JAARVERSLAG & JAARREKENING 2015 STICHTING WAARBORGFONDS SPORT Arnhem, 29 januari 2016
2 BERICHT VAN HET BESTUUR 2.1 Inleiding In dit jaarverslag blikt het bestuur terug op het jaar 2015 en wordt vooruitgekeken naar de komende jaren. In het afgelopen jaar werd er door SWS veel voorbereidend werk gedaan voor de subsidieregeling Energiebesparing en duurzame energie sportaccommodaties van het Ministerie van Economische zaken. Deze regeling zal per 4 januari 2016 ingaan en SWS kan middels het verzorgen van borgstellingen aan banken het voor sportorganisaties mogelijk maken om bancair te lenen. Om deze rol te vervullen zal door het Ministerie van VWS een bijdrage van in totaal 8 miljoen euro aan SWS worden verstrekt. Uit onderzoek van het Mulier Instituut blijkt dat tot op heden 95% van de sportverenigingen met een eigen accommodatie nog niet heeft geïnvesteerd in duurzame maatregelen. Een substantieel deel wil dat de komende jaren gaan doen. Het bestuur verwacht -door deze subsidieregeling- dat de komende jaren veel sportverenigingen gaan investeren en een beroep op SWS zullen doen. De ramingen voorzien dat dankzij SWS jaarlijks meer dan 100.000 sporters in een 'verduurzaamde' accommodatie kunnen gaan sporten. Naast deze toekomstverwachtingen heeft het bestuur van SWS geconstateerd dat de stichting in het afgelopen jaar weer een voorname rol in de sport heeft gespeeld bij de financiering van investeringen in sportaccommodaties. Door SWS hebben in 2015 meer dan 57.000 sporters de kwaliteit van hun accommodatie zien verbeteren. Het bestuur van SWS stelt met gepaste trots vast dat het fonds er ook in 2015 in is geslaagd om niet aangesproken te worden op de lopende borgstellingen. Dit is al voor het zevende jaar op rij, wat uniek is in de historie van SWS. Het vrije vermogen van SWS is daardoor wederom niet 'aangetast' en kan dus volledig worden gebruikt voor verenigingen die willen investeren in hun sportaccommodatie. TV De Heksenmeppers uit de gemeente Oudewater plaatste maar liefst 623 zonnepanelen op haar dak met een totaal vermogen van ca. 160 kwh en met een verwachte stroomopbrengst van zo n 140.000 kwh per jaar. De financiering kon worden verstrekt door een borgstelling van SWS. 2.2 Beleid in 2015 en de komende jaren Beleidsmatig is in 2015 -zoals bovengenoemd vermeld- veel aandacht besteed aan het verwerven van borgstellingkapitaal voor SWS om bancaire leningen voor duurzame investeringen mogelijk te maken. Dit past binnen het streven om het instrument van een borgstelling zo breed mogelijk in te zetten, waarbij innovatieve ideeën worden gesteund en er gekeken wordt buiten 'de bekende paden'. Dit om de sport in de breedste zin van het woord te ondersteunen. Een belangrijke factor om aan deze doelstelling en ambities invulling te geven, blijft de ontwikkeling van het borgstellingkapitaal voor 'reguliere' investeringen. SWS ziet het als haar taak dat sportend Nederland zich bewust is van de toegevoegde waarde van het fonds en de mogelijke consequenties van het sportaanbod in Nederland, op het moment dat het kapitaal niet voldoende is om jaarlijks alle aanvragen in behandeling te kunnen nemen. Het contact met diverse relevante partijen in de sport (zoals NOC*NSF, sportbonden en VSG) is geïntensiveerd wat steeds vaker resulteert in de deelname van SWS op congressen en/of werkgroepen. Aan externe communicatie is door SWS in het afgelopen jaar veel aandacht gegeven. Dit heeft onder andere geresulteerd in een nieuwe website en veel activiteiten op het gebied van social media. pagina 2 van 10
