GEZONDE WIJK IN PRAKTIJK Werkbezoek Overvecht 8 maart 2012 De gezonde wijk door de bril van Overvecht
Wat voor ons heel belangrijk is, is het succes van een stevig netwerk. Sabine Quak - Gemeente Utrecht / GG&GD
Sabine Quak Gemeente Utrecht / GG&GD Judith van de Mast Zorgverzekeraar Agis / Achmea Hilde Timmerman Ministerie van BZK Laetitia Kuijpers Ministerie van VWS linking pin BZK/VWS Voorwoord Ga in gesprek met enthousiaste mensen in de wijk, niet te veel denken maar doen! Zoek naar kansen! Dit was de boodschap van de professionals van Gezonde wijk Overvecht aan de deelnemers van de bijeenkomst Gezonde Wijk in Praktijk: werkbezoek Overvecht op 8 maart in Cultuurhuis Stefanus in Utrecht Overvecht. Op deze dag hebben de partijen van Gezonde Wijk Overvecht een inkijkje gegeven in het succes van hun samenwerking. En de ministeries BZK en VWS hebben het e-boek Gezonde Wijk in Praktijk gelanceerd. Via deze visuele notulen kunt u terugkijken op deze middag of als u niet aanwezig was de middag toch meebeleven. In Gezonde Wijk Overvecht werken Cumulus Welzijn, Indigo (eerstelijns GGZ), Stichting Overvecht Gezond! (geïntegreerde eerste lijn), zorgorganisatie Careyn, gemeente Utrecht en Achmea sinds 2008 intensief samen. De resultaten van de samenwerking zijn veelbelovend: volwassen inwoners van Overvecht bewegen meer en de zorgkosten zijn gedaald met 4 procent. Daarnaast is door aanpak op scholen het overgewicht bij kinderen gedaald van 26% naar 20%. Succesvolle ontwikkelingen en projecten binnen deze aanpak zijn tijdens het werkbezoek uitgebreid besproken. De coördinatoren gingen ook in op het proces om tot deze samenwerking te komen. Op http://bit.ly/zz5izu vindt u meer informatie over Gezonde Wijk Overvecht.
Overvecht is één van steden die meedoen aan het landelijke experiment Gezonde Wijk als onderdeel van de wijkenaanpak. In totaal zijn er dertien steden de afgelopen drie jaar met dit experiment aan de slag: Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Deventer, Dordrecht, Eindhoven, Enschede, Heerlen, Leeuwarden, Nijmegen, Utrecht, Rotterdam en Zaanstad. Zij doen dit met ondersteuning van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Opzet is de gezondheid van bewoners in wijken met achterstandsproblematiek te verbeteren met een langdurig gezamenlijke aanpak. De experimenten brengen hiermee het thema van VWS Zorg en sport dicht in de buurt uit de landelijke nota Gezondheid dichtbij in de praktijk. Marianne Donker, directeur Publieke Gezondheid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en Inge Vossenaar, directeur Woon- en Leefomgeving van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties lanceerden het e-boek Gezonde Wijk in Praktijk op 8 maart. Gezonde Wijk in Praktijk geeft voorbeelden en successen uit de praktijk van steden. Het geeft lessen en tips aan woningbouwcorporaties, bestuurders, zorgprofessionals, zorgverzekeraars en andere geïnteresseerden om sneller tot gezonde wijken te komen. Gezonde Wijk in Praktijk is te vinden op: http://www.experimentgezondewijk.nl/ gezondewijk/eboek/eboekgezondewijk.pdf Tijdens het laatste deel van het programma was er volop gelegenheid vragen te stellen aan de verschillende partijen die de succesvolle samenwerkingsaanpak in Overvecht hebben opgezet. Ook tijdens de afsluitende borrel werden - onder het genot van een heerlijk hapje van de Colour Kitchen - ervaringen uitgewisseld. Wij hopen dat de deelnemers geïnspireerd naar huis zijn gegaan!
