BEELDKWALITEITSPLAN CENTRUM SCHAIJK JUNI 2015
Inhoudsopgave: 1. Inleiding pagina 1 2. Juridisch kader beeldkwaliteitsplannen algemeen 2 3. Juridisch kader specifiek: Het Centrum van Schaijk 3 4. Kenmerken van de directe omgeving 4 5. Beeldkwaliteit nieuwe bebouwing 5 6. Beeldkwaliteit openbare ruimte 8 1. Inleiding: Dit beeldkwaliteitsplan omschrijft de beoogde visuele uitstraling van de gebouwen en de openbare ruimte van het gebied wat via het bestemmingsplan "Centrum Schaijk" in 2015 wordt gereguleerd. In het plan wordt eerst enige uitleg gegeven over de juridische aspecten van beeldkwaliteitsplannen in het algemeen, en daarna over de specifieke voorgeschiedenis ten aanzien van de planvorming in het centrum van Schaijk. Vervolgens wordt een kort overzicht gegeven van de beeldbepalende kenmerken van de bestaande directe omgeving van het plangebied. Daarna volgt de omschrijving van de gewenste beeldkwaliteit van de nieuwe bebouwing en de openbare ruimten in het gebied. Omdat de beeldkwaliteit van de openbare ruimte direct rondom het gebied één geheel vormt met de openbare ruimten ín het plangebied zijn ook de intenties ten aanzien van die omliggende ruimten ter informatie in dit document opgenomen. Beeldkwaliteitsplan Centrum Schaijk Pagina 1 1 juni 2015
2. Juridisch kader beeldkwaliteitsplannen algemeen: Definitie beeldkwaliteitsplan: "Een beeldkwaliteitsplan is een beleidsdocument, waarin de overheid eisen en aanbevelingen formuleert - en visueel verduidelijkt - om de kwaliteit van het aangezicht van een bebouwd gebied te waarborgen". Het gaat daarbij zowel om gebouwen als om gebouwde elementen in de openbare ruimte (zoals bestratingen, straatmeubilair enz.). In een beeldkwaliteitsplan kan een verband worden gelegd tussen de karakteristieken en kwaliteiten van een bestaand gebied en nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. De juridische status van een beeldkwaliteitsplan is niet wettelijk bepaald, maar hangt af van de wijze waarop een gemeente het plan in haar ruimtelijk beleid heeft ingebed. De gemeente Landerd ziet een beeldkwaliteitsplan als aanvulling op de Welstandsnota, met dezelfde status conform Art. 12a, lid 1 van de Woningwet: het bevat gebiedsgerichte eisen en aanbevelingen, die enerzijds worden gehanteerd bij het uitwerken van het desbetreffende gebied, en anderzijds worden gehanteerd als toetsingskader bij de welstandstoetsing van bouwplannen binnen het gebied. Omdat het beeldkwaliteitsplan een aanvulling is op de Welstandsnota worden niet-gebiedsgerichte algemene vormgevingstechnische uitgangspunten niet in een beeldkwaliteitsplan opgenomen. Net als de Welstandsnota wordt het ontwerp voor een beeldkwaliteitsplan daarom eerst door de gemeenteraad vastgesteld; daarna ter visie gelegd en daarna (eventueel gewijzigd) definitief door de gemeenteraad vastgesteld. In tegenstelling tot bestemmingplannen bestaat er daarna geen beroepsmogelijkheid meer. Het is daarna een openbaar stuk, te raadplegen voor alle betrokkenen. Deze impressies van het centrum van Schaijk zijn gemaakt door Vocus Architecten uit Bussum, en Los Stadomland uit Vught Behalve een aanvulling op de algemene Welstandsnota is een beeldkwaliteitsplan ook een aanvulling op bestemmingsplannen. Het bevat daarom geen bepalingen die in de bestemmingsplannen geregeld zijn, zoals functionele bepalingen, maximale hoogtes, bebouwingspercentages, en bouwvlakken. Een beeldkwaliteitsplan kan ook bepalingen of referentiebeelden bevatten voor aspecten die niet vergunningsplichtig zijn. Daarbij kan gedacht worden aan kleurstellingen van gebouwen en bestratingen. Voor die aspecten bestaat de kaderstellende functie van het beeldkwaliteitsplan niet, maar alleen de aanbevelende functie. Beeldkwaliteitsplan Centrum Schaijk Pagina 2 1 juni 2015