2 BERICHT VAN HET BESTUUR (VERVOLG) 2.3 Belang van de SWS Vanaf de oprichting in 1980 zijn bijna 1.900 borgstellingen toegekend voor een totaal van iets meer dan 150 miljoen euro. De ervaring leert dat de financiering ruim het dubbele van de borgstellingen is en de investering ruim meer dan het dubbele is van de financieringen. Geconcludeerd kan worden dat er sprake is van het bevorderen van bijna 800 miljoen euro aan investeringen in hoogwaardige sportvoorzieningen, die vooral door de breedtesport worden gebruikt. In onderstaande grafiek is de maatschappelijke impact weergegeven die historisch gezien is bereikt met een relatief gering vermogen van 10 miljoen euro. Een bedrag dat na vrijval van de borgstellingen wederom gebruikt kan worden om andere sportorganisaties te helpen. Historisch gezien is er met een vermogen van 10 miljoen euro liefst 150 miljoen euro (groene vlak) aan borgstelling uitgezet. Sportclubs hebben hierdoor voor bijna 800 miljoen euro aan investeringen in sportaccommodaties kunnen doen. 2.4 Samenstelling bestuur Het statutaire bestuur van SWS bestond in 2015 uit: * De heer F.H. Schreve (voorzitter) * Mevrouw K. van Bijsterveld * Mevrouw M.B. van Doorn * De heer G.L. de Jong * De heer R.C. Robbertsen In 2015 is algemeen bestuurslid mevrouw K. van Bijsterveld met een unaniem besluit door het bestuur benoemd als opvolgster van de heer F.H. Schreve. Per 1 januari 2016 zal het voorzitterschap worden overgedragen. Voor de daardoor ontstane vacature algemeen bestuurslid is de werving inmiddels gestart. 2.5 Bestuursvergaderingen Het bestuur kwam in het kalenderjaar 2015 vier maal in vergadering bijeen, en wel op 10 maart, 12 mei, 15 september en 2 december. Naast onderwerpen betrekking hebbend op de lopende gang van zaken bij SWS kwamen ook alle nieuwe ontwikkelingen aan de orde. De meest relevante onderwerpen waren: * samenwerking met VWS en NOC*NSF ter bevordering duurzame investeringen van sportverenigingen; * de samenwerking met de arrangementsbanken Triodos, Rabobank en ABN*AMRO; * het bespreken van de ontwikkelingen betreffende de funding van SWS; * overleg en samenwerking met verschillende sportbonden; * toepassing statuten en bezetting bestuursfuncties, waaronder nieuwe voorzitter; * beleggingen en SWS beleggingsreglement; * evaluatie en herijking beleid en organisatie SWS; * rapportages over uitgevoerde controles en productiviteit bij het toekennen borgstellingen; * bespreken van probleemdossiers en de daaruit voorvloeiende risico's; * de vaststelling van het jaarverslag 2014, de jaarrekening 2014 en het accountantsverslag 2014; * tussentijdse actuele financiële resultaten 2015 in alle vergaderingen; * vaststellen van de begroting 2016 in de vergadering van 2 december; pagina 3 van 10
2 BERICHT VAN HET BESTUUR (VERVOLG) 2.6 Continuïteit SWS Het bestuur en de directie hebben de overtuiging dat het bestaan en doelmatig functioneren van SWS voor de Nederlandse sportinfrastructuur -en daarmee voor de sport en sporters- van significante waarde is. Het bestuur onderkent de druk vanwege de behoefte aan het uitbreiden en vernieuwen van voorzieningen bij sportorganisaties. De continuïteit van SWS is mede afhankelijk van een minimaal sluitende exploitatie in combinatie met voldoende vrij eigen vermogen. Het aanhoudend lage opbrengsten niveau, dat samenhangt met de in het beleggingsstatuut vastgelegde wijze van 'zeer-defensief beleggen' legt een zware druk op de jaarlijkse baten, die een belangrijk onderdeel vormen voor de dekking van de uitvoeringskosten van de SWS organisatie. Uitbreiding van het vermogen is niet alleen wenselijk om aan de vraag van sportorganisaties te kunnen voldoen, maar ook om te komen tot een sluitende exploitatie. Op basis van het vrije vermogen wordt -met toepassing van de door de banken goedgekeurde multiplier - het maximale borgstellingplafond bepaald. Met behulp van een borgstelling van SWS werd Stichting Sonkei Budo Meppel in staat gesteld een nieuwe accommodatie te realiseren. 