De oplossing ontstaat in de wijk
De kosten zijn bovengemiddeld De kosten zijn bovengemiddeld
Het heeft geen zin om nog meer zorg aan te bieden, terwijl de problemen heel ergens anders liggen Patrick Edgar, directeur Agis / Achmea
De gezondheidsverschillen in ons land nemen toe. Dat is niet acceptabel Victor Everhardt - Wethouder gemeente Utrecht
Projectleider de Gezonde Wijk Amsterdam (Nieuw-West) Annelies Acda Annelies Acda, werkzaam bij de GGD, is projectleidster van de Gezonde Wijk in Amsterdam. De focus ligt op stadsdeel Nieuw-West, voorheen bekend onder de naam Geuzenveld-Slotermeer. Wat was de aanleiding om het project de Gezonde Wijk ook in Amsterdam op te starten? Er was een onderzoek gedaan naar leefomgeving en beweeggedrag en de uitkomst daarvan triggerde ons. De openbare ruimte werd namelijk best hoog gewaardeerd, maar niemand bewoon erin. In de wijkaanpak willen we meer aandacht voor gezondheid. We willen voornamelijk de relatie tussen de fysieke gezondheid en de leefomgeving aanpakken. Het is een stadsdeel waar mensen te maken hebben met gezondheidsachterstanden, weten we uit cijfers. Ook is het een vernieuwingsgebied, al die wijken daar gaan op de schop. Als daar dan toch in geïnvesteerd wordt, dachten we, kunnen ze net zo goed gezondheidswinst meepakken. Welke instanties werken er samen in uw stadsdeel? Dat zijn het stadsdeel Nieuw-West, de Dienst Ruimtelijke Ordening, sportverenigingen, woningcorporaties, universiteiten, hogescholen en natuurlijk de GGD, waar ik voor werk. Daarnaast pikken we per onderdeel nieuwe partners mee. Het is niet een stadsdeel met een groot plan, maar aan ambities ontbreekt het niet. We richten ons vooral op kennismaking tussen de verschillende instanties, zodat
Een gezonde wijk is een wijk waar mensen in staat worden gesteld zich zonder belemmeringen goed te kunnen voelen over jongeren en inspraak en komen er regelmatig burgers met eigen initiatieven. We moeten echter niet denken dat ons werk al is gelukt. Het blijft gewoon doorlopen en wij moeten blijven functioneren als een overkoepelend platform. Gisteren hebben we toevallig alle resultaten op een rijtje gezet. Het is leuk om te zien wat er allemaal niet gebeurd zou zijn als wij dit niet op gang hadden gebracht. Het gaat dus niet om wat wij hebben gedaan, maar om wat er is gaan groeien uit de zaadjes die wij hebben gepland. Wat is een gezonde wijk eigenlijk? Dat blijft een moeilijke vraag. Ik denk dat het een wijk is waar mensen in staat worden gesteld zich goed te voelen, zonder belemmeringen. Dat lijkt mij een treffende definitie. iedereen van elkaar weet waar ze het over hebben. Elkaar en elkaars taal leren kennen is volgens ons erg belangrijk. In onze gesprekken met betrokken partijen probeerden we erachter te komen met wie we wat konden bereiken en met wie niet. De enthousiastelingen hebben we eruit gepikt. Daar is veel uit voorgekomen. Hoe verloopt die samenwerking? Goed, hoewel het laatste jaar iets rustiger is. De lijnen zijn echter nog kort, de banden warm en heel goed. Er gebeurt ook nog steeds heel veel. Ik richt me vooral op kennis en kennismaking, zodat de het idee dat er iets moet gebeuren zich als een olievlek verspreidt. De initiatieven die hieruit voortkomen zijn heel divers. Zo is er een natuurspeeltuin geopend, zijn er projecten Waar bent u het meest trots op? Dat is niet zozeer op één project, maar meer op het olievlek effect. Er gebeuren onwijs interessante en innovatieve dingen en het blijft maar doorgaan. Die energie, daar ben ik trots op. Welke resultaten hoopt u nog te boeken? Gezondheid op zich is geen doel. Het is belangrijk dat er vanuit alle geledingen uit de wijk aandacht is voor de rol die gezondheid kan spelen en de mogelijkheden die andere diensten, partijen en burgers hebben om zich goed te voelen. Officieel luidde het doel in Nieuw-West de bewoner zich net zo goed laten voelen als het landelijke gemiddelde. Ooit was ik bij een opening van een ouderen tehuis. Daar werd de vraag gesteld of je hier zelf oud zou willen worden. Mijn ultieme doel is om volmondig ja te kunnen antwoorden op de vraag of ik zelf oud zou willen worden in Nieuw-West.
