Draft visienota geestelijke gezondheid

Draft visienota geestelijke gezondheid LEESWIJZER Chronologie voor opmaak: 1. Opmaak omgevingsanalyse geestelijke gezondheid (23-01-2012) 2. Opmaak inventaris geestelijke gezondheid (23-01-2012) 3. 1 e rondetafel op 1 februari 2012 4. Verwerking feedback 1 e rondetafel: verslag rondetafel geestelijke gezondheid 1-02-2012 5. Aanzet visienota geestelijke gezondheid op basis van omgevingsanalyse, inventaris en 1 e rondetafel 6. 2 e rondetafel op 18 april 2012 7. Verwerking feedback 2 e rondetafel: verslag rondetafel geestelijke gezondheid 18-04-2012 8. Begin mei: werkgroep positieve beeldvorming, gezondheidsbevordering en toegankelijkheid voor opmaak visienota rond deze 3 grote doelstellingen 9. Mid mei: doorsturing draft visienota geestelijk gezondheid naar mensen rondetafel voor feedback 10. Afwerking visie tegen 1 juni 11. Omzetting visie naar concrete acties rond positieve beeldvorming met start in najaar 2012 Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 1

Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 2

MISSIE VOOR EEN BETERE GEESTELIJKE GEZONDHEID VAN DE GENTENAARS Gent straalt een warme, solidaire, zorgzame stad uit, waar mensen in alle sferen (woonomgeving, onderwijs, hulpverlening, werk) zorg dragen voor zichzelf en voor elkaar. Mogelijke acties in Gent: Een overkoepelende communicatiecampagne die Gent als zorgzame, warme stad symboliseert, uitdraagt. VVGG: Project Friendly Friday. Gevraagd wordt aan organisaties uit de verschillende doelgroepen (scholen, instellingen, fabrieken, winkels, steden,...) om deze eenvoudige campagne mee te helpen uitdragen en ook eigen initiatieven uit te werken. Promomateriaal wordt voorzien. Inschakelen BV s, meterschap / peterschap. Ondersteuning en bekendmaking van de diverse initiatieven via website. Versterking via media (o.a. Klasse) Cfr. KANS-onderzoek: Financieel kwetsbare zorggebruikers hebben een laag veralgemeend vertrouwen in hun medemensen. Zij ervaren vooral een groot gebrek aan diepgaande en affectieve sociale steun. Cfr. Aanbeveling Prof.dr. Van Audenhove obv. LUCAS-studie: Hoe mensen met kwetsbaarheid en zwakte omgaan in scholen en werkomgevingen, organisaties, jeugdwerk, gezinnen, woonzorgcentra is van cruciaal belang om bespreekbaarheid van psychische problemen te bewerkstelligen. We moeten in Vlaanderen in een breed spectrum acties ondernemen om werk te maken van een samenleving, waarin zelfzorg en zorg voor elkaar positief gewaardeerd wordt. Dit kan door de verhalen van mensen die er bovenop komen na een crisis en die na sterke tegenslag hun leven weer op een goed of uitdagend spoor kunnen zetten in the picture te brengen. Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 3

POSITIEVE BEELDVORMING Trekkers: Gezondheidsdienst Stad Gent + Art. 107 (WG Functie 1b), ism. VVGG. Werkgroep positieve beeldvorming, gezondheidsbevordering en toegankelijkheid Gent werkt via media, hulp- en dienstverlening, onderwijs, werk en de sector geestelijke gezondheidszorg aan een positieve beeldvorming bij de Gentenaars rond psychisch welbevinden om (1) een juistere kennis te hebben, (2) de thematiek bespreekbaar te maken en (3) taboe weg te werken. Doelstelling: Gentenaars spreken sneller over hun eigen psychisch welbevinden, maken het bespreekbaar en durven sneller hulp zoeken. Mogelijke acties in Gent: Stadsbrede en wijkgerichte infocampagnes op veel bezochte plaatsen: info passief en actief aanbieden Een beeldvormingscampagne met een bekende Gentenaar Werken met getuigenissen VVGG publiekswebsite promoten Stadsbreed (2009-2011): Gezondheidsdienst + partners: van iedereen is wel nen hoek af + infobeurs Wijkgericht: vb. geestelijke gezondheidsmarkt in Nieuw Gent in 2011 door UGC Nieuw Gent Publiekswebsite VVGG over psychische problematiek VVGG Anders is mijn BUUR heel gewoon. Het besef dat de meeste psychische problemen goed behandelbaar zijn of zelfs grotendeels voorkomen kunnen worden, is nog te weinig doorgedrongen bij het grote publiek, en de beeldvorming over geestelijke gezondheid blijft overwegend negatief. Cfr. LUCAS-studie: Vlamingen ondergaan even vaak stigmatiserende houdingen uit hun omgeving dan Nederlanders, maar Nederlanders hebben een duidelijk positievere houding tegenover hulp zoeken. Ze ervaren ook minder zelfstigma en schaamte om formele hulp te zoeken. Tot slot blijkt uit de studie dat regio s met een hoog zelfmoordcijfer een minder tolerante houding tegenover suïcide hebben dan regio s met een laag zelfmoordcijfer. Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 4

