Innovatiekracht in Gelderland en Overijssel Resultaten van een Regioscan in de provincies Gelderland en Overijssel Maarten van Leeuwen Oscar Oudega Koen Septer Maart 2016
Opbouw analyse Vraagstelling en aanpak Gehanteerde databronnen Analyse WBSO/RDA data 2014 Analyse octrooidata 2008-2012 Analyse innovatieprojecten 2007-2015 Bevindingen op basis van de 3 databronnen Relatief sterke technologievelden Mogelijke vervolgstappen
Vraagstelling en aanpak Vraagstelling Welke technologievelden zijn relatief sterk in de provincies Gelderland en Overijssel? Aanpak RVO brengt de sterktes (en zwaktes) in beeld door de relatieve verdeling van innovatieve activiteiten in een specifieke regio (en deelregio s) te spiegelen aan de verdeling in Nederland. We doen dat op basis van 3 databronnen; WBSO/RDA, octrooiaanvragen en innovatieprojecten. Hoewel de databronnen omvangrijk zijn geven ze nooit een compleet beeld van de werkelijkheid. RVO spreekt daarom nadrukkelijk van indicatieve sterktes. Bij het vormen van een overall beeld hanteert RVO de aanname dat wanneer er uit de analyse van de verschillende databronnen vergelijkbare sterktes naar voren komen, er serieuze aanwijzingen zijn dat het betreffende technologieveld een sterkte is in de betreffende regio. Het resultaat van de Regioscan is een overzicht van de relatief sterke technologievelden in Gelderland en Overijssel.
Gehanteerde databronnen NL Oost GLD OV WBSO RDA (2014) # bedrijven 1 met vastgestelde S&O vastgestelde S&O-arbeidsjaren 2 (fte s) 20.331 72.449 4.720 13.939 2.771 8.596 1.949 5.343 vastgestelde S&O-uitgaven 3 ( mln.) 5.279 982 673 308 Octrooien (2008-2012) # aanvragers # aanvragen 6.170 31.032 1.277 2.652 825 1.786 452 866 Projecten (2007-2015) Aantal geclassificeerde projecten 13.756 4.576 3.389 1.578 1 exclusief zelfstandigen 2 één S&O-arbeidsjaar staat gelijk aan 1.400 S&O-uren 3 betreft gerealiseerde S&O-loonkosten + overige S&O-kosten en uitgaven
Leeswijzer Analyse WBSO/RDA data 2014 We bekijken eerst het landelijk spreidingsbeeld (dia 6 en 7) Daarna gaan we naar de inhoud (technologievelden) Daarbij worden 3 geografische niveaus geanalyseerd: Landsdeel Oost (Gelderland en Overijssel, dia s 8 t/m 10) Provincies (dia s 11 en 12) De COROP gebieden in iedere provincie (dia s 13 t/m 16)
Waar wordt veel geïnvesteerd in R&D? Indicaties R&D vanuit WBSO/RDA per COROP, 2014 # bedrijven met vastgestelde S&O (totaal NL = 20.331) vastgestelde S&O (in mln.) (totaal NL = 5,3 mld.) Twente is de op drie na grootste COROP van NL o.b.v. het aantal bedrijven met vastgestelde S&O-investeringen. Arnhem-Nijmegen is de op twee na grootste COROP van NL o.b.v. de vastgestelde S&O-uitgaven.
Waar wordt veel geïnvesteerd in R&D? Indicaties R&D vanuit WBSO/RDA per COROP, 2014 intensiteit S&O-bedrijven (aantal vestigingen 2014) (NL gemiddelde = 1,49%) intensiteit S&O-bedrijven (aantal vestigingen 2014 gecorrigeerd voor niet S&Osectoren 1 ) (NL gemiddelde = 2,34%) 1 Exclusief S&O-bedrijven en bedrijfsvestigingen met SBI codes 02, 45, 47, 53-56, 59-60, 68-69, 79 en 81-99. Deze sectoren kennen weinig tot geen S&O. Op ZW-GLD na in alle COROP gebieden in Gelderland en Overijssel een bovengemiddelde intensiteit van S&O-bedrijven, zowel afgezet tegen alle bedrijfsvestigingen (links) als alleen bedrijfsvestigingen uit SBI sectoren met S&O (rechts). Twente heeft de hoogste intensiteit van S&O bedrijven in Nederland.
