Door Klaas Ybema en Harm Zijlstra WORKUM / HEERENVEEN, 21 februari 2009 Met opnieuw een hoog jaargemiddelde, bestaat nu de top-18 van warmste jaren in De Bilt (vanaf 1901) uit jaren na 1987. Alleen 1991, 1993 en 1996 ontbreken in deze indrukwekkende lijst. In 2008 lag het zwaartepunt van de warmte in de eerste helft van het jaar, met name januari, februari en mei. 2008 was ook opvallend zonnig. In het noordwesten van het land scheen de zon meer dan 2000 uren, ook daar is dat zeldzaam. Ook qua neerslag werd de trend van de laatste decennia gevolgd: vaak te nat. Tot ongenoegen van velen, was dat vooral ook het geval in de hoog juli-augustus. Temperatuur De gemiddelde etmaaltemperatuur in De Bilt was 10.6 C tegen normaal 9.8. Zie ook tabel 2 en figuur 1 en 2. Tabel 1. Warmste kalenderjaren (De Bilt; 1901-nu) 2007, 2006 11.2 1990, 1999, 2000 10.9 2002 10.8 1989, 2005 10.7 2008, 1994 10.6 1992 10.5 1995, 1998, 2001 10.4 1988, 1997, 2003, 2004 10.3 Het kalenderjaar in De Bilt haalde een gedeelde 9 e plaats, zie tabel 1. In het noorden was de afwijking nog wat groter: Eelde 10.1 (+1.1), de 5 e plaats sinds 1901. Het gemiddeld maximum van De Bilt was 14.6 C tegen normaal 13.7. Landelijk liep dit uiteen van 13.1 C te Hoorn-Terschelling tot 14.9 te Arcen. Van de VWK stations berekende Neede (ST) het hoogste jaargemiddelde met 15.8. Het gemiddeld minimum bedroeg in De Bilt 6.4 C, normaal 5.7 C Landelijk varieerde dit cijfer van 5.3 C te Eerbeek tot 8.7 te Vlissingen. Tabel 2. Temperatuur (De Bilt) jaar (normaal) gem. Temperatuur 5.1 10.2 17.3 10.2 10.6 9.8 max. 20+ 21 67 7 95 77 max. 25+ 9 16 1 26 22 max. 30+ 1 1 3 min. < 0 28 17 9 55 59 min <= -5 4 6 12 min <= -10 0 0 3 max < 0 2 3 9 Tabel 3. Temperatuur (extremen) > maximum (maand) < minimum (maand) 15.2 (02) Boyl / Twente-vv -10.9 (12) Eerbeek 28.5 (05) Hoek van Holland -7.0 (03) Twente-vv 34.3 (07) Eelde 1.4 (06) Twente-vv 27.3 (09) Maastricht-vv -7.2 (11) Deelen De Bilt had 55 etmalen met vorst, tegen normaal 59. De beste maanden qua vorstdagen waren april en december met een landgemiddelde van respectievelijk 6.3 (+1.9) en 15.0 (+4.2). De verdeling over het land is te zien in figuur 3. De Bilt noteerde 6 dagen met matige vorst, tegen 12 normaal. December was de beste maand een landgemiddelde van 3.1. Ook het aantal ijsdagen (De Bilt 3, tegen 9 normaal) was bescheiden, zie figuur 4. Eerbeek had met -12.6 de laagste temperatuur van het jaar, zie ook tabel 3. Vlissingen kwam niet lager dan -3.8 C. Het aantal twintigers was aan de hoge kant, zie figuur 5. De beste maanden met 20+ etmalen waren mei met een landgemiddelde van 17.5 (+9.5) en augustus met 22.4 (+2.0). Door het ontbreken van langere perioden met stabiel s weer, was het aantal dagen van 25 graden of hoger vrijwel normaal (figuur 6).