Doelstelling: Meer aandacht in lokale media rond psychisch welbevinden en juist omgaan met psychische problematiek. Het thema psychische problematiek uit de taboesfeer halen door het bespreekbaar te maken ook via lokale media. Medialuik in elke doelstelling meenemen! Mogelijke acties in Gent: Strategie: met vaste regelmaat positieve toekomstgerichte verhalen vanuit de verschillende partners naar de pers brengen. Deontologische code voor de lokale pers? Lokaal ambassadeurschap Getuigenissen van ervaringsdeskundigen op lokale televisie en radio Uitwerken van een persoonlijk netwerk binnen de pers Te Gek!? met volgende geplande acties (mits goedkeuring) (nationale media!) - Te Gek!?-cd met vele BV s (jaarlijks?) - Te Gek!?-bijlage bij De Standaard (jaarlijks?) - Te Gek!?-theatervoorstelling rond manische depressie (2012) - Te Gek!?-reportage (10-delige reeks) rond psychische problemen op Canvas (2012) - Te Gek!?-tour de France in juli 2012 - Te Gek!?-karavaan XL in Brussel op 30 sept 2012 - Te Gek!?-karavaan in de provinciehoofdsteden in 2013 VVGG: - Mediawatching (reactief naar de media) en productplacement (proactief naar de media): eventueel in 2013 (nationale media!) - Training woordvoerders en sleutelfiguren (2012) (cfr getuigenissen) Werkgroep Verder: deontologische code Het besef dat de meeste psychische problemen goed behandelbaar zijn of zelfs grotendeels voorkomen kunnen worden, is nog te weinig doorgedrongen bij het grote publiek, en de beeldvorming over geestelijke gezondheid blijft overwegend negatief. Veel mensen zijn overtuigd over het feit dat het geen zin heeft om erover te spreken. Het is die overtuiging die moet omgebogen worden. Doelstelling: Streven naar een positieve beeldvorming via de hulp- en dienstverleners opdat zij psychisch welbevinden bespreken met hun patiënt/cliënt & hun omgeving en ook een juist beeld schetsen van en een brug leggen naar de geestelijke gezondheidszorg. Specifieke aandacht naar rol politie, huisarts, CAW Deskundigheidsbevordering (zie verder bij competentieknooppunt) en een betere intersectorale samenwerking met de sector GGZ (zie verder bij samenwerking) zullen de beeldvorming ten aanzien van de GGZ zelf moeten verbeteren. Daarnaast kunnen organisaties waarbinnen hulpverleners tewerkgesteld zijn, zelf actief rond beeldvorming werken. Mogelijke acties in Gent: Een ondersteunend draaiboek: wat kan jij in jouw organisatie doen rond beeldvorming? Deelname van hun organisatie aan wijkgerichte of stedelijke beeldvormingsprojecten Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 5

