Verslagen van de workshops van de Roeidag op 29 oktober 2005 Workshopronde 1 Sponsorwerving. Als workshopbegeleider was Martin van Kesteren aanwezig. Als spreker was Koj Koning uitgenodigd om te vertellen over de manier waarop bij de roeiclub TOR wordt omgegaan met sponsoring. Bij TOR zijn een aantal leden bezig met sponsering. Er was een sponsorplan, maar daar werd weinig meegedaan. Bij de bouw van een nieuw onderkomen voor de club werd besloten om de sponsoring grondig aan te pakken. Er werd gekeken wat in natura gesponsord kon worden door leden die een eigen bedrijf hebben en door de al aanwezige contacten. Dat leverde bijvoorbeeld een nieuwe keuken op. Vooral binnen de verenging bekijken wie wat voor je zou kunnen doen. Wel moet je sponsors iets terug geven. Naamsvermelding, een activiteit. Ook kun je leden kleine zaken laten sponsoren. Zoals een deel van een tafel, stoelen, vloertegels, e.d. En hier dan ook vermelden wie de sponsor is. Daarna kun je nog naar grotere bedrijven gaan en kijken of zij wat voor je kunnen betekenen. Dan kun je zaken aanbieden als een personeelsfeest of een andere grote activiteit of een reclame uiting. Verder kun je als je geen bedrijven kent, eens gaan praten met een wethouder sportzaken in je gemeente. Deze mensen kennen een heleboel bedrijven die je zouden kunnen helpen. Ook kun je eenmalige fondsen opzoeken. Er is een boek met fondsen. Waarin je kun zoeken naar een passend fonds. Dit gaat vaak over thema s. Verenigingen die vragen hebben kunnen altijd contact met TOR opnemen, want hun ervaringen willen ze wel delen. Ook op de toekomstige website. Workshopronde 2 Sponsorwerving. Geen verslag Workshopronde 1 Accommodaties Aanwezige verenigingen: Amycus, ARC, De Eem, DDS, Amenophis, Phocas, Saurus, Skadi, Willem III en Vada. De presentatie ter illustratie van het onderwerp werd verzorgt door Amycus uit Almelo. Amycus heeft de afgelopen jaren zorgvuldig gewerkt aan het opzetten van een prachtige accommodatie aan het Twentekanaal. Doelstellingen bij deze nieuw-/verbouw waren o.a. toename van de loodscapaciteit, uitbreiding van de kadecapaciteit en het creëren van goede sanitaire voorzieningen. Dit alles moest worden gerealiseerd zonder lastenverhoging voor de leden. Amycus stelde een bouwpastoor aan. Deze persoon was verantwoordelijk voor de coördinatie rondom de bouwactiviteiten. Belangrijkste advies dat door Amycus werd aangedragen was het optimaal benutten van de relaties. Amycus heeft veel kunnen realiseren doordat relaties materiaal en arbeid wilden investeren. Voordeel van dergelijke sponsoring is dat deze onbelast is. Als tegenprestatie kregen bedrijven een roeiclinic aangeboden. Een dergelijke roeiclinic bestaat o.a. uit een ergometerpresentatie, roei-instructie, teambuildingpresentatie, borrel en BBQ. Na afloop van de presentatie stelde Jan Karel Mak de vraag: Welke voorwaarden moeten er worden gecreëerd om verenigingen de mogelijkheden te verschaffen, zodat zij in de toekomst hun accommodatie kunnen uitbreiden of vernieuwen? Als belangrijkste voorwaarden werden informatieverschaffing rondom subsidies/financiering en adviezen en ondersteuning bij vergunningaanvragen aangedragen. De adviezen op financieel en subsidiegebied zouden kunnen worden gepubliceerd op de website van de KNRB. Jan Karel benadrukt dat de KNRB rondom planologische kernbeslissingen e.d. altijd een reactieve houding heeft aangenomen. Op dit moment ontbreken de middelen om pro-actief te handelen. Hij zou graag zien dat de KNRB in dergelijke gevallen een constructieve benadering toepast: De KNRB zou moeten fungeren als een uitwisselingsdepot voor kennis en informatie. Daarnaast wil men actief ingaan op hulpvragen van de verenigingen en waar mogelijk ondersteuning verlenen en gerichte bestuurlijke druk uitoefenen.
