6/18/2012 H2O Breednet Verslag aanvraag SEB subsidie toekenning zaaknummer: 2010-022022 Ontwikkelingsmaatschappij Hattemerbroek B.V.
H2O Breednet Verslag aanvraag SEB subsidie toekenning zaaknummer: 2010-022022 Op 24 mei 2010 heeft de provincie Gelderland, onder zaaknummer 2010-022022 in het kader van het programma Subsidieverlening Sociaal Economisch Beleid een subsidie verleend aan Ontwikkelingsmaatschappij Hattemerbroek BV. Dit verslag dient ter verantwoording van de aanvraag voor definitieve toekenning. Het verslag bestaat uit 2 delen; a) Een inhoudelijk verslag, waarin wordt ingegaan op de aard en omvang van de activiteiten waarvoor de subsidie is verleend, alsmede een toelichting op de gerealiseerde doelstellingen en resultaten en op eventuele knelpunten die zich hebben voorgedaan. Daarnaast is opgenomen welke inspanningen op het gebied van promotie en publiciteit hebben plaatsgevonden. b) Een financieel verslag, met de stand van de werkelijk gemaakte en betaalde kosten, ingedeeld en afgezet tegen de posten van de subsidiabele kostenbegroting. De gerealiseerde bijdragen van derden behoren in het financieel verslag opgenomen te worden. Het financieel verslag dient te zijn voorzien van een accountantsverklaring, welke is gebaseerd op het controleprotocol. Deze eerste versie van het verslag is gemaakt om bij de opening van H2O Breednet te kunnen aanbieden aan het bestuur van de Provincie Gelderland. In het verslag zijn onder andere de resultaten van de vraagbundeling in Wezep/Hattem en Heerde opgenomen. De conclusies die naar aanleiding van de resultaten van deze vraagbundeling projecten getrokken kunnen worden, willen de betrokken gemeenten graag rapporteren in het kader van de beleidsontwikkeling op het vlak van stimuleringsbeleid voor de ontwikkelingen in breedbandtechnologie. Dit in het kader van Heel Gelderland digitaal bereikbaar. In deze versie zijn deel b- en de bijlagen niet opgenomen. 1
Inhoudelijk verslag realisatie H2O Breednet Dit inhoudelijk verslag is als volgt opgebouwd: 1) Beschrijving van het project H2O Breednet en de daarmee beoogde doelstellingen. 2) Beschrijving van de wijze waarop het project is gerealiseerd. 3) Beschrijving van de vraagbundelingsactiviteiten in Heerde, Hattem en Oldebroek. 4) Conclusies en aanbevelingen naar aanleiding van de resultaten van de vraagbundelingsactiviteiten. Dit in het kader van de beleidsontwikkeling voor stimuleringsbeleid breedbandtechnologie van de Provincie Gelderland. Project H2O Breednet Bedrijvenpark H2O Het plan Bedrijvenpark H2O Bedrijvenpark H2O is een gezamenlijk ontwikkelingsproject van de gemeenten Hattem, Heerde (H2) en Oldebroek (O), die deel uitmaken van de Regio Noord-Veluwe in Gelderland, op de grens met Overijssel. Met het bedrijvenpark komen deze gemeenten tegemoet aan de vraag naar bedrijfskavels van lokaal tot internationaal georiënteerde bedrijven. Het bedrijvenpark komt tot stand in goed overleg met de betrokken partners en uiteraard ook met de lokale ondernemers, vertegenwoordigd door Bedrijvenkring Hattem, Bedrijvencontact Heerde en Bedrijvenkring Oldebroek. In vogelvlucht Bedrijvenpark H2O is een gemengd bedrijvenpark voor uiteenlopende typen bedrijven, waarbij kwaliteit en duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Het bedrijvenpark krijgt een groot aantal zichtlocaties langs de A28 (Amersfoort-Zwolle) en de A50 (Apeldoorn-Kampen). De bebouwing loopt evenwijdig aan de snelwegen en houdt een zekere afstand tot de kern Hattemerbroek. Het bedrijvenpark meet in totaal circa 70 hectare bruto, waarvan ca. 2/3 zich bevindt aan de Oldebroekse kant van de A50 en ca. 1/3 aan de Hattemse kant. Ongeveer 50 hectare wordt uitgegeven aan bedrijven. De overige 20 hectare wordt gebruikt voor wegen, groenvoorzieningen en watervoorzieningen. De maximale kavelgrootte bedraagt in principe 7.500 m2. In overleg is groter mogelijk. Voor een aantal diensten wordt een gemeenschappelijke beheerorganisatie in het leven geroepen (parkmanagement). Naast de borging van een hoog kwaliteitsniveau kan dit op diverse gebieden leiden tot schaal- en daarmee kostenvoordelen. Projectorganisatie Voor de ontwikkeling van het bedrijvenpark en de verkoop van de kavels hebben de drie betrokken gemeenten de Ontwikkelingsmaatschappij Hattemerbroek BV (kortweg: H2O BV) opgericht. H2O BV is het aanspreekpunt voor alle vragen over het bedrijvenpark. De gemeenten zijn de enige aandeelhouders van H2O BV en hebben ook zitting in de Raad van Commissarissen. De BV heeft een eigen directie en bedrijfsleiding. H2O Breednet Bij een kwalitatief hoogwaardige ontwikkeling van het bedrijventerrein behoort ook de aanleg van een glasvezel infrastructuur. In de loop van 2009 bleek dat providers zoals KPN en Eurofiber geen 2
mogelijkheden meer zagen om voor te investeren in de aanleg van de glasvezelinfrastructuur op het nieuwe bedrijventerrein. De belangrijkste reden daarvoor is het ontbreken van een haalbare business case met een terugverdientijd op de investering van maximaal 3 jaar. Dit wordt in het geval van Bedrijvenpark H2O met name veroorzaakt door het feit dat de verkoop van de 70-100 voorziene kavels zich over meer dan 10 jaar zal spreiden. De cash flow opbouw is dan te traag om op commerciële basis het investeringsproject te kunnen verantwoorden. Daarmee ontstonden er 2 alternatieven: a) Breedband wordt verder niet meegenomen in de ontwikkeling en de beschikbaarheid van glasvezelinfrastructuur wordt overgelaten aan de markt. b) Breedband wordt in het kader van het ontwikkelen van het bedrijvenpark meegenomen. De keuze voor het eerste alternatief zou betekenen dat bedrijven die zich willen vestigen op het nieuwe terrein alleen op individuele basis kunnen worden aangesloten op glasvezelinfrastructuur. Dit betekent dat tegen aanzienlijk hogere eenmalige kosten alleen breedband in een gesloten economisch model beschikbaar is. Dat zou Bedrijvenpark H2O ten opzichte van de bedrijventerreinen in de regio op achterstand zetten. In de meeste omliggende regio s is open breedband beschikbaar. Daarom heeft H2O BV voor het tweede alternatief gekozen om voor te investeren in de breedbandontwikkeling en in eigen regie de glasvezelinfrastructuur aan te laten leggen en in exploitatie te nemen, onder de naam van H2O Breednet. In lijn met de projectorganisatiestructuur is het projectmanagement om dit te kunnen realiseren uitbesteed aan Johan Meijerhof Partner in business solutions. Als eerste is er een marktplan voor Breedband gemaakt om de haalbaarheid vast te stellen. Op basis van de conclusies in het marktplan is een onderhandse aanbesteding gedaan en is het project gerealiseerd. Daarbij is gekozen voor een open netwerkstructuur. Het netwerk is aangesloten op de NDIX in Enschede, waarmee er een digitale marktplaats voor dienstenaanbieders beschikbaar is. De regionale ICT diensten aanbieders hebben bovendien de gelegenheid om hun eigen diensten ook aan te bieden op de digitale marktplaats. Met deze keuze past H2O Breednet binnen de beleidskaders van de open breedband ontwikkeling zoals die door de provincie Gelderland wordt gehanteerd. Benchmark open en gesloten breedband Bij de eerste aansluiting op H2O Breednet is een benchmark uitgevoerd waarbij voor de ondernemer 3 opties zijn geanalyseerd. 1) Handhaven van de bestaande ICT (meeverhuizen) en aansluiten op DSL; 2) Huidige ICT vervangen door cloud computing en aansluiten op H2O Breednet; 3) Idem, maar dan aansluiten op het glasvezelnetwerk van KPN; a. Met het gebruiken van alleen KPN diensten b. Met het via KPN ontsluiten van de digitale marktplaats van de NDIX Uit deze benchmark analyse komen de volgende punten naar voren. Het aansluiten op H2O Breednet is de optie met de laagste TCO o.b.v. 5 jaar (Total Cost of Ownership) op het moment dat de betreffende ondernemer overstapt naar ICT op basis van cloud computing. Als de ondernemer de bestaande apparatuur meeverhuist (server en telefooncentrale), dan is de TCO hoger dan indien de ondernemer het nieuw pand gaat aansluiten op DSL. 3
