Klimaat als kans! 5x ORAS
november 2011 In opdracht van Kennis voor Klimaat hebben Rob Bonte, Anne Kamphuis en Harald Blonk, adviseurs van Royal Haskoning SMC, het proces begeleid om te komen tot de ORAS-notities voor vijf Kennis voor Klimaat hotspots.
KvK rapportnummer 88/2012 ISBN 978-94-90070-63-2 Dit onderzoeksproject (projectnummer ORASKvK01; projecttitel Opties voor regionale adaptatie strategie) werd uitgevoerd in het kader van het Nationaal Onderzoekprogramma Kennis voor Klimaat (www.kennisvoorklimaat.nl). Dit onderzoeksprogramma wordt medegefinancierd door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu..
1. Inleiding 2 2. Belangrijkste uitkomsten 4 3. Vijf opties voor adaptatiestrategieën 7 4. Vervolgstappen 17 5. Bijlage 21 5x ORAS Deze publicatie is in coproductie ontwikkeld door de bijdragen van de hotspotcoördinatoren Carl Paauwe, Arnoud Molenaar, Nico Landsman, Frank van Lamoen en Jos Verhoeven, de deelnemers van de workshops en de begeleiding door de adviseurs van Royal Haskoning SMC.
1. Inleiding In 2010 en 2011 hebben vijf Nederlandse regio s ( hotspots ) onder de vlag van Kennis voor Klimaat een proces doorlopen om te komen tot opties voor een regionale adaptatiestrategie (ORAS). Het resultaat is vastgelegd in vijf notities. Het gaat om de hotspots Regio Haaglanden, Regio Rotterdam, Zuidwestelijke Delta, Droge Rurale Gebieden en Ondiepe Wateren en Veenweidegebieden.
! " # " # %& & # '' () * # +" # +) +, )-./ # 0 # # 1# )-./ "2 # & 3
2. Belangrijkste uitkomsten Met het ORAS project is zowel inhoudelijk als procesmatig een stap voorwaarts gemaakt. Het proces is doorlopen met aandacht voor en in lijn met de unieke regionale context. Dat is de kern van de beschrijving van de aanpak voor het project.
3 4 3 43 40 56 56778! & -" -- # &# ' # ( &' # ###& 1 # ## 3 4" &. # 9 ## ( & ( 2 (&# 1" )-./ # 1 0 & )-./ % & 0 &1 -- )-./# - 5
-1# & )* : )-./# ;; 1 Regio Haaglanden: Bestuurlijke steun Regio Rotterdam: Regionale aanpak Zuidwestelijke Delta: Afstemming NDP ZWD Droge rurale gebieden: Gedeelde strategie Ondiepe wateren en veenweidegebieden: Opschaling naar OWV
3. Vijf opties voor adaptatiestrategieën Aan de hand van vier vragen schetsen wij per hotspot een beeld van de resultaten van het ORAS project: Wat is er gedaan? Wat is eruit gekomen? Wat was de meerwaarde van het project? Wat zijn de verwachte vervolgstappen? 7
Regio Haaglanden 1 # & < )-./ &" % " #= >= > = >: #?# "# = > '& # ) # )-./ # & # )#, )-./# ## Regio Haaglanden: Bestuurlijke steun
1 5677# -9* &# ( @ # A=> B=> C## # @ (1 5677 * " * # :# & : * :# #= > 2. 9 1 & D ( D#,:&, % 9 9
Regio Rotterdam " - -.+" - +* +&" -- & - - E F 565G- 766H ")-./# 8? - -? @ & & => =>, )-./ " 1- # - )# # ( 1567I -./## Regio Rotterdam: Regionale aanpak
Zuidwestelijke Delta 0 & : " 8 0 & & 0 &= %& > # # #C # # )-./&)-./ # 0%90" & )-./ F & 0 & %& 00"%9 # )-./34 # * +* +" #0 & 1 & # 7 5 : J D # ## # # # # J Zuidwestelijke Delta: Afstemming NDP ZWD 11