2.7 Uitbreiding vermogen SWS De ruimte om borgstellingen te verstrekken wordt bepaald door het volledig vrij beschikbare vermogen en de multiplier die de banken binnen de risico analyses acceptabel vinden. Momenteel is de overeengekomen multiplier 6, het vrije vermogen 9,95 miljoen en de maximale capaciteit dus 59,70 miljoen. Bijdragen van het Ministerie van VWS -die in de komende jaren worden ontvangen- zijn niet meegenomen, omdat deze in beginsel zal moeten worden aangewend voor investeringen in duurzame maatregelen. Uitgaande van bijna 10 miljoen euro aan borgstellingsvermogen dat jaarlijks wordt verstrekt aan reguliere projecten (clubhuizen, kunstgrasvelden, etc.) zal het borgstellingplafond in 2017 worden bereikt. Daarbij is tevens rekening gehouden met een voorziening voor risicoprojecten. Het bestuur en de directie doen inspanningen om het borgstellingkapitaal uit te breiden en zodoende aan de vraag te kunnen blijven voldoen. pagina 4 van 10
3 VERSLAG VAN DE DIRECTIE 3.1 Inleiding Het realiseren van de doelstellingen van de stichting heeft de directie als algemene opdracht van het bestuur meegekregen. De relatie tussen bestuur en werkorganisatie verloopt via de directie. De verhoudingen zijn meer in detail vastgelegd in een directiestatuut. De communicatie met bestuursleden verloopt formeel via de bestuursvergaderingen. Dick Zeegers als directeur en Stefan de Wit in de positie van senior projectadviseur vormden in 2015 gezamenlijk de directie van SWS. 3.2 Resultaten in het verslagjaar 2015 Het verstrekken van borgstellingen en het in stand houden van het vrij beschikbare vermogen vereist een kritische benadering bij de besluitvorming voor de toekenning. In de afgelopen jaren is er jaarlijks bijna 9 miljoen euro aan borgstellingaanvragen toegewezen. Absoluut gezien het hoogste toegewezen vermogen per jaar in de historie van de stichting. In de prognose voor 2015 was voorzien dat totaal voor 8,5 miljoen euro aan borgstellingen zouden worden verstrekt. In werkelijkheid is ruim 9,8 miljoen euro verstrekt, middels 88 projecten. 3.3 Financiële positie sportorganisaties De jaarlijkse toetsing van de jaarstukken van sportorganisaties levert een goed beeld op van de financiële positie van de sportorganisaties. Aan alle relaties wordt een kwalificatie toegekend, zodat de risico's goed in beeld zijn. Op basis van meer dan 1.100 gecontroleerde sportorganisaties per jaar constateert SWS dat de financiële positie van de sportorganisaties in het afgelopen jaar -ten opzichte van 2014- is gestabiliseerd. Bekijken we de financiële positie van de sportorganisaties in een termijn van vijf jaar dan zien we een dalende trend van de kwalificaties. Eind 2015 is te zien dat van de relaties 10% als uitstekend wordt aangemerkt, 35% als goed, 46% als redelijk en 7% als matig. Van alle dossier wordt 2% (absoluut gezien 21) als probleemdossier beoordeeld. Deze beoordelingen wijken nauwelijks af ten opzichte van 2014. pagina 5 van 10
3 VERSLAG VAN DE DIRECTIE (VERVOLG) 3.4 Arrangementsbanken SWS heeft met ABN AMRO, Rabobank en Triodos afzonderlijke arrangementsovereenkomsten afgesloten. In 2015 zijn de overeenkomsten met alle banken vernieuwd, waardoor ook financieringen voor duurzame investeringen kunnen worden afgesloten door banken met borging van SWS. Uitgangspunt voor SWS daarbij is om sportorganisaties in staat te stellen tegen gunstige condities te financieren. In onderstaande grafiek over de periode 2013 t/m 2015 is te zien dat gemeenten (al dan niet via BNG) naast de arrangementsbanken een substantieel deel van de sportorganisaties financieren. 