Demografische trends. in het basisonderwijs. in Schiedam, 2013

Demografische trends in het basisonderwijs in Schiedam, 2013 Schiedam, mei 2013 Onderzoek & Statistiek i.s.m. Onderwijs & Welzijn Gemeente Schiedam 010-2191007/2191008

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 2

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 3 Inhoud Inleiding... 5 Samenvatting... 7 Basisonderwijs in Schiedam... 9 Demografische ontwikkelingen... 13 Ontwikkeling naar etniciteit... 17 Wijk/buurt: spreiding van leerlingen over de basisscholen... 21 Basisscholen: Voedingsgebieden... 25 Prognose en effecten van nieuwbouw... 27 Bijlage 1: Ontwikkeling van het aantal 4-11-jarigen naar wijk en etniciteit Bijlage 2: Ontwikkeling van het aantal 0-3-jarigen naar wijk en etniciteit Bijlage 3: Spreidingsdiagrammen leerlingen per basisschool

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 5 Inleiding Voor u ligt de rapportage Demografische trends in het basisonderwijs, 2013. Negen jaar geleden werd voor het eerst zo n rapportage opgesteld. Dit jaar heeft er aan de hand van de bevolkingsgegevens van 1-1-2013 en de leerlinggegevens van 1-10-2012 een update plaatsgevonden. De resultaten hiervan worden in deze rapportage gepresenteerd. In hoofdstuk 1 vindt u in het kort de stand van zaken in het basisonderwijs (uitgezonderd het speciaal basisonderwijs). Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de belangrijkste demografische trends op wijkniveau besproken. Hoofdstuk 3 gaat dieper in op de demografische trends in het basisonderwijs wat betreft het thema etniciteit. Daarna wordt met de wijk/buurt als uitgangspunt bekeken waar de kinderen op school gaan (hoofdstuk 4). In hoofdstuk 5 wordt het gezichtspunt omgedraaid en staat de school centraal: van daaruit wordt nagegaan uit welke delen van de stad de leerlingen afkomstig zijn. Tot slot wordt een doorkijk gemaakt naar de toekomst (hoofdstuk 6) en wordt bekeken wat de invloed van grootschalige sloop- en nieuwbouwplannen zal zijn op het verloop van het aantal basisschoolleerlingen. Een probleem hierbij is wel dat als gevolg van de huidige situatie op de woningmarkt het moeilijk in te schatten is of de voorgenomen bouwplannen wel zullen doorgaan en zo ja, wanneer dat zal gebeuren. In de bijlage is van elke school een spreidingsdiagram van de leerlingenpopulatie opgenomen. Deze rapportage geeft informatie die afgeleid is van de door Schiedamse basisscholen beschikbaar gestelde leerlinggegevens. Echter niet alle leerlinggegevens in de verschillende paragrafen is van één en dezelfde datum. De prognoses zijn ontwikkeld op basis van de leerlinggegevens van de teldatum 1 oktober 2012. Herkomstgegevens van de leerlingen per school zijn meestal van een iets latere datum, waardoor er kleine afwijkingen voorkomen met het aantal leerlingen op de officiële teldatum. Dit wordt onder andere veroorzaakt door tussentijdse in- en uitstroom van leerlingen. De ene basisschool kan daardoor wat meer leerlingen en een andere basisschool wat minder leerlingen hebben dan op de officiële teldatum van 1 oktober 2012. Wij hopen dat u met deze rapportage uw kennis van het onderwijsveld in Schiedam kunt actualiseren. Veel leesplezier! Irene van der Schaar Regiemanager Maatschappelijke Samenwerking Schiedam, mei 2013

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 7 Samenvatting De rapportage Demografische trends in het basisonderwijs, 2013 geeft informatie op basis van twee verschillende bronnen, namelijk de bevolkingsgegevens van 1-1-2013 (GBA) en de leerlinggegevens van 1-10-2012. Deze laatste informatie is afgeleid van de door Schiedamse basisscholen beschikbaar gestelde gegevens. Door deze twee bronnen nu al een aantal jaren te combineren worden diverse trends zichtbaar. Enkele van deze ontwikkelingen zijn hieronder kort samengevat: In totaal tellen de 24 basisscholen in het regulier onderwijs in Schiedam 6.887 leerlingen. Het aantal 4-11-jarigen vertoont een dalende lijn. Opvallend is dat het aantal allochtone kinderen nog iets toenam en het aantal autochtone kinderen behoorlijk daalde. In de meeste delen van Schiedam gaat het overgrote deel van de kinderen in de eigen woonwijk op school. In Nieuwland en Groenoord is dat veel minder het geval. Relatief veel kinderen gaan namelijk buiten de eigen woonwijk op school. In Nieuwland gaat het om een derde deel van de kinderen. In Groenoord betreft het zelfs 62 procent. Bovendien neemt dit aandeel in deze laatste wijk elk jaar toe. Een gunstige afstand tot scholen in andere wijken, maar ook de aanwezigheid van uitsluitend scholen met een overwegend allochtone schoolpopulatie in de eigen wijk spelen hierbij een rol. Voor een deel van de ouders is dit aanleiding om bij de schoolkeuze over de wijkgrenzen heen te kijken. Demografische factoren (onder andere afname van het aantal geboorten) hebben ervoor gezorgd dat het aantal basisschoolkinderen in Schiedam een dalende lijn vertoont. Deze afname wordt nog behoorlijk gedempt doordat er steeds meer kinderen van buiten de stad een basisschool in Schiedam bezoeken. Maar deze stijging zal niet blijvend van aard zijn. Omdat er geen grootschalige nieuwbouwprojecten meer op stapel staan, is er ook geen substantiële stijging van het geboortecijfer te verwachten en/of toestroom van gezinnen met kinderen die naar Schiedam verhuizen (zoals ten tijde van de bouw van Spaland en Sveaparken het geval was). De verwachting is daarom dat het aantal basisschoolkinderen in de toekomst zal afnemen.

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 9 Basisonderwijs in Schiedam Per 1 oktober 2012 stonden 6.887 leerlingen ingeschreven in het reguliere basisonderwijs en 110 leerlingen in het speciaal basisonderwijs. In totaal gaat het om 24 basisscholen en één school voor het speciaal basisonderwijs. Van de reguliere basisscholen zijn er 12 openbaar, 6 rooms-katholiek, 3 protestants-christelijk, 1 interconfessioneel (pc/rk) en 2 islamitisch. Tabel 1 Ontwikkeling van het aantal leerlingen per school (in regulier basisonderwijs) School 1-10-2010 1-10-2011 1-10-2012 Peperklip 344 334 318 Singel 804 825 835 Gorzen 87 77 85 AMG Schmidt* 213 139 138 Montessori* - 82 95 Kring 174 166 176 Startblok 298 304 303 Taaltuin 193 182 160 Windas 245 248 265 Troubadour 103 103 99 Violier 450 433 422 Klinker 420 395 382 Openbaar totaal 3.393 3.351 3.345 St. Jan 177 159 148 St. Willibrordus 218 215 211 St. Jozef 515 511 515 St. Bernardus 209 209 210 Meesterwerk 194 178 191 Vlinder 541 545 530 Rooms-katholiek totaal 1.854 1.817 1.805 Gravin Aleida 171 164 154 Wieken: - Nieuwland 127 123 123 - West 128 119 128 298 300 293 Protestant-christelijk totaal 724 706 698 Regenboog: - Woudhoek 354 369 371 - Groenoord 108 96 86 PC/RK totaal 462 465 457 El Furkan 259 248 266 Ababil 282 328 316 Islamitisch totaal 541 576 582 CON (neveninstromers) 62 63 67 Totaal 6.974 6.915 6.887 * AMG Schmidt biedt sinds kort ook Montessori-onderwijs aan. Tussen 2002 en 2009 vertoonde het totaal aantal leerlingen op de Schiedamse basisscholen een dalende lijn. In 2009 volgde een ommekeer. In dat jaar nam het aantal leerlingen vrij onverwacht toe met 128 kinderen. In 2010 kwamen daar nog 4 leerlingen bij. Deze stijging was niet gebaseerd op

