4 4 Uitbreidingsmogelijkheden Uitbreidingsmogelijkheden
Inhoud Beeldbank Dit doe ik voor Talentenkijker 80 Deel 1 Girlsday inleiding 83 Deel 2 Wat u vooraf moet weten 84 Deel 3 Stappenplan Girlsday 85 Extra Overig aanbod W&T-activiteiten 87 Training Genderbewust lesgeven 89 talentenkijker UITBREIDINGSMOGELIJKHEDEN 79
Beeldbank Dit doe ik voor Talentenkijker Dit doe ik in (bèta)wetenschap, techniek & ICT is een beroepenbeeld-bank ontwikkeld door VHTO voor onderwijsdoeleinden (basisschool, vmbo & mbo). Dit doe ik beoogt in de eerste plaats om basisschoolleerlingen uit groep 7 en 8, maar ook hun leerkrachten en hun ouders, een beter en meer divers beeld van de beroepen/functies in bètawetenschap, techniek & ICT te geven als ook van de mensen die dit werk doen. Dit doe ik sluit daarmee aan bij de doelstellingen van Talentenkijker. Voor jongens en meisjes Bij veel Nederlanders heerst nog steeds het beeld dat opleidingen en beroepen in W&T voor jongens en mannen zijn. Leerkrachten en ouders brengen dit vaak onbewust over op hun leerlingen en kinderen. De meeste leerkrachten en ouders kennen immers ook geen of heel weinig vrouwen die in dit vakgebied werken. Het gebrek aan vrouwelijke rolmodellen versterkt het idee dat W&T alleen voor jongens en mannen is. Daarnaast hebben zowel jongens als meisjes, maar ook leerkrachten en ouders vaak een beperkt beeld van de beroepsmogelijkheden in W&T. Dit heeft meer invloed op de schoolloopbaankeuzes van meisjes dan van jongens. De (onbewust) stereotiepe ideeën van ouders en leerkrachten hebben tezamen met het beperkte beeld tot gevolg dat meisjes W&T al vroeg uitsluiten als toekomstperspectief. 80 talentenkijker UITBREIDINGSMOGELIJKHEDEN
Dit doe ik bevat beelden (foto s en filmpjes) van mannelijke en vrouwelijke beroepsbeoefenaars, echte vrouwen en mannen die opgeleid zijn in W&T en ook in dat vakgebied werken. Bij ieder beeld vind je het persoonlijke verhaal van de geportretteerde beroepsbeoefenaar met daarin antwoord op vragen als: Hoe is zij/hij in dit beroep/ functie terecht gekomen? Wat is er zo leuk/interessant aan het vakgebied waarin de beroepsbeoefenaar werkt? En, wat zijn de doorgroeimogelijkheden en dromen van de beroepsbeoefenaar? Daarnaast wordt aandacht besteed aan de talenten en de opleiding van de beroepsbeoefenaar. Opzet Om de leerlingen een zo volledig mogelijk beeld te geven van de beroepsmogelijkheden in W&T en hen te stimuleren zoveel mogelijk beelden te bekijken is Dit doe ik opgezet als een kaartenbak waar je willekeurig kaarten uit kunt trekken. Dit doe ik is nadrukkelijk een beroepenbeeldbank (en geen selectie-instrument voor opleidingen). Als je toch beelden/beroepen wilt selecteren kan dat op verschillende manieren: via een zoekterm in het zoekvenster, of via talenten, werelden of opleidingsniveau in het uitklapmenu (klik hiervoor op de pijl naast Maak selectie ). Je kunt ook alleen de filmpjes selecteren. Talenten In Dit doe ik spelen talenten een belangrijke rol. Ieder (rol)model heeft drie talenten gekozen uit de talentenlijst. De talenten worden ook beschreven in de tekst. Op de docentenpagina van Dit doe ik vind je voor ieder schoolniveau verwerkingsopdrachten. Een van de verwerkingsopdrachten gaat over talenten. talentenkijker UITBREIDINGSMOGELIJKHEDEN 81
Werelden Uit onderzoek blijkt dat de manier waarop (bètawetenschappelijke, technologische en/of ICT-) beroepen en/of opleidingen gewoonlijk ingedeeld zijn (industrie, diensten, zorg, etcetera) kinderen en jongeren niet of nauwelijks aanspreekt. Ze kunnen zich weinig voorstellen bij de termen industrie of de bankwereld. Beter werkt het om aan te geven met welke onderwerpen of omgeving beroepen te maken hebben of een interessegebied aan te duiden. Dit doe ik werkt met de zeven werelden van bètatechniek: Geld & Bedrijf, Mens & Medisch, Stijl & Ontwerp, Verkeer & Ruimte, Water, Energie & Natuur, Voeding & Gezondheid, Onderzoek & Ontdekken. Deze werelden geven leerlingen voldoende