K I - J 34 0 # )-./ & ) ## # ) K7 5677
Droge Rurale Gebieden 1"&-2 1. %& D) 2,L) ## # ;; & & # #( 3 4 #1 #" &" 0)# & -2& # &#" ) # " Droge rurale gebieden: Gedeelde strategie 13
"&-2 2# & * # # # +& # & # " + ) # +0 & -,: # ' &# # " # * +1 # +1 1, # 3 4 ( #+" # M &# &
Ondiepe Wateren en Veenweidegebieden :")*:## #" -. # # & " ) # &")* : * L :& &# ( ' & # &# # 1 #8 3" 9 # " " # #9 ; @ # #, 8 1,9. # 4 ")-./ # & # Ondiepe wateren en veenweidegebieden: Opschaling naar OWV 15
# & 3 4 # # # F# # # 9 " # "? 3 4) # &#' # ) 1 # & ## " # : # 5N 5677 M" @ = >
4. Vervolgstappen De ORAS-notities vormen een belangrijke eerste stap om te komen tot een regionale adaptatiestrategie voor elk van de hotspots. Om dit mogelijk te maken ligt de bal bij de hotspots zelf. Er is geen behoefte aan uniformiteit in de regionale adaptatiestrategieën. Er moet ruimte blijven voor de regionale diversiteit. Kennis voor Klimaat ondersteunt dit proces en biedt met de derde tranche projecten cofinanciering voor het uitdragen en zichtbaar maken van klimaatadaptatie. 17
) # & " # #( =>& - (&#"- 1 & # # 0 & 1 )* : &- 2# &"0 O& F: # * # ## # # => 1 # # : # # 18% = 7N 5677> I' 7 F J 5 )## # J K )# J I F
& &# )-./# 1 # & 1!" & # F: # # # - - &I 1 / - " 1E =1E> 1E &# # % &# 7 E #J 5 & J K ) J I ) " # %-E ' ) # ' @ # 19
& # # # # )-./ " # ## #
5. Bijlage De ORAS-notities zijn in interactieve sessies tot stand gekomen. In de bijlage is een overzicht opgenomen van de deelnemers van alle sessies. 21
Slotbijeenkomst 5656778.L., EF &9 1 LF "2 D'%,,P/ %D F: - '9 %,1 - E 1 *" FL * 8. 2 - F%9 F0 /- :88 Hotspot Ondiepe Wateren en Veenweidegebieden 5N 5677. E C "2 "" C: C. C, C/ C: 9,),P/ -C -, / /: E - * 8 F2". " &/ -. F8 FL' &D2 88 88 * :88 F0" * 8 * %# :88 * L' Q(
Hotspot Droge Rurale Gebieden 7G5677.. 9. 9 : 9: &9 L(" LD L- L: "2 C % F D2 D",:,,,P/ / Hotspot Regio Rotterdam 5N5677-.:.;-.'-. 9: E D "9 D F# D'%,), D F- F/ * &: F%9 F2 F2 * && F%9 F%9 F) * F,. D) *., * 9& * -1C * -& *., F%9 FD F2 * "& 2-2 9 /- /- &E,-,- 2 " 2 1C 2 - " / 2 : 2. 2 E1C 23
-9 - -. -D C': Hotspot Haaglanden 775676&.D EF &- "2 ", "2 C9 %," %. /: /9 -. 2 / 2 E1C " & 2 : 2 9 / " *" 2 * " & " &. * " & 2 &" 2-2 & " & Hotspot Zuidwestelijke Delta 7I56762., F%9 "9 F0 1% F0" D. - %D F0 F: -% F0 9 F0, * / : F0 * ) F 0 &
Ontwikkelen van wetenschappelijke en toegepaste kennis voor een klimaatbestendige inrichting van Nederland en het creëren van een duurzame kennisinfrastructuur voor het omgaan met klimaatverandering Contactinformatie Programmabureau Kennis voor Klimaat Secretariaat: Communicatie: p/a Universiteit Utrecht p/a Alterra, Wageningen UR Postbus 85337 Postbus 47 3508 AH Utrecht 6700 AA Wageningen T +31 88 335 7881 T +31 317 48 6540 E office@kennisvoorklimaat.nl E info@kennisvoorklimaat.nl www.kennisvoorklimaat.nl