Op zoek naar de oplossing voor vage klachten
Het percentage kinderen met overgewicht in Overvecht is in vijf jaar gedaald van 26% naar 20% Judith van de Mast - Agis / Achmea
mensen die ervoor willen gaan, zich willen verbinden en willen knokken voor een gezonde wijk zijn belangrijk voor succes Sabine Quak Gemeente Utrecht / GG&GD
De Gezonde Wijk is sowieso in potentie maatschappelijk rendabel Veroni Larsen van LPBL maakte een Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse van de Gezonde Wijk. LPBL ondersteunt haar opdrachtgevers met economische analyses en concrete adviezen. De kracht van het economisch adviesbureau ligt in het structureren van complexe vragen. LPBL werkt met cijfers, maar heeft altijd oog voor de wereld hierachter. U heeft een Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse gemaakt voor de Gezonde Wijk. Hoe heeft u dit onderzoek aangepakt? Er bestaat een standaard stappenplan voor dergelijke analyses. Onze hoofdlijn bestaat uit twee basisstappen. De eerste is het kwalitatief in beeld brengen van wat er gebeurt. Daarbij kijken we naar de interventies die er gepleegd worden en de effecten die zij hebben, zowel op direct als indirect niveau. Dit doen wij in een zogenaamde effectenarena. In een workshop met verschillende betrokken partijen krijgen we dat helder. We gaan dan in vijf groepen uit elkaar en komen later weer samen om uitkomsten uit te wisselen. Vragen als wie investeert er in de interventie? en bij wie komen de baten? worden samen beantwoordt. Dat doen we eigenlijk op elk spoor van de Gezonde Wijk. De tweede stap is het kwantificeren. Als je bepaalde effecten bewerkstelligt, wat levert dat de maatschappij dan op aan bedoelde en onbedoelde effecten? Er zijn veel modellen voorhanden. Het is meer een indicatief verhaal, waarbij het met name om
LPBL Maatschappelijke Kosten Baten Analyse Veroni Larsen potentie gaat. In Overvecht vergelijken we bijvoorbeeld de percentages kinderen met overgewicht met andere wijken, en kijken we naar de verschillende effecten. In hoeverre heeft een wijk baat bij projecten als deze? De Gezonde Wijk is sowieso in potentie maatschappelijk rendabel. Het gaat daarbij niet per se over geld, meer over het beter voelen van de bewoners. Daar doe je het voor. Financieel gezien liggen er veel kansen in preventie, dus geïntegreerde eerstelijns zorg. Ik geloof in een integrale wijkaanpak, waarbij gezondheid een onderdeel is. Als iemand gezond is maar heel veel schulden heeft, dan moet de focus op dat laatste gelegd worden. Toch is het lonend om te investeren in gezondheid in achterstandswijken. Ter vergelijking: de Gezonde Wijk kost zo n 4.000 euro per gewonnen levensjaar. Voor een APK-keuring kost dat 80.000 euro per jaar, voor de Deltawerken zelfs 300.000, maar daar worden nooit vragen bij gesteld. Het is een andere manier van het project benaderen, maar zo zie je wel dat de kosten tot kwaliteit leiden. Ook beïnvloed het investeren bijvoorbeeld de veiligheid in de wijk. Als je alleen naar de gemeente kijkt kost het geld, maar het komt dus wel bij de inwoners terecht. Welke (maatschappelijke) kosten zijn er verbonden aan de Gezonde Wijk? Maatschappelijke kosten noemen wij onbedoelde bijeffecten. Als mensen langer leven moeten wij dat al maatschappij ook bekostigen. Er komen dan dus meer zorg kosten voor ouderen, AOW en pensioenkosten. Die betalen we als volk in de vorm van premies. Welke conclusie kunnen we trekken uit uw analyse? Vooral het investeren in jongeren loont, met name het terugbrengen van overgewicht met name. Toch is de analyse indicatief: de komende tijd moeten we veel blijven investeren in onderzoek. We moeten kritisch kijken of de investeringen wel de effecten die we wensen teweegbrengen. Dat wordt nog te weinig gedaan. Maar in potentie ziet het er hoopvol uit.