Passief (folders, affiches, tentoonstelling) en actief (mondeling, toeleiden, bezoek) info geven vanuit de organisatie aan hun cliënten rond GGZ Publiekswebsite VVGG promoten Welzijnsorganisaties: interne werking, vb. OCMW, CAW hebben psychologen in huis en stimuleren zo de bespreekbaarheid van de problematiek. De ervaring leert dat de aanwezigheid van pscyhologen in een centrum/werkplaats hulp- en dienstverleners stimuleert tot hierover spreken en doorverwijzen. VVGG: - brochures rond psychische problematiek - publiekswebsite (soort portaalwebsite) mbt geestelijke gezondheid en de zorg ervoor (2012) - website mbt beeldvorming over geestelijke gezondheid - project "Anders is mijn BUUR heel gewoon, waarin vnl. lokale besturen zullen aangesproken worden om in hun beleidsplannen ook mensen met psychische problemen in rekening te brengen (aansluiting bij de training woordvoerders en sleutelfiguren) Het besef dat de meeste psychische problemen goed behandelbaar zijn of zelfs grotendeels voorkomen kunnen worden, is nog te weinig doorgedrongen bij het grote publiek, en de beeldvorming over geestelijke gezondheid blijft overwegend negatief. Cfr. KANS-onderzoek: Financieel kwetsbare zorggebruikers vinden de sociale ondersteuning van goede kwaliteit en hebben een groot vertrouwen in hulpverleners. De attitude en communicatie van hulpverleners heeft een grote impact op hoe mensen kijken naar gezondheidszorg (in het algemeen). Doelstelling: De sector geestelijke gezondheidszorg in Gent communiceert duidelijk en op maat van de gebruiker over hun aanbod zodat burgers goed weten wat zij kunnen verwachten van de aangeboden hulpverlening. Mogelijke acties in Gent: Communicatie vanuit de hele sector GGZ (website, flyer etc.) aanpassen op maat van de gebruiker en diens naasten (vb. wat kan ik verwachten van een opname in een PC? Hoe verloopt dit en hoe kan ik daar mogelijks op reageren? Of vb. hoe verloopt een afspraak met een psycholoog? Hoeveel keer moet ik terugkomen?) Engagement vanuit de hele sector GGZ om deze communicatie-producten kritisch te laten nalezen door ervaringsdeskundigen. Er kan beroep gedaan worden op bvb. WED, werkgroep ervaringsdelen in Gent. Engagement vanuit Art. 107 om op eigen websites door te linken naar acties rond beeldvorming en gezondheidsbevordering, zaken op www.psygent.be op te nemen en een draaiboek/actieplan op te maken voor de sector. VVGG: publiekswebsite Cfr. Aanbeveling Prof.dr. Van Audenhove obv. LUCAS-studie: Onderzoek toont aan dat de geestelijke gezondheidszorg in Vlaanderen minder gekend en minder bemind is dan bij onze noorderburen. Een meer positieve beeldvorming ten aanzien van de geestelijke gezondheidszorg is dus nodig. We pleiten voor de verdere uitbouw van e-mental health om mensen naar gepaste hulp toe te leiden. Door het anonieme karakter ervan speelt stigma minder een rol en kunnen groepen bereikt worden die minder geneigd zijn traditionele hulpkanalen te gebruiken. Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 6

Doelstelling: Werkgevers worden gestimuleerd hun managementstijl aan te passen aan een nieuwe cultuur met niet alleen oog voor prestaties maar ook oog voor een zorgzaam team. Zij krijgen tools aangereikt om hun werknemers te ondersteunen en met psychische problemen op een juiste manier om te gaan. Mogelijke acties in Gent: Aansluiten op actie 2013 Anders is mijn COLLEGA heel gewoon door VVGG Linken aan thema s, vb. veiligheid in de haven Telenet manager als rolmodel voor ondernemers. Binnen model maatschappelijk verantwoord ondernemen. Arbeidsgeneeskundige diensten? VVGG: beeldvorming in bedrijven in de planning VVGG voor 2013 (project: Anders is mijn COLLEGA heel gewoon) Vlaams Actieplan Suïcidepreventie + Werkgroep Verder stapten reeds in het verleden naar bedrijven met een specifiek plan rond zelfmoordpreventie. Daar kwam weinig respons op. Europees project: Europees Pact voor Welzijn (aandacht voor arbeid, onderwijs, ouderen, depressie en suïcide) Wetgeving tegen pesten CAO 100, wetgeving rond alcoholgebruik Werkgroep Verder ESOC: platform werkgevers Bij 1/3 van mensen die voor lange tijd of definitief werkonbekwaam zijn, zijn psychische stoornissen oorzaak (Belgische Gezondheidsenquête). Heel wat werkgevers worden met die problematiek geconfronteerd, doch hebben zij geen tools/ plan van aanpak om te weten hoe hiermee om te gaan om de meest aangewezen manier. Doelstelling: Jongeren leren binnen het onderwijssysteem omgaan met anders zijn. Mogelijke acties in Gent: aansluiten op actie VVGG Anders is mijn KLASGENOOT heel gewoon in 2012 ervaringsdeskundigen brengen getuigenissen op scholen beeldvormingscampagnes in het technische en beroepsonderwijs VVGG: beeldvorming binnen onderwijs staat in de planning voor de komende jaren (2014) (project: Anders is mijn KLASGENOOT heel gewoon) samenwerking tijdig plannen met CLB VIGEZ + Logo s: Nok Nok voor jongeren tussen 12 en 16 jaar (gezondheidsbevordering, geen beeldvorming!) Loco regionaal overleg suïcidepreventie: via 1 preventiecoach voor de hele provincie (suïcidepreventie geen beeldvorming!) Pestbeleid op scholen?? Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 7

