RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK O.B.S. DE TREDE School : o.b.s. De Trede Plaats : Haule BRIN-nummer : 15LU Onderzoeksnummer : 92397 Datum schoolbezoek : 12 april 2007 Datum vaststelling : 26 juni 2007
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek o.b.s. De Trede - 12-4-2007 3
1 INLEIDING Het periodiek kwaliteitsonderzoek Op 12 april 2007 bezocht de Inspectie van het Onderwijs o.b.s. De Trede in het kader van een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005. Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de kernindicatoren te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij uw school niet aan de orde geweest. Vanaf 2006 beoordeelt de inspectie de mate waarin de school de sociale veiligheid van leraren en leerlingen waarborgt en het onderwijs gericht is op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap. Deze onderdelen van de kwaliteitszorg zijn daarom tijdens het laatste schoolbezoek niet aan de orde geweest en zijn nu meegenomen in dit onderzoek. De toegevoegde indicatoren staan cursief vermeld in het kwaliteitsprofiel van hoofdstuk 2. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan twee documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betrof de volgende documenten: de ouder- en leerlingenquête. De gegevens die uit deze documenten naar voren kwamen, zijn voor de inspectie aanleiding geweest om de door u verkregen oordelen op de indicatoren bij de sfeer op school (9.3 en 9.5) alleen te verifiëren. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek o.b.s. De Trede - 12-4-2007 5
De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst periodiek kwaliteitsonderzoek is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in alle groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider. Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met directie en team. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek o.b.s. De Trede - 12-4-2007 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van o.b.s. De Trede Kwaliteitszorg 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek o.b.s. De Trede - 12-4-2007 7
Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek o.b.s. De Trede - 12-4-2007 8
Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek o.b.s. De Trede - 12-4-2007 9
3 BESCHOUWING Dit hoofdstuk beschrijft het oordeel van de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs op o.b.s. De Trede en geeft een toelichting op het kwaliteitsprofiel. Daarbij legt de inspectie zo mogelijk verbanden tussen de verschillende onderzochte indicatoren onderling en - voor zover relevant - tussen de indicatoren, de schoolcontext, de specifieke doelstellingen van o.b.s. De Trede en eerdere inspectiebezoeken. 3.1 Algemeen beeld De inspectie concludeert dat het onderwijs op o.b.s. De Trede van voldoende kwaliteit is. Sinds het laatste uitgebreide onderzoek van de inspectie in 2001 heeft de school zich op een fors aantal onderdelen positief ontwikkeld. Dit geldt met name voor het niveau van de eindresultaten en voor een aantal aspecten van het aanbod en de begeleiding van leerlingen. Het didactisch handelen is opnieuw overwegend positief beoordeeld. Voor twee onderdelen heeft de inspectie echter nog onvoldoende progressie waargenomen. Hieronder wordt dit verder toegelicht. 3.2 Toelichting Opbrengsten Ondanks het positieve oordeel in 2001 noemde de inspectie het niveau van de eindresultaten destijds als belangrijkste aandachtspunt. De inspectie constateert nu dat sindsdien de resultaten op één jaar na boven het landelijk gemiddelde liggen. De resultaten gedurende de schoolperiode zijn ook van voldoende niveau. In 2001 lagen de resultaten van rekenen en wiskunde en begrijpend lezen onder druk. Nu liggen de resultaten in de groepen 3 tot en met 7 voor zowel technisch lezen, begrijpend lezen en rekenen en wiskunde boven de ondergrenzen die de inspectie hanteert. Of de sociale vaardigheden van de leerlingen op een niveau liggen dat verwacht mag worden, kan de inspectie niet beoordelen. De school neemt sinds kort hiervoor wel een genormeerde toets af, maar het ontbreekt de inspectie thans aan een norm om dit onderdeel te kunnen beoordelen. Ook de vraag of leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen, wordt vooralsnog niet beoordeeld. Wel doorlopen voldoende leerlingen de school binnen de verwachte acht jaar. Aanbod Bij het laatste uitgebreide onderzoek waren er nog knelpunten bij begrijpend lezen, spelling en rekenen en wiskunde. Met de implementatie van twee nieuwe methoden zijn de problemen met begrijpend lezen en spelling verholpen. Ook heeft de school nu een structureel aanbod voor woordenschat en begripsvorming. Binnenkort wordt een nieuwe taalmethode aangeschaft. De school geeft aan dat daarbij gelet zal worden op een geïntegreerd woordenschataanbod. Voor rekenen en wiskunde ontbrak in 2001 de afstemming in de vakdidactiek. Tijdens de lesbezoeken zijn wat dat betreft geen knelpunten meer waargenomen. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek o.b.s. De Trede - 12-4-2007 11
