RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK BASISSCHOOL 'HET KOMPAS'

Transcriptie

1 RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK BASISSCHOOL 'HET KOMPAS' School : basisschool 'Het Kompas' Plaats : Stellendam BRIN-nummer : 04RX Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 13 maart 2007 Datum vaststelling : 31 mei 2007

2

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING KWALITEITSPROFIEL BESCHOUWING VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek basisschool 'Het Kompas'

4

5 1 INLEIDING Het periodiek kwaliteitsonderzoek Op 13 maart 2007 bezocht de Inspectie van het Onderwijs basisschool 'Het Kompas' in het kader van een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de kernindicatoren te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij uw school niet aan de orde geweest. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betrof de volgende documenten: Rapportage 'Zelfevaluatie ouderbeleid' van februari 2007; Plan van aanpak naar aanleiding van conclusies JO 24 januari 2006; Toetskalender; Toetskalender 2006/2007; Notulen bestuursvergaderingen van de periode februari juni 2006; Weekbrief nummers 22 en 28; Verslagen leerlingbesprekingen van 6 februari 2006, 8 mei 2006, 12 juni 2006 en 6 november Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek basisschool 'Het Kompas'

6 Tijdens het bezoek ontving de inspectie de aangepaste versie van het Plan van aanpak naar aanleiding van conclusies van het jaarlijks onderzoek van de inspectie dat op 24 januari 2006 is uitgevoerd. Een week na het bezoek van de school heeft de inspectie het groepsoverzicht van de Cito-toets DMT M3 ontvangen. Dit document is gebruikt voor de beoordeling van de tussentijdse resultaten. Deze documenten zijn ontoereikend voor een procedure die zich beperkt tot het verifiëren van de gegevens. Wel zijn ze als informatiebron voor dit onderzoek gebruikt. De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van, indien beschikbaar, documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst periodiek kwaliteitsonderzoek is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 2, 3, 6 en 8. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider. Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen en leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek basisschool 'Het Kompas'

7 2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van basisschool 'Het Kompas' Kwaliteitszorg 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek basisschool 'Het Kompas'

8 Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen De school voert de zorg planmatig uit De school gaat de effecten van de zorg na. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek basisschool 'Het Kompas'

9 Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek basisschool 'Het Kompas'

10

11 3 BESCHOUWING Dit hoofdstuk beschrijft het oordeel van de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs op christelijke basisschool 'Het Kompas' en geeft een toelichting op het kwaliteitsprofiel uit het vorige hoofdstuk. Daarbij legt de inspectie mogelijke verbanden tussen de verschillende indicatoren onderling en voor zover relevant tussen de indicatoren en de schoolcontext, de specifieke doelstellingen van basisschool 'Het Kompas' en eerdere inspectieonderzoeken. 3.1 Algemeen beeld De inspectie concludeert dat het onderwijs op basisschool 'Het Kompas' van voldoende kwaliteit is. De resultaten van het onderwijs, het pedagogisch en didactisch handelen en het schoolklimaat dragen voldoende bij aan de kwaliteit van het onderwijs. Een sterk punt van de school is de aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling, onder meer door het 'maatjessysteem'. Maar er is verbetering nodig bij het verder professionaliseren van de zorg, bij de borging van het aanbod in groep 1 en 2 en de doorgaande lijn van de groepen 1/2 naar groep 3 en bij de ontwikkeling van een zelfstandige leerhouding bij leerlingen. De school heeft een roerige periode achter de rug. Het afgelopen jaar vond een directiewisseling plaats. De taak van de intern begeleider is de afgelopen jaren door diverse personeelsleden ingevuld. Dit schooljaar is de school erin geslaagd een stabiele situatie te creëren, waarbinnen zij met inzet werkt aan haar onderwijskwaliteit. 'Het Kompas' staat nu voor de taak gerealiseerde kwaliteit vast te houden en de ambities die gelegen zijn in het adaptief onderwijs verder tot een gedragen pedagogische aanpak binnen de school te ontwikkelen. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. 3.2 Toelichting Resultaten van het onderwijs De resultaten die leerlingen aan het einde van schoolperiode behalen, zijn over drie jaar voldoende in vergelijking met scholen met een gelijksoortige leerlingenpopulatie. Op alle relevante tussenliggende momenten en terreinen brengt de school de leervorderingen in beeld met behulp van landelijk genormeerde toetsen. De leervorderingen voor technisch en begrijpend lezen en rekenen/wiskunde gedurende de schoolloopbaan laten een overwegend positief beeld zien. Over het algemeen is het aantal leerlingen met lage scores (D en E) beperkt. Een enkele keer is echter de behaalde leerwinst (vaardigheidsscore) onder de maat. Het verdient aanbeveling de leervorderingen systematisch te analyseren over een langere periode (trendanalyses), zoals de inspectie ook bij het Jaarlijks Onderzoek in 2006 al aan de school in overweging heeft gegeven. Vooralsnog suggereren de nu beschikbare gegevens dat de school het accent legt op de zwakkere leerlingen, terwijl de vlot lerende leerlingen soms onvoldoende worden uitgedaagd. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek basisschool 'Het Kompas'