Fig. 1 Gemiddelde temperatuur Gemiddeld 10.4 Normaal 9.6 Vlissingen 11.2 Winsum 9.8 Fig. 2 Afwijking temperatuur Gemiddeld +0.8 Lauwersoog +1.2 Volkel / Woensdrecht +0.5 Fig. 3 Aantal vorstdagen Gemiddeld 49 Normaal 56 Volkel 70 Vlissingen 16 Fig. 4 Aantal ijsdagen Gemiddeld 2 Normaal 10 Lelystad 5 Plaatselijk zuidwesten 0 Fig. 5 Aantal dagen 20 graden Gemiddeld 86 Normaal 69 Arcen 111 Hoorn-Terschelling 52 Fig. 6 Aantal dagen 25 graden Gemiddeld 21 Normaal 20 Twente-vv 33 Hoorn-Terschelling 4 Het aantal tropische dagen lag landelijk onder normaal. In het Nieuw- Beerta kwam het tot 5 dagen. Het landgemiddelde was slechts 1.5 (- 1.5); deze eeuw alleen lager in 2007 (1.2). Vlieland was qua maximum het koelst met een hoogste van 28.6. De laatste tropische dag was daar op 13 augustus 1997 (30.5). Luchtdruk De luchtdruk in De Bilt was gemiddeld 1014.6 hpa (-0.9). Dit liep landelijk uiteen van 1014.6 (-1.2) op Vlieland en Terschelling tot 1015.4 (-0.8) te Maastricht-vv. De uiterste uurwaarden in De Bilt waren 975.9 (10 maart) en 1046.7 (16 februari). Wind De landgemiddelde windsnelheid bedroeg 4.6 m/s (-0.1). De uitersten waren Arcen met 3.1 m/s en Vlieland met 8.3 m/s. De gemiddelde luchtverplaatsing bedroeg 2.1 m/s uit het zuidwesten, normaal 1.4 m/s uit dezelfde richting.
Fig. 7 Uren zon Gemiddeld 1774 Normaal 1537 Hoorn-Terschelling 2018 Arcen 1608 Fig. 8 Afwijking zon Gemiddeld +237 De Kooy +360 Arcen +159 Fig. 9 Dagen onweer Gemiddeld 31 Normaal 25 Schiphol, Groot-Ammers 39 Roodeschool 16 Tabel 4. Zonneschijn De Bilt aantal uren / zonloze dagen 249 (+75) 24 (-12) 561 (+85) 3 (-9) 578 (+3) 4 (-1) 334 (+37) 17 (-1) jaar 1735 (+213) 46 (-24) Tabel 5. Zonneschijn (extremen) > aantal uren 310 Vlissingen 690 Hoorn-Terschelling 702 De Kooy 372 Wilhelminadorp < aantal uren 178 Nieuw-Beerta 524 Maastricht-vv 534 Arcen 295 Eelde Zonneschijn en straling De Bilt berekende 1623 uren zon, 213 uren meer dan normaal en een 13 e plaats sinds 1901. Landelijk scheen de zon 1774 uur, zie figuur 7. De beste maanden waren mei met een landelijk gemiddelde van 273 uren (+65), en december met 83 (+41). In december boekte Hoorn-Terschelling een landelijk record met 98 zonuren. Over het kalenderjaar was dit ook de zonnigste meetplaats met 2018 uur. De Kooy deed daar met 2007 uur nauwelijks voor onder. Het was daar na 1959, 1995 en 2003 het 4 e zonnigste jaar. De globale straling bedroeg in De Bilt 363.0 kj/cm 2 (normaal 349.5). Landelijk liep dit uiteen van 359.8 te Deelen tot 404.9 kj/cm 2 te De Kooy. Onweer Het aantal