Tabel 1. Temperatuur (De Bilt) Tabel 2. Temperatuur (extremen)

Transcriptie

1 Seizoenoverzicht WINTER 2006 Door Klaas Ybema en Harm Zijlstra WORKUM / HEERENVEEN, 22 april 2006 De winter van de gemiste kansen, de winter van net niet. Als de wind de oosthoek opzocht en dat gebeurde redelijk frequent dan was net de Oost-Europese kou verdwenen en als de kou er was, dan zat de wind weer in de verkeerde hoek. En zo moesten we verlangend en gefrustreerd toekijken hoe de diepvrieskou wel Midden-Europa veroverde, maar nooit echt westwaarts wist door te stoten. De invloed van hogedrukgebieden vertaalde zich in een winter die zonnig, droog en uitzonderlijk rustig verliep. Daarbij was het aan de koude kant, maar wat koop je voor een laag gemiddelde, als ijsdagen praktisch uitblijven en het weliswaar vaak, maar nooit veel vriest? Wie zijn schaatsen na drie jaar zolderverblijf had teruggevonden, moest wel heel snel naar de ijsbaan, wilde de dooi hem niet inhalen. Opvallender echter dan het gebrek aan kou, was eigenlijk het gebrek aan zacht weer. Vooral in het zuiden van het land gaf dat aan deze mislukte winter toch een bijzonder tintje. Temperatuur Over het hele land was de winter gemiddeld een halve graad te koud. In het noordwesten was van een negatieve afwijking nauwelijks sprake, maar in het zuidoosten bleef de winter ruim een graad bij normaal achter. In Maastricht was het zelfs de koudste winter sinds 1997 (1.8 C) en was het belangrijk kouder dan in 2003 (2.6). In Eelde daarentegen verliep de winter drie jaar geleden aanzienlijk kouder (toen 1.0 tegen 2.2 nu). Behalve voor het zuidoosten geldt, dat het afgelopen seizoen het koudste was sinds De Bilt kwam tot 2.8 C tegen 3.2 normaal. De gemiddelde maximum temperatuur bedroeg daar 5.3 C (normaal 5.9): de laagste waarde sinds 1997 (4.6). Het gemiddelde minimum kwam uit op 0.2 C (normaal 0.4), wat in 2003 met -0.9 aanzienlijk lager lag. Dat het kwik weinig uitschieters kende, blijkt duidelijk uit de cijfers. De hoogste temperatuur in De Bilt, 10.5 C, was sinds de winter van 1970 niet zo laag geweest. Tegelijk was het laagste minimum, 7.0 C, op één na (2002) de hoogste van de laatste vijftien jaar. Het hoogste minimum, 6.8 C, was ook sinds 1970 (5.5) niet meer zo laag geweest. In 1977 en Tabel 1. Temperatuur (De Bilt) winter normaal gem. Temperatuur afwijking min. < min min max. < Tabel 2. Temperatuur (extremen) > maximum (datum) < minimum (datum) 10.5 (16) Hoek v Holl. / Vlissingen -9.0 (29) Ten Post 10.5 (20) Nijnsel -9.9 (29) Eerbeek / Nieuw-Beerta 11.5 (15) Westdorpe/ Woensdrecht -7.9 (27) Nieuw-Beerta < maximum (datum) * = 0-24 UTC > minimum (datum) * = 0-24 UTC -2.5 (29) Vijlen 8.2 (23) Brielle -2.8 (27) Vijlen 6.1 (20) Brielle -3.6 (02) Ell * 6.3 (07) Berkhout * 1991 werd overigens dezelfde waarde gemeten. In Maastricht werd over de drie wintermaanden geen hogere temperatuur gemeten dan 9.8 C, een record! Het oude record dateerde van 1904 met een wintermaximum van 10.7 C. Minstens zo opmerkelijk is de uitzonderlijk lange periode dat het kwik in Maastricht onder de 10 graden bleef: van 14 november tot en met 23 maart, dat is 130 dagen. Een unicum voor dat station! Tot de Kerst verliep normaal tot iets aan de zachte kant, daarna kwam het eerste wintertje tot oudejaarsdag. Januari gaf wel veel vorstdagen, maar meer dan een kat kon het ijs zelden dragen. In het laatste deel van de maand stelde de vorst wat meer voor; de derde decade