12 Twee indicatoren zijn niet beoordeeld. Zonder dat de school een landelijk genormeerd instrument gebruikt, kan de inspectie niet vaststellen of de sociale vaardigheden van de leerlingen op een niveau liggen dat verwacht mag worden; de inspectie onthoudt zich daarom van een oordeel. Verder is de inspectie op dit moment nog niet in staat om een objectief oordeel te geven over de mate waarin leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften zich naar verwachting ontwikkelen. Ook dit aspect is daarom niet beoordeeld. Het interne rendement beoordeelt de inspectie als voldoende. De laatste jaren waren er weinig zittenblijvers. Het percentage kinderen met een verlengde kleuterperiode is eveneens laag. De verwijzing naar het speciaal basisonderwijs wijkt niet af van het landelijk beeld. Onderwijs en leren De kwaliteit van het leerstofaanbod is voor groep 3 tot en met groep 8 op hoofdlijnen in orde. De methoden voor de basisvaardigheden beantwoorden aan de kerndoelen voor deze leergebieden. Uit de lesobservaties, de weekplanning en gesprekken met leraren blijkt dat de basisvaardigheden, met uitzondering van enkele leerlingen met een aparte leerlijn, worden aangeboden tot en met het niveau van groep 8 basisonderwijs. De te behandelen leerstof van de basisvaardigheden wordt door de leraren consequent vastgelegd en de groepsadministraties zijn geharmoniseerd. Voor aanvankelijk lezen hanteert 'Het Kompas' een methode, die past bij de ambitie van de school om adaptief te werken. De mogelijkheden die de methode biedt om vroeg in het schooljaar aan te sluiten bij de leerbehoeften van de leerlingen, worden door de school benut. De inspectie constateert dat het aanbod in de groepen 1 en 2 nog in onvoldoende mate is geborgd. Dit is een verbeterpunt voor 'Het Kompas'. Een goede borging zou ook onderbouwen dat er sprake is van een doorgaande lijn vanaf groep 1 en 2 naar groep 3. Door het hanteren van een vastgestelde werkwijze op basis van de tussendoelen beginnende geletterdheid en gecijferdheid bij de ontwikkeling van activiteiten en een controle op het aan de orde komen van taal- en rekendoelen, kan de school de aansluiting van de leerstof op het onderwijs in groep 3 borgen. Deze werkwijze heeft de school nog niet vastgesteld, maar in een gesprek met de inspectie heeft de school aangegeven dit punt een hoge prioriteit te geven in haar ontwikkeling. De sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen krijgt structurele aandacht. Bijzonder op 'Het Kompas' is het maatjessysteem. Een leerling, die instroomt in groep 1, krijgt een leerling uit groep 4 of 5 toegewezen. Deze leerling blijft vier jaar lang zijn of haar maatje. Dit systeem treedt in werking wanneer de driejarige leerling komt kennismaken. Elke keer als de leerling komt 'oefenen' wordt er een activiteit met het maatje uitgevoerd. Elke eerste week van de maand organiseert de school een maatjesweek. Door de hele school zoeken de maatjes elkaar op om met elkaar een activiteit te doen. De school beoogt met dit systeem een bijdrage te leveren aan een veilige school met een goed pedagogisch klimaat. Hoewel de inspectie het schoolklimaat niet expliciet onderzocht heeft, blijkt uit gesprekken met de leraren en de leerlingen en op basis van een schriftelijke enquête onder ouders, dat er sprake is van een voldoende veilig schoolklimaat. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek basisschool 'Het Kompas'

