De Valkuilen van de Familiale overdracht Jos Thys Manager Competence Center Familiebedrijven
Competence Center Familiebedrijven Antwerp Management School Opdracht Agentschap Ondernemen in het kader van VIA Succesvol Overdragen Familiebedrijven Team Prof Eddy Laveren Academic Director Jos Thys projectcoördinator Case studies Maximale provinciale spreiding Verschillende sectoren Verschillende generaties
Competence Center Familiebedrijven Gegroeid uit het onderzoek en de jarenlange ervaring in Universiteit Antwerpen en Antwerp Management School Partners : 1. Vlaamse Overheid via Agentschap Ondernemen 2. Privé : Bank J. Van Breda & C, Ernst&Young, Greenille, SD Worx. 3. Familiebedrijven : Van De Velde, Torfs, Boss Paints, JBC, 4. Internationaal : STEP netwerk
Het is voor deze generatie dat we het doen
12 valkuilen van de Familiale overdracht 1. Te laat starten 2. Ongestructureerd proces 3. Emoties komen onvoldoende aan bod 4. Onvoldoende externe begeleiding 5. Volgende generatie niet voldoende betrekken 6. Duidelijke strategie ontbreekt 7. Aangepaste governance ontbreekt 8. Ondernemerschap onvoldoende doorgeven 9. Slechte regeling eigendom 10. Onvoldoende financiering 11. Juridisch fiscale structuur zit niet goed 12. Gebrekkige communicatie
1. Te laat starten Bedrijfsleider wacht te lang om eraan te beginnen stelt uit omdat hij het moment nog niet opportuun vindt ziet tegen op gesprekken met de familieleden denkt dat daardoor zijn afscheid bespoedigd wordt Stippel tijdig een opvolgingstraject uit. proces bestaande uit 3 fazes een voorbereidings-, een opvolgings- en een post-opvolgingsfase minstens 5 tot 10 jaar
2. Ongestructureerd proces Processie van Echternach Tijd voor reflectie en bezinning ontbreekt vliegwiel : constant in beweging zonder overdrive Werk met een goed doordacht stappenplan, waarbij een tijdslijn wordt uitgetekend en waarbij de verschillende stappen worden ingepland. Beide generaties spreken af wanneer welke verantwoordelijkheden worden overgedragen zodat dit goed kan verlopen. De nieuwe generatie kan zich voorbereiden en vormen. De vorige generatie kan stapsgewijs de taken doorgeven. Dit geeft stabiliteit voor het bedrijf en ook voor de familieleden.
3. Emoties komen onvoldoende aan bod Zeer belangrijk in familiaal verband De oorspronkelijk boodschap raakt ondergesneeuwd Objectivering van de gesprekken is noodzakelijk
4. Onvoldoende externe begeleiding Familie heeft onvoldoende ervaring proberen en missen Vertrouwen in externe begeleider is essentieel door verschillende betrokkenen bij begin duidelijk uitspreken Een professioneel advies en een goede externe begeleiding van het opvolgingsproces zijn geen overbodige luxe. Specialisten kan men zoeken met de hulp van de accountant, de bedrijfsrevisor, de advocaat of de notaris of via collega bedrijfsleiders Met kennis van zaken het geheel begeleiden. goede introductie heel wat informatie en gegevens van de vaste specialisten die in het bedrijf aanwezig zijn.
5. Volgende generatie niet voldoende betrekken Volgende generatie speelt een cruciale rol Hun toekomst staat op het spel ondernemerschap en passie zijn cruciale elementen Betrek de kinderen reeds op jonge leeftijd bij de werking van het familiebedrijf. Bij Schoenen Torfs worden alle familieleden ouder dan 12 jaar uitgenodigd op een jaarlijkse familiebijeenkomst. In heel wat familiebedrijven maken kinderen ook via vakantiejobs en opendeurdagen kennis met het bedrijf.
6. Duidelijke strategie ontbreekt Uitwerken strategie voor familie en familiebedrijf noodzakelijk waar wil de familie naartoe het bedrijf hoe raken beide partijen daar welke middelen zijn nodig Maak een strategisch plan voor het bedrijf. Analyse van de markt, de klanten, de leveranciers, de overheid, het personeel en andere stakeholders de sterkten en zwakten detecteren risico s en nieuwe mogelijkheden voor de toekomst waar het bedrijf zich zal moeten op focussen om verder te groeien en te bloeien.
7. Aangepaste governance ontbreekt Externe bestuurders vullen ontbrekende competentie/ervaring aan Voorzie gepaste governance structuren. een goed werkende raad van bestuur en eventueel een raad van advies met een of meerdere externen, die regelmatig samenkomt met een duidelijke agenda en waarbij de raadsleden voldoende tijd spenderen aan de voorbereiding van de vergaderingen. De code Buysse raadt aan dat de voorzitter van de raad van bestuur bij voorkeur een andere persoon is dan de persoon die het dagelijks bestuur van het familiebedrijf waarneemt.
8. Ondernemerschap onvoldoende doorgeven Volgende generatie opleiden in ondernemerschap Ontwikkel ondernemingstalent binnen het familiebedrijf bij de medewerkers en teammanagement
9. Slechte regeling eigendom Eigendom doorgeven aan volgende generatie Onverwacht overlijden kan ernstige financiële en structurele gevolgen hebben : onvoldoende voorbereiding nefast Correcte regeling van de eigendom. Ook de overdracht van eigendom kan conflicten veroorzaken. evenwicht tussen een gelijke behandeling van de kinderen, een gepaste verdeling van de zeggenschap en de bestuurbaarheid.