Is er een technologie-focus? WBSO/RDA Landsdeel Oost versus NL, vastgestelde S&O-uitgaven S&O in mechanische techniek en levensmiddelentechnologie sterk bovengemiddeld vertegenwoordigd. Landsdeel Oost kent daarnaast een brede technologische verdeling, vergelijkbaar met het landelijke gemiddelde.
Technologie-focus Innovatiemap Landsdeel Oost S&O (2014) omvang bol = aantal S&O-bedrijven Sterke verdeling van S&O-technologieën rond het landelijk gemiddelde. Mechanische techniek groot in aantal S&O-bedrijven (1.602), absolute S&O-omvang en relatieve S&O-omvang.
Regionale verschillen in technologieprofiel Oost en Zuidoost vertonen meeste overeenkomsten (S&O; 2014) omvang bol = aantal S&O-bedrijven Oost Zuidwest Zuidoost Noordwest
Technologie-focus WBSO/RDA Gelderland versus NL, S&O-vaststellingen In Gelderland relatief veel S&O-omvang op het vlak van de mechanische techniek (928 bedrijven) en levensmiddelentechnologie (146 bedrijven). Andere technologievelden relatief ondervertegenwoordigd (soms wel met grote aantallen) óf klein in aantallen. Opvallend is de relatief beperkte S&O-omvang van elektrotechniek, plantaardige wetenschappen en chemie.
Technologie-focus WBSO/RDA Overijssel versus NL, S&O-vaststellingen In Overijssel relatief veel S&O-omvang op het vlak van elektrotechniek (112 bedrijven), chemie (116 bedrijven) en materialen (137 bedrijven). Andere technologievelden relatief ondervertegenwoordigd (soms wel met grote aantallen) óf klein in aantallen. Opvallend is de relatief beperkte S&O-omvang van medisch/farma en plantaardige wetenschappen.
Technologie-focus WBSO/RDA Veluwe en Achterhoek versus NL, S&O-vaststellingen S&O levensmiddelentechnologie zeer sterk vertegenwoordigd in de Veluwe (57 bedrijven; 62 mln. S&O) S&O mechanische en civiele techniek en materialentechnologie relatief sterk vertegenwoordigd in de Achterhoek.
Technologie-focus WBSO/RDA Arnhem/Nijmegen en Zuidwest-Gelderland versus NL, S&O-vaststellingen In Arnhem/Nijmegen is mechanische techniek sterk vertegenwoordigd in S&O-omvang. Vanwege vertrouwelijkheidsredenen wordt het cijfer niet gepubliceerd (cijfer totaal Gelderland wel beschikbaar). S&O van met name ICT sterk vertegenwoordigd in Zuidwest-Gelderland (90 bedrijven; 13 mln. S&O).
Technologie-focus WBSO/RDA Noord-Overijssel en Zuidwest-Overijssel versus NL, S&O-vaststellingen S&O in materialentechnologie, mechanische en civiele techniek relatief sterk vertegenwoordigd in Noord-Overijssel. S&O-omvang in chemie zeer sterk vertegenwoordigd in Zuidwest-Overijssel (21 bedrijven; 14 mln. S&O).
Technologie-focus WBSO/RDA Twente versus NL, S&O-vaststellingen S&O in elektrotechniek zeer sterk vertegenwoordigd in Twente (84 bedrijven; 72 mln. S&O). Ook fysische wetenschappen en materialentechnologie relatief sterk vertegenwoordigd.