Vorig jaar is de KNRB uit het Watersportverbond gestapt. De bond had niet het geval dat het Watersportverbond in voldoende mate de roeibelangen verdedigde. De KNRB wil niet onder de voorwaarden die het Watersportverbond stelt samenwerken. Vandaar dat de samenwerking op dit moment op een laag pitje staat. De KNRB is wel in gesprek met de regionale roeibonden over een toekomstige herstructurering van de roeisport in Nederland. Op dit moment verschillen de regionale bonden sterk in mate van activiteit. De KNRB wil graag naar een meer logische structuur met een goede taakverdeling tussen de nationale en regionale bonden. Workshopronde 2 Accommodaties Geen verslag Workshopronde 1 Materiaal In deze workshop werd het botenbeheersysteem van RIC behandeld. In dit systeem worden punten toegekend aan de kwaliteit van de boten. Aan de hand daarvan en van het ideale aantal van een bepaalde soort boot, wordt een aankoop-/onderhouds-/verkoopvoorstel gemaakt. De aanwezigen focusten helaas vooral op het budget van de vereniging en niet op het systeem. Het systeem is voor elke vereniging werkbaar, ook voor verenigingen die niet elk jaar nieuwe boten kunnen kopen. Verder kwam er uit de discussie dat er een platform moet komen voor kennisdelen, wat zijn de leveranciers, welke prijzen hebben ze, en welke ervaringen hebben de verenigingen met het materiaal en de service. Er is bovendien behoefte aan een materiaaldag, en een beurs, waar bekend wordt gemaakt wat waar te koop is voor hoeveel, en eventueel ook wat er te leen of te huur is. Tijdens deze workshop werd het wel en wee rond de Beuk, het in 1997 gebouwde botenhuis van Proteus-Eretes behandeld. De volgende punten kwamen aan de orde: Gebruik kennis binnen je vereniging- waarom iets duur inhuren als je het al in huis hebt. Zorg dat je de financiering op orde hebt, je kunt met sparen beginnen lang voordat je bouwplannen concreet zijn. Weet wanneer je een professional in moet huren- als je niet zeker weet of je het zelf kunt, huur dan kennis en ervaring in. Gebruik ook hiervoor je netwerk. Als je een professional inhuurt, zorg dat hij kan wat je wilt. In dit geval was er een architect ingehuurd die niets van roeiloodsen snapt. Is niet handig. Kijk wat je zelf kunt doen, en waar je kunt bezuinigen. Zorg dat alle betrokkenen, in dit geval de buren, de TU, de gemeente op tijd op de hoogte zijn en mee kunnen en gaan denken. De door Jan-Karel Mak uitgelichte punten waren de volgende: Gebruik je relaties, ook in het bestuurlijke vlak, en zorg dat je verstand hebt van bouwen en wat daarbij komt kijken. Heb je dat niet zelf, huur dat dan in. Verder kwamen er verhalen van andere verenigingsvertegenwoordigers aan de orde: Voor TOR was dit een herkenbaar verhaal, is er een handboek voor het inrichten van accommodaties? MdR heeft 10 jaar met de gemeente gediscussieerd over nieuwbouw en nieuwe vlotten. De Hunze heeft een nieuw, mooi gebouw, is erg mooi, maar niet praktisch. Is onder architectuur gebouwd en dus beschermd, en ligt in de binnenstad. Het gebouw is nu al te klein, maar mag niet uitbreiden. Ze hebben een bijzonder vlot. Tip: zorg voor standaardvlotten, want dat is veel goedkoper te vervangen. De Laak zit op een bedrijventerrein, ze zijn uit hun jasje gegroeid. Ze hebben nog geen concrete bouwplannen, maar zijn wel bezig met zich oriënteren bij de wethouder. Wellicht is er samenwerking mogelijk met een sportschool. Die Leythe heeft 5 jaar geleden accommodatieverbetering gehad. Er is een nieuwe soos gebouwd, de oude soos is als uitbreiding van de loods gebruikt, en is nu al te klein. In deze workshop is het roeiwater onderbelicht, de gemeente Leiden heeft plannen die ten koste gaan van het roeiwater. BSV Scylla is bezig een locatie te vinden, ze zitten nu nog bij Dudok. Het is een jonge vereniging die ook nog bezig is een netwerk op te bouwen. De NSRF wil weten wat de knelpunten bij de verenigingen zijn. Asopos de Vliet zit nu in een tijdelijke locatie. Het gebied wordt herontwikkeld, en ze zijn druk bezig met onderhandelen met de gemeente.