concrete ideeën en wekken hun interesse. Dit doe ik en Talentenkijker Dit doe ik sluit aan bij de doelstellingen van Talentenkijker en kan gebruikt worden als uitbreiding of verdieping. Bijvoorbeeld: Les 1 Les 2 Les 3 Losse les Ter aanvulling op het beroepenkwartet, bijvoorbeeld als er niet voldoende kwartetspellen beschikbaar zijn. Leerlingen kunnen individueel of in groepjes, eventueel met behulp van de verwerkingsopdrachten op Dit doe ik meer beroepen in Wetenschap & Technologie bekijken. Filmpjes kunnen ook klassikaal via het digibord getoond worden. Je kunt op Dit doe ik beelden selecteren naar talent. Leerlingen kunnen zo beroepen opzoeken die bij hun eigen talenten passen. Hiervoor kunnen ook de verwerkingsopdrachten en de werkbladen Talenten & Beroepen op Dit doe ik gebruikt worden. Tijdens de voorbereiding op de gastles kunnen de leerlingen het beroep of beroepen die gerelateerd is/zijn aan dat van de bezoekende beroepsbeoefenaar opzoeken en op basis daarvan vragen bedenken. Dit doe ik kan ook als op zichzelf staande les gebruikt worden. In de leerkrachtenhandleiding staat alles wat nodig is om samen met de leerlingen aan het werk te gaan. Handleidingen en opdrachten kunt u downloaden op www.ditdoeik.nl/docenten. Ouders Ouders spelen een belangrijke rol bij de beeldvorming over W&T en het tot ontwikkeling brengen van talenten bij hun kinderen. Ouders worden daarom aangemoedigd om de beelden in Dit doe ik samen met hun kinderen te bekijken. Op de ouderpagina van Dit doe ik wordt de belangrijke rol van ouders bij (school)keuzebegeleiding (en dan met name bij hun dochters) benadrukt. Op deze pagina kan ook de Ouderfolder De juiste keuze, wat kunt u doen gedownload worden (www.ditdoeik.nl/ouders). De juiste keuze, wat kunt u doen? TIPS VOOR OUDERS MET KINDEREN IN HET BASISONDERWIJS Wat is belangrijk bij het kiezen van een middelbare school, en later bij de keuze voor een opleiding of beroep? Uw kind zit in één van de hoogste groepen van het basisonderwijs. Binnenkort gaat zij/hij naar de middelbare school. Soms is het aanbod aan scholen groot en is het moeilijk kiezen. Het is belangrijk de schoolkeuze goed voor te bereiden. De school bepaalt mede welke mogelijkheden uw kind in de toekomst heeft, bijvoorbeeld bij de keuze voor een vervolgopleiding. Als ouder heeft u een belangrijke rol in dit keuzeproces. Wilt u meer weten over hoe u uw kind bij zijn/haar school(loopbaan)keuzes kunt begeleiden? Lees dan deze folder. 82 talentenkijker UITBREIDINGSMOGELIJKHEDEN
Deel 1 Girlsday, inleiding Waarom een bedrijfsbezoek? Door in het kader van Talentenkijker beroepsbeoefenaars in de klas te brengen, krijgen leerlingen een realistischer beeld van W&T-beroepen. Een nog beter beeld krijgen leerlingen door naar een bedrijf toe te gaan en er rond te lopen. Het is met name voor meisjes belangrijk al jong in aanraking te komen met beroepen in de wereld van W&T. Ze hebben meestal geen idee wat een W&T-beroep inhoudt en kennen geen vrouwen die werkzaam zijn in deze wereld. Het is voor hen dan ook vaak een eye-opener om vrouwen in zo n omgeving te zien. Voor een school kan het lastig en tijdrovend zijn een bedrijfsbezoek te organiseren. Via Talentenkijker gaat dat gemakkelijker, omdat wij aansluiten bij bestaande initiatieven voor bedrijfsbezoeken in de sector W&T. Concreet betekent dit dat de meisjes in uw klas kunnen deelnemen aan Girlsday (georganiseerd door VHTO). VHTO Girlsday Girlsday is een evenement dat jaarlijks wordt georganiseerd door VHTO. Het is een Europees initiatief om jonge meisjes enthousiast te maken voor W&T. Girlsday vindt altijd plaats op een donderdag in de tweede helft van april. Tijdens Girlsday kunnen meisjes deelnemen aan de meest uiteenlopende excursies bij bedrijven en instellingen. De meisjes maken kennis met technische en natuurwetenschappelijke werkzaamheden in de dagelijkse beroepspraktijk. Girlsday draagt ertoe bij dat het blikveld van meisjes wat betreft opleidings- en beroepsmogelijkheden in W&T verruimd wordt en dat zij hun (school)loopbaanopties vergroten. Met een aansprekend programma dat aansluit bij de belevingswereld van jonge meisjes, is de kans groot dat er iets beklijft van wat ze horen en zien. Het kan een dag zijn waaraan de meisjes een goed gevoel terugdenken als ze voor de keuze staan: welke sector of welk profiel ga ik kiezen?, en later: welke opleiding ga ik volgen? Meer informatie is te vinden op www.girlsday.nl. talentenkijker UITBREIDINGSMOGELIJKHEDEN 83