10. Onvoldoende financiering Hoe kan een interne of externe verkoop gefinancierd worden? intern : broers en zussen kopen elkaar uit Financiering groei volgens strategisch plan
11. Juridisch fiscale structuur Sluitstuk van de oplossing Alle elementen voor oplossing komen hierin samen Gespecialiseerde aanpak nodig Besteed voldoende aandacht aan de financiële en de juridisch-fiscale aspecten bij de overdracht van het familiebedrijf. Finale doel moet duidelijk zijn Techniek in functie van resultaat en niet omgekeerd
12. Gebrekkige communicatie Slechte communicatie leidt tot veel misverstanden en verkeerde verwachtingen bij familieleden, medewerkers, klanten, leveranciers,. Zorg voor een goede communicatie en goede afspraken. Problemen voorkomen is beter dan genezen.
DEUGDELIJK BESTUUR IN EEN FAMILIAAL BEDRIJF Jos THYS UNIZO Ondernemersforum
Op een dag zal alles van jou zijn mijn zoon. Op voorwaarde dat ik mijn vader ooit zover krijg om het aan mij te geven.
DOELSTELLINGEN FAMILIE Financieel Continuïteit familiebedrijf Opleiding Samenhorigheid Rol in de gemeenschap
FAMILIEWAARDEN Integriteit Persoonlijke groei Ondernemerschap Vertrouwen Reputatie Langetermijnvisie Ethisch handelen Openheid Zelfbedruipend Verantwoordelijkheidszin Team spirit Uitmuntendheid Eerlijkheid loyaliteit Vorming Respect Maatschappelijke gerichtheid.
FAMILIALE AANDEELHOUDERS Stabiel LT objectief Paraat bij moeilijkheden Faire return Belang van alle stakeholders
ROL FAMILIE Waarden bepalen Financiële doelstellingen Raad van bestuur benoemen Vorming familieleden Familiale spelregels
FAMILIECHARTER Waarden en visie Doel van het bedrijf Leiding van het bedrijf Eigendom, stemrecht en opbrengsten Rol van familie en externen in het bedrijf Communicatie in de familie Opvolging Familieforum Conflict Vorming Wijzigingen
UITWERKEN FAMILIECHARTER Bewustwording Voorbereidingsfase Hulp van extern begeleider Discussiefase Ontwerpfase Definitief akkoord Uitwerkingsfase
Familieforum Businessplan Opvolgingsregeling Toekomststrategie Financiële informatie Gezamenlijke activiteiten Betrokkenheid volgende generatie Ontspannen sfeer Familie adviseurs : professionele begeleiding
VOORZITTER FAMILIEFORUM Aanvang extern raadgever Periodieke rotatie tussen familietakken Rol : Regelmatig bijeenroepen Voorbereiding agenda Tijdig uitnodigen Transparante besluitvorming + uitvoering Goede communicatie Flexibel gebruik subgroepen
AANDEELHOUDERSOVEREENKOMST Vrije overdracht aandelen Voorkooprecht Goedkeuringsclausule Prijsbepaling Intern Extern Waarderingscriteria Volgrecht Stemrecht (delicaat)
Code Buysse Visie en Missie Externe adviseurs Actieve raad van bestuur Performant management Betrokken aandeelhouders Externe controle Aandeelhoudersovereenkomst Publicatie
Hoe implementeren Doe het zelf Bestaande dienstverleners Specialisten
Doe het zelf Met behulp van de Code (zie infomap) De Unizo instrumenten Scan Behoorlijk Bestuur Toetsingslijsten Code Buysse Handleiding Raad van Advies Contract
Bestaande raadgevers Revisoren Accountants Belastingconsulenten Boekhouders Fiscalisten Notaris Zij zullen in de toekomst meer aandacht besteden aan de implementatie bij hun klanten
Specialisten Team van 16 corporate governance specialisten Analyse en ondersteuning Deminor Guberna Corgo-Acerta
Rol governance in de overdracht Betrokkenheid van externen in raad van bestuur of advies => goed klankbord voor belangrijke beslissingen Welke aandachtspunten zijn van belang Juiste vragen stellen Toekomst voorbereiden
Familiale overdracht Code Buysse Creëert kader Zorgt voor continuïteit Elkeen de juiste opdracht Familie Tijd en energie uittrekken Goede communicatie Transparantie
Conclusie Code werkt als je ze goed en verstandig toepast Alles hangt af van mensen en begeleiding Revisor en accountant spelen een belangrijke rol
Ondersteuning vanuit Vlaamse overheid Familiale overdracht staat zeer hoog op de agenda van de Vlaamse overheid. Veel initiatieven rond bewustmaking, informatie, begeleiding en structuur zowel naar inhoud ook financiële tegemoetkoming Het Agentschap Ondernemen vormt samen met het Stakeholdersplatform een belangrijke draaischijf voor de uitwisseling van informatie en de organisatie van activiteiten.
Ondersteuning door specialisten Voor vele Families zijn de specialisten van levensbelang voor de continuïteit. Zij zullen vanuit hun expertise de Familie oplossingen aanreiken voor het doel dat de Familie zichzelf heeft gesteld. Zij blijven de kern van de onderneming en het ondernemerschap. Door het op een verstandige en goed voorbereide wijze door te geven aan de volgende generatie Bank van Breda, Greenille, Ernst&Young en SD Worx. kunnen elk op hun terrein meerwaarde afleveren aan het bedrijf, de Familie en ook aan ons Competence Center. Hun ervaring is van zeer waardevol.
Toekomst overdracht Familiebedrijven Door sensibilisering en opleiding zullen heel wat Familiebedrijven de valkuilen kunnen vermijden. Hierdoor zullen zowel de tewerkstelling als de ekonomische activiteit een verdere toekomst tegemoet gaan. Indien jullie nog vragen hebben steeds welkom in ons Competence center Jos.Thys@ams.ac.be Hun toekomst ligt in uw handen!