GEESTELIJKE GEZONDHEIDSBEVORDERING Trekkers: Gezondheidsdienst Stad Gent + Art. 107 (WG Functie 1b) + Logo Gezond+ vzw Werkgroep positieve beeldvorming, gezondheidsbevordering en toegankelijkheid Doelstelling De veerkracht van de Gentenaars verhogen om zo beter met moeilijke momenten in hun leven om te kunnen gaan en dit in hoofdzaak door het faciliteren en ondersteunen van de sociale netwerken van mensen. Nadruk op het systemische leggen, niet op het individuele. Het is moeilijk voor de stad om rond de individuele copingsvaardigheden te werken. Een stad kan wél impact hebben op vb. sociale netwerken van mensen. Mogelijke acties in Gent het aangaan van sociale netwerken faciliteren - wijkgerichte aanpak - vb. ontmoeting tussen ouders op school faciliteren (daar waar dit nog niet gebeurt) - vb. nieuwe student in Gent - actiepunt voor hulpverleners: preventief/curatief bevragen of instaan voor netwerking bij personen tips voor Gentenaars om met moeilijke momenten om te gaan - met aandacht voor 4 facetten sociale netwerken, arbeid (en rust), zingeving, recreatie (uitlaatkleppen) - enkele van de 10 tips van fit in je hoofd vergentsen en Gentse campagne hierrond lanceren aandacht voor mensen uit oorlogsgebieden hebben zware rugzak Nog ideeën uit de 1 e rondetafel aanbod rond copingsvaardigheden - probleemoplossend gedrag en sociale vaardigheden aanleren bij jonge kinderen binnen het onderwijs Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 8

- opvoedingsondersteuning voor ouders - stresshantering op het werk - examenstress bij studenten - jonge mensen aanleren te kijken naar wat hen gelukkig maakt, hen leren praten over hun emoties - aandacht voor zelfzorg, aandachtspunt bij hulpverleners: netwerk personen vb. feel-good-actie in heel Gent zoals rustoase inbouwen in de stad of luisterbanken, rode knoop -actie, telefooncirkel Fit in je hoofd door Vigez + Logo s met een vertaling daarvan naar jongeren (Nok Nok), naar kansarmen (de goed-gevoel-stoel) en naar jonge mannen (sportzak-stressbal). Locoregionaal overleg Suïcidepreventie met 1 VTE preventiecoach voor Oost-Vlaanderen ter promotie en implementatie van Fit in je hoofd. Pluk je geluk (CM), Breekpunt (Bond Moyson) Cursussen Mindfullness (ofwel gratis aangeboden door het bedrijf vb. Stad Gent ofwel tegen betaling) Buurtwerk, Gebiedsgerichte Werking, Samenlevingsopbouw, straathoekwerk, Poco Loco (lotgenotencontact) ¼ van de Belgen kampt met psychisch onwelbevinden, waarvan ½ kan leiden tot een tamelijk ernstige aandoening. Cfr. KANS-onderzoek: Financieel kwetsbare zorggebruikers hebben een laag veralgemeend vertrouwen in hun medemensen. Zij ervaren vooral een groot gebrek aan diepgaande en affectieve sociale steun. Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 9

TOEGANKELIJKHEID Trekkers: Gezondheidsdienst Stad Gent + Art. 107 (o.a. WF Functie 1b) Werkgroep positieve beeldvorming, gezondheidsbevordering en toegankelijkheid Cfr. Aanbeveling Prof. dr. Van Audenhove obv LUCAS-studie: Verschillende studies tonen aan dat de kans dat men een minimaal adequate behandeling krijgt voor een psychiatrische stoornis, in België lager is dan in buurlanden met lagere suïcidecijfers. Belgische huisartsen zouden bijvoorbeeld over het algemeen minder aandacht kunnen schenken aan psychosociale problemen dan hun collega s in Duitsland en Nederland, terwijl de consumptie van psychofarmaca aanzienlijk hoger is in Vlaanderen dan in Nederland en Duitsland. Ten slotte, werken huisartsen in Duitsland en Nederland vaker samen met maatschappelijk werkers en is psychotherapie er terugbetaalbaar. Cfr. publicatie Geestelijke gezondheid en preventie. Bouwstenen voor beleid en praktijk. : De proportie die hulp zoekt is 6% voor diegenen zonder een 12 maanden-stoornis, 24% voor diegenen met één stoornis, 56% voor diegenen met twee of meer stoornissen. De meerderheid van de personen met een angst- en stemmingsstoornis zet uiteindelijk toch de stap naar professionele hulpverlening (84% en 94%). De mediane duur tussen de start van de stoornis en het moment waarop personen een eerste behandlingscontact maken, schommelt tussen 1 jaar (voor stemmingsstoornissen) en 18 jaren (voor alcoholgerelateerde stoornissen). (16 jaar bij angststoornissen) De voornaamste reden voor uitstel was de veronderstelling dat het probleem vanzelf zou overgaan (minder bij alcoholstoornis) of het idee om het probleem zelf op te lossen. Voor hen met een psychische stoornis consulteerde 34% enkel de huisars en 43% zowel de huisarts als een psychiater. Voor hen zonder psychische stoornis maar met een emotioneel probleem stapte 43% hiervoor naar de huisarts, 22% naar een psycholoog en 13% naar een psychiater. Een aanzienlijk gedeelte van personen die professionele hulp zochten (19%) kregen geen follow-up na het eerste contact. Het gebrek aan follow-up is het grootst bij personen met een angststoornis (25%) of stemmingsstoonis (11%) en is onbestaande bij personen met een acoholgerelateerde stoornis. Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 10