dagen met onweer in De Bilt bedroeg 37, tegen normaal 29. Landelijke koplopers waren Schiphol en Groot-Ammers met 39 onweersdagen. Het gemiddelde aantal per station bedroeg 31, tegen 25 normaal. Zie verder figuur 9. Ook het aantal dagen met ergens in Nederland onweer lag boven normaal. Er werden in totaal 122 genoteerd, tegen 106 normaal. Dit was het hoogste aantal sinds 2005 (135). Tabel 6. Onweer (extremen) > aantal dagen 6 Schiphol / Zaandam 12 Eerbeek 22 Eindhoven 10 Groot-Ammers Tabel 7. Dagen onweer Nederland 16 (+1) 35 (+9) 51 (+11) 24 (-2) Neerslag Alle vier seizoenen waren te nat, de het meest, zie tabel 11/12. Maart (117 mm, +53) en juli (118, +48) waren de natste maanden. Het droogst waren april (36, -9) en mei (37, -21). Relatief droogste maand was december met 44 mm, een tekort van 34. De maandsommen per plaats liepen uiteen van 6 mm te Vlieland in mei tot 272 te Nes-Ameland in augustus. Daar viel in de in 50 dagen (7 juli 25 augustus) 387 mm. Deze plaats had met 1162 mm ook de hoogste jaarsom (plaatselijk record). Tabel 8. Relatief natst / droogst Nes-Ameland Frl +331 De Cocksdorp NH +308 Oost-Vlieland Frl +281 Eerbeek Gel -74 Zwolle Ov -75 Almen Gel -92
Tabel 9. Natste en droogste plaatsen Nes-Ameland Frl 1162 De Cocksdorp NH 1109 Valkenburg ZH 1088 Vaals L 1080 Heiloo NH 1076 Oost-Vlieland Frl 1070 Dokkum Frl 1065 Castricum NH 1062 Ezumazijl Frl 1060 West-Terschelling Frl 1050 Leeuwarden Frl 1046 Hollum-Ameland Frl 1045 Duiven Gel 729 Lochem Gel 724 Gendringen Gel 723 Weert L 720 Roermond L 719 Oss NBr 717 Echt L 706 Denekamp Ov 705 Steenwijksmoer Dr 702 Deurne NBr 696 IJsselstein L 691 Almen Gel 674 De neerslagduur in De Bilt was 697 uren, normaal 624. Landelijk liep dit uiteen van 504 uren in Arcen (L) tot 709 in Berkhout (NH). Tabel 10. Districtsgemiddelden Waddeneilanden 1040 +245 Fryslân-vasteland 954 +154 Groningen 862 +69 Drente 889 +81 Overijssel 802 +12 Veluwe 909 +63 Oost-Gelderland 783 +11 Betuwe 819 +53 Utrecht 901 +89 Flevoland + IJsselmeer 875 +91 Noord-Holland (excl. Texel) 971 +154 Zuid-Holland 937 +112 Zeeland 858 +81 Westelijk Noord-Brabant 836 +37 Oostelijk Noord-Brabant 770 +14 Limburg-laag 763 +30 Limburg-hoog 937 +119 Nederland 882 +84 Fig. 10 Neerslag Gemiddeld 882 Normaal 797 Nes-Ameland 1162 Almen 674 Tabel 11. Neerslag jaar (normaal) Diversen Het aantal dagen met ergens in Nederland sneeuw was 40 tegen normaal 69. Het stationsgemiddelde was 19, normaal 24. Het benaderd weercijfer van De Bilt was vrijwel normaal met 6.0 (+0.1). Dit geldt ook voor het