5. NETWERK VAN DE GELUIDSMEETPOSTEN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Leefmilieu Brussel (BIM) heeft sinds 1995 progressief een geluidsmeetnet geïnstalleerd teneinde de geluidsniveaus waaraan de Brusselse bevolking is blootgesteld, te karakteriseren in de tijd en er toezicht op uit te oefenen. Het huidig meetnet telt 17 meetposten verspreid over het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het registreren van de akoestische waarden in situ is cruciaal om de geluidshinder te objectiveren. In de meetstations worden de geluidsniveaus doorlopend opgetekend, deze meetstations staan op die manier in voor een permanenente bewaking van de geluidsniveaus waaraan de bevolking potentieel is blootgesteld. Aan de hand van de ingezamelde meetwaarden kunnen verschillende geluidsindices worden berekend (zoals onder meer de jaarindices vermeld in de Europese richtlijn van 25 juni 2002 inzake de evaluatie en het beheer van het omgevingsgeluid). Dankzij deze metingen kan worden nagegaan of de geluidsindices evolueren in de tijd, ook kan men trends afleiden en de potentiële effecten evalueren van acties tegen het geluid. De opgetekende meetwaarden zullen ook dienen als referentie voor punktuele meetcampagnes uitgevoerd op diverse plaatsen en verschillende tijdstippen van het jaar, of om modellen en geluidskaarten te valideren. 1.Het geluidsmeetnet.1.1.kenmerken van het materiaal De meetstations bestaan in het algemeen uit: een externe microfoon, geïnstalleerd op een mast en bestand tegen weer en wind; een eenheid voor de verzameling van de geluidsniveaus; een eenheid voor de opslag van de geluidsgegevens;.1.2.werking van de meetstations Elk station verzamelt doorlopend de niveaus in de vorm van elementaire waarden met een duur van een seconde (LAeq,1sec). Op geregelde tijdstippen worden deze waarden langs een telefoonlijn (ISDN) of gsm-verbinding naar een computer gestuurd die de geluidsniveaumetingen archiveert en verwerkt (archiverings- en verwerkingsstation). De meettoestellen worden op vaste tijdstippen gecontroleerd en geijkt..1.3.inplanting en benoeming van de meetstations Verschillende criteria hebben de keuze van de inplanting van de meetposten beïnvloed, waaronder onder meer: de stedenbouwkundige configuratie van de plaats: deze moet representatief zijn voor sites die voorkomen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, onder meer op een manier die kenmerkend is voor de bestemming van die gebieden in het GBP; het soort geluid dat er voorkomt: dit geluid kan door meerdere bronnen zijn beïnvloed (wat eigen is aan een stedelijk milieu) en/of kan voortkomen uit een welbepaalde, overwegende geluidsbron die men wil karakteriseren (wegverkeer, treinverkeer, luchtverkeer, industriële machines, ); de installatie van het materiaal op een veilige plaats die gemakkelijk toegankelijk is (althans tijdens de werkuren): de plaats moet ook zijn aangesloten op het electriciteitsnet (voeden van het meetstation) en op het telefoonnet (voor het doorsturen van de gegevens). Negen meetstations bevinden zich in zones die geregeld overvlogen worden door vliegtuigen met als herkomst de luchthaven van Brussels Airport en worden aangewend voor het evalueren van de hinder veroorzaakt door het luchtverkeer. Zes van deze meetposten werden geïnstalleerd tijdens het jaar 2003, ten gevolge van belangrijke wijzigingen in de vliegroutes die zich boven het Gewest bevinden. Drie meetstations bevinden zich langs spoorwegen met het oog op het evalueren van de geluidshinder die kenmerkend is voor het spoorverkeer en van het brengen op 4 sporen van sommige trajecten. Twee meetstations zijn geïnstalleerd langs autowegen, twee andere langs verkeersaders PAGINA 1 VAN 5 30 OKTOBER 2008
