Door Klaas Ybema en Harm Zijlstra WORKUM / HEERENVEEN, 20 oktober 2009

Transcriptie

1 Door Klaas Ybema en Harm Zijlstra WORKUM / HEERENVEEN, 20 oktober 2009 Veertig jaar geleden zou de afgelopen zomer tot de toppers zijn gerekend: slechts twee zomers (1911 en 1947) waren in de eerste zeventig jaar van de 20e eeuw warmer geweest. Sinds 1970 echter zijn er al elf zomers warmer verlopen en we zijn geneigd een gemiddelde van 17.4 C (De Bilt) a l niet meer bijzonder te noemen. We gaan het ervaren als een betrekkelijk gematigd seizoen, onvergelijkbaar immers met grote jongens als 2003 en De zomers uit het eerste decennium van de huidige eeuw zijn gemiddeld ruim één graad warmer dan uit het begin van de vorige eeuw. Zelfs al verzet je je ertegen, toch treedt gewenning op, zeker als zoals tijdens de afgelopen zomer het hoge gemiddelde meer wordt veroorzaakt door de afwezigheid van kou dan door veel extreme warmte. Behalve warm, was het seizoen zeer zonnig en qua neerslag vrijwel normaal na een natte juli en een droge augustus. Tevredenheid alom bij zowel boer als toerist. Het onweerde landelijk meer dan normaal en zomerstormen deden zich niet voor. Temperatuur Met gemiddeld 17.4 C bleef de zomer in De Bilt royaal buiten de top- 10 sinds 1901, maar in Vlissingen (17.8) en De Kooy (17.2) was het afgelopen seizoen goed voor een 9e respectievelijk 8e positie op die lijst. Vrijwel overal was het de warmste zomer sinds Zie figuur 1 en 2. De gemiddelde maximumtemperatuur varieerde van 20.3 C op de wadden tot 23.7 in Arcen. De Bilt kwam tot 22.4 C: precies een graad boven normaal. De gemiddelde minimumtemperatuur bedroeg daar 12.1 C tegen 11.6 normaal. Landelijk liep dit cijfer uiteen van 11.0 C in Hupsel en Twente-vv tot 14.6 in Vlissingen. Op 20 augustus werd in De Bilt de hoogste temperatuur bereikt; deze bedroeg 33.8 C. De laagste waarde van 4.5 C werd gemeten op 13 juni. Na een zomerse start volgde een tamelijk koele periode van 3 tot 22 juni, waarbij de maxima op de 4e en 5e rond 14 graden lagen en er op de 6e en 13e in het binnenland nog nachtvorst voorkwam. Twente-vv Tabel 1. Temperatuur (De Bilt) juni juli augustus zomer normaal gem. Temperatuur afwijking max max max Tabel 2. Temperatuur (extremen) > maximum (datum) < minimum (datum) juni 28.8 (30) Arcen / Eindhoven-Gr.B 0.9 (13) Twente-vv juli 31.8 (03) Arcen 7,7 (12) Winsum augustus 37.0 (20) Ell 5.8 (23) Eerbeek < maximum (datum) * = 0-24 UTC > minimum (datum) * = 0-24 UTC juni 12.7 (04) Lauwersoog * 17.8 (27) De Kooy * juli 15.6 (10) Heino * 19.3 (03) Eindhoven-Gr.B augustus 17.8 (29) Lauwersoog * 20.7 (20) Brielle noteerde vijf etmalen met vorst aan de grond. De laatste juniweek verliep zomers en zo bleef het tot de 6e juli. De rest van de hooimaand werd gekenmerkt door wisselvallig, maar overwegend vrij warm weer zonder uitschieters. De laagste temperatuur van de maand (7.7 C te Winsum) was in juli maar twee keer hoger geweest, voor het laatst gebeurde dat

2 Fig. 1 Gemiddelde etmaaltemperatuur Gemiddeld 17.3 Normaal 16.4 Maastricht-vv 17.9 Winsum 16.4 Fig. 2 Afwijking temperatuur Gemiddeld +0.9 Wijk aan Zee +1.4 Hoogeveen / Volkel +0.6 Fig. 3 Aantal dagen 20 graden Gemiddeld 66 Normaal 50 Arcen 80 Lauwersoog / Vlieland 53 Fig. 4 Aantal dagen 25 graden Gemiddeld 23 Normaal 17 Ell 36 Vlieland 4 Fig. 5 Aantal dagen 30 graden Gemiddeld 2.5 Normaal 2.9 Arcen 6 Plaatselijk noordwesten 0 Fig. 6 Warmtegetal Gemiddeld 73 Normaal 55 Maastricht-vv 112 Winsum 45 in 1988 (8.2 C te Kapellebrug). Met vrijwel voortdurend maxima boven de 20 bleef de zomer in augustus goed in vorm. Af en toe werd de zomerse grens (royaal) gepasseerd en op de 20e werd het extreem warm met een top van liefst 37.0 C in Ell (L). Deze waarde was sinds 1901 in augustus maar twee keer overschreden: in 1944 (landelijk record te Warnsveld) en in 2003 (37.8 C, Arcen). Voor heel wat meetreeksen vanaf 1951 was het de hoogste of op een na hoogste temperatuur ooit in augustus gemeten. In De Kooy (33.3 C) was het sinds 1901 maar een keer warmer geweest, ongeacht de maand! Dat was op 4 augustus 1990 (destijds 33.8). Tot het eind van augustus bleef het warmer dan normaal en dat resulteerde in een hoog aantal warme dagen. Arcen en Westdorpe noteerden zelfs alle 31 dagen als zodanig, wat voor het laatst was gebeurd in 2002 (Nieuw-Beerta) en daarvoor ook in augustus 2000 en