3.5 Financiële positie en continuïteit Het Eigen Vermogen is per 31 december 2015 in vergelijking met vorig jaar (8.939.747 euro) nu vastgesteld op 8.947.614 euro. Een achtergestelde lening van 1.000.000 euro van de Rabobank wordt daaraan toegevoegd, waardoor bijna 10 miljoen euro beschikbaar is voor het toekennen van borgstellingen. De basis exploitatie leverde een positief resultaat op van 12.021 euro (vorig jaar 28.977 euro) De positieve basis exploitatie en de bijzondere baten en lasten leverde samen het positieve resultaat in 2015 van 7.867 euro (vorig jaar 36.645 euro). In dit verband spelen de waardemutaties beleggingen en de risico berekening betreffende toegekende borgstellingen een dominante rol. De specificatie is in hoofdstuk 6.3 op pagina 22 vermeld. Ter bevordering van de continuïteit van SWS is voor beheersing van de risico s voor aanspraken uit borgstellingen een voorziening gevormd. Deze reserve is op basis van de berekende risico s per eind 2015 verhoogd met 6.154 euro. Door deze aanpak kan het vrije basisvermogen normaal gesproken niet worden aangetast en zonder beperkingen gebruikt worden voor het verstrekken van borgstellingen. Voor beleggingsrisico s is in datzelfde kader een afzonderlijke bestemmingsreserve gevormd. Die bestemmingsreserve is in 2015 met een incidenteel negatief resultaat van 277.438 euro gemuteerd. De bedragen vinden de oorsprong in, d.w.z. zijn onderdeel van, het totale beleggingsresultaat in 2015. Daarbij is een ongerealiseerd resultaat van 267.538 en een koersverlies van 9.900 verantwoord. 3.6 Beleggingen Het opgestelde beleggingsreglement omvat de richtlijnen die gelden voor de beleggingen van de stichting. Hierin zijn de algemene spelregels tussen bestuur en directie vastgelegd en de wijze waarop de voor de doelstellingen benodigde middelen kunnen worden belegd. Het gekozen risicoprofiel, dat aansluiting vindt bij het beleggingsstatuut en waarbij de verhouding tussen het te verwachten rendement in relatie tot het te lopen risico het meest optimaal is, wordt door de bank aangeduid als: Zeer defensief. Dat betekent dat een groot deel van het vermogen wordt aangehouden op deposito s of obligaties. De daling van de rentestand in de afgelopen jaren is van invloed op de exploitatie van SWS. pagina 6 van 10
3 VERSLAG VAN DE DIRECTIE (VERVOLG) 3.7 Overleg, samenwerking en communicatie Bestuursvergaderingen, werkoverleggen en vergaderingen met relaties worden in principe op het Nationaal Sportcentrum Papendal gehouden. SWS werkt met een groot aantal gemeenten in Nederland samen. Er wordt beoogd om in gezamenlijkheid met de betreffende gemeente garanties af te geven. In 2015 is door SWS prioriteit gegeven om een samenwerking met meer gemeenten op te bouwen. De eerste signalen over deze samenwerkingsverbanden zijn positief. In 2015 is een nieuwe website gemaakt, waardoor de stakeholders beter geïnformeerd kunnen worden. Het bereik van nieuwsbrieven van SWS is het afgelopen jaar fors uitgebouwd naar inmiddels ruim 4.000 relaties. Het gebruik van social media is eveneens geïntensiveerd. De eerste resultaten laten ook een positief effect zien. Ook het contact met de diverse relevante partijen in de sport (zoals NOC*NSF, sportbonden en diverse sportserviceorganisaties) is verder geïntensiveerd. Dit heeft o.a. tot gevolg dat SWS steeds vaker wordt gevraagd om deel te nemen aan specifieke werkgroepen of congressen. De rol van SWS binnen de Nederlandse sportinfrastructuur neemt hierdoor toe en het fonds komt op deze manier beter onder de aandacht. Met behulp van een borgstelling van SWS kon RKVV Sint-Michielsgestel haar hoofdveld voorzien van kunstgras 3.8 Personele organisatie De directie werd in 2015 gevormd door directeur Dick Zeegers en senior projectadviseur Stefan de Wit. Jan Smulders, Saskia Mulder en Maurice van Leeuwen zijn werkzaam als projectadviseurs. De subsidieregeling voor duurzame investeringen en energiebesparing sportaccommodaties zullen in 2016 leiden tot een uitbreiding van het team met een projectadviseur. Josje Wessels is als office manager binnen de SWS actief en Gerard Oude Vrielink verzorgt als algemeen adviseur de administratie, de