weerkwaliteitscijfer: 54.3 (+3.2) en de gemiddelde vochtigheid: 81% (-1). landgemiddelde 208 189 274 249 797 afwijking +16 +23 +72 +14 neerslagduur (De Bilt) 60 162 149 219 624 afwijking -8 +11 +35 +44 Tabel 12. Neerslag (extremen) > seizoensom < seizoensom > etmaalsom (maand) 279 Woold 131 Noordgouwe 41 (12) Zweelo 281 Vaals 117 Lemmer-Buma 46 (05) Zevenbergen 436 Nes-Ameland 175 Denekamp 77 (07) Nuland 451 De Cocksdorp 137 Sevenum 90 (10) De Kooy-AWS
JAAR 2008 Temperatuur max min Neerslag dagen Aantal dagen met Bedekking Weercijfer max gem min > max < max > min < min 20 25 ijsd. < 0-10 Tot. > etm 0.1 1 10 mi ha on nv sn sd > sn gem zl zo gem 1 9 De Bilt 14.6 10.6 6.3 31.2 7-2.8 12 20.1 7-8.7 12 95 26 3 55 0 881 38 9 199 132 23 95 37 104 17 3 46 6.0 Boyl BTR 14.2 6.4 33.0 7-4.4 12 19.7 7-10.0 12 85 24 3 49 1 979 41 11 202 146 28 38 20 25 77 23 3 2½ 5.5 Laaksum BTR 13.3 10.4 7.9 30.1 7-2.9 12 19.7 7-9.1 12 72 15 4 25 0 803 36 11 190 131 21 25 17 19 14 1 2 4.9 Leeuwarden-Z Str 14.0 10.5 7.1 32.9 7-2.0 12 19.6 7-8.4 12 83 24 4 43 0 937 35 10 201 147 23 23 28 21 23 2 2 4.5 Lemmer STR 13.8 10.1 6.8 31.3 7-4.1 12 19.3 7-9.6 12 78 19 3 47 0 908 39 11 216 145 24 66 21 23 66 24 6 2 5.2 40 27 5.5 10 22 Schettens VTR 13.6 10.3 7.1 30.8 7-2.3 12 19.6 7-9.6 12 73 16 1 39 0 909 37 7 216 155 25 46 11 30 86 18 1 2 Workum STr 14.2 7.8 32.4 7-2.2 12 19.6 7-8.9 12 98 27 4 26 0 895 37 11 201 149 23 32 22 28 15 1 3 4.8 5.9 4 15 Groningen-Beijum StR 14.0 10.2 7.0 33.2 7-4.2 12 19.4 8-7.9 12 92 25 3 37 0 875 34 7 236 148 23 22 26 20 20 4 2 Roodeschool VTR 13.4 7.1 32.8 7-3.2 12 19.3 8-7.6 12 73 21 4 33 0 935 51 8 204 147 20 30 24 16 59 24 4 2 5.1 5.9 1 12 Ten Post STR 14.0 6.8 32.7 7-4.9 12 19.4 7-8.5 12 81 25 4 46 0 850 34 7 231 153 21 38 21 18 93 20 7 2 5.3 5.9 10 36 Winsum VTR 13.6 9.8 6.5 32.4 7-4.2 12 19.1 7-8.8 12 74 4 48 0 894 32 11 217 146 23 57 26 20 82 25 5 2 Assen-N STR 15.1 7.1 33.7 7-4.7 12 19.8 7-8.5 12 101 35 3 33 0 920 37 11 201 142 22 27 18 20 23 4 Oosterhesselen STR 14.7 10.2 6.9 34.3 7-5.7 12 20.2 7-9.6 12 101 37 4 45 0 889 38 8 216 143 23 25 20 17 68 26 4 4 4.7 6.7 0 86 IJsselmuiden STR 14.7 10.6 7.3 34.7 7-4.2 12 20.0 7-8.4 12 101 32 3 36 0 868 35 7 207 147 21 33 21 31 37 20 4 2 4.7 Nijverdal STR 14.9 10.5 6.7 34.3 7-2.1 12 19.3 8-10.3 12 112 38 3 44 1 890 43 7 209 147 22 11 16 23 71 16 2 4 Borculo STR 14.7 10.8 6.9 33.1 7-1.9 12 20.1 7-9.8 12 103 32 3 49 0 788 40 6 200 141 20 29 7 24 60 16 6 7 5.1 6.8 1 88 Dichteren BTR 14.8 10.7 7.0 32.8 7-0.9 12 19.7 8-8.7 12 107 30 1 46 0 761 27 5 208 136 15 35 19 32 