Dat ligt anders met de doorgaande lijn in het aanbod. In 2001 werd opgemerkt dat de leerlijnen voor de eerste twee groepen in ontwikkeling waren. Nu stelt de inspectie vast dat de school die ontwikkeling voortvarend ter hand heeft genomen. Tegelijkertijd constateert ze dat de planning van het aanbod over de twee jaren nog ontbreekt. De beschrijving lijkt aan te sluiten bij de recente tussendoelen voor wiskundige oriëntatie en taalontwikkeling. Tijdens het vorige uitgebreide onderzoek werd aandacht gevraagd voor de inrichtring van de leeromgeving. Dit is nu uitnodigend en gevarieerd, passend bij de huidige inzichten hierover. Didactisch handelen, afstemming en actieve en zelfstandige rol van leerlingen De inspectie is over de meeste onderdelen van deze aspecten positief. Op basis van een compleet en inzichtelijke vorderingen registratie stemt de school de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkelingsbehoeftes. De leerlingen krijgen daartoe een passende zelfstandigheid. In 2001 was de doorgaande lijn van dit onderdeel nog sterk in ontwikkeling. Ook tijdens de momenten van zelfstandig werken blijft de werksfeer taakgericht en zijn de leerlingen doorgaans actief betrokken. Over twee onderdelen is de inspectie kritisch. In de eerste plaats geldt dit voor het expliciet onderwijs geven in strategieën voor denken en leren. Hoewel de leerlingen in aanraking komen met de verschillende oplossingsstrategieën die in de methodes worden gehanteerd, wordt tijdens instructies te weinig gebruik gemaakt van de interactie tussen leerlingen. Zo krijgen de leerlingen onvoldoende de kans om oplossingen te verbaliseren en gezamenlijk te bepalen wat handige en betrouwbare oplossingsstrategieën zijn of de allerhande meningen te vergelijken. De rol van de leraar is nog te sterk sturend. Ook in 2001 was dit een aandachtspunt. Op de tweede plaats wordt de kwaliteit van de uitleg als onvoldoende beoordeeld. Voor een belangrijk deel is het ontbreken van duidelijke structuurkenmerken hier voor verantwoordelijk. Ondanks dat dit een verbeteronderwerp is geweest in de afgelopen periode, die in juni succesvol is afgesloten volgens de school, is in de bezochte lessen te weinig waargenomen dat leraren het doel van de les bespreken en de les expliciet afsluiten met een terugkoppeling naar dat doel. Ook het (globale) verloop van de les maakt geen deel uit van de instructies die de inspectie heeft gezien. Bovendien mist in een aantal gevallen de betekenisvolle context en het begeleid inoefenen. De directeur geeft aan bij klassenconsultaties dergelijke elementen van een effectieve instructie wel te hebben aangetroffen. Ondanks dat leraren de methodiek kennen en kunnen toepassen, behoeft de implementatie naar de mening van de inspectie nog verdere ontwikkeling. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek o.b.s. De Trede - 12-4-2007 12
Zorg en begeleiding Sinds 2001 heeft de school het cyclisch proces van de leerlingenzorg, het opzetten en uitvoeren van handelingsplannen en de evaluatie van de zorg stevig ter hand genomen. Belangrijk daarin is dat de groepsleraar nu de rol heeft van eerstverantwoordelijke. Bij leerlingbesprekingen maakt die vooraf een schriftelijke probleemanalyse en stelt, eventueel met hulp van de intern begeleider, handelingsplannen op. Meer en meer vindt de hulp in de klas plaats. Daarbij is het goed te beseffen dat het om extra hulp gaat. Er zal dus een beredeneerde afweging moeten plaatsvinden van welke activiteit dit ten koste gaat. Het traject van diagnostiek, consultatie, remediëring en evaluatie heeft de school goed omschreven in een document. Aan het eind van het jaar wordt de zorg en begeleiding geëvalueerd en maakt de interne begeleider een planning van de activiteiten voor het komend jaar. Een onderdeel van de begeleiding ziet de inspectie nog als risico: de mate waarin de school de effecten nagaat van de extra hulp. Uit de evaluaties blijkt dat de school de nadruk legt op het product en in mindere mate aandacht schenkt aan de proceskant van de evaluaties. Het is nog niet vanzelfsprekend om in evaluaties concrete aanknopingspunten te noemen voor verder handelen en eventuele belemmerende factoren. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek o.b.s. De Trede - 12-4-2007 13
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de school aan deze wettelijke bepalingen voldoet. De bevindingen van dit PKO leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school vraagt geen aanpassing van de reguliere onderzoeksplanning van de inspectie. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek o.b.s. De Trede - 12-4-2007 15