E-BOEK Resultaten van 19 gemeenten Kijk op http://www.experimentgezondewijk.nl/gezondewijk/eboek/eboekgezondewijk.pdf
Als je je gezond voelt is het vaak makkelijker om je leven draaiende te houden Inge Vossenaar - Directeur Woon- en Leefomgeving
Zoek naar manieren om het leuk en spannend voor de mensen te houden Marianne Donker Directeur Publieke Gezondheid
De gezondheid van de Overvechtse bewoners gaat omhoog, waar ik erg trots op ben Kobus Broerse - Fysiotherapeut, Stichting Overvecht Gezond
Ik vind het bijzonder dat we samen tot een gezamenlijke visie komen over wat goede zorg is Elly Huisman - Teamleider extramuraal, Careyn/Zuwe/Aveant
@BartAndr Levendige gesprekken met professionals uit het hele land op bijeenkomst in Stefanus over succes #gezondewijk #Overvecht @laurentdevries Passievol verhaal @SabineQuak vd GGD Utrecht over het succes van Overvecht #gezondewijk #megatrots @LAMKuijpers Inspiratie #gezondewijk in de lucht! E-boek met successen en tips van steden over #gezondewijkinpraktijk @JorienAernaudts Bijeenkomst #gezondewijk Overvecht was erg interessant, veel inspiratie op gedaan. Ben benieuwd naar het e-book!
@MirjamMascini Leuk, trots, inspirerend, van zz naar gg, 1 keuken, hechte samenwerking: kernwoorden professionals #gezondewijk overvecht @Hilde1986 Super geslaagd congres Gezonde Wijk in Praktijk: werkbezoek Overvecht #gezondewijk! E-boek Gezonde Wijk in praktijk gelanceerd! @janvandenhoek Resultaten #gezondewijk : 11% meer volwassenen die bewegen; zorgkosten dalen met 4%; overgewicht kinderen van 26% naar 20%; Hulde @annelies_a Goede bril, @SabineQuak! Geeft #gezondewijk kleuf. @geralddez mooie bijvangst #gezondewijk aanpak. Glunderende bestuurders.
Colofon Sabine Quak Gemeente Utrecht, Geneeskundige en Gezondheidsdienst Gezondheidsbevordering en Epidemiologie. s.quak@utrecht.nl Judith van de Mast Agis/Achmea j.vandemast@agisweb.nl Hilde Timmerman Ministerie van BZK hilde.timmerman@wwi.minbzk.nl Laetitia Kuijpers Ministerie van VWS la.kuijpers@minvws.nl
Visuele Notulen Deze Visuele Notulen zijn gemaakt door: Ontwerp & redactie: Diederik Vrijhoef Illustraties: Marijke Timmerman Fotografie: Alphonso Steverink Interviews: Joris Postulart Visuele Notulen is een concept van CRE-AID Ook Visuele Notulen? www.cre-aid.nl diederik.vrijhoef@cre-aid.nl
Visuele Notulen 8-03-2012 www.cre-aid.nl