2 Fig. 1 Gemiddelde etmaaltemperatuur Gemiddeld 2.6 Normaal 3.1 Hoek v Holl. / Vlissingen 3.8 Vijlen 1.6 Fig. 2 Afwijking temperatuur Gemiddeld -0.5 Vlieland 0.0 Ell / Maastricht-vv -1.1 Fig. 3 Aantal ijsdagen Gemiddeld 5 Normaal 9 Plaatselijk zuidoosten 9 Plaatselijk kust 0 Fig. 4 Aantal vorstdagen Gemiddeld 45 Normaal 36 Heino 57 Vlieland 20 Fig. 5 Aantal dagen matige vorst Gemiddeld 7 Normaal 10 Maastricht-vv 13 Plaatselijk Zeeland 0 Fig. 6 Koudegetal (Hellmann) Gemiddeld 24 Normaal 60 Vijlen 51 Vlissingen 5 was in De Bilt het koudst sinds 1996 en in Maastricht waren er sinds 1951 maar vier overeenkomstige periodes kouder. Februari blonk uit in halfslachtigheid en toen het in de laatste decade weer begon te vriezen, was het te laat. Dat maart nog strenge vorst opleverde, is aardig voor de statistiek, maar maakt het winterse falen alleen maar zuurder. Het aantal vorstdagen varieerde van 57 in Heino tot 20 op Vlieland; De Bilt noteerde er 42 tegen 38 normaal en 47 in de winter van Het aantal ijsdagen lag alleen in Limburg rond normaal, maar bleef overal elders flink achter. De Bilt hield het bij 3. Ook matige vorst was schaars; langs de kust kwam dat vrijwel niet voor, De Bilt noteerde 6 zulke etmalen en alleen in het binnenland lag dat cijfer boven de tien. Strenge vorst bleef helemaal uit; zelfs Eerbeek bleef bij min 9.9 C steken. Het was sinds de winter van 1989 niet meer voorgekomen dat er nergens in ons land strenge vorst werd

3 hpa tegen normaal. In de winter van 2005 was de gemiddelde druk daar nog 0.3 hpa hoger. December gaf een kleine positieve afwijking en een even grote negatieve, zodat de doorslag gaf. Met in De Bilt hpa gaf deze maand de hoogste druk sinds de recordmaand van 1992 (1030.3); sinds 1901 was dit goed voor een negende positie. De hoogste luchtdruk werd in De Bilt gemeten op 10 : hpa, de hoogste winterwaarde in negen jaar. De laagste druk bedroeg daar hpa op 16. Fig. 7 Uren zon Gemiddeld 196 Normaal 170 Vlissingen 243 Lauwersoog 157 Tabel 3. Zonneschijn (extremen) > aantal uren 79 Wijk aan Zee 121 Maastricht-vv 64 Hoek van Holland < aantal uren 36 Maastricht-vv 66 Eelde 37 Eindhoven Tabel 4. Zonneschijn De Bilt aantal uren / zonloze dagen 64 (+20) 7 (-7) 89 (+36) 9 (-4) 54 (-25) 11 (+3) winter 207 (+32) 27 (-9) waargenomen! De koudegetallen zijn genadeloos: deze winter was een slappe hap. De Bilt haalde met 31.5 (Hellmann, novmrt) het niveau van vorig jaar niet eens, wat trouwens ook geldt voor Vlissingen. Elders lag dit cijfer op het hoogste niveau sinds Maar wat is hoog? Voor de Hellmann koudegetallen van de winter, zie figuur 6. Het IJnsen wintergetal was 14.0 (normaal 17,6). Het was daarmee de 9 e winter op rij die onder normaal scoorde. Fig. 8 Afwijking zon Gemiddeld +26 Vlissingen +61 Lauwersoog -13 Zonneschijn en straling De zon scheen in De Bilt 207 uren tegen 174 normaal. De trend naar zonniger winters wordt daarmee voortgezet; vorig jaar was het met 234 zonuren nog zonniger. December gaf al een klein overschot, maar was ronduit zonnig. In De Bilt was het met bijna 89 uren de zonnigste louwmaand sinds 1996 en Maastricht boekte met 121 zonuren een landelijk record! Vlissingen boekte een jaar eerder 112. Een heel verschil met, die de somberste werd sinds De eerste twee decades kwamen in Eelde niet verder dan 19 uren zon. Het aantal zonloze dagen varieerde landelijk van 37 in Nieuw-Beerta tot 20 in Vlissingen; De Bilt noteerde er 27 tegen 36 normaal. Het aantal heldere dagen met 80 % of meer zon bedroeg in De Bilt 10, normaal 6 (in 2003 liefst 20). De globale straling was in De Bilt met 24.4 kj/cm2 het laagst sinds de winter van Zeer extreme dagwaarden deden zich niet voor. Luchtdruk De gemiddelde luchtdruk varieerde van hpa op Vlieland tot in Maastricht. De Bilt berekende Onweer Het kwam in ons land tot 12 onweersdagen tegen 14 normaal. Het ging meest om incidenteel onweer en nergens werden meer dan 4 onweersdagen geteld. De Bilt noteerde er één. Dat was voor het laatst in 1996 minder (nul dus). Opmerkelijk was het totaal ontbreken van onweer in, wat sinds 1997 niet meer was voorgekomen. Het meest uitgebreid was het onweer op 17 en 8. Tabel 5. Onweer (extremen) > aantal dagen 2 Plaatselijk 0 3 Maastricht-vv winter 4 Maastricht-vv Tabel 6. Dagen onweer Nederland winter 12-2 Wind Het was een bijzonder rustige winter zonder zware stormen. De hoogste uitschieters bedroegen 27 m/s op Vlieland op 16 en 17 en op 9. Gemiddeld kwam De Kooy niet verder dan 5.5 m/s tegen 6.8 normaal, waarmee alleen de winters van 1917 en 1933 nog rustiger waren. Vlissingen evenaarde met slechts 5.7 m/s (normaal 7.3) zelfs het laagterecord van de winter van 1964!