(invalswegen) met relatief veel verkeer, een enkel meetstation bevindt zich in een woongebied zonder een specifieke overheersende geluidsbron. Kaart 5.1 : Meetstations op 10/10/2008: inplanting en bron van overheersende geluidshinder In de loop van 2008 werden de namen van de meetstations geharmoniseerd. De meetposten werden benoemd in functie van de gemeente of de gemeentelijke entiteit (eerste 3 karakters) en van de wijk waarin zij zich bevinden (laatste 4 karakters). De oude benamingen in sommige documenten zullen progressief vervangen worden. De posten van Haren (HRN_Cort) en van Evere (EVE_Moss) worden nog altijd aangeduid als NMT30 en NMT31 in de jaarrapporten van de werkgroep (zie bibliografie 3) die sommige resultaten van gegevensverwerkingen die specifiek zijn voor het vliegtuiglawaai, samenbrengt voor Leefmilieu Brussel, het Vlaams Gewest (LNE) en de BAC (Brussels Airport Company, beheermaatschappij van de luchthaven). De onderstaande tabel geeft een overzicht van de namen (oude en nieuwe) van de verschillende stations, hun lokalisering, de datum waarop ze in gebruik werden genomen, het stedenbouwkundig gebied waarin ze gelegen zijn en hun geluidsomgeving. PAGINA 2 VAN 5 30 OKTOBER 2008
Tabel 5.2 : Lokalisering van de meetstations en kenmerken van de plaats van inplanting Bron : Leefm ilieu Brussel -LMO -Dienst geluidslaboratorium Code Nieuw Lokalisering In gebruikname Oud 1 WLS_Gull Sint-Lambrechts-Woluw e 1/01/1995 administratiegebied Wegverkeer WSL1 Gulledelle (opstijgen piste 25R) 2 EVE_Moss Evere 1/01/1996 gemengd gebied NMT31-1/EVE1 J.-B. Mosselmansstraat 3 HRN_Cort Brussel 13/03/1997 w oongebied NMT30-1/ BXHaren Cortenbachstraat 4 STG_Tell Sint-Gillis 1/01/1999 w oongebied STG1 Guillaume Tellstraat (opstijgen piste 25R) 5 LKN_Houb Brussel 6/06/2002 w oongebied Wegverkeer (invalsw eg) BXL2 Laken Animatie van een gemengde w ijk Houba-Destrooperlaan (handelszaken en w oningen) 6 AUD_Wavr Oudergem 29/08/2002 w oongebied Wegverkeer (invalsw eg) AUD1 Waversesteenw eg 7 BSA_Pauw Sint-Agatha-Berchem 1/01/2004 w oongebied NMT52-1 Mathieu Pauw elsstraat Animatie van een gemengde w ijk (handelszaken en w oningen) en ring (dichtbij) 8 LKN_Wann Brussel 1/01/2004 w oongebied met NMT36-1 Laken residentieel karakter Wannecouterlaan 9 BXL_Houb Brussel 1/01/2004 sterk gemengd NMT34-2 gebied Hopstraat 10 WSP_Corn Sint-Pieters-Woluw e 7/05/2004 w oongebied met NMT39-2 residentieel karakter Groene Corniche Stedenbouw kundig gebied (bestemming GBP*) 11 NOH_Nosp Brussel 31/05/2005 landbouw gebied NMT51-2 Neder-Over-Heembeek Geluidsomgeving (in dalende volgorde van belang) Trassersw eg 12 GAN_Expo Ganshoren 20/04/2006 groengebied met Treinverkeer GAN1 hoogbiologische sectioneringspost w aarde 13 WBT_Bonn Watermaal-Bosvoorde 12/05/2006 bosgebied Treinverkeer WBT1 Bundersdreef 14 AUD_E411 Oudergem 27/02/2007 structurerende Wegverkeer AUD2 ruimte Waversesteenw eg 15 ETT_Nouv Etterbeek 10/12/2007 w oongebied met Treinverkeer ETT1 residentieel karakter Nieuw elaan 16 WSL_Idea Sint-Lambrechts-Woluw e 23/04/2008 w oongebied met residentieel karakter Ideaallaan 17 SCH_Rood Schaarbeek 7/05/2008 gebied met voorzieningen van Roodebeeklaan collectief belang of * GBP = Gew estelijk Bestemmingsplan PAGINA 3 VAN 5 30 OKTOBER 2008
