1ste licentie japanologie Katholieke Universiteit Leuven Bespreking Manga: 1
Inhoud Het verhaal 3 Personages 3 Auteur 5 Biografie 5 Stijl 5 Media 6 Woordenschat 6 Specifieke woordenschat 6 Mannen/ vrouwen taal 7 Mening 7 Bijlage 1 Bijlage 1.1 8 Bijlage 1.2 9 Bijlage 2 10 Bijlage 3 11 Bijlage 4 Bijlage 4.1 12 Bijlage 4.2 13 Bronnen 14 2
Het verhaal Het verhaal ベ ル サ イ ユ の ば ら (ook bekend onder de namen Rose of Versailles, lady Oscar, of ベルバラ ) speelt zich af voor en tijdens de franse revolutie. Het is gebaseerd op historische feiten zoals de Franse Revolutie, zoals al reeds vermeld, maar ook de Affaire van het diamanten halssnoer, een schandaal dat zich afspeelde in 1785 aan het hof van Louis XVI. Gravin de la Motte (Jeanne Valois) speelde hier een grote rol in en Gabrielle de Polastron, Gravin de Polignac werden in het verhaal verwerkt. Ook al werd de manga gebaseerd op historische feiten, helemaal waarheidsgetrouw is het niet. De auteur, Riyoko Ikeda, maakte het verhaal boeiend en leesbaar voor een groot publiek door de personages voor te stellen als personen waar andere mensen zich mee kunnen identificeren. Ze komen niet over als onbereikbare koningen, prinsen, hertoginnen, zoals ze in geschiedenisboeken vermeld staan. En ze slaagt in haar opzet door intriges, romances, en fictieve personages in het verhaal te schrijven zonder de geschiedenis waarop het verhaal gebaseerd is te veranderen. De drie hoofdpersonages zijn Marie-Antoinette, Oscar François de Jarjayes (een fictief personage) en graaf Axel von Fersen. Het eerste deel van de manga handelt vooral over Marie-Antoinette. Haar jeugd aan het hof van het paleis van Schônbrunn als dochter van de keizerin van Oostenrijk, MariaTheresia, totdat ze op veertienjarige leeftijd huwt met kroonprins Louis-Auguste (Later Louis XVI). Vanaf dan moet ze leren zich te gedragen volgens de regels van het Franse hof en aan te passen aan het leven van een toekomstige koningin. Het is tijdens deze periode dat ze Oscar de Jarjayes leert kennen, een vrouw van adel opgevoed als een man, die de lijfwacht wordt van Marie-Antoinette. Het verhaal evolueert verder als volgt: Marie-Antoinette, hoe naïef en kinderlijk ze in het begin ook was, ontplooit zich langzaam tot een volhardende koningin. Ze gaat een romance aan met graaf Axel von Fersen. Maar als dit slecht afloopt begint Marie-Antoinette, om haar liefdesverdriet te verwerken, meer en duurdere juwelen en kleren te kopen, wat zwaar weegt op de staatskas. Wat dan weer nadelige gevolgen had voor het reeds arm zijnde gewone volk dat steeds meer belastingen moest betalen. Dit zal echter Marie-antoinettes ondergang zijn. Ten gevolge van de revolutie blijft er van de koningin enkel nog een machteloze, eenzame vrouw over, die haar gezin probeert te beschermen. Maar tot haar dood verloor ze nooit haar koninklijke trots. Oscar de Jarjayes, aan de ander kant, groeit uit tot een sterke persoonlijkheid. Hoewel ze opgevoed werd als een man, begint ze ook haar vrouwelijkheid te aanvaarden. Maar ze geeft ook de voorrechten op waar ze recht op heeft als vrouw van adellijke afkomst en kiest de kant van de gewone bevolking. Ze sterft, vechtend voor de revolutie, aangedaan door de onrechtvaardige omstandigheden waarin het arme volk moet leven. Personages Hoofdpersonages /Oscar François de Jarjayes (1755-1789) Dochter van generaal/graaf de Jarjayes. Ze werd opgevoed als een man omdat haar vader enkel dochters had en hij had een zoon nodig om de familielijn verder te zetten. Ze is aanvoerder van de nationale garde en persoonlijke escorte van Marie-Antoinette, waardoor er een vriendschap ontstond die zelfs bleef bestaan ten tijde van de revolutie. /Marie-Antoinette (1755-1793) Dochter van de keizer van het Heilig Roomse rijk, Francisco I, en de keizerin van Oostenrijk, Maria-Theresa. Ze huwde met de Franse kroonprins Louis-August (Louis XVI) om een alliantie te sluiten tussen Oostenrijk en Frankrijk. De affaire van het diamanten halssnoer veroorzaakte haat bij het volk ten opzichte van 3