Als de ondernemer aansluit op een economisch gesloten netwerk van de landelijke provider en alleen gebruik maakt van de diensten van die provider, dan is de TCO 10-15% hoger in vergelijking met H2O Breednet. De eenmalige aansluitkosten bedragen in dat geval 5.525. Als de ondernemer zou besluiten om via de aansluiting van de landelijke provider gebruik te maken van de diensten op de digitale marktplaats van de NDIX, dan kan dat alleen via een koppeling op de NIKHEF in Amsterdam. Aan de bedrijfszijde worden maandelijks 216 aan EVPN (VLAN) kosten in rekening gebracht en aan de NIKHEF-zijde 418,50. De eenmalige kosten van deze aansluiting bedragen dan in totaal 7.125. Hieruit blijkt de toegevoegde waarde van open breedbandnetwerken en de veel grotere toegankelijkheid van de digitale diensten die via open breedbandnetwerken worden ontsloten. Het aansluiten op de economisch gesloten netwerken van de landelijke providers is voor het MKB bedrijfseconomisch onhaalbaar. Opzet en realisatie H2O Breednet Bij de opzet van H2O Breednet is gekozen voor het zoveel mogelijk outsourcen van de exploitatie en het beheer. Bij de inrichting van de exploitatie van breedband infra structuur onderkennen we 3 niveaus. Bij het outsourcen zijn er 2 belangrijke aandachtspunten: a) Dat het beheer van het actieve netwerk uitbesteed moet worden aan een leverancier die daartoe een vergunning heeft vanuit de Telecommunicatiewet. b) Dat de aanleg en het beheer per niveau (resp. passief en actief) bij voorkeur aan één en dezelfde leverancier worden uitbesteed. Hiermee wordt de anders noodzakelijke overdracht van het netwerk voorkomen. De leverancier die het netwerk gaat beheren is, omdat ze het ook heeft aangelegd, exact op de hoogte van alle technische specificaties. Dat voorkomt problemen en onnodige kosten. Diensten Actief netwerk Passief netwerk Indien de producten en diensten op alle niveaus door één leverancier worden geleverd, dan spreekt men van een (economisch) gesloten netwerk. De leverancier van het netwerk heeft er belang bij dat haar diensten zoveel mogelijk worden afgenomen, ook als andere dienstenleveranciers toegang krijgen tot het netwerk. Men doet dat door VLAN tarieven te hanteren die of door eindgebruikers of door dienstenleveranciers betaald moeten worden. In het laatste geval zal de dienstenleverancier gedwongen zijn de VLAN kosten door te belasten aan de eindgebruikers. Een dergelijke keuze leidt dus tot minder marktwerking, minder keuze en hogere tarieven. Zie eerdere benchmark analyse. Een dergelijke lock in kan tegengegaan worden door voor de verschillende niveaus te kiezen voor een aanbesteding naar gespecialiseerde leveranciers. Bij de aanbesteding van H2O Breednet is dan ook hiervoor gekozen. Het passieve netwerk van H2O Breednet is aangelegd en wordt beheerd door Koning & Hartman uit Veenendaal. Het actieve netwerk is geïnstalleerd en wordt beheerd door de NDIX uit Enschede. Zij leveren ook de digitale marktplaats. De front office activiteiten zijn belegd bij de Walbeekgroep in Heerde. 4
Dit is een lokale ICT leverancier van onder andere cloud diensten. Zij biedt haar diensten aan op de NDIX, maar bedrijven op het Bedrijvenpark H2O kunnen ook de diensten van hun huidige leverancier laten ontsluiten op H2O Breednet of kiezen voor een andere ICT dienstverlener die haar diensten aanbiedt op de digitale marktplaats. Vraagbundeling bestaande terreinen Met de ontwikkeling van het Bedrijvenpark H2O hebben de gemeenten onder andere de doelstelling om bestaande terreinen of bedrijfslocaties te saneren. De daar gevestigde ondernemers dienen verleid te worden om zich te vestigen op het nieuwe bedrijvenpark. Dat betekent voor de vraagbundelingsactiviteiten dat niet alle bestaande terreinen zijn meegenomen. Foto: PoP-kast H2O Breednet De vraagbundeling heeft uiteindelijk plaatsgevonden op het terrein Europaweg in Heerde en Amperéstraat/Voskuilerdijk/Rondweg Wezep (gemeente Oldebroek). De mogelijkheden om De Netelhorst in de gemeente Hattem ook te betrekken zijn onderzocht. De business case voor deze netwerkextensie bleek niet haalbaar. De redenen zijn de kleinschaligheid van het terrein, de (graaf)afstand tot de PoP-kast en het feit dat enkele ondernemers noodgedwongen al hadden gekozen voor aansluiting op het economisch gesloten netwerk van een landelijke provider. 5