4 Landelijk liep dit cijfer uiteen van 7.7 m/s op Vlieland tot 3.2 m/s te Arcen. Het landgemiddelde bedroeg 4.4 m/s tegen normaal 5.3 m/s. In was de wind overheersend zuidwest, in oost tot zuidoost en kende zowel een zuidwestelijke als een noordoostelijke periode. Dit resulteert in een gemiddelde luchtverplaatsing van 0.6 m/s uit het zuiden tegen normaal 2.2 m/s uit zuidwest. mm gemeten en alleen in 1933 en 1964 lag dit cijfer nog lager. Februari was in het noorden aan de droge kant, maar in het zuidoosten te nat. Het verschil werd gemaakt in de tweede decade, toen plaatselijk meer dan 50 mm viel (Philippine, Z, 62 mm), terwijl in het noordoosten de droogte eigenlijk voortduurde (Woltersum, Gr, 7 mm). Extreem natte en langdurige regenloze perioden deden zich in de winter niet voor. Sneeuw In totaal werden in ons land 41 dagen met sneeuwval geteld tegen 40 normaal en 42 vorig jaar. Op acht dagen betrof het een waarneming van slechts één station. Het stationsgemiddelde bedroeg 15.6 sneeuwdagen, wat normaal is. De Bilt noteerde 18 dagen met sneeuwval tegen 17 normaal. In totaal werd op 24 dagen ergens in ons land een sneeuwdek gemeten. In het Limburgse heuvelland was dat te Tabel 7. Aantal dagen sneeuw Landelijk / De Bilt 10 (-3) 9 (+4) 10 (-6) 3 (-3) 21 (+7) 6 (0) winter 41 (-3) 18 (+1) Tabel 8. Sneeuw (extremen) winter > aantal sneeuwdagen 10 Eelde / Groningen-Beij. 6 Oosterhesselen 16 Vijlen 29 Vijlen Tabel 9. Sneeuw (extremen) winter > aantal sneeuwdekdagen 11 Eerbeek 5 Maastricht-vv 6 Delfzijl 17 Vijlen Tabel 10. Sneeuw (extremen) > sneeuwhoogte 20 (31) Ulrum 1 (26) Plaatselijk L / Ov 12 (28) Vaalserberg Fig. 9 Aantal sneeuwdagen Gemiddeld 16 Normaal 16 Vijlen 29 Plaatselijk kust 10 Vijlen op 17 dagen het geval. Die plaats kwam ook tot de meeste sneeuwdagen, namelijk 29. De mooiste sneeuwsituaties deden zich voor aan het eind van. In Ulrum lag op oudejaarsdag maximaal 20 cm. In stelde de sneeuw weinig voor. Op de laatste dag werd 12 cm sneeuw gemeten op de Vaalserberg. Neerslag Over vrijwel het hele land was de winter droger dan normaal, het minst in Zeeland en het meest in Drenthe. Gemiddeld viel er 137 mm tegen 192 mm normaal. Hiermee is de afgelopen winter vergelijkbaar met die van 1997 en een duidelijk drogere winter vinden we in het jaar daarvoor. In 1996 werd gemiddeld 104 mm berekend. In De Bilt viel de afgelopen winter 130 mm tegen 142 normaal. December was behalve in het waddengebied overal aan de droge kant, maar niet uitzonderlijk. Dat geldt wel voor : deze maand neemt met gemiddeld bijna 22 mm de achtste plaats in op de lijst van droge maanden sinds Voor het laatst in 1997 was het met 6 mm nog droger. Ook de hoogste etmaalsom van (11 mm, Warffum) is bijzonder laag. In 1997 werd ook 11 Tabel 11. Relatief natst / droogst Schoondijke Z +26 Biervliet Z +10 Breskens Z +7 Veenhuizen Dr -101 Marum Gr -101 Hoogeveen Dr -105 Het aantal droge dagen (minder dan 0.1 mm) varieerde van 53 in Herwijnen tot 35 op Terschelling. De Bilt noteerde er 48 tegen 41 normaal. In 1997 waren dat er 62. Op 28 (normaal 34) dagen viel er in De Bilt 1 mm of meer. Leeuwarden kwam tot 33 zulke dagen en Herwijnen bleef het meest achter met 20. Dagen met meer dan 10 mm waren schaars; het aantal varieerde van nul tot vijf. De neerslagduur liep uiteen van 175 uren te Arcen tot 108 uren op De Kooy. De Tabel 12. Natste en droogste plaatsen Schoondijke Z 211 Kapelle Z 199 Biervliet Z 194 Sluis Z 194 Wolphaartsdijk Z 190 s Heerenhoek Z 189 Breskens Z 187 Heemstede NH 187 Vaals L 186 Ovezande Z 186 Philippine Z 183 Wilhelminadorp Z 182 Dedemsvaart Ov 102 Gieterveen Dr 102 Frederiksoord Dr 102 Zweeloo Dr 101 Vroomshoop Ov 100 Ezinge Gr 100 Marknesse Fle 99 Finsterwolde Gr 99 Woltersum Gr 98 Vlagtwedde Gr 88 Steenwijksmoer Dr 87 Schoonebeek Dr 87