haar. Haar hoge uitgaven, omwille van liefdesverdriet, leegden de staatskas, en zorgden voor een crisis in Frankrijk. Dit was een van de redenen voor het ontstaan van de revolutie. Tijdens de revolutie werd ze gevangen gehouden, samen met andere leden van de Koninklijke familie. Ze werd veroordeeld tot de guillotine op 16 november 1793. /Hans Axel von Fersen (1755-1810) Hij was een graaf van Zweden die naar Frankrijk reisde om zijn studies af te maken. Hij ontmoet Marie-Antoinette en ze werd de liefde van zijn leven, maar hij laat haar en Frankrijk achter omdat zijn relatie met de koningin een aanzet is voor roddels en gaat vechten in de onafhankelijkheidsoorlog in Amerika. Hij steunde de Koninklijke familie tijdens de revolutie. Oscar Marie-antoinette Axel Andere belangrijkere personages in het eerste deel van de manga 15 世/Louis XV (1715-1774) en 16 世/Louis XVI (1754-1793) Louis XVI was de kleinzoon van Louis XV, de koning van Frankrijk en werd koning in 1774 nadat Louis XV gestorven was aan de pokken.hij was niet populair en wist niet hoe te regeren. Hij was eerder een smid, een hobby van hem, dan een koning. デュ バリー伯夫人/gravin Jeanne du Barry (1743-1793) Ze was de maîtresse van Louis XV en de belangrijkste, invloedrijkste vrouw in Versailles toen Marie-Antoinette in Versailles aankwam. Marie-Antoinette weigerde met haar te spreken, wat voor wrijving zorgde tussen haar en de gravin. Omdat ze veel invloed had op de koning kwam hierdoor de relatie tussen Oostenrijk en Frankrijk in het gedrang. Dit heeft Marie-Antoinette er uiteindelijk toch toe aangezet om haar aan te spreken. /Jeanne Valois Ze is een nakomeling van de Valois, de Koninklijke familie voordat de Bourbon aan de macht kwamen, maar als verarmde adel leefde ze onder het gewone volk. Ze misleidde de markiezin de Boulainvillier, die haar educatie op haar nam toen ze haar armmoedig bestaan zag. /André Grandier (1754-1789) Hij is een bediende, tewerkgesteld bij de familie van Oscar de Jarjayes. Oscar en André zijn vrienden, maar André koestert in het geheim gevoelens voor haar. 4
Zoals eerder vermeld verschilt de manga soms lichtjes met de historische realiteit. Hier onder staan enkele voorbeelden vermeld. André, maar ook Oscar zijn fictieve personages. Het personage, generaal de Jarjayes, die als haar vader wordt voorgesteld, daarentegen, heeft wel echt bestaan. In de manga wordt het verhaal van Marie-Antoinette veel romantischer voorgesteld dan het in werkelijk was. Ze wordt voorgesteld als een lief, naïef meisje dat opgroeide tot een volhardende koningin, die ondanks dat ze in een liefdeloos huwelijk trad, haar grote liefde (Axel von Fersen) tegen kwam. Toen dit echter uitdraaide in liefdesverdriet, begon ze dit te verwerken door geld uit te geven aan luxeproducten. In werkelijkheid was ze een frivole, onverstandige vrouw en een tegenstander van de reformatie. Het was geen liefdesverdriet dat haar ertoe aanzette om haar geld op te doen aan luxeproducten, het was eerder omdat ze wel degelijk van die luxe hield. En door het feit dat Louis XVI geen aandacht aan haar spendeerde en een te zwakke persoonlijkheid had, hield ze er verscheidene buitenechtelijk relaties op na. Auteur Biografie Riyoko Ikeda werd geboren, als oudste van 5 kinderen (als enige meisje), te Osaka op 18 december 1947. Toen ze ouder werd schreef ze zich in voor filosofie aan de universiteit van