerd. Meerlaagse veiligheid: De kaarten op tafel 13 maart, IJsselpaviljoen te Zutphen PROGRAMMA 10.00 voorzitter Patrick Poelmann, Dijkgraaf Hoogheer ' tse Rijnlanden, vicevoorzitter STOWA bestuur 10.05 INTRODUCTIE Meerlaagse Veiligheid is een veel besproken onderwerp. De uitdaging ligt in het scheppen van helderheid over de inhoud van MLV en de toepassing hiervan. 10.15 MLV - METHODIEK EN AANPAK BINNENDIJKS Kees Vlak (Deltaprogramma) Zienswijze vanuit het Deltaprogramma Veiligheid en Deltaprogramma Nieuwbouw S Herstructurering. 10.45 MLV - DEMONSTRATIE METHODIEK Bas Kolen (HKV-Lijn in Water) Methodiek en stappenplan aan de hand van praktijkcases. 11.45 VOORBEELDEN MLV RUIMTELIJK GEVISUALISEERD Hiltrud Pötz (Atelier GROENBLAUW) Meerlaagsveiligheid gevisualiseerd: aan de hand van een praktijkvc beeld wordt de luisteraar meegenomen om te 'horen met de ogen'. tf r i f»! 12.45 13.45 MLV - INSTRUMENTARIUM Frank Alberts (Rijkswaterstaat-Waterdienst) Instrumentontwikkeling MLV: Welke (on)mogelijkheden biedt het instrument en hoe werkt het in de praktijk? 14.15 MLV - BUITENDIJKS Hans de Moei (Kennis voor Klimaat/VU-Amsterdam) Mogelijkheden buitendijks toegelicht aan de hand van een uitgewerkte 15.15 WAT KUN JE MET RUIMTELIJKE MAATREGELEN IN MLV? Frans Klijn (Kennis voor Klim a at/delta res) 'Blootstellingsbeperking': Wat kunnen rivierverruiming, compartimentering, 'doorbraakvrije' dijken en andere maatregelen bijdragen? 16.00 OPBRENGST VAN DE DAG 16.15 NETWERKBORREL AANMELDEN VIA WWW.STOWA.NL I AGENDA
14 MAART: ZOETWATER hoofd- en het regionale watersysteem sa energie is gestopt in het zoeken naar de mogelijkheid dit in model te vatten en kansrijke strategieën in beeld te brengen. Wa oog en laag Nederland schetsen hun perspectief e middag kijken we aan de hand van sturingsmogelijkheden WÍ laatregelen mogelijk zijn. In een gezamenlijke afsluiting wore rijke opties en handelingsperspectiev 09.30 09.35 09.45 Ad Je Veizen (Deltares) laag Ned Ke t NHI hierbij 10.15 KLIMAATROBUUSTE LANDBOUW EN NATUUR, BEREIKEN ZONDER SCHADE db (KWR) en Min k (Alterra men lijk th Welke ka 11.00 diek lik Sparen, aanvoeren en accepteren op de hoge zandgronden ge Zandgronde g in de praktijk 1 STUREN OP ZOUT WATER Een andere kijk op de effectiviteit van doorspoelen: Van perceelsloot tot boezem Joost Delsman (KvK/Dellares) i.s.m. Lode-.yijk Sluyl (Alterra) terschaarste nog acceptabel? En in hoeverre is doorspoelen (kosten-) Reflectie: Esmėe Vingerhoed (Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier) Waterhouderij: Van concept naar praktijk Marco Arts (Aequator) 3? Drie 3 STU R EN OP (DIEPE) INFILTR ATIE Zoetwater in de 21e eeuw: Vasthouden, ondergronds bergen, gebruiken Koen Zuurbier (KvK/KWR) ke/zoute ondergrond zoetwatervoorraden (bellen) worden gecreëerd. In droge perioden kan water uit deze zoetwaterbellen worden onttrokken en b enut. Welke (on)mogelijkheden zijn er? STUREN OP FLEXIBEL bel peil: Sturen op natuurlijk peilbeheer in natuurgebieden S (Witt belie I STOWA Fe Reļl Rip (Wate STUREN OP (ONDIEPE) INFILTR ATIE 'Go Fresh' in de Zuidwestelijke Delta: Zij Hetg brak pslag Reñ gge peilg mogelijk de d p Schelde DE BODEM waterbeheer Org tof, b od bijdrag J Dijk (Waterschap Vallei en Veluwe) 4 STU R EN OP (GEDEMPTE) AFVOER Beekdalbreed hermeanderen Joris Eeckhout (WUR) Het verbeteren van de ecologische toestand (KRW) gaat hand in hand met het voorkomen van wateroverlast (WB21). Hoeveel winst is te be
15 MAART: DE OPBRENGST Tijdens de Deltaproofweek zijn deelnemers uitgedaagd om uitspraken te doen over de betekenis en handelingsperspectieven van ontwikkelde kennis. De opbrengst wordt tezamen met de Midterm Review van het program ma Deltaproof aangeboden aan de waterschapsbestuurders. Waterschapsbestuurders worden uitgenodigd hierover in gesprek te gaan. Deze dag wordt mede georganiseerd door de Unie van Waterschappen. @ De opbrengst 15 maart, Observant te Amersfoort 12.30 INLOOP MET LUNCH 13.30 Het STOWA kennisprogramma Deltaproof heeft samen met kennispartners talrijke maatregelen verkend. Tijdens de Deltaproofweek zijn ze gepresenteerd, besproken en tegen het licht gehouden. Wat is hiervan de opbrengst? 13.35 PRESENTATIE EN BESPREKING VAN DE OPBRENGST» De klimaatadaptieve stad» Rijk met je dijk» Meerlaagse veiligheid: De kaarten op tafel» Zoetwater: Perspectieven voor hoog en laag 15.30 AANBIEDING MIDTERM REVIEW Aan Peter Glas (Unie van Waterschappen) door Hans Oosters. 15.35 AFSLUITING AANMELDEN VIA STOWA@STOWA.NL