Leeswijzer Analyse octrooidata 2008-2012 Ook bij de octrooiaanvragen bekijken eerst het landelijk spreidingsbeeld (dia 18 en 19) Daarna gaan we naar de inhoud. Bij de octrooien doen we dat door te kijken naar de International Patent Classification. Daarbij wordt het octrooiprofiel op 2 geografische niveaus geanalyseerd: De beide provincies versus Nederland (dia 20) De COROP gebieden in iedere provincie (dia 21) Tenslotte tonen we per COROP gebied de grootste octrooiaanvragers (dia s 22 en 23)
Hoe is de kennispositie per regio? Indicatie vanuit octrooien per COROP, 2008-2012 aantal bedrijven met octrooiaanvraag (totaal NL = 6.170) aantal octrooiaanvragen (totaal NL = 31.032) Groot Amsterdam, Zuidoost NB en Utrecht huisvesten meeste octrooiaanvragers. Twente in de Top-5. Een meerderheid van de octrooiaanvragen komen uit de regio Zuidoost NB en de regio Den Haag.
Hoe is de kennispositie per regio? Indicatie vanuit octrooien per COROP, 2008-2012 intensiteit bedrijven met octrooiaanvraag (aantal vestigingen 2012) (NL gemiddelde = 0,46%) aantal octrooiaanvragen (totaal NL = 31.032) COROP gebieden in Gelderland laten bijna allemaal bovengemiddelde intensiteit van octrooiaanvragers zien. Twente in de Top-3 qua intensiteit van octrooiaanvragers, andere COROP in Overijssel beneden gemiddeld.
Wat zijn de relatieve technische sterkten? Indicatie uit octrooiprofielen Gelderland en Overijssel versus NL OVERIG - NIET TOEGEDEELD ELEKTRICITEIT EN ELEKTRONICA 3 2,5 2 1,5 INSTRUMENTEN NEDERLAND OVERIJSSEL GELDERLAND 1 CONSUMENTENPRODUCTEN, BOUW, MIJNBOUW 0,5 0 CHEMIE EN MATERIALEN WERKTUIGBOUW EN MACHINES FARMACIE EN BIOTECHNOLOGIE INDUSTRIËLE PROCESSEN Absoluut gezien heeft Gelderland twee keer zoveel octrooiaanvragers en octrooiaanvragen als Overijssel. In relatieve zin heeft Gelderland een sterke kennispositie in Chemie en Biotech, maar ook in Machines voor landbouw en voedingsindustrie en materiaalbewerking. Overijssel heeft een relatief sterke positie in werktuigbouw, consumentenproducten en transport/logistiek.
Wat zijn de relatieve technische sterkten? Indicatie uit octrooiprofielen COROP gebieden Gld en OV vs NL CONSUMENTENP RODUCTEN, BOUW, MIJNBOUW OVERIG - NIET TOEGEDEELD ELEKTRICITEIT EN ELEKTRONICA 5 4 3 2 1 0 INSTRUMENTEN CHEMIE EN MATERIALEN VELUWE ACHTERHOEK ARNH/NIJM ZW-GELDERLAND NEDERLAND OVERIG - NIET CONSUMENTENP RODUCTEN, BOUW, MIJNBOUW TOEGEDEELD ELEKTRICITEIT EN ELEKTRONICA 5 4 3 2 1 0 INSTRUMENTEN CHEMIE EN MATERIALEN NEDERLAND N-OVERIJSSEL ZW-OVERIJSSEL TWENTE WERKTUIGBOUW EN MACHINES INDUSTRIËLE PROCESSEN FARMACIE EN BIOTECHNOLOGIE WERKTUIGBOUW EN MACHINES INDUSTRIËLE PROCESSEN FARMACIE EN BIOTECHNOLOGIE Veluwe: bio-tech (Keygene, DLO, WUR) Achterhoek: machines, gereedschap (NEDAP, Berkin) Arnhem/Nijmegen: chemie (Akzo, Teijin), farma (Synthon) ZW Gelderland: machines voor landbouw en voeding (Rademaker), Agrofood (Campina) N-Overijssel: hydrauliek, bouw (Wavin), transport (Thule) ZW-Overijssel: containers (Impress, Ardagh) Twente: elektronica (Eaton, Thales), woninginrichting (Coulisse, Easy)
Grootste octrooi-aanvragers Gelderland per COROP, 2008-2012 COROP gebied Organisatie Sector # aanvragen Veluwe Keygene Life Sciences 38 Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO) Agrofood 38 VMI Holland HTSM 34 Wageningen Universiteit (WUR) Universiteit 23 Top Institute Food and Nutrition Agrofood 21 WEWELER HTSM 20 Achterhoek NEDAP HTSM 30 BERKIN HTSM 9 Beele Engineering Bouw/Water 8 Disphar International Life Sciences 7 Arnhem/Nijmegen Akzo Nobel Chemie 208 Synthon Life Sciences 87 Teijin Aramid Chemie 58 Radboud Universiteit Universiteit 40 Brunob II Holding 15 ZW-Gelderland Rademaker HTSM/Food 11 Campina Nederland Food 10