Tokio. Haar vader, gehecht aan traditionele waarden, vond dat ze als jonge vrouw zo een opvoeding niet nodig had. Hij gaf haar wel toestemming om te studeren, maar hij betaalde slechts één jaar van haar opleiding. Bijgevolg moest ze geld gaan bijverdienen, en dit deed ze door manga te tekenen. In 1967 verscheen 薔 薇 や し き の の 少 女, haar eerste werk, dat gepubliceerd werd in het magazine Kashihonya. In 1972, verscheen in het magazine Shueisha Margaret, ベルサイユのばら, het werk dat haar beroemd zou maken. De inspiratie ervoor had ze verkregen door de roman Marie-Antoinette van Stefan Zweig te lezen. Ook al waren haar uitgevers er eerst niet zeker van of een verhaal over de Franse revolutie wel degelijk succes zou oogsten, kende het verhaal toch een enorme populariteit. Dankzij dit succes stopte Ikeda met haar studies om zich volledig op haar manga te concentreren. Nog enkele andere werken van haar zijn: Shoko no etude Claudine Oniisama e Orpheus no mado Jotei Ecatherina Eikou no Napoleon - Eroica Stijl (bijlage 1) 5
De stijl van Riyoko Ikeda is de klassieke shôjo manga-stijl van de jaren 70: Mooie (vooral blonde) personages met grote intrigerende ogen en puntige kin omgeven door bloemen, sterretje en bubbles. In één woord: Kawaii. Ook het historische genre lijkt haar wel te liggen, ze heeft namelijk ook nog een manga geschreven over de Russische revolutie (Orpheus no mado). Ze geeft het historische karakter zeer goed weer door middel van details vb. de kledij, uniformen en settings. Hier en daar is er toch een historische onjuistheid in verwerkt, maar het valt nauwelijks op. Zo heeft ze vb. een fout gemaakt bij het afbeelden van de uniformen van de soldaten of heeft deze uniformen veranderd om ze esthetisch mooier te maken. Media In de jaren 50 werd de meerderheid van de shôjo manga gemaakt door mannelijke mangaka. Maar in de jaren 67-69 traden meer vrouwen op de voorgrond. Deze groep vrouwen worden 二十四年組み genoemd, omdat de meeste onder hen geboren waren in het jaar 24 van de Shôwa periode. Deze vrouwen experimenteerden met een nieuwe stijl en thema s. Riyoko Ikeda, moeder van de manga zoals ze wel vaker wordt genoemd, hoort hier ook bij. Dikwijls wordt gezegd dat ベルサイユのばら zorgde voor de shôjo manga- boom in 1972. Voor de eerste keer was een shôjo manga een bestseller. Er ontstond als het ware een ベ ル サ イ ユ の ば ら -boom, het was niet enkel populair bij jonge meisjes maar ook bij volwassenen. En het verhaal was ook een inspiratiebron voor verscheidene andere manga en anime. Maar het bleef niet enkel bij een manga, het populaire verhaal werd natuurlijk ook verwerkt in een anime serie (1979). En werd er ook nog een theatervoorstelling (1974) en een film (1978) rond gemaakt. Daarenboven vertaalde Frederik L. Schodt in 1983 de eerste twee delen van the rose of Versailles in het Engels om Engels te leren aan Japanners. De theatervoorstelling van ベ ル サ イ ユ の ば ら werd opgevoerd door Takarazuka Revue, een groep, enkel bestaande uit jonge vrouwen, die westerse musicals opvoeren. Door het enorme succes werd het meer dan 600 keer opgevoerd. De film, echter, was minder populair. Hij werd gemaakt in 1978 door de Fransman Jacque Demy, met een Franse setting en westerse auteurs. Het verhaal werd echter zeer sterk veranderd en kreeg westerse invloeden zodat de film nooit zo een succes kende als de manga of musicals, integendeel zelfs. Maar waarom is het zo populair? Het was natuurlijk, vanuit Japans perspectief een manga met een exotisch thema, een romantisch verhaal dat de nadruk legt op rechtvaardigheid en gelijkheid. Dit was zeer vooruitstrevend omdat velen in die periode nog altijd het traditionele vrouwbeeld voor ogen hadden. Maar er zijn nog andere redenen. Velen zijn namelijk gefascineerd door het personage Oscar, een delicate vrouw met grote schoonheid, maar tegelijkertijd toch weer niet zo delicaat want ze is opgevoed als een moedige man. Maar ze vertegenwoordigt ook het vrouwelijke als ze haar gevoelens voor haar vriend André accepteert. Het beeld van de ideale man, maar ook het stereotype vrouwbeeld zouden dus een reden voor het enorme succes kunnen zijn. Woordenschat 6