3 Fig. 7 Hoogste maximum 20 augustus Gemiddeld 33.8 Normaal (augustus) 29.4 Ell 37.0 Laaksum 27.3 Fig. 8 Uren zon Gemiddeld 714 Normaal 586 De Kooy 799 Arcen 629 Fig. 9 Afwijking zon Gemiddeld +128 Hoorn-Terschelling +162 Arcen was voorgekomen. Over de hele zomer kwam De Bilt tot 66 warme dagen tegen 55 normaal en 67 vorig jaar. Zie figuur 3. Ook het aantal zomerse dagen (25) lag daar flink boven het normale aantal van 18 en was sinds de topper van 2006 (37) niet meer zo hoog geweest. Zie figuur 4. Het aantal tropische dagen daarentegen bleef licht achter bij normaal. De Bilt noteerde er maar een tegen drie normaal: net zoveel als in beide voorgaande zomers. We moeten zelfs tot 1993 terug voor de eerste zomer zonder tropische dagen. Zie figuur 5. Behalve in het noordoosten lagen de warmtegetallen overal aanzienlijk boven die van Vooral de kustgebieden deden het relatief heel goed; De Kooy had zelfs een hogere waarde dan Eelde (57.4 tegen 52.7) en Vlissingen eindigde met 77.2 nog iets boven De Bilt (75.9). Voor De Bilt betekende dat een 22e plaats sinds Zie verder figuur 6. Door de bescheiden bijdrage van mei en september daalt de verlengde zomer met 77.7 naar een 27e positie. Het IJnsen zomergetal bedroeg 73 (normaal 58). Dit was de hoogste score sinds de recordzomer van 2006 (108) en een 15 e plaats sinds Ons eigen zomercijfer bedroeg 68 ( warm ), tegen normaal 56 en een 21 e positie vanaf Tabel 3. Zonneschijn (extremen) juni juli augustus juni juli augustus > aantal uren 292 De Kooy 274 Hoorn-Terschelling 259 Vlissingen < aantal uren 196 Arcen 205 Arcen 216 Heino / Lelystad Tabel 4. Zonneschijn De Bilt aantal uren / zonloze dagen juni 232 (+45) 0 (-2) juli 230 (+37) 0 (-1) augustus 226 (+34) 0 (-1) zomer 691 (+116) 0 (-5) Zonneschijn en straling Alle drie zomermaanden brachten meer zonneschijn dan normaal, zodat De Bilt met 691 zonuren een flink overschot kon noteren (normaal 575). Vanaf 1901 neemt het afgelopen seizoen daarmee een 13e plaats in. Op de andere hoofdstations was het zonnige karakter nog duidelijker: in Eelde en De Kooy (beide een 7e plaats) werd de zonnigste zomer sinds 1995 waargenomen en in Leeuwarden was het met 751 uren zon zelfs niet meer zo stralend geweest sinds de topper van Voor de Friese hoofdstad was dat goed voor een 6e plaats sinds Vlissingen deed het met een 5e plek sinds 1907 nog iets beter; ook daar was het sinds 1976 niet zo zonnig geweest; zie verder figuur 8 en 9. Lange, extreem zonnige tijdvakken deden zich niet voor, maar de zon scheen wel (bijna) iedere dag. De Bilt kende geen enkele zonloze dag en dat was eerder alleen gebeurd in de zomer van 2005, 1934 en Alleen in het noordoosten van het land kwam het tot 2 zonloze dagen, maar nergens waren het er meer. Het aantal heldere dagen ( 80% zon) varieerde van 5 in Arcen tot 17 in Stavoren en op Terschelling. De Bilt noteerde er 7 tegen 10 normaal. De globale straling was in De Bilt met kj/cm2 tegen normaal het hoogst sinds de zomer van 2003 (171). Onweer Landelijk onweerde het op 47 dagen tegen 40 normaal. Gemiddeld kwam het per station op 16 dagen tot onweer (normaal 12) en ook De Bilt zat met 19 onweersdagen boven de normaalwaarde (14). Daarvan waren er 11 afkomstig uit de julimaand, die landelijk met 22 onweersdagen het