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 10 demografische ontwikkelingen maar volledig het gevolg van extra instroom van leerlingen vanuit Rotterdam en Vlaardingen. Ondanks dat er in 2011 en 2012 wederom meer kinderen uit deze steden in Schiedam op school zijn gegaan, heeft dit niet kunnen voorkomen dat het totaal aantal leerlingen in het basisonderwijs een dalende lijn vertoont. Tabel 2 Ontwikkeling aantal leerlingen op Schiedamse basisscholen afkomstig van buiten Schiedam teldatum Rotterdam Vlaardingen Ov. gem. totaal 1-10-2007 1-10-2008 1-10-2009 223 237 293 61 82 124 75 78 79 359 397 496 1-10-2010 1-10-2011 1-10-2012 329 362 375 158 191 205 94 96 88 581 649 668 Tot 2007 was het aantal leerlingen van buiten de stad op Schiedamse basisscholen redelijk stabiel. Sindsdien vertoont het een duidelijk stijgende lijn. Zo is er tussen 1 oktober 2007 en 1 oktober 2012 sprake van een groei van 309 kinderen. Dit wordt veroorzaakt door een toename van leerlingen vanuit Rotterdam en Vlaardingen. Vanuit de overige gemeenten blijft dit aantal redelijk stabiel. Vooral Ababil en De Singel trekken in vergelijking met vorig jaar meer leerlingen uit Rotterdam. De toename van leerlingen vanuit Vlaardingen komt met name voor rekening van El Furkan. Naar aantal leerlingen is De Singel de grootste basisschool van Schiedam, op ruime afstand gevolgd door De Vlinder en St. Jozef. Het kleinst is De Gorzen. De twee basisscholen in Spaland/Sveaparken, De Vlinder en de Violier, hebben de top in het aantal leerlingen inmiddels achter zich. Ondanks de algehele terugloop van het aantal leerlingen, zijn er ook scholen die groei vertonen: dat geldt het meest voor El Furkan en Het Windas (toename met 18 respectievelijk 17 leerlingen). De ontwikkeling van de leerlingenpopulatie naar denominatie is als volgt: Tabel 3 Verdeling leerlingen naar denominatie denominatie 1-10-2008 1-10-2009 1-10-2010 1-10-2011 1-10-2012 openbaar 49,8% 49,5% 48,7% 48,5% 48,6% rk 27,1% 26,8% 26,6% 26,3% 26,2% pc 10,3% 10,4% 10,4% 10,2% 10,1% pc/rk 6,7% 6,5% 6,6% 6,7% 6,6% islamitisch 6,1% 6,8% 7,8% 8,3% 8,5% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Tot. leerl. 6.842 6.970 6.974 6.915 6.887 Zowel het marktaandeel van het rooms-katholiek onderwijs als het openbaar onderwijs is sinds 2008 met ongeveer een procent afgenomen. Deze afname komt geheel ten gunste aan het islamitisch onderwijs. Het aandeel daarvan blijft gestaag groeien. Het marktaandeel van zowel het protestantschristelijk onderwijs als het interconfessioneel onderwijs is vrij stabiel. In figuur 1 staat de spreiding van de basisscholen over de stad weergegeven.

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 11 Figuur 1 Hoofdlocaties (*) van de basisscholen in Schiedam De Klinker De Violier De Vlinder De Regenboog (Wdh.) openbaar rk pc pc/rk Het Windas islamitisch De Troubadour El Furkan De Regenboog (Gr.) Ababil Het Startblok De Wieken (Nwl.) t Meesterwerk Gravin Aleida De Peperklip De Taaltuin De Kring De Wieken (West) Montessori De Singel Sint Jan Sint Bernardus AMG Schmidt Sint Jozef De Gorzen Sint Willibrordus (*) Verschillende basisscholen hebben een dependance. Soms liggen deze in de directe omgeving van het hoofdgebouw. Bij enkele scholen gaat het om een dependance op wat grotere afstand, maar wel in dezelfde wijk. Deze laatste categorie staat niet op bovenstaande kaart vermeld. Dit betreft de volgende scholen: Wijk School : Dependance Oost De Singel : Galileïstraat, Buys Ballotsingel en Singel 24 West St. Jozef : Warande

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 13 Demografische ontwikkelingen Met de bouw van eengezinswoningen in de jaren 80 in Woudhoek en in de jaren 90 in Spaland nam het aantal kinderen in de basisschoolleeftijd in Schiedam snel toe. In 2001 bereikte het aantal leerlingen het maximum. Sindsdien is er op stedelijk niveau sprake van een teruggang. Ondanks een lichte opleving in 2009 is de dalende trend van het aantal 4-11-jarigen weer hervat. Dat geldt ook voor de nieuwbouwwijk Sveaparken waar de basisgeneratie (het aantal 4-11-jarigen) inmiddels over de top heen is. Tabel 4 Ontwikkeling 4-11-jarigen per wijk Wijk 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Centrum Oost West* Zuid Nieuwland* Groenoord Woudhoek Spaland Sveaparken 268 917 1.048 477 1.360 689 344 619 706 346 271 931 960 451 1.423 719 333 611 677 382 272 947 979 445 1.470 700 330 605 648 420 297 977 943 458 1.460 696 342 582 598 459 303 977 1.000 453 1.390 685 340 568 562 448 294 953 1.006 433 1.368 712 322 564 538 454 289 949 985 469 1.334 729 297 556 511 446 Schiedam 6.774 6.758 6.816 6.812 6.726 6.644 6.565 * I.v.m. een wijkgrenswijziging (per 1-1-2011) behoort de Distillateursbuurt tegenwoordig tot de wijk West in plaats van Nieuwland. Dat verklaart de forse toename van het aantal 4-11 jarigen in West en de afname in Nieuwland. In geen enkele wijk is er meer sprake van een duidelijk opgaande lijn van het aantal 4-11-jarigen. Slechts in Zuid en in mindere mate in Groenoord is vorig jaar het aantal kinderen nog redelijk gegroeid. Dat is mede het gevolg van de sloop- en nieuwbouwactiviteiten die in deze wijken hebben plaatsgevonden. Ook Nieuwland heeft daar lange tijd mee te maken gehad. Na het verrijzen van nieuwbouw op de slooplocaties, begon het inwonertal zich te herstellen. Maar als gevolg van de moeilijke situatie op de woningmarkt komen de resterende nieuwbouwprojecten zeer moeizaam van de grond. Met als gevolg dat het aantal basisschoolleerlingen al enige tijd terugloopt. De basisgeneratie in Sveaparken heeft de top achter de rug. Dat zal in de toekomst steeds duidelijker merkbaar gaan worden op de basisscholen in de wijk. Een forse terugloop vergelijkbaar met Woudhoek ligt in de lijn der verwachting. Hoewel in Woudhoek het aantal 4-11-jarigen nog steeds afneemt, lijkt het dieptepunt in zicht. Op termijn zal er een meer stabiele situatie ontstaan.

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 14 De ontwikkeling van het aantal geboorten is een voorbode van de toekomstige basisschoolgeneratie. Tabel 5 Ontwikkeling aantal geboorten per wijk Wijk 2008 2009 2010 2011 2012 Centrum Oost West Zuid Nieuwland Groenoord Woudhoek Spaland Sveaparken 58 170 111 56 200 96 29 58 49 41 46 159 128 59 187 86 35 65 52 47 45 133 131 63 195 104 29 56 38 51 58 167 134 66 207 104 28 59 51 37 39 173 147 50 191 105 32 55 43 30 Schiedam 870 861 846 911 865 Werden er in de jaren 90 nog gemiddeld zo n 960 kinderen per jaar geboren, vanaf het jaar 2000 daalde dat tot ongeveer 820-870 geboortes. Daarmee daalde het geboortecijfer (het aantal geboorten per 1000 vrouwen van 15-49 jaar) van ver boven het landelijk gemiddelde tot ruim daaronder. Figuur 2 56 54 52 50 48 46 44 42 40 Ontwikkeling van het geboortecijfer (aantal geboorten per 1000 vrouwen van 15-49 jaar) in Schiedam 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Het (voorlopige) dieptepunt werd in 2007 bereikt. Sindsdien is er sprake van een lichte opleving. In 2011 kwam het aantal geboorten voor het eerste in lange tijd weer boven de 900 uit. In 2012 zit dat er weer ruim onder. In dat jaar werden er gemiddeld 47,7 kinderen per 1000 vrouwen van 15-49 jaar geboren terwijl het Nederlands gemiddelde op 48,0 ligt. Op wijkniveau doen zich grote verschillen voor (tabel 5). Met een geboortecijfer van slechts 30,1 wordt duidelijk dat Spaland de fase van gezinsvorming achter de rug heeft. Ook in Woudhoek en het Centrum is het geboortecijfer zeer laag. In Sveaparken zijn er eveneens elk jaar steeds minder gezinnen waar kinderen worden geboren. Wijken waar relatief veel kinderen worden geboren zijn Oost, Nieuwland en Groenoord (zie tabel 6).

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 15 Tabel 6 Aantal geboorten per 1000 vrouwen van 15-49 jaar (jaar 2012) Wijk geboortecijfer 2012 Centrum 34,7 Oost 57,8 West 51,2 Zuid 36,0 Nieuwland 55,5 Groenoord 54,8 45,7 Woudhoek 37,4 Spaland 30,1 Sveaparken 38,0 Schiedam 47,7 Nederland (2010) 48,0 Het grotere aantal geboorten in 2011 heeft voor een opleving van het aantal 0-3-jarigen gezorgd. Op wijkniveau is de ontwikkeling van deze groep echter niet overal gelijk (tabel 7). Bovendien wijkt deze af van die van de 4-11-jarigen. Zo is er in West voor het derde achtereenvolgende jaar sprake van een toename van het aantal kinderen (ook indien rekening wordt gehouden met de wijziging van de wijkgrens). In Nieuwland loopt het aantal 0-3-jarigen terug. Mocht in de toekomst de bouwlocatie Parkweg-Noord van de grond komen, dan zal dit aantal wellicht weer oplopen. Tabel 7 Ontwikkeling 0-3-jarigen per wijk Wijk 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Centrum Oost West* Zuid Nieuwland* Groenoord Woudhoek Spaland Sveaparken 198 573 497 242 811 357 127 243 257 173 193 544 463 227 822 361 120 238 238 158 192 570 427 224 829 341 115 227 227 178 183 569 424 218 821 337 131 253 222 178 172 548 488 223 792 380 134 249 213 196 180 567 513 233 791 416 141 251 206 180 164 593 537 219 766 462 137 247 190 165 Schiedam 3.478 3.364 3.330 3.336 3.395 3.478 3.480 * I.v.m. een wijkgrenswijziging (per 1-1-2011) behoort de Distillateursbuurt tegenwoordig tot de wijk West in plaats van Nieuwland. De bouw van eengezinswoningen heeft altijd een positief effect op het aantal geboorten. De vervanging van flats in Groenoord door laagbouw maakt dat duidelijk zichtbaar. Het aantal geboortes is er behoorlijk toegenomen met als gevolg een forse stijging van het aantal 0-3-jarigen. Het aantal 0-3-jarigen in Spaland vertoont dezelfde ontwikkeling als de 4-11-jarigen. De komende jaren zal het aantal jonge kinderen blijven dalen. In Sveaparken daalt inmiddels het geboortecijfer met als gevolg dat het aantal kinderen in deze jongste leeftijdscategorie het hoogtepunt achter de rug heeft. In totaal is het aantal 0-3-jarigen in Schiedam vrijwel stabiel gebleven. De oorzaak daarvan is als volgt: enerzijds zijn er 865 0-jarigen bijgekomen (het aantal geboortes in 2012), anderzijds zijn er 863 kinderen afgegaan (dit betreft het aantal 3-jarigen dat in 2012 4 jaar is geworden). Kortom, het aantal geboortes was vrijwel even groot als de groep die 4 jaar is geworden.