Okeanos heeft problemen ondervonden met de verbreding van de bosbaan. Dat zorgde voor veel vertraging. Ze hebben 5 jaar in een tijdelijke sociëteit gezeten. De bedoeling was dat ze in 2003 klaar zouden zijn, en dat samen met het OTC zouden bouwen. Dat kon wel, niet, wel, niet. Ze hebben last gehad van de wispelturigheid van de KNRB en de gemeente. Het handboek accommodaties is in mei 2005 gereed gekomen, het is staat op de KNRB-site. Het behandelt het voorbereiden, situeren, de veiligheid van het gebouw. Het gaat ook in op de uitvoering, het onderhoud en het beheer. Het gaat echter niet expliciet in op hoe je een nieuwbouw organiseert, hoe het bestuurlijke krachtenspel ligt en waar en subsidies zijn. Op de vraag op welk terrein de KNRB hulp zou kunnen of moeten bieden kwam het antwoord dat de KNRB zou moeten bemiddelen bij of ondersteunen in conflicten met gemeente of bouwer. Historisch is het zo dat de bond reactief werkte en dat er alleen een brief kwam om de vereniging te ondersteunen bij zijn lobby. Idealiter zou de bond proactief zijn, en bij de gemeentes, de provincies, de ministeries etc. alles bijhouden, maar dat kan helaas niet. Het streven is dat er constructief gewerkt wordt. Als de KNRB iets hoort, dan erin duiken en het spel actief spelen. Dit is bijvoorbeeld bij Hemus en DDS gebeurd. De KNRB is ook actief bij het ontwikkelen van roeiwater: de roeibaan bij Rotterdam en Groningen. Anderszins is de KNRB een platform voor kennis. Die moet beschikbaar komen door actieve bemoeienis bij het ontsluiten van kennis, ook over subsidies. Zo zijn er de SNS, de groenfinanciering en leader plus, de Johan Cruijffoundation, en is er geld voor gehandicaptensport. Provincies doen niet meer aan accommodatiesubsidies, dit ligt bij de gemeentes. Binnen de gemeenteraad moet je de instanties op de hoogte brengen van plannen. De KNRB kan van hulp zijn om een vuurtje aan te wakkeren. Er zijn fondsen, die moet je alleen aan zien te boren. Speel actief een rol, zorg dat je vooraf goed lobbiet, en roep eventueel de hulp van de bond in. Contact opnemen kan via het bondsbureau of via de MDB ers. Punten die bij nieuwbouw belangrijk zijn: Kan een aannemer omgaan met zelfwerkzaamheid? Snapt de architect een roeiclub? Zorg dat de gemeente je ruim voordien kent, laat bijvoorbeeld de wethouder een boot dopen. Als je roeiclinics organiseert, moet je daar belasting over betalen, als je het sponsorbijeenkomst noemt hoeft dat niet. In Zuid-Holland is een nieuw plan voor vaarwegen opgesteld, hierbij zijn de roeiers genegeerd. PE heeft contact met Schuttevaer gezocht, samen met de gemeente hebben ze gezorgd dat er mogelijkheden zijn. Het KNWV behartigt de belangen van zeilers, motorbootjes en vissers. Soms lopen de belangen parallel, maar soms staan ze ook lijnrecht tegenover elkaar, er wordt een gezonde afstand tot het KNWV gehouden. De regionale bonden zijn niet allemaal even actief. Als de regelgeving wijzigt, geeft de KNRB het door aan de leden via de ledenpost zodra ze daar zelf van verneemt. Er wordt gevraagd om de beschikbaarheid van draaiboeken, en een website waarop alles eenvoudig te vinden is. Dan gaat het om bestuurlijke informatie, regelgeving en financiële informatie. Workshopronde 2 Materiaal De workshop werd gegeven door bestuurslid Arnout Emke met veel assistentie van de materiaalcommissaris van RIC René Nolen. Bij het voorstellen van de aanwezigen bleken daar veel materiaalcommissarissen van de diverse verenigingen bij te zijn. Arnout opende de workshop met de vraag of er bij meer verenigingen belangstelling bestond voor een handig systeem om via internet boten te reserveren. Een aantal verenigingen heeft al zo'n systeem. Er is dus ervaring mee. Voor andere grote verenigingen kan dit interessant zijn. Verenigingen die geïnteresseerd zijn kunnen zich bij Arnout melden. Een ander punt is dat er wellicht meer centraal aan ontwikkeling en bestelling van botenwagens gewerkt kan worden. De eisen daarvoor worden in 2006 aangescherpt, waardoor bestaande botenwagens niet meer voldoen of althans sommige boottypen niet meer daarop vervoerd kunnen worden. Verenigingen die mee willen doen aan een project botenwagen kunnen zich melden bij Arnout/KNRB, terwijl er ter plekke ook een intekenlijst aanwezig was. Uit de aanwezigen kwamen aan het eind van de workshop nog de volgende punten; a. Er is behoefte aan de organisatie van (regionale) cursussen voor materiaalcommissarissen c.q. leden van materiaalcommissies.