71 16 3 10 7.0 1 47 Eerbeek BTR 14.6 10.1 5.3 32.8 7-1.7 12 20.1 7-12.6 12 98 26 3 65 2 793 23 1 196 136 21 23 22 34 105 18 7 17 Groesbeek STR 14.6 10.4 6.6 32.0 7-0.5 12 19.5 7-9.2 12 108 31 3 54 0 867 27 7 217 146 22 45 26 25 82 19 8 9 4.7 6.3 6 54 t Harde STR 14.7 10.3 6.6 33.1 7-3.3 12 20.4 7-10.9 12 104 31 4 50 1 878 29 6 213 156 28 17 14 26 66 19 4.9 5.8 9 37 Hattemerbroek STR 14.7 10.5 6.9 33.4 7-4.0 1 20.8 7-11.6 12 102 29 4 50 1 760 26 7 208 138 17 25 18 23 71 15 6 3 5.0 6.2 2 39 Malden STR 14.6 7.0 32.2 7-1.3 12 20.7 7-9.0 12 108 28 4 54 0 783 30 5 203 139 21 14 15 22 18 9 7½ 4.9 6.3 4 58 Neede STr 15.8 11.1 7.4 35.6 7 0.4 12 20.3 8-9.5 12 127 53 0 39 0 852 196 157 23 28 15 29 17 54 19 6.1 9 42 Ruurlo STR 14.8 10.7 6.9 33.5 7-1.3 12 20.3 7-9.5 12 110 33 3 55 0 807 46 6 203 144 23 29 19 23 70 17 9 7 5.0 7.0 1 107 Woudenberg STr 14.6 10.3 6.7 31.6 7-3.1 12 20.3 7-8.9 12 95 28 1 50 0 985 32 3 229 158 24 18 24 24 60 23 6 8 5.5 5.7 9 40 Zaandam STR 15.0 11.3 8.3 31.0 7-1.7 12 19.9 7-5.5 12 104 30 3 19 0 911 35 11 211 135 28 15 26 34 22 5 3 4.7 Groot-Ammers BTR 14.5 10.5 7.0 29.7 7-2.7 12 19.5 7-8.3 12 94 25 4 51 0 816 37 11 221 145 18 18 18 39 72 13 1 6 5.1 6.1 4 37 Hoogvliet STR 14.7 8.6 30.3 7-1.3 12 19.8 7-5.7 12 87 24 1 15 0 992 59 8 220 149 30 10 23 19 19 13 3 4 Hendrik-Ido-Ambacht StR 14.8 7.8 30.6 7-2.4 12 19.3 7-7.1 12 99 25 4 26 0 903 32 11 206 145 22 11 26 18 21 Nieuwerkerk a/d IJssel STR 14.6 11.2 8.3 30.1 7-3.4 12 20.1 7-6.2 12 98 26 4 25 0 1002 58 8 220 148 27 11 19 19 48 15 3 3 Rozenburg STR 14.5 8.1 30.2 7-1.8 12 19.2 7-6.8 12 86 24 4 23 0 945 43 8 209 151 29 15 34 31 21 2 2 5.1 5.8 5 20 Berkel-Enschot STR 15.2 7.1 31.3-0.5 18.7-8.3 107 32 1 44 0 796 25 5 195 144 16 16 14 29 14 1 8 Fijnaart STR 14.7 7.3 31.5 7-1.5 12 18.5 8-7.0 12 99 26 1 28 0 851 38 8 193 136 23 18 18 24 50 12 3 5.4 Overloon BTR 14.9 10.7 6.8 32.5 7-0.5 12 20.6 7-8.7 12 110 34 4 42 0 744 35 6 194 185 20 42 15 29 73 18 3 8 4.9 6.5 0 9 Prinsenbeek STR 15.1 11.3 8.1 31.1 7-1.6 12 20.3 7-6.1 12 112 31 2 23 0 888 43 8 199 138 25 13 13 19 10 3 8 4.6 6.7 1 80 Zevenbergen STr 14.9 11.0 7.7 31.6 7-0.4 12 19.1 8-7.0 12 95 26 1 35 0 907 46 5 198 142 23 12 15 24 12 6.3 7 71 Montfort STR 15.2 10.5 6.7 33.6 7-0.2 12 19.4 7-9.1 12 111 37 1 53 0 658 42 8 194 127 16 22 7 20 15 3 8 Meteorologisch jaar: Winsum VTR 13.7 10.0 6.6 32.4 7-0.6 12 19.1 7-5.3 V 74 16 3 45 0 939 32 11 217 150 26 57 25 20 77 23 4 2 Sint Maarten STR 14.8 11.0 8.2 31.0 7-0.7 12 19.8 7-5.8 12 97 27 1 18 0 1044 54 10 207 144 33 20 24 10 25 15 0 4.5 5.8 4 25