Specifieke woordenschat De manga was tamelijk gemakkelijk om te lezen, zonder te moeilijke kanji of woordenschat. In bijlage 2 staan een reeks woorden(zowel gemakkelijke als moeilijke) opgesomd die een beetje sfeer van de manga weergeven. De manga verhaalt de situatie voor en tijdens de Franse Revolutie en sociale rangen en standen nemen een belangrijke plaats in doorheen het verhaal. Als gevolg is het ook deze specifieke woordenschat die bepaalde moeilijkheden met zich meebracht tijdens het lezen. In bijlage 3 staan nog een aantal moeilijkere woorden opgesomd die buiten de hierboven genoemde classificatie van bijlage 2 vallen. Mannen/vrouwentaal In het algemeen is het taalgebruik in de manga zeer beleefd. De reden hiervoor is waarschijnlijk omdat het zich afspeelt aan het hof, waar titels en rangen zeer belangrijk zijn. Ook de mannen- en vrouwentaal die gebruikt wordt in ベルサイユの ば ら heb ik even onder de loep genomen. En zoals verwacht kan men in de taal duidelijke verschillen vinden. Zo spreken de vrouwen beleefder, en dit in alle omstandigheden, terwijl mannen meer variëren en meestal enkel beleefder spreken tegen iemand van hogere status. Maar deze verschillen leken mij minder belangrijk. Het was eerder het taalgebruik van Oscar de Jarjayes dat me interesseerde. Ze is een vrouw, opgevoed als een man, en dat heeft ook een invloed op haar taal. In haar taalgebruik vind je meestal mannelijke elementen terug, en heel uitzonderlijk is er sprake van een vrouwelijk element. Een voorbeeld van haar mannelijk taalgebruik is te vinden in de 4de bijlage. Bijlagen 4.1/2 duiden in beperkte maten het taalgebruik van Oscar aan. In bijlage 4.1 is だ ま れ っ een goed voorbeeld van de directe mannentaal. Twee voorbeelden uit bijlage 4.2 zijn: だそりゃあ en het gebruik van ぞ aan het einde van de zinnen. Mening Hoewel deze manga niet echt behoort tot het genre dat ik zou lezen, heeft het me toch aangenaam verrast. Riyoko Ikeda slaagt er namelijk zeer goed in om de sfeer van Versailles in de tijd van Marie-Antoinette en de Franse revolutie weer te geven, en ook de getekende kledij doet je even stilstaan om het te bewonderen, en weg te dromen naar vroegere tijden. Ik sta er dus helemaal niet verstomd van het feit dat deze manga een enorme populariteit kende. Tijdens mijn zoektocht naar informatie, kreeg ook ik de smaak te pakken. Doordat ze de geschiedenis zo goed kan weergeven (al is het een meer romantische versie, opdat het meer zou aanspreken bij de lezers) wekte ze ook mijn interesse op en zette het me er toe aan om meer op te zoeken over het leven aan het Franse hof van toen. 7
Bijlage 1.1 8
bijlage 1.2 Bijlage 2 9
家柄(いえがら) : de sociale rang/ positie van een familie 身分(みぶん) : rang/stand 館(やかた) : paleis/kasteel 王家(おうけ) : koninklijke familie 由緒のある家(ゆいしょのあるいえ) : van goeden huize, adel 王妃(おうひ) : koningin 女帝(じょてい) : keizerin 国家体制(こっかたいせい) : staatsorganisatie 宮殿(きゅうでん) : paleis 侯爵夫人(こうしゃくふじん) : markiezin 陛下(へいか) : zijne/hare majesteit 同盟(どうめい) : alliantie 嫁がせる(とつがせる) : uithuwelijken 宮廷(きゅうてい) : het hof 王太子(おうたいし) : kroonprins 王太子妃(おうたいしひ) : vrouw/escorte van de kroonprins 皇女(こうじょ) : prinses 殿下(でんか) : zijne/hare majesteit 縁組み(えんぐみ) : huwelijk(alliantie) 廷臣(ていしん) : hoveling 伯爵(はくしゃく) /-伯(はく) : graaf 伯爵夫人(はくしゃくふじん) : gravin 王冠(おうかん) : (koninklijke) kroon 