Europaweg Heerde - BBCH In Heerde ligt, aan de Noordzijde het bedrijventerrein Europaweg. Op dit terrein zijn beperkte breedbandvoorzieningen beschikbaar. Bedrijven kunnen aansluiten op DSL en kabelnetwerken, maar de beschikbaarheid van bandbreedte is beperkt. Daarnaast is er de mogelijkheid om aan te sluiten op het economisch gesloten netwerk van één van de landelijke providers. Open breedband glasvezel infrastructuur is niet beschikbaar. Het bedrijventerrein ligt aan de noordzijde van Heerde en wordt ontsloten via de Europaweg. Deze weg wordt medio 2012 gereconstrueerd, onder andere omdat de riolering moet worden vervangen. Verder wordt in de woonwijken in Heerde Fiber to the Home door Reggefiber uitgerold. Om bij de realisatie het open breedbandnetwerk in Heerde synergie te kunnen behalen door gecombineerd aan te leggen met deze 2 projecten, is eind 2011 eerst gestart met het organiseren van de noodzakelijke vraagbundeling in Heerde. Het bedrijventerrein Europaweg in Heerde ligt geografisch te ver bij de H2O netwerk PoP-kast vandaan om het terrein op dezelfde PoP aan te kunnen sluiten. Dat betekent dat er in Heerde een eigen MicroPoP geinstalleerd moet worden met een eigen backbone aansluiting op de NDIX. Die moet gerealiseerd worden vanuit de KPN-centrale aan de Zuid-West zijde van Heerde. Door mee te leggen met FttH-Reggefiber, kunnen de aanlegkosten van de backbone verbinding ca. 40.000 worden gereduceerd ten opzichte van het solitair aanleggen van deze verbinding. Ook het in combi aanleggen van het netwerk op het terrein zelf met de reconstructie van de Europaweg levert een besparing op van ca. 10.000. Om de voorinvestering mogelijk te maken is een 4-tal vooraanstaande ondernemers en de lokale Rabobank benaderd om in het kader van de vraagbundeling ook de haalbaarheid van de oprichting van een breedband coöperatie te onderzoeken. De lokale ondernemers worden lid en bestuurder van de coöperatie. Alle leden van de coöperatie financieren de noodzakelijke voorfinanciering door ledenobligaties vol te storten. Vanuit de maandelijkse (marktconforme) tarieven worden de eigen obligaties weer afgelost. Uiteindelijk ontstaat er een jaarlijks surplus, dat aangewend kan worden om de tarieven voor de leden te verlagen of netwerkuitbreidingen voor te financieren. 6
BreedBand Coöperatie Heerde Op het terrein zijn ca. 90 ondernemingen gevestigd. Om in de eerste opzet een haalbare business case te realiseren, zouden minimaal 20 ondernemers lid moeten worden van de BBCH. De vraagbundeling is uitgevoerd met de organisatie van een voorlichtingsbijeenkomst en het ontwikkelen van een voorlichtingswebsite. Om de belangstelling onder de ondernemers te inventariseren is een webenquête georganiseerd. In Heerde hebben is op 1 december 2011 een voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd op het gemeentehuis is Heerde. Daarvoor zijn ongeveer 90 ondernemers uitgenodigd, 10 bedrijven waren vertegenwoordigd. Op de bijeenkomst is de presentatie gegeven die als bijlage A is toegevoegd aan dit verslag. Tijdens de bijeenkomst zijn de volgende punten gepresenteerd en besproken. Het BBCH initiatief is toegelicht. De verschillen tussen het consumenten- en zakelijk netwerk zijn toegelicht. De digitale marktplaats van de NDIX is besproken. De voorwaarden en voordelen van camerabeveilinging zijn gepresenteerd. Voor camerabeveiliging is eveneens een globale businesscase gepresenteerd en de Criminee aanpak van de politie IJsselland toegelicht. De trace s en kosten van de glasvezelnetwerken zijn gepresenteerd en toegelicht. Er is inzage gegeven