Grootste octrooi-aanvragers Overijssel per COROP, 2008-2012 COROP gebied Organisatie Sector # aanvragen N-Overijssel Wavin Water 37 Widee Octrooibeheer/Holding 8 Thule Towing Systems Transport 7 Heering Kunststof Profielen Bouwmaterialen 5 ZW-Overijssel Impress Group Logistiek (Containers) 30 Ardagh MP Group Netherlands Logistiek (Containers) 23 Twente Universiteit Twente Universiteit 51 Eaton Electric Energie/HTSM 33 Easy Sanitairy Solutions Sanitair 32 THALES NEDERLAND. HTSM 31 Eaton Industries HTSM 25 EchoStar Global HTSM 14 Coulisse Woninginrichting 13 Autarkis Energie/HTSM 8
Leeswijzer Analyse innovatieprojecten 2007-2015 De database innovatieprojecten bevat meer dan 13.000 innovatieprojecten over de periode 2007-2015. Het betreft projecten die vanuit het EZ instrumentarium zijn ondersteund (integraal) en diverse EU programma s (o.a. KP7 en de landsdelige EFRO programma s). Alle projecten in de database zijn geclassificeerd naar technologieveld en naar technologisch innovatiesysteem. De database wordt zo actueel mogelijk gehouden maar we zijn daarbij afhankelijk van de beschikbaarheid in het jaar. Bovendien moeten alle nieuwe projecten ook weer worden geclassificeerd. Hierdoor zijn de projecten uit 2015 nog beperkt in aantal (b.v. MIT, TKI toeslag, Horizon2020). Net als bij de WBSO en de octrooiaanvragen analyseren we op meerdere geografische niveaus: Landsdeel Oost (dia 25) Provincies (dia s 26 en 27) De COROP gebieden in iedere provincie (dia s 28 t/m 31)
Hoe staat het met de technologiefocus in innovatie? Indicatie uit projecten 2007-2015 Landsdeel Oost en NL naar technologieveld Relatief veel projecten plantaardige wetenschappen, levensmiddelentechnologie, chemische engineering en bio-tech. Relatief weinig projecten op het vlak van ICT, medische technologie en medische wetenschappen & farma.
Hoe staat het met de technologiefocus in innovatie? Indicatie uit projecten 2007-2015 Gelderland en NL naar technologieveld In Gelderland relatief veel plantaardige wetenschappen, levensmiddelentechnologie en chemische engineering. Relatief weinig projecten op het vlak van ICT, elektrotechniek, mechanische techniek en medische technologie.
Hoe staat het met de technologiefocus in innovatie? Indicatie uit projecten 2007-2015 Overijssel en NL naar technologieveld In Overijssel relatief veel Elektrotechniek, mechanische techniek, materialentechnologie en chemische engineering. Relatief weinig projecten op het vlak van plantaardige wetenschappen en fysische en medische wetenschappen.
Hoe staat het met de technologiefocus in innovatie? Indicatie uit projecten 2007-2015 Veluwe en Achterhoek en NL naar technologieveld Veluwe: plantaardige wetenschappen (22%; afgetopt in grafiek) en levensmiddelentechnologie oververtegenwoordigd. Achterhoek: relatief veel projecten in bio-tech, mechanische techniek en chemische engineering.
Hoe staat het met de technologiefocus in innovatie? Indicatie uit projecten 2007-2015 Arnhem/Nijmegen en Zuidwest Gelderland en NL naar technologieveld Arnhem/Nijmegen: relatief veel projecten op het vlak van fysische wetenschappen en chemie. ZW Gelderland: uitschieters in levensmiddelentechnologie, elektrotechniek, plantaardige en aard/milieuwetenschappen.