Deel 2 Wat u vooraf moet weten Voordat u begint met de organisatie van een bedrijfsbezoek willen wij het volgende onder uw aandacht brengen. Periode bedrijfsbezoek Girlsday vindt altijd plaats op een donderdag in de tweede helft van april. In het schooljaar 2014-2015 is dat op donderdag 23 april 2015. Houd er rekening mee dat in deze periode ook de Cito-eindtoets voor basisonderwijs plaatsvindt. De Girlsdaydatum voor schooljaar 2015-2016 voor het basisonderwijs is nog niet bekend. Deadline aanmelding Omdat het organiseren van een bedrijfsbezoek enige tijd vergt, kunt u zich hiervoor aanmelden tot 1 maart van het lopende schooljaar. Na 1 maart kunt u zich aanmelden voor Girlsday in het schooljaar erna. Geen garantie Ook als u zich tijdig aanmeldt, kunnen wij niet helemaal garanderen dat wij een bedrijf in uw regio vinden dat kan en wil meewerken aan een bedrijfsbezoek. Vervoer Het is aan de school om vervoer naar het bedrijf en terug te regelen. Afhankelijk van de afstand school-bedrijf en de locatie waar het bedrijf gevestigd is, kunnen leerlingen er onder begeleiding heen met de fiets of met het openbaar vervoer. Begeleiding De school dient zelf zorg te dragen voor voldoende begeleiding van de leerlingen bij het bedrijfsbezoek. U kunt er ook voor kiezen om ouders uit te nodigen om als begeleider mee te gaan. Deze ouders kunnen de leerlingen dan ook naar het bedrijf brengen en weer mee terug naar school nemen. Programma en duur Met de contactpersoon van het bedrijf maakt u afspraken over het programma en dus ook de duur van het bedrijfsbezoek. Het kan gaan om een rondleiding en een doe-activiteit van in totaal enkele uren, maar ook om een excursie van een hele dag. Zie ook het hoofdstuk Stappenplan Girlsday op pagina 85. Informatiepakket Na aanmelding ontvangt u (tijdig) een informatiepakket waarin u meer informatie en tips vindt. 84 talentenkijker UITBREIDINGSMOGELIJKHEDEN
Deel 3 Stap 1 Stappenplan Girlsday U doorloopt de volgende stappen als u wilt deelnemen aan Girlsday. Bedrijven polsen via de beroepsbeoefenaars die in de klas op bezoek zijn geweest. U vraagt aan de beroepsbeoefenaars die op school komen of u met een groep leerlingen een bezoek kunt brengen aan het W&T-bedrijf of -instelling waar zij werken. Tip Weet u nog niet zeker of u een bedrijfsbezoek wilt afleggen? Vraag de beroepsbeoefenaar die op school komt of zij haar e-mailadres wil achterlaten. U kunt haar laten vragen of een bedrijfsbezoek mogelijk is. Stap 2 Inschrijven via de website U meldt uw leerlingen aan op http://www.girlsday.nl/aanmelden. Op het aanmeldingsformulier geeft u aan of u via de beroepsbeoefenaars die in de klas zijn geweest W&T-bedrijven heeft gevonden die in principe een groep leerlingen willen ontvangen. Als de beroepsbeoefenaars die op schoolbezoek zijn geweest niet kunnen voorzien in een bezoek aan het W&T-bedrijf waar zij werken, dan kunt u op het aanmeldingsformulier vragen om bemiddeling van VHTO. In dat geval probeert VHTO een geschikt W&T-bedrijf in de buurt te vinden voor de meisjes van uw klas. Hierbij wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de wensen die u heeft opgegeven bij de aanmelding (zoals voorkeur voor bepaalde bedrijven of instellingen). Nadat u zich voor een bedrijfsbezoek heeft aangemeld, krijgt u (tijdig) een informatiepakket opgestuurd. Stap 3 De koppeling school-bedrijf Wanneer een geschikt bedrijf is gevonden, wordt u hiervan op de hoogte gebracht en ontvangt u de gegevens van de contactpersoon bij dit bedrijf. De bedrijven waar uw leerlingen op bezoek gaan, krijgen van VHTO ondersteuning bij de organisatie van het bedrijfsbezoek. Stap 4 Voorbereiding op het bezoek 1 Bespreken met de contactpersoon van het bedrijf Voorafgaand aan het bedrijfsbezoek neemt u contact op met de contactpersoon van het bedrijf waar de leerlingen naartoe gaan. Het is belangrijk om tijdens dit contact de wensen en verwachtingen goed af te stemmen. talentenkijker UITBREIDINGSMOGELIJKHEDEN 85