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 17 Ontwikkeling naar etniciteit In hoofdstuk 2 werd geconstateerd dat het aantal kinderen van 4-11 jaar is afgenomen. Wat daarbij opvalt is dat het aantal allochtone kinderen sinds 2007 groeit (+6%). Het aantal autochtone kinderen daalde in diezelfde periode met bijna 10 procent. Deze van elkaar afwijkende demografische trends zijn duidelijk zichtbaar in figuur 3. Het gevolg hiervan is dat het aandeel allochtone kinderen in de basisgeneratie ten opzichte van 2001 is gestegen van 39 procent naar bijna 49 procent in 2012 (tabel 8). Een andere verklarende factor ligt in het feit dat de verhouding autochtoon/allochtoon bij 11-jarigen anders is dan bij 4-jarigen. Zo was bij alle kinderen die vorig jaar de basisschool verlieten, de verhouding autochtoon/allochtoon 56/44 procent, terwijl bij de 4-jarigen die op school instroomden dit 50/50 procent was. Ook dit heeft tot gevolg dat het percentage allochtone kinderen op school blijft toenemen. Inmiddels neemt ook het aantal 3 e generatie allochtone kinderen toe. Dit betreft kinderen die zelf in Nederland zijn geboren alsook hun ouders maar waarvan de grootouders een buitenlandse achtergrond hebben. Deze kinderen worden in de statistiek als autochtoon aangemerkt. Dat zorgt dus voor een toename van het aantal autochtone kinderen. Desondanks is het effect daarvan in de cijfers (nog) niet merkbaar. Dat heeft onder meer met verhuizingen te maken: enerzijds ziet Schiedam elk jaar per saldo redelijk veel autochtone kinderen vertrekken, anderzijds is er sprake van een instroom van 1 e en 2 e generatie allochtone kinderen van buiten de stad. Met name het aantal vestigers vanuit Midden- en Oost-Europa vertoont een sterk stijgende lijn. Waren het in het begin vooral alleenstaande arbeidsmigranten die zich (tijdelijk) in Schiedam vestigden, de laatste tijd betreft het in toenemende mate gezinnen met kinderen die hier zeer waarschijnlijk langere tijd zullen blijven. Zo zitten er inmiddels 207 Oost-Europese kinderen op de basisscholen in Schiedam. Twee jaar geleden waren dat er nog 141. Figuur 3 Ontwikkeling van het aantal 4-11 jarigen naar etniciteit (index 2003=100) 104 102 100 98 96 94 92 90 88 86 84 82 80 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Autochtoon Allochtoon Op wijkniveau zijn de verschillen aanzienlijk. In Groenoord en Oost heeft bijna tweederde deel van de kinderen een allochtone achtergrond, in Nieuwland is dit ruim 80 procent. Daarentegen is in

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 18, Woudhoek, Spaland en Sveaparken het aandeel allochtone kinderen van 4 t/m 11 jaar relatief laag. Tabel 8 4-11-jarigen naar wijk en etniciteit (zie ook bijlage 1) 2013 Autochtoon Allochtoon Centrum Oost West Zuid Nieuwland Groenoord Woudhoek Spaland Sveaparken 157 316 610 289 253 270 232 434 438 378 54,3% 33,3% 61,9% 61,6% 19,0% 37,0% 78,1% 78,1% 85,7% 84,8% 132 633 375 180 1.081 459 65 122 73 68 45,7% 66,7% 38,1% 38,4% 81,0% 63,0% 21,9% 21,9% 14,3% 15,2% Schiedam 3.377 51,4% 3.188 48.6% Ook bij de 0-3-jarigen is er de afgelopen jaren sprake geweest van een daling van met name autochtone kinderen. Het aantal allochtone kinderen daalde sinds 2003 eveneens maar wel veel minder snel. Als gevolg van het hogere geboorteniveau nemen beide groepen de laatste tijd weer toe. Figuur 4 Ontwikkeling van het aantal 0-3 jarigen naar etniciteit (index 2003=100) 102 100 98 96 94 92 90 88 86 84 82 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Autochtoon Allochtoon Nieuwland heeft het hoogste aandeel 0-3-jarigen met een allochtone achtergrond, namelijk 75 procent. Als gevolg van de sloop en nieuwbouwprojecten in Groenoord van de laatste jaren is de verhouding autochtoon/allochtoon gewijzigd van 38/62 procent in 2008 naar 50/50 procent in 2012.

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 19 Tabel 9 0-3-jarigen naar wijk en etniciteit (zie ook bijlage 2) 2013 Autochtoon Allochtoon Centrum Oost West Zuid Nieuwland Groenoord Woudhoek Spaland Sveaparken 99 227 328 140 194 230 109 181 148 142 60,4% 38,3% 61,1% 63,9% 25,3% 49,8% 79,6% 73,3% 77,9% 86,1% 65 366 209 79 572 232 28 66 42 23 39,6% 61,7% 38,9% 36,1% 74,7% 50,2% 20,4% 26,7% 22,1% 13,9% Schiedam 1.798 51,7% 1.82 48,3% In tabel 10 wordt de schoolpopulatie vergeleken met de populatie van het voedingsgebied van de betreffende school. Er is gekozen voor de drie belangrijkste buurten die tot het voedingsgebied (top- 3 van CBS-buurten) behoren. Dit betreft buurten waar minimaal 10 procent van de leerlingen van een school woonachtig is. Hierdoor kan het voorkomen dat bij sommige scholen slechts één of twee buurten als voedingsgebied worden meegeteld. Voor de betreffende namen van de verschillende CBS-buurten kan het overzicht in tabel 14 geraadpleegd worden. Daarnaast zijn aan de binnenkant van de kaft van deze rapportage twee overzichtskaarten met de CBS wijken buurtindeling opgenomen.

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 20 Tabel 10 School Oost Gravin Aleida* Peperklip* Singel* St. Jan* West AMG Schmidt Montessori Kring St. Bernardus St. Jozef Wieken-West Zuid Gorzen St. Willibrordus Nieuwland Ăbabil* Meesterwerk Startblok (incl. CON) Taaltuin Wieken-Nwl. Groenoord El Furkan* Regenboog-Gr. Troubadour Windas Woudhoek Klinker Regenboog-Wdh. Spaland/Sveaparken Violier Vlinder Allochtone leerlingen naar school en voedingsgebied (top 3 CBS-buurten in Schiedam met een aandeel van minimaal 10%) Voedingsgebied (in Leerlingen Schoolpopulatie volgorde van voedingsgebied waarvan waarvan % allochtoon belangrijkheid) % allochtoon 40,9 80,5 63,2 52,0 58,0 18,0 76,1 22,4 21,9 39,8 48,2 28,4 81,0 89,0 88,4 96,3 78,9 78,6 73,3 86,9 23,9 30,6 30,9 18,3 17,5 14,3 Schiedam 48,2 (R dam), 13, 17 16 (R dam), 15, 16, 17 17, (R dam) 17, 13, (R dam) 34, 33, 32 32, 35, 33 68, 31 31, 32, 39 36, 37 32, 33, 68 42, 41, 43 43, 42, 41 67, (Vl d.), (R dam), 68 67, 63 68 67, 63 68, 67 67, 68, 66 (Vl d.), 73, (Ov. gem.) 73, 72, 74 72, 73 76, 73, 74 76, 77, 73 92, 91, 93/74 92, 93, 91 98, 97, 96 98, 97, 96 * Dit betreft scholen met voedingsgebieden die buiten Schiedam gelegen zijn. Deze gebieden (tussen haakjes) zijn in de berekening buiten beschouwing gelaten. Alle scholen in Nieuwland (Ababil, het Startblok, t Meesterwerk, de Wieken-Nwl. en de Taaltuin) en Groenoord (de Troubadour, El Furkan en de Regenboog-Gr.) hebben een hoog aandeel allochtone leerlingen, namelijk minimaal 73 procent. Met uitzondering van de Wieken-Nwl. en Ababil trekken de scholen in Nieuwland en Groenoord naar verhouding meer allochtone leerlingen aan dan men zou verwachten op basis van het voedingsgebied van de scholen. Drie rooms-katholieke scholen in Oost, West en Zuid (St. Jan, St. Bernardus en St. Willibrordus) hebben vergeleken met het voedingsgebied een relatief laag aandeel allochtone kinderen. In de wijk is er een verschil waarneembaar tussen basisschool en het Windas. Waar het Windas wat meer allochtone leerlingen uit de wijk Groenoord trekt, betreft het bij basisschool wat meer autochtone leerlingen uit Spaland/Sveaparken. 60,4 66,0 63,1 57,9 49,6 44,9 70,1 42,2 19,9 65,9 33,6 33,6 82,4 82,1 83,6 82,4 80,2 66,5 62,4 67,4 52,9 49,1 29,8 19,3 14,8 14,8