3. Juridisch kader specifiek: Het Centrum van Schaijk: Gedurende de jaren 2010-2014 zijn er voor het centrum van Schaijk vele plannen ontwikkeld. Om de initiatiefnemers duidelijkheid te verstrekken ten aanzien van de door de gemeente Landerd gehanteerde stedenbouwkundige en architectonische kaders heeft de gemeenteraad daarom op 10 april 2012 de kaderstellende notitie "Centrumplan Schaijk, Stedenbouwkundige kaderstelling dd 29.02.2012" vastgesteld. De planvorming heeft vervolgens overeenkomstig deze kaderstelling plaatsgevonden. Nadat er tussen verschillende initiatiefnemers en de gemeente Landerd privaatrechtelijke overeenstemming over de verschillende plannen is bereikt is het ontwerp-bestemmingsplan "Centrum Schaijk" opgesteld. Omdat het ontwerp-bestemmingsplan project-gestuurd is kunnen beelden van de verschillende plannen prima in dit beeldkwaliteitsplan worden gebruikt. Deze beelden hebben echter niet de status van exacte verplichtingen: binnen de in het bestemmingsplan opgenomen exacte kaders kunnen de plannen verder worden ontwikkeld op een wijze die voldoet aan de in dit beeldkwaliteitsplan opgenomen vormgevingskaders. Dit beeldkwaliteitsplan geldt voor het gebied wat wordt gereguleerd met het nieuwe bestemmingsplan "Centrum Schaijk". (bron afbeeldingen: BRO - Boxtel. noot: deze afbeelding kan in geringe mate afwijken van de definitieve verbeelding. Zie voor de definitieve verbeelding het bestemmingsplan). Beeldkwaliteitsplan Centrum Schaijk Pagina 3 1 juni 2015
4. Kenmerken van de directe omgeving: De kern van Schaijk kenmerkt zich door gebouwen met verschillende leeftijden, functies, hoogten en kapvormen, waaronder zelfs ook wonen op de begane grond met tuintjes. De bouwhoogte is over het algemeen 1 of 2 verdieping met kap. Gebouwen met volledig platte daken zijn nauwelijks aanwezig, en voor zover die er binnen het plangebied nu zijn zullen zij juist herontwikkeld worden, waardoor gesteld kan worden dat er als omgevingskenmerk voor de nieuwe projecten geen sprake is van gebouwen met platte daken in de directe omgeving. Kenmerkend aan een historisch gegroeide dorpskern is dat er geen sprake is van grote projectmatige bouwprojecten, en dus ook niet van grote aaneengesloten straatgevels in één beeldtaal. Kenmerkend in de directe omgeving van het plangebied is de hoge beeldkwaliteit van het eerste gedeelte van de Pastoor van Winkelstraat ten noorden van het plangebied, met daar de pastorie, het raadhuis en de erachter gelegen kerk. Beeldkwaliteitsplan Centrum Schaijk Pagina 4 1 juni 2015
5. Beeldkwaliteit nieuwe bebouwing: Zoals al eerder gesteld hebben in 2014 en begin 2015 ontwerpwerkzaamheden voor de verschillende bouwblokken binnen het centrum van Schaijk plaatsgevonden. Dit heeft in intensief contact met de gemeente Landerd plaatsgevonden, waarbij de eerder verstrekte kaderstellende uitgangspunten zijn gehanteerd. De illustraties bij dit hoofdstuk geven die planvorming weer. Ze zijn gemaakt door Vocus Architecten uit Bussum. De hieronder geformuleerde uitgangspunten geven de kaderstelling voor de nieuwe bebouwing aan. De illustraties hebben niet de status van goedgekeurde ontwerpen, noch van verplichtingen, maar van referentiebeelden. Deze zijn in overeenstemming met de tekstuele kaderstelling, en illustreren beter dan dat referentiefoto's dat zouden kunnen doen de beoogde beeldkwaliteit voor het gebied. Algemene uitgangspunten: Projecten met grote platte daken of grote aaneengesloten kapvormen zijn onwenselijk. Er dienen geen lange doorgaande gootlijnen te worden gerealiseerd: afwisseling van zadeldaken (met de nokrichting evenwijdig aan en/of haaks op de gevelrichting) en (afgevlakte) schilddaken is wenselijk. incidentele toepassing van beperkte bouwdelen met platte daken is wel mogelijk; de beeldtaal van nieuwe gebouwen dient zich in de bestaande context van het centrum van Schaijk te voegen. Dat betekent toepassing van over het algemeen gemetselde