Activiteiten tijdens het bezoek In veel gevallen heeft het bedrijf al een programma in gedachten. Geef aan of dit overeenkomt met de voorkennis en interesses van de leerlingen. Weten zij bijvoorbeeld al iets over dit onderwerp, of is het essentieel dat zij er eerst meer over leren? Doe indien nodig zelf suggesties hoe de activiteit beter bij de voorkennis en interesses van de leerlingen kan aansluiten. Aanvangstijdstip Maak afspraken over hoe laat u verwacht wordt en door wie u ontvangen zult worden op het bedrijf. In principe is de school verantwoordelijk voor het vervoer naar het bedrijf, maar het staat het bedrijf vrij om een vervoersaanbod te doen. Aantallen Stem ook af met hoeveel meisjes en hoeveel begeleidende leerkrachten/ouders u naar het bedrijf komt. Consumpties Bespreek of het bedrijf voor drinken en versnaperingen/eten zorgt, of dat de leerlingen dit zelf meenemen. Wijzigen van afspraken Let op: breng de contactpersoon van het bedrijf tijdig op de hoogte van eventuele wijzigingen, bijvoorbeeld in het aantal leerlingen dat op bezoek komt, of in het tijdstip van aankomst. 2 Ouders U informeert de ouders per brief over het aanstaande bezoek aan de bedrijven. Tevens kunt u in deze brief om hulp vragen bij het bedrijfsbezoek (vervoer en begeleiding, zie verder punt 3). Gebleken is dat ouders het bedrijfsbezoek een interessante activiteit vinden, dus vertel erover op de schoolwebsite of in de nieuwsbrief voor ouders. Dit kan zowel voorafgaand aan het bezoek, als na afloop (met bijvoorbeeld verslagjes en foto s van de leerlingen) 3 Vervoer en begeleiding U zorgt voor voldoende begeleiding. De begeleiding vanuit de school wordt verzorgd door uzelf (behalve als u ervoor kiest om op school iets met de meisjes te gaan doen) en/of een collega. Vraag eventueel ouders of zij mee kunnen gaan als begeleider. Informeer deze ouders vooraf over het doel en het programma van het bedrijfsbezoek. Stap 5 Het bedrijfsbezoek Het is belangrijk dat de begeleiders zich niet alleen tijdens het vervoer maar ook tijdens het bezoek zelf verantwoordelijk voelen voor het doen en laten van de leerlingen. Maak hierover van tevoren duidelijke afspraken met alle begeleiders. Niet alle leerlingen zullen even gemotiveerd zijn om zich te verdiepen in de bedrijfsprocessen, de producten/diensten en de werknemers van het bedrijf dat zij bezoeken. Probeer leerlingen die minder motivatie of interesse tonen toch bij de activiteit te betrekken. Geef deze leerlingen bijvoorbeeld een taak bij het vragen stellen. 86 talentenkijker UITBREIDINGSMOGELIJKHEDEN
Extra Overig aanbod W&T-activiteiten Science Center NEMO Behalve dat u met de leerlingen een bezoek kunt brengen aan Science Center NEMO, ontwikkelt NEMO ook lesmateriaal voor het basisonderwijs: van onderzoekend leren voor kleuters tot ontwerpend leren voor de bovenste klassen. Bijvoorbeeld het handboek Science=Primary om onderzoekend en ontwerpend te leren in groep 1-2, of een serie van 80 lessen over Ruimtevaart en Sterrenkunde die in groep 1 t/m 8 te gebruiken zijn. Meer informatie over dit (en ander) W&T-lesmateriaal vindt u op www.e-nemo.nl. C3 Stichting C3 promoot de chemie, de opleidingen en de beroepen in de chemie, life sciences en procestechniek onder jongeren. Kinderen ontdekken al op jonge leeftijd hoe leuk chemie is en middelbare scholieren krijgen een goed beeld wat de beroepen in de chemische sector inhouden. C3 bereikt de jongeren voornamelijk via het onderwijs