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 21 Wijk/buurt: spreiding van leerlingen over de basisscholen In dit hoofdstuk wordt per wijk en buurt bekeken waar de basisgeneratie op school gaat. Daarbij zijn alle leerlingen die naar een Schiedamse basisschool gaan als uitgangspunt gekozen. Dit houdt in dat leerlingen van buiten de stad die in Schiedam naar school gaan wél in beeld zijn, maar dat de informatie over Schiedamse leerlingen die in een andere gemeente naar school gaan in onderstaande tabellen ontbreekt. Voor de volledigheid: het aantal Schiedamse leerlingen dat buiten Schiedam basisonderwijs volgt, bedraagt 258 (verdeeld over 93 basisscholen). Daarvan gaan de meeste leerlingen naar Rotterdam en in mindere mate naar Vlaardingen. Wijkniveau In hoofdstuk 1 was reeds te lezen dat een behoorlijk deel van het totaal aantal van 6.887 leerlingen uit een andere gemeente afkomstig is, namelijk 668 leerlingen (=10%). De meesten van hen wonen in Rotterdam (375 leerl.). Andere gemeenten waar relatief veel kinderen vandaan komen zijn Vlaardingen (205 leerl.), Maassluis (28 leerl.) en Delft (24 leerl.). Leerlingen uit Rotterdam zijn overwegend op een basisschool in Oost gericht. Vlaardingse leerlingen verspreiden zich wat meer over de stad. Allochtone leerlingen van buiten Schiedam kiezen vooral voor de islamitische basisschool El Furkan in Groenoord. Van de leerlingen woonachtig in Schiedam is in tabel 11 de woonwijk afgezet tegen de wijk waar het kind op school gaat. Tabel 11 Woonwijk van de leerling afgezet tegen de wijk waarin de basisschool is gelegen. Woonachtig in: aantal leerlingen Bezoekt basisschool in: Centrum/Oost Autochtoon Allochtoon West Autochtoon Allochtoon Zuid Autochtoon Allochtoon Nieuwland Autochtoon Allochtoon Groenoord Autochtoon Allochtoon Autochtoon Allochtoon Woudhoek Autochtoon Allochtoon Spaland/Sveap. Autochtoon Allochtoon 445 663 580 364 282 141 258 1.007 259 429 246 57 429 108 816 135 Oost Oost West West Zuid Zuid West Nieuwland Groenoord Woudhoek Woudhoek Spal/Svea Spal/Svea 74% 81% 90% 72% 65% 66% 36% 74% 31% 52% 69% 60% 79% 76% 78% 75% West Nieuwland Oost Nieuwland West West Nieuwland Oost Woudhoek Spal/Svea Spal/Svea Spal/Svea Spal/Svea Woudhoek Woudhoek 18% 12% 6% 19% 28% 14% 33% 13% 30% 20% 22% 18% 11% 10% 12% 16% Schiedam Autochtoon Allochtoon 3.574 3.313 West Nieuwland 23% 30% Spal/Svea Oost 22% 28% Nieuwland West Oost Oost Nieuwland Oost West Groenoord Woudhoek Woudhoek Groenoord Woudhoek West 2% 5% 2% 7% 6% 11% 19% 11% 15% 15% 4% 12% 8% 7% 9% 4% 16% 13%

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 22 In tabel 11 is te zien dat kinderen woonachtig in Centrum en Oost over het algemeen georiënteerd zijn op een basisschool in Schiedam-Oost. Hier speelt overigens ook mee dat er in het Centrum geen basisscholen aanwezig zijn. De in het Centrum woonachtige kinderen zijn dan ook op een school buiten de wijk aangewezen. Ook in West en Zuid gaat het merendeel van de kinderen in de eigen wijk op school, waarbij autochtone kinderen in met name West dat vaker doen dan allochtone kinderen. Daarentegen bezoekt in Nieuwland en Groenoord een groot deel van de kinderen een school buiten de eigen woonwijk. Tabel 12 Aantal en aandeel leerlingen dat in de eigen wijk op school gaat naar etniciteit en per buurt (Nieuwland en Groenoord) autochtoon allochtoon Woonbuurt in Nieuwland w.v. op school w.v. op school in aantal leerl. in Nieuwland aantal leerl. Nieuwland 62 Spieringshoek 14 7 (50%) 44 36 (82%) 63 Staatsliedenbuurt 27 11 (41%) 111 84 (76%) 64 Vakbondlsiedenbuurt 3 - ( 0%) 2 1 (50%) 65 Hollandiabuurt 6 - ( 0%) 6 - ( 0%) 66 Schiehart 60 7 (12%) 157 88 (56%) 67 Nolensbuurt 68 43 (63%) 373 325 (87%) 68 Wibautbuurt 79 16 (20%) 315 214 (68%) Totaal 257 84 (33%) 1.008 748 (74%) autochtoon allochtoon Woonbuurt in Groenoord w.v. op school w.v. op school in aantal leerl. in Groenoord aantal leerl. Groenoord 72 Groenoord-Zuid 37 16 (43%) 87 60 (69%) 73 Groenoord-Midden 116 17 (15%) 233 141 (61%) 74 Groenoord-Noord 105 5 ( 5%) 110 23 (21%) Totaal 258 38 (15%) 430 224 (52%) Gemiddeld gaat 33% van de autochtone kinderen in Nieuwland in de eigen wijk op school. In buurt 67 (Nolensbuurt) is dit aandeel met 63% nog het hoogst. Van de kinderen met een allochtone achtergrond gaat bijna driekwart naar een basisschool in de eigen wijk. De allochtone kinderen die buiten de wijk op school gaan, zijn meestal in een nieuwbouwgebied in Nieuwland woonachtig. De aanwezigheid van uitsluitend zwarte scholen in de wijk speelt hierbij een rol, waardoor ook allochtone ouders bij de schoolkeuze vaak over de wijkgrenzen heen kijken. In Groenoord blijkt dat kinderen in het noordelijk deel van de wijk (buurt 74) vooral op scholen in Woudhoek en zijn georiënteerd, mede omdat deze qua afstand gunstig gelegen zijn. Ook in Groenoord is een verschil naar etniciteit waarneembaar. Het zijn eveneens de autochtone kinderen die zich voor wat betreft het basisonderwijs op andere wijken richten. Slechts 38 van de 258 autochtone leerlingen (=15%) in Groenoord kiest voor een school in de eigen wijk. Van de 430 allochtone basisschoolleerlingen in Groenoord gaan er 224 (=52%) in de eigen wijk naar school. Overigens vertoont dit aandeel een dalende lijn. In de wijken en Woudhoek gaan de leerlingen over het algemeen naar een basisschool in de eigen wijk. In Spaland/Sveaparken was de oriëntatie op scholen in de eigen wijk in het verleden vrij laag vergeleken met andere wijken. Maar in de loop der jaren is dit toegenomen tot ruim driekwart. Deze stijging wordt veroorzaakt door het feit dat in deze nieuwbouwwijk de scholen later zijn gebouwd dan de woningen. Een aanzienlijk deel van de kinderen in deze wijk moest dan ook noodgedwongen elders op school. De kinderen die afkomstig zijn uit de recente nieuwbouw in Sveaparken gaan overwegend wel in de eigen wijk op school, met als gevolg dat de laatste jaren de wijkbinding toeneemt.