De grote meerderheid van de personen met een psychische stoornis zet uiteindelijk de stap naar professionele hulp: 9 op 10 met een stemmingsstoornis, 8 op 10 met een angststoornis en 6 op 10 met een alcoholstoornis. Het lage zorggebruik is vooral een gevolg van het uitstelgedrag dat kan worden gegroepeerd in vier soorten factoren: (1) cognitieve factoren (het zelf willen oplossen), (2) financiële factoren (angst voor kostprijs), (3) het stigma dat gebonden is aan het zoeken naar professionele hulpverlening en (4) factoren gerelateerd aan de gepercipieerde toegankelijkheid van diensten. Doelstelling Gentenaars weten waar ze terecht kunnen wanneer ze geconfronteerd worden met psychische problemen. Mogelijke acties in Gent Beter bekendmaken van het aanbod - burgers informeren over het aanbod (folders, affiches, website, stadsmagazine, media etc.) op veel laagdrempelige plaatsen (huisarts, welzijnsbureau, apotheker etc.) - Infomarkt rond geestelijke gezondheidszorg (rond de werelddag geestelijke gezondheid) op stads- of wijkniveau - communicatie vanuit de sector GGZ op maat van patiënten zodat zij duidelijk weten wat zij kunnen verwachten van de hulpverlening betere doorverwijzing - betere detectie en doorverwijzing door huisartsen (cfr. luik rond deskundigheidsbevordering): vooral nood aan meer actieve participatie door solo-huisartsen - begeleiding door hulpverleners hand in hand naar de onbekende zorg voor een kennismaking/rondleiding of voor intake - doorverwijzing via de sociale huizen - ondersteuning van doorverwijzers om de juiste match te vinden tussen vraag en aanbod Mensen informeren over veel voorkomende psychische problematieken via psycho-educatie op wijkniveau door vb. psychiaters rond veel voorkomende problematieken zoals depressie, verslaving, angst, slaapstoornissen etc. Beter bekendmaken van het aanbod - Visitekaartje vanuit de Gezondheidsdienst - Portaalsite gezondheid vanuit de Gezondheidsdienst met GGZ als onderdeel van belangrijk luik rond wegwijs en betaalbaarheid gezondheidszorg - Infomarkt rond geestelijke gezondheidszorg (rond de werelddag geestelijke gezondheid) op stads- of wijkniveau (3x op stadsniveau doorgegaan, 1x in Nieuw Gent door UGC Nieuw Gent) - www.psygent.be betere doorverwijzing - netwerkpunt Art. 107 voor moeilijke gevallen Doelstelling De geestelijke gezondheidszorg is laagdrempelig en op maat van de patiënt, met specifieke aandacht voor kwetsbare doelgroepen (vb. allochtonen, anderstaligen, vluchtelingen, kansarmen). Mogelijke acties in Gent Bepleiten van meer laagdrempelige en betaalbare geestelijke gezondheidszorg op de 0 de en 1 ste lijn - anonieme, gratis, online hulpverlening mét aansluiting op lokale hulpverlening - pleiten voor terugbetaling RIZIV psychologen - eerstelijnspsychologen op wijkniveau De zorg naar de mensen brengen Aandacht voor de taalbarrière!! Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 11

meer geestelijke gezondheidszorg op de 0 de en 1 ste lijn - Tele-Onthaal: telefoon en chat - zelfmoordlijn: telefoon en chat - KJT: telefoon en chat - Artevelde Hogeschool: chat - OCMW: psychologische hulp aan huis - 1 VTE eerstelijnspsycholoog via Art. 107 in de Muide Tolhuis-Sluizeken-Ham met huisvesting in WGC De Sleep, maar voor beide wijken Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 12