b. Er is behoefte aan (regionale) centrale werkplaatsen voor botenonderhoud. Bij de ZHRB is men al bezig met een dergelijk plan. Ook hier worden veiligheids-/milieu-eisen aangescherpt en sommige werkzaamheden kunnen niet meer op de verenigingen zelf uitgevoerd worden. c.er is behoefte aan een inventarisatie van alle firma's die boten bouwen en hun prijzen en de ervaringen van verenigingen met die firma's. Dit kan ook via de nieuw te bouwen kenniswebsite van de KNRB gebeuren. d. Als de KNRB boten van haar vloot in de verkoop doet moet daar ook door verenigingen buiten het enge kringetje van Amsterdam/Bosbaan op gereageerd kunnen worden. e. Er wordt met vreugde geconstateerd dat er in de Nederlandse roeiwereld een grote bereidheid is bij de grote, rijke verenigingen om materiaal goedkoop door te schuiven naar kleine en nieuwe verenigingen. Aankoop/vervanging bij RIC René Nolen gaf een uiteenzetting van het systeem waarmee de vereniging RIC het aankoop/vervangingsbeleid van boten vast stelt. RIC is een vrij grote vereniging met 500 leden en 87 boten. Daarvan zijn 25 wedstrijdboten, 21 boten zijn C-boten en wherry's en 41 vallen in de categorie niveau 2. Er is een tendens dat de gemiddelde leeftijd van de leden van RIC oploopt en daarmee de behoefte aan C-boten toeneemt. De vereniging heeft nog 3 houten wherry's en verder zijn bijna alle boten van kunststof. Bij het C- materiaal wordt bijna alleen gekocht bij de firma C-line, voor de wedstrijdvloot wordt Empacher gekocht en soms Filippi, en voor niveau 2 meest Filippi. In deze categorie zitten ook de doorgeschoven boten uit de wedstrijdcategorie. Standaardisatie vindt men heel belangrijk. Met altijd dezelfde firma's voor aankoop kan er bij schade/slijtage snel materiaal uitgewisseld worden. RIC heeft geen betaalde bootsman. Er is een materiaalcommissie, die op maandagavond schades verhelpt en klein onderhoud doet. Moeilijke klussen worden uitbesteed. Er is een vlootplan met diverse klasses en voor elk boottype in elke klasse is een ideaal aantal vastgesteld. Voor sommige boottypes zijn boten van verschillende gewichtsklasses van roeiers aanwezig. Eenmaal per jaar is er een waardering van de hele vloot, waarbij cijfers van 8 tot 1 aflopend worden gegeven. Daaruit komt een prioriteitenlijst voor het aankoopvoorstel aan de ALV. Per jaar wordt momenteel voor ca. 50.000 euro aan nieuw materiaal gekocht. Daarnaast is er nog een pot onderhoud van ca. 5.000 euro. Naast de prioriteitenlijst voor aankoop/vervanging wordt er rekening gehouden met beleidsmatige planning. De jeugd en het wedstrijdroeien worden nu extra gestimuleerd. Door dit systeem van gereguleerde vroegtijdige vervanging is de kwaliteit van de vloot in de loop van de jaren steeds beter geworden. RIC heeft momenteel eigenlijk een luxe probleem, waarbij boten van best nog redelijke kwaliteit regelmatig goedkoop verkocht kunnen worden aan vooral kleine (nieuwe) verenigingen. De hele vloot is op een paar uitzonderingen na nu maximaal 10 jaar oud en bijna alles is al kunststof, dat minder onderhoud vergt. Er is ook voortdurend doorschuiving in de categorieën, van de wedstrijdvloot naar 2, maar men houdt in de gaten dat het kwaliteitsniveau van de boten voor alle niveaux van roeiers hetzelfde (en hoog) blijft. Daarbij gaf René Nolen wel toe dat het systeem van waardering altijd subjectief blijft en dat het niet altijd consequent wordt toegepast. Zo worden bijvoorbeeld de 3 houten wherry's langer gehandhaafd, deels uit sentimentele overwegingen. Workshopronde 1 Verenigingsorganisatie De workshop werd gegeven door bestuurslid Edith Weersink met veel assistentie van DDS-bestuurslid wedstrijdroeien Matthijs Groot Wassink. Hoofdthema was het bespreken van de problemen van verenigingen met vrijwilligerswerk en Matthijs gaf een overzicht van hoe DDS het roeien van de jeugd had gestructureerd.