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 23 In tabel 13 zijn per wijk de vier meest bezochte basisscholen weergegeven. Tabel 13 Woonwijk van de leerling afgezet tegen de meest bezochte basisschool. Woonachtig in: Meest bezochte basisschool: Centrum Oost West Zuid Nieuwland Groenoord Woudhoek Spal./Svea. Singel Singel St. Jozef St. Willibror. Startblok Troubadour. Windas Regenb.-W. Vlinder (39%) (42%) (30%) (48%) (20%) (13%) (44%) (43%) (42%) St. Jozef Peperklip St. Bernardus St. Jozef Meesterw. El Furkan Klinker Violier (28%) (25%) (18%) (19%) (14%) (13%) (23%) (36%) (36%) Montessori St. Jan A. Schmidt Gorzen Ababil Windas Vlinder Vlinder (6%) (10%) (11%) (18%) (13%) (13%) (18%) (7%) (8%) St. Jan Gr. Aleida Wieken W. Singel Taaltuin+Singel Regenb.Gr+Klinker Violier Klinker (5%) (10%) (10%) (5%) (11%) (12%) (3%) (6%) (7%) Rotterdam Elders Singel El Furkan (34%) (49%) Peperklip Ababil (22%) (17%) Ababil Singel (12%) (5%) Gr. Aleida Keth.+Klink.+Windas (9%) (3%) Uit de tabel blijkt dat de Vlinder in Spaland/Sveaparken, de Regenboog in Woudhoek, het Windas in, de Singel in Oost/Centrum en de Sint Willibrordus in Zuid 40 procent of meer van de leerlingen in de wijk aan zich weten te binden. Daarentegen zijn vooral in Nieuwland en Groenoord de aldaar woonachtige leerlingen over een groot aantal scholen in de stad verspreid. De in Rotterdam woonachtige leerlingen bezoeken in de eerste plaats basisschool De Singel, gevolgd door de Peperklip. Vanuit de overige gemeenten gaan veruit de meeste leerlingen naar El Furkan. Buurtniveau In tabel 14 zijn de gegevens verder uitgesplitst op buurtniveau. Daaruit blijkt onder meer dat de meest bezochte school in een buurt doorgaans een aandeel heeft van zo n 35 à 50 procent. Toch zijn er ook enkele buurten waar bepaalde scholen extreem hoge aandelen hebben. Dat is bijvoorbeeld het geval in Oost (Stationsbuurt), waar de Peperklip tweederde van de aldaar woonachtige kinderen aan zich weet te binden. In West bekleedt de St. Jozef met een aandeel van ruim 90 procent welhaast een monopoliepositie in het Nassaukwartier en de Oranjebuurt. En het Windas heeft met marktaandeel van 67 procent een stevige positie in -Tuindorp. Anderzijds zijn er buurten waar de meest bezochte school een aandeel heeft van minder dan 30 procent, ofwel waar de kinderen wat gelijkmatiger over meerdere scholen verspreid zijn. Dit is het geval in de Schrijversbuurt en Fabribuurt in West en enkele buurten in Nieuwland en Groenoord. Verder valt uit tabel 14 af te leiden dat kinderen die in het oostelijk deel van Nieuwland (buurten 64, 65 en 66) woonachtig zijn, voor het grootste deel op basisschool de Singel in Oost zijn georiënteerd. Wat daarbij opvalt is dat dit voornamelijk kinderen betreft uit de nieuwbouw die de afgelopen jaren in deze buurten is gerealiseerd. Kinderen uit de oudbouwflats zijn overwegend wel op scholen in Nieuwland georiënteerd. De scholen in Groenoord ondervinden sterke concurrentie van met name de Klinker, de Regenboog- Woudhoek, basisschool en Het Windas. Dit zijn namelijk de scholen die door kinderen uit Groenoord-Noord (buurt 74) het meest worden bezocht. Daarnaast trekt het Windas ook nog leerlingen uit Groenoord-Midden en Groenoord-Zuid

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 24 Tabel 14 Woonbuurt van de leerling afgezet tegen de meest bezochte basisschool. Wijk CBS-woonbuurt leerl. Meest bezochte basisschool Centrum 00 Binnenstad 21 Brandersbuurt 22 Walvisbuurt 23 De Plantage 124 66 31 37 Singel Singel St. Jozef St. Jozef 48% 44% 61% 57% St. Jozef St. Jozef 3 scholen Singel 20% 9% 10% 33% Gr. Aleida en St. Jan Meesterwerk 3 scholen Montessori 7% 8% 3% 11% Oost 11 Stadserf 12 Natuurkundigenbuurt 13 Singelkwartier 14 Stationsbuurt 15 Wetenschappersbuurt 16 Newtonbuurt 17 Rotterdamsedijk 50 Nieuw-Mathenesse 2 65 146 51 128 178 279 0 Singel Singel Singel Peperklip Peperklip Singel Singel 50% 62% 34% 63% 55% 42% 54% St. Jozef St. Jan Gr. Aleida Singel Singel Peperklip Peperklip 50% 14% 20% 14% 26% 28% 13% Gr. Aleida Peperklip Startblok St. Jan Gr.Aleida St. Jan 12% 17% 10% 8% 10% 12% West Zuid Nieuwland 31 Schildersbuurt 32 Schrijversbuurt 33 Fabribuurt 34 Frankenland 35 Liduinabuurt 36 Nassaukwartier 37 Oranjekwartier 38 Haverschmidtkwartier 39 Distillateursbuurt 41 Noletbuurt 42 Eilandenbuurt 43 Pieter Sandersbuurt 44 Maasboulevard 45 Havenbuurt 62 Spieringshoek 63 Staatsliedenbuurt 64 Vakbondsliedenbuurt 65 Hollandiabuurt 66 Schiehart 67 Nolensbuurt 68 Wibautbuurt 137 214 125 88 71 85 66 79 79 113 150 139 14 7 58 138 5 12 217 441 394 St. Bernardus Wiek.-W en St. Bern. A. Schmidt A. Schmidt St. Jozef St. Jozef St. Jozef St. Jozef St. Bernardus St. Willibrordus St. Willibrordus St. Willibrordus St. Willibrordus St. Jozef Startblok Startblok Singel Singel Singel Startblok Taaltuin 34% 18% 24% 42% 54% 92% 92% 47% 46% 43% 38% 60% 93% 57% 24% 31% 40% 33% 27% 29% 26% Kring St. Jozef Wieken-West St. Jozef A. Schmidt Singel en Ababil Montessori St. Bernardus St. Jozef Gorzen Gorzen St. Jozef Gorzen Wieken-West Taalt. en Wiek.-Nwl Meesterwerk 3 scholen St. Jozef Startblok Meesterwerk Kring 29% 13% 20% 13% 16% 2% 3% 34% 15% 24% 21% 17% 7% 29% 16% 20% 20% 25% 17% 23% 16% Wieken-West Montessori Singel en St. Bern. Ababil Montessori Gorzen en Montes. 3 scholen Montessori Kring St. Jozef St. Jozef Gorzen St. Bernardus Ababil Singel Violier Meesterwerk Ababil Ababil 10% 11% 10% 8% 14% 1% 2% 6% 13% 23% 19% 11% 14% 10% 12% 17% 9% 18% 12% Groenoord 72 Groenoord-Zuid 73 Groenoord-Midden 74 Groenoord-Noord 124 349 215 Troubadour El Furkan Klinker 36% 18% 23% El Furkan Regenb.-Gr. Keth. en Regenb.-Wdh 14% 16% 16% Windas. Windas 13% 12% 71 Parkenbuurt/Bijdorp 75 -dorp 76 Vogelbuurt 77 Tuindorp 81 Spaanse Polder 82 s-gravelandsepolder 83 Polderwetering 20 13 136 93 0 8 22 Windas Windas Windas Vlinder Vlinder 40% 85% 46% 67% 100% 82% St. Jozef Violier 20% 15% 27% 17% 9% Startblok Vlinder Klinker en St. Jozef 15% 13% 3% 5% Woudhoek 91 Toneelspelersbuurt 92 Ambachtenbuurt 93 Kastelenbuurt 94 Botenbuurt 99 Noordkethelpolder 149 154 137 94 14 Klinker Regenb-Wdh. Regenb-Wdh. Regenb-Wdh. Vlinder 36% 56% 41% 39% 43% Regenb.-Wdh. Klinker Klinker Klinker Violier 32% 38% 36% 32% 36% Vlinder Violier Vlinder 3 scholen 15% 3% 10% 16% 7% Spaland / Sveaparken 95 Gaarden/Sveafors 96 Vlinderh/Sveaholm 97 Akkers/Velden 98 Sveaborg/SveaDal 160 190 332 269 Vlinder Vlinder Violier en Vlinder Vlinder 44% 46% 32% 49% Violier Violier Klink. en Regenb.-Wdh Violier 29% 40% 12% 41% Klinker 15% 7% 9% 5% Rotterdam Elders 375 294 Singel El Furkan 34% 49% Peperklip Ababil 22% 17% Ababil Singel 12% 5%