祖国(そこく) : vaderland 離宮(りきゅう) : koninklijk/ keizerlijke villa 近衛連隊長(このえれんたいちょう) : hoofd van het leger 護衛(ごえい) : escort/bodyguard 旦那(だんな) : beschermheer/meester/echtgenoot 貴公子(きこうし) : jonge edelman 妃殿下(ひでんか) : hare majesteit/prinses 御妾(おめかけ) : maîtresse 下層階級(かそうかいきゅう) : lage sociale klasse 名門(めいもん) : een familie met een ver gaande stamboom 血筋(ちすじ) : afstammeling 即位(そくい) : kroning 侍女(じじょ) : hofdame 女官(じょかん) : hofdame 継承者(けいしょうしゃ) : opvolger, erfgenaam 称号(しょうごう) : een titel, naam 召し使い(めしつかい) : een dienaar 上流社会(じょうりゅうしゃかい) : maatschappij van hogere klasse Bijlage 3 胸(むね)をときめさせる : hart gaat wild tekeer, vol verwachting 恵まれた(めぐまれた) : gezegend zijn met のろわれている : vervloekt zijn キリリとする顔 : scherp afgetekende gelaatstrekken 整える(ととのえる) : voorbereidingen treffen 気がむ (きがすすむ) : zin hebben om iets te doen 10
うめあわせ : ter compensatie 勉強をすます : beëindigen van studie 色あせる : vervagen 意向(いこう)をさぐる : iemand over iets polsen 引っかき回す : dingen in wanorde brengen 目の玉のとびでる : iets waar je versteld van staat 仮面舞踏会(かめんぶとうかい) : gemaskerd bal 礼儀(れいぎ): etiquette 作法(さほう): etiquette おえ : eerste publieke verschijning 高慢ちき(こうまんちき) : verwaand 老いぼれる(おいぼれる) : seniel worden 言いなりになっている : beïnvloed worden door iemand ございく : bedriegen 侮辱(ぶじょく)をえる :beledigen 追放(ついほう) : verbanning 白い目でみる : iemand bekijken met afgunst 敬愛する(けいあいする): iemand hoogachten 待ちぼうけを食う : tevergeefs wachten すっぽかす : iemand teleurstellen ほったりかしにする : iemand achter laten zodat hij/zij voor zijn eigen moet zorgen 渦巻き(うずまき) : draaikolk, maalstroom 高級(こうきゅう)な : high-class, duur, geavanceerd 求婚(きゅうこん) : aanzoek 素直(すなお) : gehoorzaam, zonder te protesteren 十字架(じゅうじか) : kruis 掃き溜め(はきだめ) : een hoop vuil 正真正銘(しょうしんしょうめい) :authentiek 狩猟(しゅりょう) : jacht 錠前屋(じょうまえや) : slotenmaker 声をかける : iemand aanspreken 堕落(だらく) : corruptie 11
Bijlage 4.1 12
Bijlage 4.2 13
Bronnen <Arayaland@hotmail.com> Araya.< http://www.araya.i8.com/.> (21-04-2006). <Oscar_francois@hotmail.com. > the bersaiyu no bara shrine. <http://us.geocities.com/oscar_francois/index.html>. (21-04-2006). celebrity file-japan. <http://www.lint.co.jp/e+/clb/clb_intro.htm>. (21-04-2006) Deberdt, René-Gilles. <support@kyodai.com>. Cyber namida. 31-01-1999. <http://namida.cyna.net/english/>. (21-04-2006). R., Francia F. La rose de versailles: a, anthology by fans. <http://www.ladyoscar.com/>. (2104-2006). Ikeda Riyoko cinemasie.com. <http://www.cinemasie.com/fr/fiche/personne/ikedariyoko/portrait.html>. (21-04-2006). Izawa, Eri. The rose of versailles. The online world of anime and manga. <http://www.ex.org/4.3/36-manga_versailles.html>. (21-04-2006). <dgsimmns@interlog.com>. The rose of versailles. 14-11-2005. <http://www.interlog.com/~dgsimmns/rov/rov.intro.html>. (21-04-2006). The rose of versailles. Wikipedia the free encyclopedia. <http://en.wikipedia.org/wiki/the_rose_of_versailles>. (21-04-2006). Riyoko Ikeda. Wikipedia the free encyclopedia. << http://en.wikipedia.org/wiki/riyoko_ikeda>>. (21-04-2006). Riyoko Ikeda official site << http://www.ikeda-riyoko-pro.com/>>. (21-04-2006). oneprincess site. << http://www.oneprincess.it/>>. (21-04-2006). <lambiek@lambiek.net>. Home of Lambiek comic shop.. lambiek.net. 18-07-2005. <http://lambiek.net/home.htm>. (12-05-2006). shoujo manga. Wikipedia the free encyclopedia. <http://en.wikipedia.org/wiki/sh%c5%8djo_manga>.(12-05-2006). takarazuka Revue. Wikipedia the free encyclopedia. <http://en.wikipedia.org/wiki/takarazuka_revue>. Riyoko, Ikeda(池田理代子). ベルサイユのばら :１)新し運命のうずの中に!の (berusaiyu no bara:1) atarashii unmei no uzu no naka ni!no maku, Eng: The rose of Versailles: 1) Within the whirlpool of a new destiny.). Tokio: Margaret Comics. Riyoko, Ikeda. La Rose De Versailles. Brussel: Dargaud Benelux, 2002.(12-05-2006). 14