gevels in verschillende kleuren in het roodbruine en grijze spectrum, en daken met verschillende typen dakpannen in verschillende kleuren. Incidentele afwijkingen hierop om daarmee het totale gevelbeeld te verlevendigen, zoals door het incidenteel toepassen van gestucte of gekeimde gevels in een lichte kleur, is toegestaan mits deze het totaalbeeld niet overheersen. Op de Begane Grond (detailhandel, horeca) zijn grote glaspuien mogelijk, maar op de woonlagen bestaan de gevels voor een aanzienlijk gedeelte uit dichte vlakken met raamopeningen er in. De buitenruimten van de bovenwoningen dragen bij aan de plasticiteit van de gebouwgevels, en aan het kleinschalig maken daarvan. Zij vormen bij voorkeur onderbrekingen van de gevelvlakken. Beeldkwaliteitsplan Centrum Schaijk Pagina 5 1 juni 2015
Het is incidenteel toegestaan om van bovenstaande beeldtaal af te wijken: juist door incidenteel een bouwblok of gevel met afwijkende vormtaal (een plat dak, afwijkende kleur, puivorm of materialisatie) in straatwanden op te nemen kan de karakteristieke variëteit van historisch gegroeide straatwanden worden benaderd. Dit dient echter uitzondering en geen regel te zijn. In overeenstemming met de algemene welstandsprincipes zullen aan deze uitzonderingen extra hoge eisen aan de uitwerking worden gesteld, want uitzonderingen zullen altijd een positieve bijdrage aan het totale gevelbeeld moeten leveren. reclame-uitingen dienen zorgvuldig in gevelontwerpen te worden ingepast. Vrijstaande reclameuitingen boven de gootlijnen van de bouwdelen zijn niet toegestaan. Reclame-uitingen op/aan de gevels mogen de beeldtaal van de gevel niet vernietigen (voorbeeld: voor een gemetseld geveldeel van bovenwoningen tussen ramen of puien mag geen dusdanige reclame-uiting worden geplaatst dat die penanten-gevelstructuur ter plekke niet meer zichtbaar is). Reclame-uitingen haaks op gevelvlakken dienen terughoudend te worden toegepast, en zullen worden beoordeeld op hun effect op de zichtlijnen van het straatbeeld. Installatiecomponenten groter dan schoorstenen of pijpen die vanaf de openbare ruimte zichtbaar zijn, zijn in principe niet toegestaan. Als toepassing er van toch onvermijdelijk is dienen zij op geveltekeningen te worden aangegeven, zodat hun effect op het totale gevelbeeld bij de welstandsbeoordeling mee in beschouwing kan worden genomen. Beeldkwaliteitsplan Centrum Schaijk Pagina 6 1 juni 2015
De volgende specifieke uitgangspunten gelden voor (delen van) de nieuwe bebouwing: Minder aantrekkelijke dienstfuncties (expedities van winkels, (fietsen-)bergingen van bovenwoningen, inpandig parkeren op de begane grond, nutsvoorzieningen enz.) dienen zo veel mogelijk verborgen te worden gesitueerd zodat deze niet tot onaantrekkelijke geveldelen in straatgevels zullen leiden. Voor zover deze toch achter straatgerichte gevels worden gesitueerd dienen die straatgevels zo veel mogelijk te worden voorzien van een aantrekkelijke indeling met etalages enz. Voorbeeld: de laad/los-positie voor het expeditieverkeer voor een grote supermarkt wordt gesitueerd onder het meest rechtse deel van dit bouwblok, waardoor deze zowel als deze niet wordt gebruikt als tijdens het gebruik nauwelijks zichtbaar is vanaf de openbare weg. De stedenbouwkundige opzet van het bestemmingsplan heeft als gevolg dat op enkele plekken zijgevels van bestaande gebouwen en/of tuinen aan de openbare ruimte komen te grenzen. Deze vlakken dienen van een dusdanige (voorzet-?) uitwerking te worden voorzien dat een aangename begrenzing van die openbare ruimte wordt bereikt. Hierbij dient nadrukkelijk rekening te worden gehouden met het feit dat een wat grotere stedelijke ruimte (het plein tussen het nieuwe bouwdeel aan de Schutsboomstraat en het bestaande Kruitvat-pand) het beste kan worden omkaderd door wanden met een hoogte van meer dan 1 verdieping. In de stedenbouwkundige