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 25 Basisscholen: Voedingsgebieden Stond in hoofdstuk 4 de wijk/buurt centraal, in dit hoofdstuk wordt de basisschool als uitgangspunt genomen: waar komen de leerlingen vandaan? De omvang van het voedingsgebied van basisscholen blijkt zeer sterk te variëren. Sommige scholen betrekken hun leerlingen vrijwel uitsluitend uit de directe omgeving, terwijl andere scholen een groot deel van de stad als voedingsgebied hebben. In tabel 15 staat per school weergegeven uit hoeveel buurten de leerlingen afkomstig zijn. Ook PC-4 gebieden 1 in Rotterdam, Vlaardingen en andere gemeenten worden hiertoe meegerekend. Tabel 15 Voedingsgebied (aantal buurten) per basisschool. School Aantal leerlingen Voedingsgebied (aantal buurten) Gem. aantal leerlingen per gebied Buiten Schiedam(*) (PC-4 gebieden) Regenb.-Gr. 86 6 14 Incl. pc-4 geb.: 1 Vlaard. St. Willibrordus 211 8 26 Troubadour 99 9 11 Incl. pc-4 geb.: 1 Vlaard. Taaltuin 160 9 18 Gorzen 85 11 8 Incl. pc-4 geb.: 1 R dam/1 Ov.gem Meesterwerk 191 14 14 Wieken-Nwl. 123 15 8 Incl. pc-4 geb.: 1 R dam Wieken-West 128 15 9 Incl. pc-4 geb.: 1 Vlaard. AMG Schmidt 138 15 9 Kring 176 15 12 Peperklip 318 16 20 Incl. pc-4 geb.: 1 R dam Gravin Aleida 154 21 7 Incl. pc-4 geb.: 3 R dam Regenb.-Wdh. 371 21 18 Incl. pc-4 geb.: 1 Vlaard. Windas 265 21 13 Incl. pc-4 geb.: 1 Vlaard. St. Bernardus 210 21 10 St. Jan 148 23 6 Incl. pc-4 geb.: 3 R dam Violier 422 24 18 Vlinder 530 24 22 El Furkan 266 25 11 Incl. pc-4 geb.: 2 R dam/6 Vlaard./5 Ov.gem Ababil 316 25 13 Incl. pc-4 geb.: 3 R dam/3 Vlaard. Montessori 95 25 4 Incl. pc-4 geb.: 2 R dam 293 27 11 Incl. pc-4 geb.: 1 Vlaard. Startblok (incl. CON) 370 27 14 Incl. pc-4 geb.: 1 R dam Klinker 382 29 13 St. Jozef 515 36 14 Singel 835 41 20 Incl. pc-4 geb.: 3 R dam Uit tabel 15 blijkt dat De Regenboog-Gr. het kleinste voedingsgebied heeft. De Singel en de Sint Jozef hebben de grootste voedingsgebieden: de leerlingen van deze school zijn uit 41 respectievelijk 36 gebieden afkomstig. De kolom gemiddeld aantal leerlingen per gebied geeft de mate van concentratie weer van het aantal leerlingen per gebied. Daarin vallen twee extremen op: zo is de Sint Willibrordus een school met een klein verzorgingsgebied (slechts 8 buurten) maar trekt het uit dat kleine gebied wel veel 1 Leerlingen die van buiten Schiedam afkomstig zijn, zijn verdeeld naar zogenaamde PC-4 gebieden. Het gaat hier om postcodegebieden op basis van de 4 postcodecijfers.

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 26 leerlingen aan (gemiddeld 26 leerlingen per buurt). Anderzijds heeft de Montessorischool een groot verzorgingsgebied (25 buurten) maar trekt het gemiddeld slechts 4 leerlingen per buurt, De verklaring hiervoor zal te maken hebben met het specifieke onderwijskarakter van deze school: het betreft (vooralsnog) een kleine school maar de leerlingen komen van ver. Om de reikwijdte van de Schiedamse basisscholen weer te geven is in tabel 16 een overzicht opgenomen van de voedingsgebieden naar PC-6 gebieden 2, waaruit een bepaalde basisschool haar leerlingen trekt. In tegenstelling tot buurten, zijn PC-6 gebieden redelijk gelijk qua omvang. PC-6 gebieden waar meer dan 5 basisschoolkinderen wonen, komen niet veel voor. Het 1%-principe zoals gehanteerd bij tabel 15 heeft dan weinig zin. Een school als de Singel (met 835 leerlingen) zou dan maar een heel klein voedingsgebied overhouden omdat er maar enkele PC-6 gebieden zijn waar 8 of meer leerlingen wonen. Aan de hand van de PC-6 verdeling is te zien dat vooral de grotere basisscholen hun leerlingen uit een breder voedingsgebied betrekken. De Singel heeft een voedingsgebied dat uit maar liefst 433 PC-6 gebieden bestaat. De Montessorischool scoort op basis van de PC-6 indeling aanzienlijk lager. Het verzorgingsgebied qua aantal buurten is weliswaar behoorlijk uitgestrekt maar per buurt gaat het slechts om enkele postcodes waar leerlingen wonen. Met als gevolg dat het gemiddeld aantal leerlingen per PC-6 gebied voor de Montessorischool met een waarde van 1,3 het laagst is van alle basisscholen in Schiedam. Tabel 16 Voedingsgebied (aantal PC-6 gebieden) per basisschool Voedingsgebied Gem. aantal leerlingen School Aantal leerlingen (aantal PC-6 gebieden) per PC-6 gebied Troubadour 99 41 2,4 Regenb.-Gr. 86 41 2,1 Gorzen 85 51 1,7 Wieken-Nwl. 123 71 1,7 Montessori 95 71 1,3 Taaltuin 160 82 2,0 Wieken-West 128 82 1,6 AMG Schmidt 138 86 1,6 Meesterwerk 191 87 2,2 Kring 176 96 1,8 St. Willibrordus 211 96 2,2 Gravin Aleida 154 101 1,5 St. Jan 148 107 1,4 St. Bernardus 210 112 1,9 Violier 422 131 3,2 Windas 265 134 2,0 El Furkan 266 145 1,8 Vlinder 530 151 3,5 Peperklip 318 163 2,0 293 169 1,7 Regenb.-Wdh. 371 171 2,2 Ababil 316 181 1,8 Klinker 382 186 2,1 Startblok (incl. CON) 370 197 1,9 St. Jozef 515 241 2,1 Singel 835 433 1,9 In bijlage 3 staat voor elke school het precieze voedingsgebied op kaart weergegeven. 2 Het gaat hier om postcodegebieden op basis van 4 postcodecijfers en 2 postcodeletters.

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 27 Prognose en effecten van nieuwbouw Het opstellen van een leerlingenprognose op stadsniveau levert doorgaans behoorlijk nauwkeurige uitkomsten op. Op wijken vooral schoolniveau ligt dat anders. Dan spelen allerlei ontwikkelingen op micro-niveau een belangrijke rol. Zo kan een vertraging van een grootschalig nieuwbouwproject grote gevolgen hebben voor nabij gelegen scholen. Verder is het met name bij nieuwbouwprojecten in achterstandsgebieden vaak moeilijk om vooraf in te schatten waar kinderen op school zullen gaan. Bovendien zijn er vele (schoolgebonden) factoren waardoor een school met een onvoorziene plotselinge terugloop dan wel vooruitgang van het leerlingtal kan worden geconfronteerd. In figuur 5 staat de ontwikkeling van het aantal basisschoolkinderen afgebeeld. Figuur 5 7600 (Toekomstige) ontwikkeling van het aantal basisschoolkinderen in Schiedam. 7400 7200 7000 6800 6600 6400 6200 6000 5800 5600 5400 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 De bouw van Spaland in de jaren 90 zorgde voor een flinke toename van het aantal gezinnen met jonge kinderen in Schiedam. Het aantal basisschoolkinderen steeg in 10 jaar tijd met bijna 2000. Rond 2001 werd de top bereikt. Sindsdien ligt de woningbouwproductie op een veel lager peil dan in de jaren 90. Er is daardoor niet zo veel aanwas meer van jonge gezinnen. Daarbij komt dat bijna alle basisschoolkinderen uit de jaren 90 inmiddels op de middelbare school zitten. Werden er in de jaren 90 gemiddeld zo n 960 kinderen per jaar geboren, de laatste jaren zijn dat er gemiddeld 860. Alles bij elkaar heeft dat ervoor gezorgd dat het aantal basisschoolkinderen de afgelopen jaren fors is teruggelopen. De forse toename van het aantal basisschoolkinderen van buiten Schiedam heeft tot gevolg gehad dat het aantal leerlingen rond 2009 toch nog enigszins is gestegen. Daarna heeft wederom de dalende trend de overhand gekregen. Op basis van demografische ontwikkelingen mag ervan worden uitgegaan dat het aantal basisschoolkinderen in de toekomst zal afnemen. Bovendien heeft woningstichting Woonplus een nieuwe woningmarktstrategie. In grote lijnen komt het er op neer dat de komende jaren vele honderden woningen zullen worden gesloopt. Dit betreft Nieuwland (omgeving Parkweg), Oost (Wetenschappersbuurt), West (omgeving Fabriplein), Zuid (omgeving IJsselmondestraat) en Groenoord-Zuid. Uiteraard heeft dit grote gevolgen voor de ontwikkeling van het aantal