2.Verwerking en toepassingen De geluidswaarden die door de verschillende meetstations worden opgetekend, worden gecentraliseerd in het archiverings- en verwerkingsstation. De gearchiveerde gegevens ondergaan een bewerking waardoor voor verschillende, voorafbepaalde periodes en uurschijven, automatisch een serie indices en geluidswaarden worden berekend. Deze bewerking die wordt uitgevoerd op het ogenblik dat de waarden worden opgeslagen, maakt het mogelijk om de geluidssituatie in de verschillende punten van het meetnet te karakteriseren. Al deze indices en geluidswaarden vormen een verzameling van gestructureerde gegevens die men kan raadplegen via een applicatie die de gegevens ook onder de vorm van grafieken en kaarten kan voorstellen. De gegevens die afkomstig zijn van de 9 stations geïnstalleerd in zones die geregeld overvlogen worden door vliegtuigen (stations 2 en 3, 7 tot 11 en 16, 17 in de tabel) ondergaan wekelijks een specifieke bewerking. Op basis van de evolutie van het geluid worden hiermee de overvliegende vliegtuigen opgespoord en de overvluchten getoetst aan de verkeersgegevens verstrekt door Belgocontrol (overheidsonderneming die met name instaat voor de controle van de vliegtuigbewegingen in de luchthaven van Brussels Airport). Tijdens die specifieke bewerking worden ook verschillende indices berekend zoals het maximumniveau (L Amax) of het Sound Exposure Level (SEL), verder wordt de spreiding van de vliegtuigen berekend in schijven van 5 db(a) naargelang hun L Amax en de geactualiseerde gegevens worden ter beschikking gesteld op de website van het BIM (zie fiche 2 en fiche 40. Geluidsmetingen van de meetstations in het BHG). De inbreuken op het Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering (BBHR) van 27 mei 1999 betreffende de bestrijding van geluidshinder voortgebracht door het luchtverkeer, worden eveneens vastgesteld op basis van de metingen uitgevoerd door deze meetposten (zie fiche 39, Analyse van de inbreuken die verband houden met de geluidshinder van het luchtverkeer in het BHG). Daarnaast worden ook algemenere analyses uitgevoerd om de impact van nieuwe exploitatieschema s van de luchthaven te evalueren (wijziging van vluchtroutes, voorkeursgebruik van bepaalde landingsbanen, ). Op basis van de analyse van de gegevens kunnen verschillende vaststellingen worden gedaan. Zo blijkt uit de grafische voorstellingen van de geluidsniveaus in functie van de tijd dat er periodieke schommelingen optreden die samenvallen met de seizoenen en zich jaar na jaar herhalen. Er konden ook variaties van meerdere db(a) worden vastgesteld, afhankelijk van het seizoen of van specifieke omstandigheden die een invloed uitoefenen op de geluidsbron. Voor eenzelfde type van geluidsbron doen de uiterste waarden (maxima en minima) zich voor in dezelfde periodes van het jaar. We stellen bijvoorbeeld vast dat, voor het lawaai van het wegverkeer, de maxima in het algemeen worden waargenomen in de winter, terwijl dit voor het lawaai van het luchtverkeer in de zomer is (zie fiche 40). Deze schommelingen van de indicatoren in functie van de seizoenen of van specifieke omstandigheden, wijzen erop dat in het geval van metingen over een korte duur (tijdelijke metingen), het besluit dat men uit de metingen trekt, rekening moet houden met het moment van de meting. De ingezamelde gegevens worden eveneens gebruikt als referentie tijdens punktuele meetcampagnes. Bovendien maken ze het mogelijk om een evaluatie uit te voeren van de geluidsimpact van bepaalde evenementen zoals de dag Zonder automobiel in de stad (zie fiche 