en hanteert een ketenaanpak: van basisschoolkinderen tot middelbare scholieren (vmbo tot vwo, onderbouw tot bovenbouw). Kijk voor meer informatie op www.c3.nl. Proefjes.nl Proefjes.nl is een website met eenvoudige proefjes om kinderen vanaf 8 jaar op een leuke manier kennis te laten maken met natuurkunde, scheikunde en biologie. Op de website staan 204 verschillende proefjes en is daarmee de grootste collectie van Nederlandstalige proefjes op het web. En maandelijks komen er nieuwe proefjes bij. Je kunt ieder proefje uitvoeren met alledaagse en goedkope materialen. Om een proefje te doen volg je de beschrijving stap voor stap. Tussendoor worden vragen gesteld, die je over het proefje laten nadenken. De antwoorden op de vragen kun je lezen op de pagina met de uitleg. Hier staat ook extra uitleg voor kinderen vanaf 12 jaar en volwassenen. Bij elk proefje staat een link naar een werkblad en een antwoordblad. Leerkrachten kunnen deze uitprinten voor gebruik in de klas. Op onze pagina voor leerkrachten staan proefjes die aansluiten bij de actualiteit en themalessen met een circuit van proefjes. De makers van de website geven ook workshops aan leerkrachten uit het basisonderwijs over het doen van proefjes in de klas. Kijk voor meer informatie op www.proefjes.nl. talentenkijker UITBREIDINGSMOGELIJKHEDEN 87
JetNet Junior De nieuwsgierigheid van jonge kinderen biedt hen ongekende kansen om de wereld om hen heen te leren begrijpen. Het stellen van vragen, logisch redeneren, ontwerpen, bouwen, sleutelen en onderzoeken: jonge kinderen doen het allemaal. Talenten van kinderen op het gebied van W&T kunnen dan ook bij uitstek worden ontwikkeld door in te spelen op de van nature aanwezige nieuwsgierigheid en creativiteit. Onderzoek toont echter aan dat de natuurlijke interesse van kinderen voor W&T (en de bijbehorende beroepen) verdwijnt als ze daar niet voor hun zevende levensjaar op een positieve manier mee in aanraking komen. Om deze reden is in 2013 Jet-Net Junior van start gegaan; Jet-Net gericht op het basisonderwijs. Verschillende Jet-Net bedrijven zijn al actief in het basisonderwijs, zij delen hun ervaringen binnen Jet-Net met elkaar. Daarnaast wordt ook gekeken naar de mogelijkheden voor het toepassen van de Jet-Net methode op de basisschool. Daarnaast worden de JetNet Junior Hubs ontwikkeld. Binnen deze hubs worden basisschoolleerlingen, leerkrachten en studenten van de verschillende Pabo s aan elkaar verbonden binnen regionale samenwerkingsverbanden. De Jet-Net Junior Hub speelt een centrale rol in het verbinden van de verschillende partijen en draagt er zorg voor dat huidige leerlingen en leerkrachten op een goede en leuke manier in aanraking komen met W&T. Daarnaast worden ook leerkrachten in spe betrokken bij de hubs, om er zo voor te zorgen dat zij de benodigde vaardigheden ontwikkelen om in de toekomst met W&T aan de slag te gaan in hun klas. Kijk voor meer informatie op www.jet-net.nl/jet-net-junior.html. Techfinder TechFinder biedt een totaaloverzicht van activiteiten en materialen binnen het domein van W&T voor kinderen en jongeren. Het doel van Techfinder is om leraren, docenten, pedagogisch medewerkers en managementleden wegwijs te maken in het aanbod van activiteiten en materialen. TechFinder is ontwikkeld door Brainport Development op initiatief van Brabant voor Techniek! Kijk voor meer informatie op www.techfinder.nl. TechniekTalent.nu TechniekTalent.nu is een samenwerkingsverband van acht technische sectoren, in opdracht van werknemers- en werkgeversorganisaties. TechniekTalent heeft lesmateriaal voor het basisonderwijs ontwikkelt om jonge kinderen te laten kennismaken met techniek. Daarnaast biedt de website van TechniekTalent een overzicht van allerlei lesmateriaal (opdrachten, filmpjes, excursies) gecategoriseerd op de thema s Wetenschap, Chemie, Duurzaamheid, Natuur en Algemeen. Kijk op www.techniektalentinjeklas.nu voor meer informatie. 88 talentenkijker UITBREIDINGSMOGELIJKHEDEN