4 Fig. 10 Aantal dagen onweer Gemiddeld 10 Normaal 12 Twente-vv 24 Sluis 6 hoogst scoorde sinds juli 1988 (ook 22). Twente-vv evenaarde met 14 onweersdagen in juli het landelijk record uit 1957 van De Bilt. Zie ook figuur 10. Uitgebreide onweerssituaties deden zich voor 16 en 27 juni, op 3, 5, 6, 7, 17, 19, 21, 24 en 30 juli en op 20 en 28 augustus. Hagelschade ontstond tijdens buien op 16 juni (rivierengebied) en 20 augustus (omgeving Bolsward). Vooral op 27 juni en 3 juli kwam het lokaal tot wolkbreuken. Tabel 5. Onweer (extremen) juni juli augustus zomer > aantal dagen 7 Eindhoven-vv 14 Twente-vv 5 Diverse plaatsen 24 Twente-vv Tabel 6. Dagen onweer Nederland juni 15 (+1) juli 22 (+9) augustus 10 (-3) zomer 47 (+7) Wind Juli verliep winderiger dan normaal, maar de rest van de zomer was het rustiger, zodat de gemiddelde windsnelheid zowel in De Kooy (5.2 m/s) als in Vlissingen (5.5 m/s) precies op normaal uitkomt. Het winderigst was het zoals steeds op Vlieland met gemiddeld 7.2 m/s en 8 dagen waarop minstens windkracht 7 werd gemeten. Het laagste gemiddelde is afkomstig van Arcen en bedraagt slechts 2.2 m/s. Op 10 juli noteerde Vlieland een windstoot van 22 m/s en op 28 augustus werd daar een uitschieter van 25 m/s gemeten. In juni kwam de wind overheersend uit noordwest tot noordoost, juli was in hoge mate op het zuidwesten georiënteerd en in iets mindere mate geldt dat ook voor augustus. De conclusie lijkt dan ook gerechtvaardigd dat het tegenwoordig te warm is bij elke windrichting en dat, als dit circulatiepatroon zich een halve eeuw geleden had voorgedaan, we een koele zomer zouden hebben meegemaakt! De gemiddelde luchtverplaatsing bedroeg 1.6 m/s uit westzuidwest tegen normaal 1.3 m/s uit west. Luchtdruk De landelijk gemiddelde luchtdruk bedroeg hpa tegen normaal. Het verschil tussen Vlieland (1014.8) en Maastricht (1015.8) was gering. De kleine negatieve afwijking komt op rekening van de julimaand (landelijk 3.4 hpa); de druk in de beide andere maanden lag dichtbij normaal. De hoogste druk in De Bilt werd gemeten op 22 juni en bedroeg hpa; een dag later werd met een gemiddelde van hpa een datumrecord geboekt. De laagste druk werd daar gemeten op 6 juni en bedroeg hpa. Een tamelijk vlak verloop dus. Neerslag Zowel voor De Bilt (207 mm tegen 200 normaal) als landelijk (209 tegen 203 mm) geldt dat de zomerneerslag normaal was. Toch waren er aanzienlijke verschillen. Het droogst was het (noord)westelijk kustgebied, waar lokaal minder dan 120 mm viel. De Kooy-AWS haalde zelfs de 100 mm niet (99.2). Daar tegenover staan natte regio s plaatselijk in het oosten van het land, waar meer dan 300 mm viel. Door het buiige karakter van de Tabel 7. Grootste etmaalsommen 28-6 Venlo 64 10h 3-7 Wanssum (r) 75 20h 4-7 Siebengewald 78 10h 4-7 Apeldoorn 75 10h 4-7 Elburg 74 10h 4-7 Vaassen 68 10h 8-7 Emmeloord (r) h 8-7 Emmeloord 72 10h 8-8 Noordbroek 68 20h neerslag konden de verschillen over korte afstand nogal groot zijn (fig. 11). Juni verliep aan de droge kant; het leeuwendeel van de neerslag viel in de periode 8 12 juni en plaatselijk plensde het op de 27e. Juli verliep over de hele linie nat en vooral op de 4e en de 8e werden plaatselijk grote hoeveelheden afgetapt, zie tabel 7. Een maandsom van 211 mm te Elburg ziet er niet alledaags uit, maar het opmerkelijke is dat deze hoeveelheid recentelijk werd overschreden in juli 2000, 2005, 2007 en 2008! Augustus verliep belangrijk te droog. De 11 mm van Westkapelle was voor het laatst in 2003 onderschreden; destijds viel er 3 mm in Vilsteren. Van 25 juli tot en met 4 oktober (72 dagen) viel er in Vlissingen-AWS slechts 30 mm. Het aantal dagen zonder meetbare neerslag bedroeg in De Bilt 49 (51 normaal). Landelijk varieerde dit van 61 te Hoek v Holland / Steenbergen tot 35 in Voorthuizen en Hulshorst. Op landelijk gemiddeld 33 dagen Tabel 8. Natste en droogste plaatsen Apeldoorn Gel 343 Vaassen Gel 331 Elburg Gel 312 Enschede Ov 312 t Harde Gel 310 Eerbeek Gel 306 IJsselmuiden Ov 299 Siebengewald L 298 Twente-vv Ov 296 Hellendoorn Ov 289 Tubbergen Ov 285 Oldebroek Gel 282 Sint Maarten NH 124 Wijk aan Zee NH 124 Schagen NH 123 Callantsoog NH 121 De Koog NH 120 Vrouwenpolder Z 119 Den Burg NH 118 Castricum NH 116 Westkapelle Z 115 Bergen NH 109 De Kooy NH 107 Petten NH 106