DDS is een middelgrote vereniging in Delft. De club is gehuisvest in een historisch gebouw en men is al gedurende ca. 10 jaar bezig met verbouwingen, grotendeels met hulp van vrijwilligers. In 2005 bezette DDS op de schaal van gaafste vereniging voor de jeugd de 5de plaats. Men heeft er de afgelopen jaren veel junioren bij gekregen. DDS heeft 350 leden, waarvan 60 jeugd. In de laatste categorie acht men groei gewenst, zowel naar kwantiteit als kwaliteit. Bij de jeugd, die óf voor nationale wedstrijden traint óf aan de juniorencompetitie mee doet, heeft men een hoofdcoach en vier aparte groepen met elk een eigen coördinator; a. de instructiegroep, momenteel 15 leerlingen met 6 coaches/instructeurs b. de groep 12-14 jaar, nu 15 deelnemers met 3 coaches c. de groep 15-18 jaar meisjes, nu 20 meisjes met 3 coaches d. de groep 15-18 jaar jongens, nu 10 jongens met 3 coaches Alles gebeurt ook onder supervisie van de commissaris jeugdroeien. Wedstrijdroeien en recreatieroeien gaan grotendeels door elkaar heen, maar de junioren doen minstens mee aan de juniorencompetitie. Voor de hoofdcoach wil men minimaal iemand met examen Coach B hebben, de coördinatoren moeten indien mogelijk Coach A zijn en de coördinator van de instructie is een bevoegde KNRBinstructeur. Er wordt ook intern voor opleiding gezorgd en er is regelmatig overleg met de hoofdcoach. Knelpunt is dat er 15 werkers zijn op 60 junioren. Coaches zijn ook elders in de vereniging nodig en het is tijdsintensief werk. Geleidelijk ging de workshop over van deze DDS-jeugd naar het algemene probleem van het krijgen en houden van voldoende vrijwilligers in de vereniging. DDS heeft dus nog 1 vrijwilliger op 4 junioren. Gouda meldde met 1 op 3 te werken maar kreeg er ineens 16 junioren in de wedstrijdsectie bij. Daarop werd besloten de junioren vooraf al te selecteren. Niet iedereen die wil krijgt dus wedstrijdbegeleiding. Er werden diverse oplossingen aangedragen om het vrijwilligersprobleem op te lossen. De leden verplichten tot vrijwilligerswerk? Het aantrekken van betaalde krachten? De junioren zelf inzetten als coaches/instructeurs? (Betaalde) hulp van de studentenverenigingen? Die Leythe heeft veel overloop van Njord. Dus mensen die al kunnen roeien. Voor het behalen van een bepaald wat hoger examen vereist men daar dat het betreffende lid minstens een aantal beurten instructie of coaching doet. Dat maakt de mensen betrokken bij de vereniging. De Laak huurt de studenten van Pelargos in om op een doordeweekse middag, als de normale vrijwilligers in de vereniging niet kunnen, jeugdbegeleiding te doen. Zo hoeven die normale vrijwilligers zich niet tekort gedaan te voelen. Bij Daventria wordt het schoolroeien, dat een module in de bovenbouw is, gedaan door de groep 50+ers. Zo wordt op elke grote vereniging toch een groep mensen aangetroffen die overdag tijd hebben. Daar moet meer gebruik van worden gemaakt. Bij Daventria doet van de 350 leden zo'n 40-45 % aan vrijwilligerswerk. Dat is gekomen na een grote oproep op een moment dat het slecht ging met de club. De sfeer is onderhand dat het leuk is om wat te doen. Nieuwe leden worden meteen gewezen op taken in de vereniging. Wie daar niet voor voelt moet gewoon geen lid worden. Daar wordt meteen bij de aanmelding op gewezen en een enkele keer heeft een aspirant-lid daarop ook afgezegd. Men heeft bij Daventria wel het geluk dat er een beheerder/bewaker is die pal naast het gebouw woont en altijd het gebouw kan openen/sluiten. Een commissie moet niet verstarren, er moet elk jaar een nieuweling in komen. Er zijn twee verenigingscoördinatoren, die alle vrijwilligersdiensten turven. Zij brengen vraag en aanbod bij elkaar in beeld. De Laak vindt nog wel genoeg mensen voor barbediening, maar voor instructiewerk moet men té veel bellen. Viking is overgeschakeld op verplichte bardiensten. Probleem is nog wat te doen met de mensen die niet komen opdagen. Boete? Kan men zijn dienst afkopen?