in de exploitatieprognose van de BBCH UA. De exploitatieprognose is als bijlage B toegevoegd. Bij minimaal 40 aansluitingen (daarna nog langzaam groeiend) en een gemiddelde maandopbrengst van 270 (incl. router) laat de exploitatieprognose een BE-punt in 2020 zien. Op 15 december 2011 heeft een overleg plaatgevonden met 4 lokale ondernemers. Zij verklaarden zich bereid de BBCH als bestuur op te richten op het moment dat de vraagbundeling minimaal 20 leden zou opleveren. Vervolgens is met de Walbeekgroep een informatie website ontwikkeld, waarna er een webenquête is georganiseerd. Link naar de website: http://bbch.nl/home De resultaten van de webenquête treft u aan in bijlage F. 7
Aanbod BBCH Naast deze maandtarieven golden in het aanbod de volgende eenmalige kosten: 1) Aansluiten van het bedrijfspand 1.250 + 25 per meter. 2) Volstorten van een ledenobligatie (zie hieronder). De BBCH zal met de Rabobank Noord-Oost Veluwe een bancair arrangement ontwikkelen, waarbij de ledenobligatie aan de Rabobank verpand kan worden. Hiervan kunnen ondernemers gebruik maken die beschikken over voldoende solvabiteit en de investering bancair willen financieren. De minimale eigen inleg is dan 25% van de obligatiewaarde. Voor de ondernemers op het bedrijventerrein was de linker obligatie tabel van toepassing. Voor 5 instellingen en bedrijven buiten het bedrijventerrein en de winkeliers in het centrum (camerabeveiliging) was een individuele obligatie berekend. Het resultaat van de webenquête en alle individuele gesprekken die vanuit de Walbeekgroep met potentiële BBCH leden is gevoerd, is dat van de ruim 90 potentiële leden, maar enkelen (3) daadwerkelijk overwogen om lid te worden van de coöperatie. 21 bedrijven hebben aangegeven serieus geïnteresseerd te zijn, maar alleen als de kosten substantieel lager zijn dan in bovengenoemd aanbod. Van de locaties buiten het terrein worden de 3 onderwijslocaties nu aangesloten op het FttH netwerk van Reggefiber. Dalli De Klok, het Gezondheidscentrum en de winkeliers met cameratoezicht hebben besloten tot nadere initiatieven verder zelf geen actie te ondernemen en handhaven de huidige DSL-aansluitingen. Netwerkextensies Wezep Ook in Wezep is een vraagbundeling georganiseerd. Als aanvang hebben is op het gemeentehuis in Oldebroek een voorlichtingsbijeenkomst voor de lokale ondernemers georganiseerd. De uitnodiging en de daar gehouden presentatie treft u als respectievelijk bijlage D en E aan. Ook voor deze vraagbundeling is een informatiesite ontwikkeld. Deze is te bekijken via de volgende link: http://h2o.portalserver.nl/home Voor deze vraagbundeling zijn in totaal 86 ondernemers benaderd op de terreinen Amperéstraat, Rondweg, Voskuilerdijk en De Netelhorst (Hattem). 8
De resultaten van de webenquête treft u aan in bijlage G. Aanbod H2O Breednet Het tarieven aanbod voor de netwerkextensies op H2O Breednet bestaat uit 3 delen: 1) 1.450 éénmalige aansluitkosten (gelijk aan de kosten voor bedrijven op het nieuwe terrein). 2) De maandtarieven 169-399 (idem). 3) De extra eenmalige aansluitkosten van de extensies, die de betreffende ondernemers gezamenlijk moeten betalen omdat H2O BV deze niet voorfinanciert. In alle gevallen bleek uit de inventarisatie via de webenquête dat de minimale deelname van 25% van de ondernemers absoluut onhaalhaar was. Conclusies en aanbevelingen Vanuit de vraagbundelingen in Heerde en Wezep/Hattem gelden de volgende conclusies en aanbevelingen. Conclusies 1) Het instap moment voor bedrijven om aan te sluiten op glasvezel is het moment waarop men overstapt op cloud computing. Dat betekent dat de huidige on-site server afgeschreven moet zijn, even als de traditionele telefooncentrale. Op het moment dat de server of telefooncentrale vervangen moet worden, zullen in de toekomst bedrijven steeds vaker kiezen voor cloud computing. De service levels liggen hoger (meer professionele dienstverlening en flexibiliteit en betere beveiliging) en de TCO ligt lager. 