planvorming van het project is als "eyecatcher" in het project in het gebouwblok halverwege de zuidelijke grens van het plangebied een gebouw met een torentje voorgesteld. Met dit torentje wordt een stedenbouwkundig accent gevormd in de zichtlijn van het nieuwe in noord-zuid-richting gelegen straatje. De beeldtaal van het torentje wordt niet voorgeschreven, maar wel kan gesteld worden dat een ontwerp voor die locatie zónder torentje van minimaal 16 meter hoogte, en/of met een hoofdvolume van minder dan 2 bouwlagen, per definitie strijdig is met dit beeldkwaliteitsplan. Omdat aan weerszijden van dit gebouwtje in eerste instantie de bovengenoemde straatwandgedeelten zonder publieksfuncties zullen gaan voorkomen wordt aan de publieksvriendelijkheid en levendigheid van de gevel van de begane grond van dit gebouwtje extra hoge eisen gesteld. Beeldkwaliteitsplan Centrum Schaijk Pagina 7 1 juni 2015
6. Beeldkwaliteit openbare ruimte: Ook ten aanzien van de beoogde mogelijke uitwerking van de openbare ruimte hebben in opdracht van de gemeente Landerd al ontwerpwerkzaamheden plaatsgevonden. De illustraties bij dit hoofdstuk geven die planvorming weer. Ze zijn gemaakt door Los Stadomland uit Vught. Deze mogelijke uitwerking van de openbare ruimte omvat behalve de openbare ruimten binnen het plangebied ook de er omheen gelegen straten en het Europaplein. Hoewel deze ruimten buiten het geldigheidsgebied van dit beeldkwaliteitsplan vallen zijn hierover toch uitgangspunten en illustraties opgenomen. Hierdoor wordt een betere indruk geboden van de beoogde uitstraling van de openbare ruimten in en rondom het plangebied. In het geval van de uitwerking van de openbare ruimte - waarbij de gemeente Landerd zelf opdrachtgever is - geven de hieronder geformuleerde uitgangspunten, referentiebeelden en illustraties de beoogde beeldkwaliteit aan. Deze hebben niet de status van goedgekeurde ontwerpen, noch van verplichtingen, maar van intenties en referentiebeelden. het oorspronkelijke - maar nu door nieuwe straten en pleinen doorsneden - centrumgebied tussen de Pastoor van Winkelstraat, de Schutsboomstraat en het Europaplein (hier wordt in dit verband de rijbaangedeelten bedoeld) wordt als totaalgebied herkenbaar gemaakt doordat in de bestrating rondom dit gebied een 50 cm. brede natuurstenen baan zal worden opgenomen, aan de binnenzijde van de omliggende straten. Daar waar in deze omtrek géén bouwblokken aanwezig zijn (dus er plaatse van de openingen in de bouwblokken halverwege de Pastoor van Winkelstraat en Schutsboomstraat, en aan de straatzijden van het parkeergedeelte van het Europaplein) zal een haag van 6 á 7 meter hoge leibomen worden geplaatst. De totaalvorm van het stedelijke blok wordt daardoor benadrukt, en het parkeerplein op het Europaplein wordt visueel bij het totale centrum getrokken. Beeldkwaliteitsplan Centrum Schaijk Pagina 8 1 juni 2015
het gehele gebied wordt verder verzelfstandigd door deze van een van de omgeving afwijkende warmrode bestrating te voorzien. binnen het gebied worden geen niveauverschillen en doorgaande belijningen meer aangebracht, zodat het totale gebied zo veel mogelijk al één ruimte zal gaan fungeren. Door middel van subtiele verschillen in de uitvoering van de bestratingen (verschillende steenverbanden bijv.) worden de rijstroken en parkeervakken aangegeven. binnen het gebied worden geen doorgaande bomenrijen geplaatst, maar diverse groepjes bomen. De bestaande bomen in het gebied zullen daarbij zo veel mogelijk worden ingepast. Bij de nadere uitwerking van deze eerste schetsontwerpen zal er speciale aandacht aan worden gegeven om het gebied een zo groen mogelijke uitstraling te geven. (de eerder genoemde hagen van leibomen rondom het centrumgebied zullen daarbij overigens een belangrijke rol gaan spelen). Beeldkwaliteitsplan Centrum Schaijk Pagina 9 1 juni 2015