SUÏCIDEPREVENTIE Trekker: CGG Eclips Vlaams suïcidepreventieplan + Locoregionaal overleg Suïcidepreventie Doelstelling: Streven naar minder suïcides in Gent en een betere nazorg na suïcidepogingen. Wat in Gent zal gebeuren rond suïcidepreventie zal vooral gekaderd worden binnen de Vlaamse gezondheidsdoelstelling rond suïcidepreventie, het Vlaamse suïcidepreventieplan van de CGG s en het locoregionaal (Provinciaal) overleg dat getrokken wordt door CGG Eclips en waar het Logo ook een belangrijke rol speelt. De uitwerking van een plan rond suïcidepreventie zal veelal terugkomen op acties mbt gezondheidsbevordering (cfr. fit in je hoofd), positieve beeldvorming en toegankelijkheid van zorg. Werken aan deze zaken is indirect ook werken aan suïcidepreventie. Deze acties worden hier daarom niet meer herhaald. De vraag is vooral wat we in Gent rond suïcidepreventie nog extra kunnen doen om het verschil te maken! Mogelijke acties (vooral in kader van nazorg bij suïcidepogingen): Aandacht voor opvolging, omkadering in kwetsbare scharniermomenten/transitieperiodes Actieve rol door de Gentse huisartsen Ideeën uit de 1 e rondetafel: een gemeenschappelijk actieplan rond suïcidepreventie oplijsting projecten ervaringsdeskundigen in beeld brengen met getuigenissen: mensen met een positief verhaal Suïcidepreventie op agenda bij evenementen vb Lichtfestival (lichtpunten? Wat als het licht uitgaat? Activiteiten, aandacht per buurt), filmfestival: meer acties hieraan koppelen, doorlopend Belang van nazorg, vb ervaring op spoeddienst dat er na suïcidepoging niets wordt besproken, mensen naar huis gestuurd (bereiken huisartsen cruciaal in project integrale zorg spoeddiensten?) De CGG hebben als opdracht rond suïcidepreventie een Vlaams plan uit te werken tegen juni 2012, met als belangrijkste doelstellingen: deskundigheidsbevordering (intern binnen de de sector GGZ en extern vb. naar scholen) en ingebouwde preventie en optimalisering van hulpverlening (vb. nazorg van suïcidepogers). Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 13

CGG Eclips trekt het locoregionaal overleg rond suïcidepreventie. Ook het Logo speelt daarin een belangrijke rol in het kader van de uitwerking van de Vlaamse gezondheidsdoelstelling rond suïcidepreventie (en kreeg daarvoor ook extra middelen door Vlaanderen). Binnen dit kader werd 1 VTE preventiecoach aangesteld voor Oost-Vlaanderen, gefinancierd door Vlaanderen. Suïcides per 100.000 inwoners komen in Gent (18) meer voor dan gemiddeld in Vlaanderen (15,9) (Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, 2007). Mannen plegen vaker zelfmoord dan vrouwen (23 tov 12). Suïcide is de grootste doodsoorzaak bij 25-44-jarigen, zowel bij mannen als vrouwen. Suïcidepogingen per 100.000 inwoners komen in Gent meer voor dan gemiddeld in Vlaanderen (238 tov 150). Het aantal pogingen is wel behoorlijk afgenomen, maar dit geldt voor heel Vlaanderen. De laatste cijfers van 2010 laten zien dat er nog altijd een verschil is van 88 pogingen per 100.000 inwoners. In Gent zijn het vooral jongeren die suïcidepogingen doen, op Vlaams niveau is het deze groep die lagere aantallen reële zelfmoorden per 100.000 kent. Volgens de registratie van de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek (UGent) was in Gent in 2010 ongeveer één derde van de mannelijke (33,9%) en vrouwelijke suïcidepogers (34,2%) tussen de 15 en 29 jaar oud. Voor de vrouwelijke suïcidepogers is er een piek op 15-19 jaar, maar ook in de categorie 20 tot 24 jaar zijn de cijfers hoog. Bij mannen komen suïcidepogingen relatief het frequentst voor tussen 20 en 24 jaar, gevolgd door 35 tot 39 jaar. In Vlaanderen bevond het hoogste aantal suïcidepogers zich in de leeftijdscategorie 45-49 jaar. Mogelijk is de specifieke bevolkingsstructuur van Gent hiervan een oorzaak, dit moet grondiger worden bekeken. De meeste suïcidepogingen komen procentueel van inactieven (41,7%) (invaliden, studenten). In Gent is het aandeel van werklozen onder de suïcidepogers daarnaast een stuk hoger dan gemiddeld in Vlaanderen (22,2% tov 14,9%). Ook uit literatuur blijken lager opgeleiden en (langdurig) werklozen een hogere kans voor zowel suïcidepogingen als suïcides vertonen. Daarnaast vormen alleenstaanden of wonenden en gescheiden personen risicogroepen voor suïcidaal gedrag. Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 14

DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING COMPETENTIEKNOOPPUNT Trekker: Art. 107 (WG Functie 1a) + CGG s Werkgroep Functie 1a binnen Art. 107 Doelstelling: De sector geestelijke gezondheidszorg biedt hulp- en dienstverleners hun expertise aan voor meer deskundigheidsbevordering opdat zij: signalen mbt psychische problematiek vroegtijdig kunnen herkennen/detecteren juist met de problematiek omgaan (luisteren naar de échte nood en vraag van de cliënt/patiënt) correct kunnen doorverwijzen naar diensten die hun cliënt of patiënt écht verder helpen (en zo de toegankelijkheid van de GGZ vergroten en omgekeerd bieden hulp- en dienstverleners hun expertise aan, aan de sector geestelijke gezondheidszorg voor meer deskundigheidsbevordering rond vb. omgaan met kwetsbare doelgroepen. Mogelijke acties in Gent: Deskundigheidsbevordering bij alle maatschappelijk werkers (OCMW, CAW en Diensten Maatschappelijk Werk) en eerstelijnszorgverstrekkers (Huisartsen, Apothekers) in het Gentse rond psychische problematiek en hoe ermee om te gaan: - psychosomatiek als onderdeel van opleidingen vb. huisartsgeneeskunde Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 15

- werkgevers bieden verplichte vormingen aan aan hun personeel (maatschappelijk werkers, verpleegkundigen..) - geaccrediteerde vormingen voor huisartsen - een studiedag voor hulpverleners - vooroordelen wegwerken door hulpverleners het standpunt van de patiënt/cliënt te leren kennen via vb. ervaringsdeskundigen Hulpverleners ondersteunen (nazorg) bij vragen wanneer ze geconfronteerd worden met specifieke situaties - centraal nummer waar ze terecht kunnen met vragen en voor doorverwijzing - navormingen Intersectorale samenwerking en intervisie stimuleren voor ervaringsuitwisseling: - intersectorale intervisie op wijkniveau (cfr. project Deel Sel Gent) - een studiedag voor maatschappelijk werkers, eerstelijnszorg en de GGZ-sector voor intervisie en vorming Art. 107 Regio Gent: intersectorale deskundigheidsbevordering. competentieknooppunt: juiste match tussen vraag en aanbod vormingen (competentiemakelaar), oa in afstemming met huisartsen CGG Eclips Gent: open aanbod van vormingen in het kader van het locoregionaal overleg mbt suïcidepreventie VVGG (Vlaams): achtergrondinformatie rond psychische problematiek en hoe ermee omgaan ASPHA (zelfmoordlijn Vlaams): ondersteuning voor huisartsen bij confrontatie met problematiek van suïcide Project Deel Sel Gent: intersectorale intervisie rond geestelijke gezondheidszorg Cfr. KANS-onderzoek: +/- 70% van de eerstelijnswelzijnszorggebruikers (OCMW, CAW en ICAW) bevestigen psychisch onwelbevinden. +/- de helft ervaart zowel psychisch onwelbevinden als een financiële kwetsbaarheid. ½ welzijnszorggebruikers met psychisch onwelbevinden vertoont tekenen van depressie. Milde tot ernstige depressiviteit bij tewerkgestelden 39% en bij werklozen 60%. Milde tot ernstige depressiviteit bij personen met chronische ziektes 65% en bij niet chronische ziektes 40%. +/- de helft kent iemand die suïcidepoging ondernam. 1/3 heeft zelf poging ondernomen. 15% meermaals. Vragen/hiaten? Vormingen worden eerder vrijblijvend aangeboden. Een structurele inbedding van bijscholing + coaching van die intermediairen die meest geconfronteerd worden met risico op suïcide lijkt noodzakelijk. Cfr. KANS-onderzoek met focus op maatschappelijk werkers binnen OCMW, CAW, Dienst Maatschappelijk Werk. CGG hebben dit in hun opdracht en ook Art. 107 wil hierrond zaken ondernemen. Zijn de middelen er echter om alle Gentse huisartsen en maatschappelijk werkers hierrond te vormen? Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 16

INTERSECTORALE SAMENWERKING Doelstelling: Intersectorale samenwerking binnen de geestelijke gezondheidszorg verbeteren met het oog op een betere zorg op maat van de cliënt. Mogelijke acties in Gent: Meer intersectorale samenwerking - meer zorgcoördinatie/casemanagement - hokjesdenken overstijgen en patiënt centraal stellen in de zorg - GGZ laten aansluiten op de welzijnsoverleggen Gebruik van nieuwe modellen - duidelijker zorgtraject of e-health dossier (cfr. thuiszorgdossier) voor patiënten met meer centrale rol van de huisarts - telefoonconferenties tussen hulpverleners Zorg voorzien op maat van de cliënt - hulpverleners laten nadenken over vraaggestuurde vs aanbodgerichte zorg: is de zorg die hulpverleners voor ogen hebben, wel de beste zorg voor de patiënt? - Omgeving betrekken bij de zorg, op zoek naar steunsystemen - Betere brug tussen ziekenhuizen en ambulante zorg - consultteam van ervaringsdeskundigen voor advisering professionelen in vb. intake procedures Herstelgerichte visie waarbij de aandacht niet naar kwantiteit mag gaan maar naar kwaliteit, want je kan het niet meten. Een betere indicator voor het beleid kan zijn dat mensen dankzij de hulpverlening meer gebruik beginnen maken van voorzieningen ipv zorg vermijden. Art. 107 Regio Gent: vb. ideeën rond aansluiting op de welzijnsoverleggen, mobiele 2b teams, etc. Deel Sel Gent: vb. project rond intersectorale intervisie rond geestelijke gezondheidszorg op wijkniveau. Cfr. gegevens over follow-up in de zorg Vragen/hiaten? E-health dossier een stap vooruit? Structurele inbedding van intervisie tussen welzijnswerkers, eerstelijnszorgverstrekkers en geestelijke gezondheidszorg? Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 17