jaarrekening en het jaarverslag van de SWS. 3.9 Subsidieregeling sportaccommodaties Met ingang van 2016 kan SWS -door een bijdrage van het Ministerie van VWS van in totaal 8 miljoen euroeen actieve rol vervullen bij de financiering van duurzame investeringen van sportaccommodaties. SWS moet het voor sportorganisaties mogelijk maken dat er voor deze investeringen bancair geleend kan worden. Met de samenwerkende partners de Triodos, Rabobank en ABN*AMRO zijn de arrangementen uitgebreid voor dit type financieringen. De banken hebben voor dit doel een multiplier van 3 op het eigen vermogen van SWS goedgekeurd. Intern is er veel aandacht besteed om de organisatie voldoende te equiperen om vanaf 2016 borgstellingen voor dit type aanvragen te verlenen. De voorbereidingen bestaan hierbij onder andere uit het vervaardigen van nieuwe aanvraagformulieren, opstellen reglement duurzaam, rapporten voor deze aanvragen, het geven van voorlichting en werkbezoeken. pagina 7 van 10
3 VERSLAG VAN DE DIRECTIE (VERVOLG) 3.10 Vooruitblik naar 2016 en verder Het ledental van NOC*NSF is de afgelopen jaren redelijk stabiel gebleven op ruim 5 miljoen. Wel is het aantal sportverenigingen in die periode iets teruggelopen. Het aantal plekken waarop leden hun sport kunnen beoefenen is daarmee kleiner geworden. Investeringen in sportaccommodaties zijn daarentegen noodzakelijk om de sportvoorzieningen op peil te houden. Zonder accommodaties immers geen sport. SWS constateert dat er diverse ontwikkelingen gaande zijn die van invloed kunnen zijn op de toekomstige investeringen in sportaccommodaties door sportverenigingen. Dit zal zijn uitwerking hebben op het beleid en de werkzaamheden van SWS in de komende jaren. SWS wil een aantal ontwikkelingen toelichten: Subsidieregeling sportaccommodaties Veel sportaccommodaties zijn in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw niet energiezuinig gebouwd. Investeringen in voorzieningen ter besparing van energie zijn de afgelopen jaren nauwelijks toegepast bij sportaccommodaties. Gebrek aan voldoende financiële middelen bij sportverenigingen is daarbij volgens SWS één van de hoofdoorzaken. In samenwerking met onder andere VWS, NOC*NSF en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) is een uitvoeringsplan gemaakt om in 2016 aan veel projecten medewerking te kunnen verlenen. RVO verwacht de komende jaren dat er voor 100 miljoen euro aan investeringen in duurzaamheid door sportorganisaties zal gaan plaatsvinden. Voor de beoordeling van aanvragen en de uitbetaling van subsidie zorgt RVO. Financiële positie sportverenigingen De financiële positie van sportverenigingen laat -voor het tweede jaar op rij- een stabiele trend zien. Wel concludeert SWS dat de contributie van leden aan sportverenigingen om te kunnen sporten verder omhoog gaat. Het is daarbij de vraag in hoeverre sportclubs in staat zijn de contributie verder te kunnen verhogen, voordat uitval van leden zal gaan plaatsvinden. Het niet uitvallen van leden is uiteraard van eminent belang voor de exploitatie en het voortbestaan van de sportclubs. Gemeentelijke overheden Gemeenten gaven in 2014 bijna 1,2 miljard uit aan sport. Voor 2015 is door gemeenten begroot dat er 1,15 miljard aan sport wordt uitgegeven. Veruit het grootste deel van deze uitgaven gaat naar sportaccommodaties. De bezuinigingen bij gemeenten zijn volgens onderzoek van het Mulier Instituut de afgelopen jaren relatief gezien meegevallen. Vanaf 2016 zullen de gevolgen van deze bezuinigingen voor sportverenigingen steeds meer voelbaar worden. Dit zal ongetwijfeld gevolgen hebben voor de sportinfrastructuur in Nederland. BTW verrekening Volgens de huidige wetgeving kunnen stichtingen gelegenheid geven tot sportbeoefening. De stichting verricht een btw belaste prestatie, waardoor de btw kan worden verrekend en de