13 In de groepen is het didactisch handelen van voldoende kwaliteit. De leraren leggen duidelijk uit en hanteren de beginselen van het adaptief onderwijs, zoals verlengde instructie. De leerstof wordt in voldoende mate afgestemd op de leerbehoeften van de leerlingen, onder andere door verdiepings- en verrijkingsstof. De kwaliteit van de instructie in strategieën voor denken en leren heeft de inspectie als voldoende gewaardeerd. De werkwijze om leerlingen leesstrategieën aan te leren heeft een stimulerende invloed op de ontwikkeling en het uitwisselen van oplossingstrategieën tussen leerlingen onderling. Alertheid is echter wel geboden dat het onderwijs in leer- en denkstrategieën deel uitmaakt van de instructiecompetenties van de leraren van alle groepen. De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het handelen van de leraren om de leerlingen in staat te stellen verantwoordelijkheid te dragen voor de organisatie van het eigen leerproces nog als onvoldoende. Maar de school heeft wel een begin gemaakt met zelfstandig werken en leren. Er zijn didactische hulpmiddelen ingevoerd om het zelfstandig werken van leerlingen mogelijk te maken, zoals het stoplicht en de weektaak. Het zelfstandig werken is nog in ontwikkeling, zodat leerlingen op dit moment niet structureel sturing kunnen geven aan hun leerproces of daarvoor verantwoordelijkheid kunnen dragen. Met het oog op de leerlingenpopulatie van de school, waarbij een deel van de leerlingen zich de leerstof snel eigen maakt, biedt het mogelijkheden leerlingen extra uit te dagen. Zorg en begeleiding De structuur van de zorg en begeleiding is op basisniveau adequaat vormgegeven. Leerlingen die hulp nodig hebben worden gesignaleerd en de instrumenten die daarvoor voorhanden zijn, zijn afgestemd op de leerlingenpopulatie. Voor leerlingen die tijdelijk extra hulp nodig hebben, worden handelingsplannen gemaakt zodat gericht hulp gegeven wordt. Er worden periodiek leerlingenbesprekingen gehouden die er ook voor zorgen dat de extra hulp voor leerlingen na een vakantie indien nodig voortgezet kan worden. In deze besprekingen wordt bepaald of de zorg door de eigen groepsleraar of buiten de groep door de remedial teacher geboden wordt. Desondanks beoordeelt de inspectie de kwaliteit van de leerlingenzorg op twee indicatoren onvoldoende. Dat zijn duidelijke aandachtspunten voor verbetering. Voor alle leerlingen die extra hulp nodig hebben wordt een individueel handelingsplan opgesteld. De opzet van de aangetroffen handelingsplannen is grotendeels adequaat (een operationele doelomschrijving; de middelen en organisatie). De inspectie constateert echter dat de school nog in onvoldoende mate nagaat wat de mogelijke oorzaken zijn van de tegenvallende leerresultaten of het geconstateerde gedragsprobleem. Om dit goed uit te kunnen voeren is verdere professionalisering nodig, zowel bij de intern begeleider als - in mindere mate - bij de leraren. Als in de handelingsplannen het resultaat van zo'n analyse wordt opgenomen, kan ook een veel specifiekere uitwerking worden gegeven aan de afspraken over het handelen van de groepsleraar of de remedial teacher. De inspectie constateert dat in de huidige handelingsplannen veelal een heldere analyse van het probleem ontbrak, evenals een voldoende uitgewerkte handelingsplanning voor de betrokken leraren. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek basisschool 'Het Kompas'

14 Als er een duidelijke probleemanalyse voorhanden is en het doel en de uitvoering van de activiteiten in lijn daarmee goed zijn vastgelegd, wordt het ook eenvoudiger om tot een goede evaluatie van de handelingsplannen te komen. De kwaliteit van die evaluatie beoordeelt de inspectie op basis van het huidige onderzoek als onvoldoende. Als er bij de evaluaties meer aandacht komt voor de oorzaken van het al dan niet halen van de beoogde doelen van de hulp, kan ook een groeiend inzicht ontstaan over de effectiviteit van de geboden hulp. Tenslotte acht de inspectie in het kader van zorg en begeleiding nog een verbeterimpuls nodig in de vorm van nadere afspraken over het handelen van de leraren bij leerlingen met een eigen leerlijn. Ook is het van belang dat de school de fases in het zorgproces beter uitlijnt. Zorg voor kwaliteit De kwaliteitszorg is in 2006 beoordeeld in het jaarlijks onderzoek (JO). Deze oordelen zijn nog steeds van toepassing op de huidige stand van zaken. De evaluatie van het leren en onderwijzen, de informatie over gerealiseerde kwaliteit voor belanghebbenden en de werkwijze om kwaliteit te borgen zijn evenals vorig jaar voldoende. Inzicht in de leerlingenpopulatie en de evaluatie van resultaten van leerlingen vormen nog aandachtspunten voor de school. De inspectie heeft de zorg voor de kwaliteit van het onderwijs voor bevordering van actief burgerschap en sociale integratie als voldoende beoordeeld. De school heeft haar aanbod afgestemd op de risico's voor ongewenste opvattingen, houdingen en gedragingen van leerlingen rond dit thema. Aangezien dit een aspect is dat op de scholen in het algemeen in ontwikkeling is, zullen visie, planmatige aanpak en evaluatie van het onderwijs gericht op burgerschap en integratie nog nader worden uitgewerkt. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek basisschool 'Het Kompas'

15 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek heeft de inspectie de volgende afspraken met betrekking tot wettelijke bepaling(en) waaraan de school niet voldoet: de schoolgids 2007/2008 en het schoolplan worden op een aantal aspecten aangepast. De inspectie heeft aan de directie aangegeven om welke informatie het gaat. De bevindingen van dit PKO leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school vraagt geen aanpassing van de reguliere onderzoeksplanning van de inspectie. In beginsel volgt over vier jaar opnieuw een periodiek kwaliteitsonderzoek. In de tussenliggende periode vindt jaarlijks een onderzoek plaats, waarbij de school eenmaal wordt bezocht. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek basisschool 'Het Kompas'