38. Zonder auto mobiel in de stad Metingen en vaststellingen op het vlak van het geluid) of de tijdelijke buitengebruikstelling van een landingsbaan van de luchthaven gedurende een periode van werken, of om de invloed van de belangrijkste bron van lawaai op de gemeten geluidsniveaus vast te stellen. Aangezien in alle meetstations de gegevens 24 uur per dag worden ingewonnen onder de vorm van elementaire niveaus, kunnen naderhand andere indices worden berekend en nieuwe, fijnere analyses van specifieke fenomenen worden uitgevoerd. 3.Besluit De meting van de geluidswaarden in situ vormt een essentieel element van de objectivering van de geluidshinder. Het permanente netwerk verzamelt doorlopend de geluidsniveaus en staat zo in voor een ononderbroken bewaking van de geluidsniveaus buitenshuis waaraan de bevolking wordt blootgesteld. Aan de hand van de ingezamelde geluidswaarden kunnen verschillende indices worden berekend, zoals de jaarlijkse indicatoren vermeld in de Europese richtlijn van 25 juni 2002 inzake de evaluatie en de beheersing van omgevingslawaai (zie fiche 2), en kan de evolutie van de situatie in de tijd worden geanalyseerd, kunnen trends worden onderscheiden en kunnen de effecten van acties ter bestrijding van de geluidshinder worden geëvalueerd Deze metingen worden eveneens gebruikt als referentie tijdens de geluidsmeetcampagnes die gericht worden uitgevoerd op verschillende plaatsen PAGINA 4 VAN 5 30 OKTOBER 2008
en in verschillende periodes van het jaar. Ze maken het bovendien mogelijk theoretische modellen te bevestigen of bij te stellen ( geluidskadasters ). Meer in het bijzonder maken de gegevens die worden geleverd door de stations die speciaal bedoeld zijn voor de bewaking van het vliegtuiglawaai, de controle en eventueel de verbalisering mogelijk van de vliegtuigen die in overtreding zijn met betrekking tot het BBHR betreffende de bestrijding van geluidshinder voortgebracht door het luchtverkeer. Tenslotte worden de gegevens van deze stations eveneens bekendgemaakt aan het publiek, via de website van het BIM, aan de hand van duidelijke indicatoren. Bronnen 1. BIM 2002. Geluidsmetingen van het door het BIM beheerde meetnetwerk, intern rapport. 2. BIM. Documenten en databases, Laboratorium voor Milieuonderzoek Geluid. 3. Geluidsmonitoring Brussels Airport, Jaarrapport 2006, 18 juni 2008 (Evaluatie van de geluidsimmissie veroorzaakt door vliegbewegingen op Brussels Airport tijdens het jaar 2006 op basis van meetgegevens van de meetstations beheerd door Brussels Airport, Leefmilieu Brussel BIM en het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) van de Vlaamse Overheid, in samenwerking met Belgocontrol en de Federale Overheidsdienst (FOD) Mobiliteit en Vervoer ). Andere fiches in verband hiermee Schriftje De geluidshinder in Brussel 2. Akoestische begrippen en hinderindices 4. Voorstelling van de instrumenten voor evaluatie van de geluidshinder die worden gebruikt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 38. Zonder automobiel in de stad Metingen en vaststellingen op het vlak van het geluid 39. Analyse van de inbreuken die verband houden met de geluidshinder van het luchtverkeer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 40. Geluidsmetingen van de meetstations in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: Enkele voorbeelden van analyses Auteur(s) van de fiche LECOINTRE Catherine Geactualiseerd door DELLISSE Georges op 30/10/2008 Herlezing : LECOINTRE Catherine, DEBROCK Katrien PAGINA 5 VAN 5 30 OKTOBER 2008