accommodatie aan de gebruikers tegen 6% ter beschikking wordt gesteld. De sportvereniging is vaak de hoofdgebruiker, terwijl het onderwijs en inwoners van de wijk gebruik maken van de accommodatie. Indien deze regelgeving door de overheid zal worden geschrapt zullen extra lasten volgens SWS worden doorberekend aan de sportverenigingen. Dit impliceert dat investeringen in sportaccommodaties veelal slechts mogelijk zullen zijn indien er forse contributieverhogingen bij de betreffende verenigingen zal plaatsvinden. SWS is het afgelopen jaar actief betrokken geweest bij het onderzoeken van de mogelijke gevolgen van het wijzigen van het huidige belastingstelsel. pagina 8 van 10
5.1 BALANSEN PER 31 DECEMBER 2013, 2014 EN 2015 Activa 2013 2014 2015 Financiële vaste activa Vorderingen uit hoofde van toegekende borgstellingen 52.698.779 52.989.591 53.785.692 Effecten 9.938.521 10.126.318 9.548.880 Vorderingen lange termijn Deposito's 1.700.000 2.000.000 2.010.389 Vlottende activa Te ontvangen interest 173.153 199.551 198.133 Debiteuren 10.200 6.875 9.375 Overige vorderingen en overlopende activa 0 0 36.082 Regresvorderingen 44.008 42.008 40.008 Liquide middelen Liquide middelen 387.475 332.764 593.520 Totaal activa 64.952.136 65.697.106 66.222.078 Passiva Eigen vermogen Vermogen 8.903.102 8.939.747 8.947.614 Bestemmingsreserve koersresultaat 881.521 1.319.318 1.041.880 Achtergestelde rentevrije lening 1.000.000 1.000.000 1.000.000 Voorzieningen Voorziening aanspraken borgstellingen 1.371.557 1.365.889 1.372.043 Voorziening aanspraken regresvorderingen 44.008 42.008 40.008 Langlopende schulden Langlopende schulden 52.698.779 52.989.591 53.785.692 Kortlopende schulden Crediteuren 0-286 2.914 Overige schulden en overlopende passiva 53.169 40.839 31.927 Totaal passiva 64.952.136 65.697.106 66.222.078 Liquiditeitspositie Te ontvangen interest 173.153 199.551 198.133 Debiteuren 10.200 6.875 9.375 Overige vorderingen en overlopende activa 0 0 36.082 Liquide middelen (excl. deposito's) 387.475 332.764 593.520 570.828 539.189 837.109 Crediteuren 0 286-2.914 Overige kortlopende schulden -53.169-40.839-31.927 Beschikbaar voor kortere termijn 517.659 498.636 802.268 pagina 9 van 10
6.1 STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2014, 2015 EN BEGROTINGEN 2015 EN 2016 uitkomst uitkomst begroting begroting 2014 2015 2015 2016 Totaal baten basisexploitatie 654.660 649.312 638.000 718.500 Interest effecten 347.120 327.564 325.000 370.000 Interest banken 5.384 3.856 3.000 3.000 Interest deposito's 70.289 72.265 72.000 72.000 Vergoedingen financiers garanties 52.358 43.520 45.000 77.500 Vergoedingen sportorganisaties 151.209 177.153 170.000 170.000 Betaalde adviezen 28.200 26.950 20.000 25.000 Overige baten 100-1.996 3.000 1.000 Totaal lasten basisexploitatie 625.683 637.291 632.715 718.500 Totale personeelskosten 440.684 450.022 444.615 495.000 Kantoor-, vervoer- en verblijfkosten 76.478 89.298 78.000 105.500 Pensioenkosten 46.133 32.225 41.000 48.000 Administratie 27.808 28.110 29.400 29.400 Algemene kosten 7.135 7.357 7.300 9.800 Organisatiekosten 7.274 9.353 10.700 10.600 Communicatiekosten 9.540 7.735 10.000 9.500 Huisvestingskosten 4.159 7.521 4.700 3.700 Kosten beleggingen en advies 6.472 5.671 7.000 7.000 Resultaat basisexploitatie 28.977 12.021 5.285 0 Bijzondere baten en lasten 7.668-4.154 2.000 2.000 Terugontvangen regresvorderingen 2.000 2.000 2.000 2.000 Voorziening waarde beleggingen 0 0 0 0 Waardemutaties beleggingen 0 0 0 0 Mutaties risico borgstellingen 5.668-6.154 0 0 Pensioenkosten voormalig personeel 0 0 0 0 Bijzondere personeelskosten 0 0 0 0 Baten en lasten andere jaren 0 0 0 0 Eindresultaat totale exploitatie 36.645 7.867 7.285 2.000 Toevoeging reserve koersresultaat 0 0 0 0 Toevoeging/onttrekking aan vermogen 36.645 7.867 7.285 2.000 pagina 10 van 10