5 Tabel 9. Relatief natst / droogst Vaassen Gel +121 Apeldoorn Gel +120 Elburg Gel +110 Castricum NH -70 Vrouwenpolder Z -75 Bergen NH -76 viel er 1 mm of meer. De Bilt telde er 32. Op 6 dagen, zowel in De Bilt als landelijk, werd de 10 mm overschreden en dat is normaal. Plaatselijk aan de kust was er slechts 1 zo n dag, maar dit liep op tot 12 in Appelscha en Ruinerwold. De neerslagduur liep uiteen van ruim 122 uur in Twente-vv tot 65 uur in De Kooy. De Bilt bleef met 100 uur iets achter bij normaal (114). Tabel 10. Districtsgemiddelden Waddeneilanden Fryslân-vasteland Groningen Drente Overijssel Veluwe Oost-Gelderland Betuwe Utrecht Flevoland + IJsselmeer Noord-Holland (excl. Texel) Zuid-Holland Zeeland Westelijk Noord-Brabant Oostelijk Noord-Brabant Limburg-laag Limburg-hoog Nederland Diversen De gemiddelde luchtvochtigheid bedroeg in De Bilt 75 % tegen 78 % normaal. Op 15 dagen kwam het in De Bilt tot mist bij een landelijk gemiddelde van 10. De Kooy noteerde slechts 4 mistdagen en de 29 van Twente-vv noteren we fronsend. De gemiddelde watertemperatuur bij Den Helder werd berekend op 17.7 C, iets hoger dan normaal (17.1). In De Bilt werden 24 ADS-dagen vastgesteld tegen normaal 19 en ook het weercijfer (6.6 tegen 6.4) en de weerkwaliteit (66.3 tegen 62.7) lagen boven normaal. Alweer een mooie zomer dus. Bestaan ze eigenlijk nog, koele zomers? Fig. 11 Neerslag Gemiddeld 209 Normaal 203 Apeldoorn 343 Petten 106 Tabel 11. Neerslag juni juli augustus zomer normaal landgemiddelde Afwijking neerslagduur (De Bilt) Afwijking Tabel 12. Neerslag (extremen) > maandsom < maandsom > etmaalsom (datum) juni 128 Eerbeek 25 Kolhorn 64 (28) Venlo juli 211 Elburg 54 Westkapelle 78 (04) Siebengewald augustus 107 Noordbroek 11 Westkapelle 68 (08) Noordbroek

6 ZOMER 2009 Temperatuur max warmte Neerslag dagen Aantal dagen Bedekking Weercijfer max gem min > max < max > min < min get. Tot. > etm mi ha on nv gem zl zo gem 1 9 De Bilt Boyl BTR Britsum STR V Laaksum BTR Leeuwarden-Zuiderburen Str Lemmer STR Schettens VTR Workum STr Delfzijl StR Groningen-Beijum StR Ten Post STR Winsum VTR Assen-N STR Oosterhesselen STR IJsselmuiden STR Markelo BTR Nijverdal STR Borculo STR Dichteren BTR Eerbeek BTR Groesbeek STR t Harde STR Hattemerbroek STR Malden STR Ruurlo STR Bilthoven-N STR Woudenberg BTR Sint Maarten STR Zaandam STR Groot-Ammers BTR Hardinxveld-Giessendam StR Hendrik-Ido-Ambacht StR Honselersdijk STR Hoogvliet STR Nieuwerkerk a/d IJssel STR Rozenburg STR Sluis Str Berkel-Enschot STR Overloon BTR Prinsenbeek STR Zevenbergen STr Montfort STR