5 Bilt kwam uit op uren, tegen normaal. Ook dit cijfer was voor het laatst in 1997 lager met Tabel 13. Districtsgemiddelden Waddeneilanden Fryslân-vasteland Groningen Drente Overijssel Veluwe Oost-Gelderland Betuwe Utrecht Flevoland + IJsselmeer Noord-Holland (excl. Texel) Zuid-Holland Zeeland Westelijk Noord-Brabant Oostelijk Noord-Brabant Limburg-laag Limburg-hoog Nederland Diversen Het aantal dagen met mist bedroeg in De Bilt 21, dat is één meer dan normaal. Eelde noteerde 25 mistdagen. De gemiddelde relatieve vochtigheid week met 88 % in De Bilt ook weinig van normaal af. De laagst gemeten waarde bedroeg daar 45 % op 29. Het gemiddelde weercijfer van De Bilt bedroeg 5.8 tegen normaal 5.4. Ook het weerkwaliteitscijfer was positief met 50 tegen normaal 38. De winter van 2006 heeft niet voldaan aan de hooggespannen verwachtingen, gebaseerd op een aantal gunstige voortekenen. Volgend jaar een nieuwe kans. Maar soms bekruipt je een onaangenaam gevoel: een halve graad te koud, geen zachte dagen, een paar extra vorstdagen en wat sneeuw voor de Limburgers Zou dit de moderne, 21 ste -eeuwse versie van de Eastonwinter zijn geweest? Niet aan denken. Fig. 10 Neerslag Gemiddeld 137 Normaal 192 Schoondijke 211 Schoonebeek 87 Tabel 14. Neerslag winter normaal landgemiddelde Afwijking neerslagduur (De Bilt) Afwijking Bronnen DOW, MOW en MONV (KNMI) Weerspiegel Formulieren weeramateurs Archief weerstatistiek KY/HZ Diverse internetsites Tabel 15. Neerslag (extremen) > maandsom < maandsom > etmaalsom (datum) 108 Heemstede 33 Helmond 28 (05) Oost-Vlieland 35 Arnhem 12 Eindhoven-Gr.B 11 (21) Warffum 100 Eersel 19 Woltersum 23 (20) Eindhoven-AWS

6 WINTER 2006 Temperatuur max min uren Neerslag dagen Aantal dagen met Bedekking Weercijfer max gem min > max < max > min < min <0 < Tot. > etm mi ha on nv sn sd > sn gem zl zo gem 1 9 De Bilt Boyl BTR Leeuwarden-N Str Lemmer BTR Schettens VTR Sumar STR Workum STr Delfzijl Str Groningen-Beijum StR Ten Post STR Ulrum VtR Winsum VTR Assen-N STR Oosterhesselen STR Den Ham STR IJsselmuiden STR Markelo STR Nijverdal-ZW STR Apeldoorn-ZO Str Beuningen STR Borculo STR Dichteren BTR Eerbeek BTR Groesbeek STR t Harde STR Hattemerbroek STR Malden STR V Ruurlosebroek BTR Maarn Str Sint Maarten STR Zaandam STR Capelle a/d IJssel STR Groot-Ammers BTR Hendrik-Ido-Ambacht StR Honselersdijk STR Hoogvliet STR Nieuwerkerk a/d IJssel STR Ouddorp STR Rozenburg STR Sluis Str V Fijnaart STR ½ 5.2 Moerstraten BTR Nijnsel BTR ½ Overloon BTR Prinsenbeek Str Wouw STR Zevenbergen STR Vijlen STR