In steden met zowel een burgervereniging als een studentenvereniging kunnen de studenten in de vorm van een werkactie ingehuurd worden voor bijvoorbeeld instructie of coaching van de jeugd. Ook het doen van schoolroeien valt daar onder. Over het algemeen wordt betaling van diensten in de vereniging geschikt gevonden als het gaat om; --activiteiten die de gewone leden (in die tijd) absoluut niet kunnen doen. --er combi's van studenten met burgers mogelijk zijn. --het gaat om het behalen van een examen o.i.d. Workshopronde 2 Verenigingsorganisatie De workshop werd ingeleid met een presentatie van Willem III en Skøll: Springplank naar succes. De samenwerking tussen een burger- en een studentenroeivereniging blijkt zeer succesvol. Op meerdere terreinen blijken de verenigingen complementair: kader, vloot en ledenopbouw. Zo wordt de profcoach van Skøll ingezet bij Willem III en kan Skøll gebruik maken van de bootsmannen van Willem III. Beide verenigingen kunnen nu voor alle leeftijden roeien aanbieden en bij evenementen kan men gebruik maken van elkaars vloot. Geografisch gezien zou een dergelijke samenwerking op meerder plaatsen in Nederland mogelijk zijn (bijv. Groningen, Wageningen, Leiden en Tilburg). Op dit moment is er in meer plaatsen sprake van samenwerking, maar deze gaat vaak niet verder dan het uitlenen van boten en voorzichtige bestuurlijke samenwerking. Problemen die burgerverenigingen ervaren in samenwerking met studentenverenigingen zitten m.n. in het feit dat de wisseling van besturen de continuïteit van eventuele samenwerking verstoren. Bij Skøll is een profcoach werkzaam die de continuïteit in de samenwerking met Willem III verzorgt. Over het algemeen zien de burgerverenigingen het gat in de ledenopbouw (tussen 18 en 25) niet als een probleem. De grote groep consumentenroeiers in de leeftijd van 25 tot 50 is een groter probleem. Zij dragen over het algemeen weinig bij aan kaderactiviteit. Het ligt er achter ook aan of je roeiers de mogelijkheid biedt om alleen maar te consumeren of dat je kaderwerkzaamheden verplicht stelt. Vaak zien zij oud-studentenroeiers terugkeren binnen hun vereniging. Daarnaast is er in de meeste gevallen sprake van een goed contact met de studentenverenigingen. Meer samenwerking tussen burgerverenigingen wordt gezien als een mogelijkheid om verenigingen te versterken. Met name op het gebied van instructie zou samenwerking de druk op het kader kunnen verlichten. Berlagebrug wordt hierbij als voorbeeld aangehaald. Wat betreft verenigingsorganisatie worden verder vragen gesteld rondom wet- en regelgeving. Momenteel schiet de KNRB tekort als het gaat om informatievoorziening op dit gebied. De website die wordt opgezet door de werkgroep kennis delen moet een betere informatievoorziening verzorgen. Verenigingen kunnen bij het NOC*NSF het boekje wet- en regelgeving voor sportverenigingen aanvragen. Als één van de mogelijkheden om de kaderproblematiek op te lossen wordt het betalen van kader besproken. Deze discussie blijkt gevoelig. Een aantal vereniging besteed het schoonmaken uit. In de toekomst zal het betalen van kader onontkoombaar zijn. In eerste instantie kan dan worden gedacht aan het aanvullen van het coachingskader door werkacties van studenten.