2) Een tweede reden voor MKB bedrijven om voor een glasvezelaansluiting te kiezen, is dat deze infrastructuur het samenwerken tussen locaties en met andere bedrijven vereenvoudigd. Ook in die zin voegt breedbandtechnologie waarde toe aan het MKB. 3) Voor bedrijven die nog niet kiezen voor cloud computing, resulteert het aansluiten van de traditionele ICT op glasvezel in een hogere TCO. Die wordt voor het grootste deel veroorzaakt door de hoge éénmalige aansluitkosten. De TCO van de maandelijkse exploitatiekosten is ook hoger, maar zeer beperkt, op voorwaarde dat de bestaande ISDN en DSL infrastructuur volledig kan worden uitgefaseerd door de migratie naar glasvezel. 4) De breedband netwerken van de landelijke providers zijn voor MKB, zeker in de gebieden met een lagere dichtheid qua aansluitingen, economisch ontoegankelijk. 5) De breedband netwerken van de landelijke providers hebben een customer lock in ten aanzien van de eigen diensten. Het aansluiten en afnemen van diensten van een open digitale marktplaats (zoals die van de NDIX) is economisch onhaalhaar door de VLAN tarieven die de providers in rekening brengen. 6) De resultaten van de vraagbundelingen in Heerde en Wezep/Hattem tonen aan dat de eenmalige investering voor de aansluitkosten voor het lokale MKB een niet te nemen barriére is. Beide vraagbundelingen zijn daarom met een negatief resultaat afgesloten. 9
Aanbevelingen a) Breedbandtechnologie en breedbandinfrastructuur zorgen voor een meer professionele en flexibele ICT dienstverlening aan het MKB tegen een lagere TCO. Daarnaast kunnen MKB bedrijven makkelijker samenwerken. Het stimuleren van breedbandtechnologie draagt daarmee bij aan het economisch versterken van de positie van de MKB sector. b) Gezien de huidige economische situatie en de druk op financieringen, kunnen de meeste MKB bedrijven het zich niet veroorloven zelf in breedbandinfrastructuur voor te investeren. Dan ontstaat een kip-ei situatie omdat men bij het ontbreken van een toegankelijke glasvezelinfrastructuur niet zal overstappen op cloud computing. En op het moment dat een overstap naar cloud computing niet aan de orde is, zal men ook niet voorinvesteren in een glasvezelaansluiting. Het provinciale stimuleringsbeleid zou er op gericht moeten zijn deze wederzijds afhankelijke situatie, die innovatie remt, te doorbreken. c) Het MKB heeft over het algemeen voldoende interesse in breedbandtechnologie en infrastructuur, maar deze zijn in de huidige omstandigheden uitermate moeilijk toegankelijk. De provinciale overheid kan de toegang tot breedbandtechnologie door het MKB verbeteren door met een revolving fund de voorfinanciering van het aansluiten op glasvezelinfrastructuur te faciliteren. d) Voor de toegankelijkheid van breedbandtechnologie door het MKB zijn open breedband netwerken (zoals NDIX) van cruciaal belang. e) Deze komen alleen lokaal tot stand als dit gesteund wordt door locale initiatieven. Daarvoor dient een collectieve samenwerking tussen de belanghebbende ondernemers te worden georganiseerd. Een (breedband) coöperatie is daarvoor een bij uitstek geschikte rechtsvorm. Binnen de coöperatie hebben leden invloed en het netwerk is met een coöperatie collectief eigendom van de leden. Dat betekent dat leden beperkt, maar toch meer dan anders, bereid zijn voor te investeren, mits er passende financiële arrangementen beschikbaar zijn. Indien een breedbandcoöperatie voor de voorfinanciering van het netwerk gebruik kan maken van middelen uit een revolving fund tegen een interest percentage gelijk aan gemeente bankieren, dan wordt de business case beter. Daarmee behoeft bovendien niet voorzien te worden in de gehele financiering. Want met een deelfinanciering en een garantstelling zal de coöperatie ook in staat zijn een deel van de financiering te verkrijgen vanuit de private markt. Immers de business case voor het stichten van een glasvezelnetwerk is zeker positief, mist een terugverdientijd van 10-15 jaar acceptabel is voor de financier. 10