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 28 basisschoolkinderen in Schiedam en met name ook voor de basisscholen die veel kinderen uit deze gebieden trekken. Een probleem hierbij is wel dat als gevolg van de huidige situatie op de woningmarkt het moeilijk in te schatten is of de voorgenomen bouwplannen wel zullen doorgaan en zo ja, wanneer dat zal gebeuren. Prognose op wijkniveau Het verloop van het aantal leerlingen van een school is naast afstand, signatuur, imago etc. vooral afhankelijk van demografische ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van het aantal geboorten en vestiging en vertrek. Daarbij geldt dat hoe kleiner het voedingsgebied van een school is, des te sterker de afhankelijkheid van het bevolkingsverloop. Zo blijft het voedingsgebied van bijvoorbeeld de St. Willibrordus vrijwel beperkt tot de wijk Zuid. Een verandering van het aantal kinderen in deze wijk heeft dan ook vrijwel direct gevolg voor het verloop van het aantal leerlingen van genoemde scholen. Scholen met een groter voedingsgebied hebben hier doorgaans minder last van. Een voorbeeld daarvan is basisschool. Ondanks het feit dat deze school in een gebied staat waar in de jaren 90 de basisgeneratie terugliep, bleef het aantal leerlingen op peil. Dit kwam omdat deze school veel leerlingen uit de nieuwbouwgebieden Spaland en later Sveaparken aan zich wist te binden. Maar ook de St. Jozef in West is een voorbeeld van een school met een groot voedingsgebied, met als gevolg een wat minder grote gevoeligheid voor demografische schommelingen. Daarnaast heeft de bouw van nieuwe woningen een positieve invloed op het leerlingverloop. Het uitgangspunt bij de inschatting van de effecten van de diverse nieuwbouwplannen is dat 100 eengezinswoningen ongeveer 35 leerlingen opleveren en 100 appartementen ca. 10 leerlingen. Bij (grootschalige) sloop/nieuwbouw ligt dit anders. In eerste instantie zorgt dit voor een terugloop van het aantal leerlingen. Na herbouw volgt dan meestal weer een toename. Hierna worden per wijk de prognose-uitkomsten weergegeven tot en met 2030. Centrum/Oost De basisgeneratie in Centrum en Oost is redelijk stabiel. In Oost heeft de instroom van voornamelijk jonge allochtone huishoudens in de gezinsvormende fase voor deze stabiele situatie gezorgd. Ook de aanwas van leerlingen vanuit Rotterdam en de andere Schiedamse wijken heeft het leerlingtal op peil gehouden. Gezien de plannen van Woonplus (sloop van delen van de Wetenschappersbuurt, gevolgd door nieuwbouw) is een terugloop van de basisgeneratie te verwachten. Met name basisschool De Peperklip - die aan de rand van de Wetenschapperbuurt is gelegen - zal hier nadelige gevolgen van gaan ondervinden. Pas op de wat langere termijn zal de invloed van de nieuwbouw in het leerlingtal zichtbaar worden. De aantrekkingskracht van de basisscholen in Oost op leerlingen van buiten de eigen wijk en van buurgemeente Rotterdam moet voor een dergelijk scenario wel aanhouden. Tabel 17a Prognose-uitkomsten Centrum/Oost School 2012-2013 2014-2015 2019-2020 2024-2025 2029-2030 Gravin Aleida Peperklip Singel St. Jan 154 318 835 148 146 299 808 141 145 271 787 133 159 269 797 136 161 278 798 137 Totaal 1.455 1.394 1.336 1.361 1.374 West Het aantal basisschoolleerlingen in West loopt al geruime tijd terug. Mede als gevolg van de herontwikkeling van de Distillateursbuurt (voormalige Slachthuisbuurt) gaat de daling niet meer zo snel. Herontwikkeling met nieuwbouw van het ziekenhuisterrein en de sloop/nieuwbouwlocatie aan de Aleidastraat kan op termijn tijdelijk voor een lichte toename zorgen. In voorgaande prognoses werd voorzichtig rekening gehouden met de ontwikkeling van woningen in het gebied rondom de Wilhelminahaven. Dat zou een behoorlijke toename van het aantal leerlingen tot gevolg kunnen

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 29 hebben. In de nieuwe gemeentelijke Woonvisie Schiedam 2030 wordt de Wilhelminahaven (voorlopig) echter niet meer gezien als potentiële woningbouwlocatie. Tabel 17b Prognose-uitkomsten West School 2012-2013 2014-2015 2019-2020 2024-2025 2029-2030 AMG Schmidt Montessori De Kring St. Bernardus St. Jozef Wieken-West 138 95 176 210 515 128 132 110 175 207 503 122 117 125 183 213 513 120 101 135 178 207 502 116 95 135 172 202 486 113 Totaal 1.262 1.249 1.271 1.239 1.203 Zuid In Zuid zijn dezelfde nieuwbouwprojecten als bij de prognose van West van invloed op het toekomstig aantal kinderen in de basisschoolleeftijd. Ook voor Zuid geldt dat het schrappen van de Wilhelminahaven als bouwlocatie een negatieve invloed heeft op de prognose van de basisgeneratie. Overigens is op basis van de huidige trend basisschool De Gorzen in de toekomst niet meer levensvatbaar. Tabel 17c Prognose-uitkomsten Zuid School 2012-2013 2014-2015 2019-2020 2024-2025 2029-2030 Gorzen 85 74 60 60 56 St. Willibrordus 211 206 204 203 189 Totaal 296 280 264 263 245 Nieuwland In Nieuwland spelen allerlei ontwikkelingen die het moeilijk maken een goede inschatting te geven van de toekomstige leerlingstromen. Enerzijds staan er diverse nieuwbouwwoningen gepland, anderzijds heeft woningcorporatie Woonplus aangekondigd binnen afzienbare tijd forse aantallen flatwoningen te gaan slopen. Tevens zullen enkele scholen in een nieuw gebouw worden gehuisvest. Bovendien speelt mee dat de oriëntatie op de basisscholen van leerlingen in nieuwbouwprojecten in Nieuwland geheel anders is dan van leerlingen in de bestaande bouw. Dat laatste blijkt onder meer uit ervaringen met de projecten Nieuwe Tuinen en Over het Water. Zo zijn inmiddels alle 200 woningen in de Nieuwe Tuinen opgeleverd. Per 1 oktober 2012 woonden er bijna 60 basisschoolleerlingen. De dicht in de buurt gelegen basisschool de Taaltuin zou daar theoretisch het meest profijt van moeten hebben. Desondanks weet deze school tot nu toe slechts enkele kinderen aan zich te binden. Momenteel gaat in totaal 36 procent van de - voornamelijk allochtone - leerlingen uit de nieuwbouw naar een basisschool in Nieuwland. Daarvan gaat de grootste groep naar Het Startblok. Basisschool De Kring in West weet echter de meeste kinderen aan zich te binden. Op de locatie Over het Water zijn tot nu toe 86 woningen gerealiseerd. Dit heeft per 1 oktober 2012 gezorgd voor een aanwas van 30 kinderen in de basisschoolleeftijd. Deze kinderen blijken behoorlijk verspreid over Schiedam naar school te gaan. Zo zitten er slechts 7 in Nieuwland op school. Overigens zijn dat er ook weer 2 minder dan vorig jaar. De andere kinderen gaan in Oost (13 leerlingen), West (6 leerlingen), Noord (3 leerlingen) en Zuid (1) op school. Voor de komende jaren staan op deze locatie nog veel meer nieuwbouwwoningen gepland (start in 2016). Op steenworp afstand van dit gebied ligt het Startblok. Gezien de schooloriëntatie van de huidige bewoners moet nog worden afgewacht in hoeverre deze school daarvan kan profiteren. Bovendien wordt tegen die tijd gestart met de sloop van een groot aantal flatwoningen (o.a. aan de Parkweg, v. Heuven Goedhartstraat, MCM de Grootstraat). Veruit de meeste kinderen in dit gebied zitten op Het Startblok. De ervaring met grootschalige sloopprojecten leert dat de meerderheid van de huishoudens die op zoek moeten naar een andere woning, uiteindelijk buiten de wijk terecht zullen komen. Het Startblok en in mindere mate ook de andere scholen in Nieuwland zullen hier zeker mee te maken krijgen.

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 30 Kortom, nieuwbouw en sloop zullen de komende jaren een grote invloed (blijven) hebben op de leerlingenstromen in Nieuwland. Overigens krijgt de basisgeneratie nog wel een kleine impuls nu het nieuwbouwproject Het Kwartet (Burg. Honnerlage Gretelaan / Noordvestsingel) is opgeleverd. Wat vrijwel zeker ook een gunstig effect zal hebben op de oriëntatie op het basisonderwijs in Nieuwland, is het feit dat voor drie van de vijf scholen een nieuw onderkomen zal worden gerealiseerd. Zo is in onderstaande prognose uitgegaan van de bouw van een multi-functionele accommodatie aan de Nieuwe Damlaan waarin Ababil en de Taaltuin worden gehuisvest. Voor De Wieken wordt op de huidige locatie nieuwbouw gepleegd. Tabel 17d Prognose-uitkomsten Nieuwland School 2012-2013 2014-2015 2019-2020 2024-2025 2029-2030 Ababil Meesterwerk Startblok Taaltuin Wieken-Nwl. 316 191 303 160 123 328 168 261 181 128 340 137 211 221 158 350 134 208 216 155 347 129 199 206 149 Totaal 1.093 1.066 1.067 1.063 1.030 Groenoord De situatie waarin Groenoord verkeert, is vergelijkbaar met die van Nieuwland van enige jaren geleden. Na een lange periode van vergrijzing was er vervolgens sprake van een instroom van jonge (allochtone) gezinnen. Dat is met name in Groenoord-Zuid het geval. Vooral tot 2002 groeide het aantal jonge kinderen snel. De afgelopen periode is er veel gesloopt en nieuw gebouwd, waardoor het aantal kinderen in Groenoord sterk schommelt. In de plannen van Woonplus om tot vernieuwing van het woningbezit te komen, speelt Groenoord een nadrukkelijke rol. Alle woningen uit de jaren 60 in het gebied Groenoord-Zuid zullen binnen 6 tot 10 jaar gesloopt gaan worden. Momenteel wonen er zo n 120 basisschoolleerlingen in dit gebeid. In de prognose zorgt de sloop dan ook voor een behoorlijke afname van de basisgeneratie in Groenoord. Omdat veel leerlingen die in Groenoord wonen, momenteel buiten de wijk op school gaan, is de invloed van de sloop op de omliggende basisscholen wat minder groot dan in andere delen van Schiedam het geval zou zijn. Desondanks zullen alle drie de basisscholen de gevolgen van de sloop wel degelijk gaan ondervinden. Wat dat betreft ziet de toekomst voor De Troubadour en De Regenboog er niet gunstig uit. Tabel 17e Prognose-uitkomsten Groenoord School 2012-2013 2014-2015 2019-2020 2024-2025 2029-2030 El Furkan Regenboog-Gr. Troubadour 266 86 99 231 92 108 196 99 103 202 64 52 209 67 54 Totaal 451 431 398 318 330 Meer in het algemeen kan worden gesteld dat zich in Groenoord hetzelfde verschijnsel voordoet als Nieuwland: de basisscholen in de wijk hebben maar weinig profijt van de nieuwbouw die er is neergezet. Vooralsnog is er ook geen zicht op dat hier verandering in zal optreden. is traditioneel een wijk met een vrij stabiele basisgeneratie. Dit geldt eveneens voor de toekomstige basisgeneratie, de 0-3-jarigen. In de prognose wordt desondanks op korte termijn uitgegaan van een terugloop van het aantal leerlingen op de basisscholen. Deze daling wordt met name veroorzaakt door de sterk teruglopende basisgeneratie in Spaland. De basisscholen in trekken namelijk naast kinderen uit de eigen wijk ook leerlingen uit Spaland aan. In een later stadium