1 2 3 communicatiecampagne zorgzame solidaire gentenaar toegankelijkheid GGZ + kwetsbare scharniermomenten draagkracht/veerkracht vergroten positieve beeldvorming (voorbeeldfunctie Stad Gent) verbinding en uitbouwen van persoonlijk netwerk ikv draagkracht toegankelijkheid GGZ optimale afstemming tussen welzijnswerk en GGZ-actoren binnen CGG: beter filteren wat dringend/acuut is intersectorale deskundigheidsbevordering nazorg - aandacht scharniermomenten - uitbouw netwerk cliënt informatie & gedifferentieerd aanbod op maat van cliënt deskundigheid van huisartsen bevorderen betere doorverwijzing & samenwerking met 1elijnsactoren 1elijnspsychologen promoten ter ondersteuning v huisartsen gentenaars durven snellen spreken over positieve beeldvorming burgers informeren over wat geestelijke gezondheid is kennis over GGZ aanbod bij sleutelfiguren gezondheid-welzijn suïcidepreventie toegankelijkheid GGZ vergroten (1e lijn, meer op wijkniveau) bemoeizorg promoten (mensen tools geven hiervoor) GGZ is goed gestructureerd en overzichtelijk met sterke samenwerkingsverbanden laagdrempelige GGZ voor ECM ook met preventieprogramma's eerstelijnspsychologen missie voor solidariteit en verbinding informeren over psychische problemen (publiekswebsite) friendly Friday - Gent warme stad mediawatching meer eerstelijnshulp stigma wegwerken, meer zelfzorg bij mensen en hulp opzoeken Ggbevordering nr senioerne, jongeren/studenten, gentenaars Gent als warme, zorgzame stad: comm. campagne Gentenaars en hulp/dienstverleners weten waar naartoe draagkracht/veerkracht versterken Gentenaars durven sneller problemen bespreken en hulp zoeken mobiel/centraal ingangspunt voor wegwijs (sociale kaart) kostprijs + kwantiteit GGZ (meer 1elijnspsychologen) info bundelen en gebruiken voor bepleiten bij beleid & verdeling budgetten transparant aanbod van de GGZ deskundigheidsbevordering v alle CLB-medewerkers nazorg suïcide jongeren en na opname laagdrempelige GGZ ook op maat van allochtonen (taal!!) weten waar je terecht kan + belang 1elijnspsycholoog draagkracht van Gentenaars verhogen, Fit in je hoofd vergentsen Gent als sociaal weefsel versterken hulp- & dienstverleningssystemen laten reflecteren & uitwisselen communicatie en informatie verhogen bereiken van huisartsen ivm integrale zorg suïcidepogers betere nazorg na suïcidepogingen vóór ontslag bij opname meegeven waar je terecht kan erna levensverhalen/getuigenissen gebruiken om taboe te doorbreken samenwerken met ervaringsdeskundigen toegankelijkheid ook beleidsmatig taboe doorbreken, want taboe => isolement deskundigheidsbevordering, ook werken met ervaringsdeskundigen accepteren van verschillen, "anders zijn" meer structureren/overzichtelijk maken soc. en zorgvoorzieningen geestelijke gezondheid koppelen aan lichamelijke fitheid, voeding etc. minder suïcides in Gent en betere nazorg bij pogers Gent als warme, zorgzame stad: zorg voor elkaar en zz in alle sferen sociale netwerken stimuleren Gent als warme, zorgzame stad: comm campagne investeren in 1elijnspsycholoog deskundigheidsbevordering duidelijke & transparante comm dr GGZ naar gebruikers/hulpverleners wijkgericht informeren over psych welbevinden & courante problemen uitwisselen expertise/deskundigheid tss hulpverleners Prioritering op de Rondetafel van 18 april 2012 Draftversie visienota Geestelijke Gezondheid Gent Gezondheidsdienst Stad Gent 7 juni 2012 18