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 31 zal het aantal leerlingen zich weer stabiliseren. Overigens trekt met name Het Windas in toenemende mate leerlingen uit Groenoord aan. Tabel 17f Prognose-uitkomsten School 2012-2013 2014-2015 2019-2020 2024-2025 2029-2030 CB Windas 293 265 284 250 278 260 277 249 279 242 Totaal 558 534 538 526 521 Woudhoek Was Woudhoek in de jaren 80 nog een wijk met overwegend jonge gezinnen, zo n 30 jaar later zijn veel kinderen uit die tijd de deur uit. De basisgeneratie is in die periode dan ook flink afgenomen. Dat was vooral te zien aan de ontwikkeling van het leerlingtal van de Regenboog. Op de Klinker bleef het aantal leerlingen redelijk op peil omdat deze school veel kinderen uit Spaland aan zich heeft gebonden. Inmiddels heeft ook de Klinker met een forse daling van het aantal leerlingen te maken. Ook op dit moment is de groep 9-12 jarigen (de toekomstige uitstroom) nog altijd groter dan de groep 0-3 jarigen (de toekomstige instroom). Verder blijft het geboortecijfer in Woudhoek aan de lage kant. Dit heeft tot gevolg dat de basisgeneratie de komende jaren waarschijnlijk zal dalen. De komst van een nieuwe generatie jonge gezinnen zal dit zeker de komende tijd nog niet kunnen compenseren. Bovendien staan er in Woudhoek geen nieuwbouwplannen op stapel. Omdat ook de basisgeneratie in het aangrenzende Spaland snel terugloopt, zullen de beide basisscholen in Woudhoek krimpen. Tabel 17g Prognose-uitkomsten Woudhoek School 2012-2013 2014-2015 2019-2020 2024-2025 2029-2030 Klinker Regenboog-Wdh. 382 371 365 359 344 343 339 332 336 322 Totaal 753 724 687 671 658 Spaland/Sveaparken In Spaland loopt de basisgeneratie snel terug want veel jonge kinderen geboren in de jaren 90 zitten inmiddels op de middelbare school. Ook de toekomstige instroom, de kinderen van 0-3 jaar, vertoont al jaren een daling. Dit is op zich niet verwonderlijk voor een wijk die in de jaren 90 is gebouwd. De wijk Spaland is gezien het extreem lage geboortecijfer de gezinsvormende fase reeds ontgroeid. In Sveaparken is de situatie (nog) anders. In 2009 zijn de laatste nieuwbouwwoningen opgeleverd. Een hoog geboortecijfer heeft de afgelopen jaren voor een toename van de basisgeneratie gezorgd. Maar de top van het aantal kinderen in de leeftijd 4-11 jaar is inmiddels wel bereikt. Met als gevolg dat Sveaparken de afname van de basisgeneratie in Spaland niet meer kan compenseren. Een daling van het aantal leerlingen heeft zich reeds ingezet en zal nog lange tijd blijven aanhouden. Tabel 17h Prognose-uitkomsten Spaland/Sveaparken School 2012-2013 2014-2015 2019-2020 2024-2025 2029-2030 Violier Vlinder 422 530 391 495 341 440 328 420 336 424 Totaal 952 886 781 748 760

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 33 Bijlage 1 Ontwikkeling van het aantal 4-11-jarigen naar wijk en etniciteit 2000 2011 Autochtoon Allochtoon Autochtoon Allochtoon Centrum Oost West Zuid Nieuwland Groenoord Woudhoek Spaland Sveaparken 174 502 843 449 316 333 318 643 906-71% 55% 72% 74% 20% 49% 87% 88% 86% - 72 407 334 162 1.248 346 49 86 143-29% 45% 28% 26% 80% 51% 13% 12% 14% - 172 351 613 307 241 259 279 459 490 393 56,8% 35,9% 61,3% 67,8% 17,3% 37,8% 82,1% 80,8% 87,2% 87,7% 131 626 387 146 1.149 426 61 109 72 55 43,2% 64,1% 38,7% 32,2% 82,7% 62,2% 17,9% 19,2% 12,8% 12,3% Schiedam 4.484 61% 2.847 39% 3.564 53,0% 3.162 47,0% 2012 2013 Autochtoon Allochtoon Autochtoon Allochtoon Centrum Oost West Zuid Nieuwland Groenoord Woudhoek Spaland Sveaparken 165 341 612 286 244 260 266 442 471 390 56,1% 35,8% 60,8% 66,1% 17,8% 36,5% 82,6% 78,4% 87,4% 85,9% 129 612 394 147 1124 452 56 122 68 64 43,9% 64,2% 39,2% 33,9% 82,2% 63,5% 17,4% 21,6% 12,6% 14,1% 157 316 610 289 253 270 232 434 438 378 54,3% 33,3% 61,9% 61,6% 19,0% 37,0% 78,1% 78,1% 85,7% 84,8% 132 633 375 180 1.081 459 65 122 73 68 45,7% 66,7% 38,1% 38,4% 81,0% 63,0% 21,9% 21,9% 14,3% 15,2% Schiedam 3.477 52,3% 3.168 47,7% 3.377 51,4% 3.188 48.6%

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 35 Bijlage 2 Ontwikkeling van het aantal 0-3-jarigen naar wijk en etniciteit 2000 2011 Autochtoon Allochtoon Autochtoon Allochtoon Centrum Oost West Zuid Nieuwland Groenoord Woudhoek Spaland Sveaparken 95 263 377 186 216 134 126 225 435-68% 51% 68% 77% 21% 37% 90% 86% 89% - 45 257 178 57 799 228 14 37 56-32% 49% 32% 23% 79% 63% 10% 14% 11% - 103 215 325 150 178 170 109 186 164 170 59,9% 39,2% 66,6% 67,3% 22,5% 44,7% 81,3% 74,7% 77,0% 86,7% 69 333 163 73 614 210 25 63 49 29 40,1% 60,8% 33,4% 32,7% 77,5% 55,3% 18,7% 25,3% 23,0% 13,3% Schiedam 2.057 55% 1.671 45% 1.770 52,1% 1625 47,9% 2012 2013 Autochtoon Allochtoon Autochtoon Allochtoon Centrum Oost West Zuid Nieuwland Groenoord Woudhoek Spaland Sveaparken 108 219 331 147 194 202 108 185 159 153 60,0% 38,6% 64,5% 63,1% 24,5% 48,6% 76,6% 73,7% 77,2% 85,0% 72 348 182 86 597 214 33 66 47 27 40,0% 61,4% 35,5% 36,9% 75,5% 51,4% 23,4% 26,3% 22,8% 15,0% 99 227 328 140 194 230 109 181 148 142 60,4% 38,3% 61,1% 63,9% 25,3% 49,8% 79,6% 73,3% 77,9% 86,1% 65 366 209 79 572 232 28 66 42 23 39,6% 61,7% 38,9% 36,1% 74,7% 50,2% 20,4% 26,7% 22,1% 13,9% Schiedam 1.806 51,9% 1.672 48,1% 1.798 51,7% 1.82 48,3%

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 37 Bijlage 3 Spreidingsdiagrammen leerlingen per basisschool (per 1 oktober 2012)

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 39 De Peperklip (318 ll.) De Singel (835 ll.) Rotterdam Rotterdam Vlaardingen Sint Jan (148 ll.) Herkomst leerlingen >= 15% 5-15% 2-5% 1-2% Gravin Aleida (154 ll.) Rotterdam Vlaardingen Rotterdam

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 41 Annie M G Schmidt (138 ll.) Montessori (95 ll.) Rotterdam Vlaardingen Rotterdam De Kring (176 ll.) Herkomst leerlingen >= 15% 5-15% 2-5% 1-2% De Wieken-West (128 ll.) Rotterdam Vlaardingen

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 43 Sint Jozef (515 ll.) Sint Bernardus (210 ll.) Rotterdam Vlaardingen Ov. gemeenten Sint Willibrordus (211 ll.) Herkomst leerlingen >= 15% 5-15% 2-5% 1-2% De Gorzen (85 ll.) Rotterdam Ov. gemeenten

D e m o g r a f i s c h e t r e n d s 2 0 1 3 P a g i n a 45 Het Startblok (incl. CON) (370 ll.) De Taaltuin (160 ll.) Rotterdam Ov. gemeenten Herkomst leerlingen >= 15% t Meesterwerk (191 ll.) 5-15% 2-5% 1-2% De Wieken-Nwl. (123 ll.)