Hoe staat het met de technologiefocus in innovatie? Indicatie uit projecten 2007-2015 Zuidwest-Overijssel en Noord-Overijssel en NL naar technologieveld Zuidwest: relatief veel projecten in bio-tech, aard-/milieuwetenschappen, materialen en civiele techniek. Noord: relatief veel projecten in civiele techniek, materialen-, mechanische techniek en bodem-, lucht- en water.
Hoe staat het met de technologiefocus in innovatie? Indicatie uit projecten 2007-2015 Twente en NL naar technologieveld Relatief veel projecten op het vlak van elektro- en mechanische techniek, materialen en nanotechnologie.
Bevindingen per provincie o.b.v. relatieve sterktes WBSO / RDA Octrooien Projecten GLD Mechanische techniek Chemie Plantaardige wetenschappen Levensmiddelentechnologie Biotechnologie Levensmiddelentechnologie Mechanische techniek (incl. machines Agrofood) Chemische engineering Aard-/Milieuwetenschappen OV Elektrotechniek Mechanische techniek Elektrotechniek Chemie Civiele techniek Mechanische techniek Materialentechnologie Materialentechnologie Chemische engineering
Bevindingen Gelderland per COROP o.b.v. relatieve sterktes WBSO / RDA Octrooien Projecten Veluwe Levensmiddelentechnologie Biotechnologie Plantaardige wetenschappen Achterhoek Arnhem- Nijmegen Zuidwest ICT Mechanische techniek Levensmiddelentechnologie Mechanische techniek Transportmiddelen Landbouw en Voedingsmiddelen Mechanische techniek (incl. machines Agrofood) Civiele techniek Aard-/Milieuwetenschappen Biotechnologie Civiele techniek Transportmiddelen Mechanische techniek Materialentechnologie Elektrotechniek Chemische engineering Nanotechnologie Mechanische techniek Chemie Chemische engineering Medische wetenschappen en farma Farmacie Fysische wetenschappen ICT Mechanische techniek Mechanische techniek (incl. machines Agrofood) Chemische wetenschappen Materialentechnologie Levensmiddelentechnologie Mechanische techniek Landbouw en Voedingsmiddelen Plantaardige wetenschappen Civiele techniek Levensmiddelentechnologie Transportmiddelen Aard-/Milieuwetenschappen Materialentechnologie
Bevindingen Overijssel per COROP o.b.v. relatieve sterktes WBSO / RDA Octrooien Projecten Noord Mechanische techniek Mechanische techniek (incl. machines AgriFood) Civiele techniek Materialentechnologie Bodem-, Lucht- en Watertechnologie Mechanische techniek Civiele techniek ICT Materialentechnologie Bodem-, Lucht- en Watertechnologie Zuidwest Chemie Mechanische techniek Aard-/Milieutechnologie Bodem-, lucht- en watertechnologie Materialentechnologie ICT Biotechnologie Materialentechnologie Civiele techniek Twente Elektrotechniek Elektrotechniek Elektrotechniek Materialentechnologie Materialentechnologie Mechanische techniek Fysische wetenschappen Mechanische techniek Materialentechnologie Civiele techniek Nanotechnologie
Relatief sterke technologievelden Gelderland Mechanische techniek Levensmiddelentechnologie (Veluwe & Zuidwest) ICT (Zuidwest & Veluwe) Civiele techniek (Achterhoek & Zuidwest) Materialentechnologie (Achterhoek & Zuidwest) Overijssel Elektrotechniek (Twente) Chemie (Zuidwest & Noord) Materialentechnologie Mechanische techniek (Noord) Met uitzondering van mechanische techniek in Gelderland en materialentechnologie in Overijssel zijn de andere genoemde technologievelden alleen relatief sterk binnen specifieke deelregio s (COROP).
Mogelijke vervolgstappen De Technologievelden die uit de scan naar voren komen, zijn nog van een vrij hoog abstractieniveau. Om stuurinformatie voor beleid te genereren moet verder worden ingezoomd. Bij een verdere analyse van één of meer technologievelden onderscheidt RVO twee stappen. Innovatiefoto Welke technologische innovatiesystemen liggen onder een technologieveld en hoe zijn deze systemen opgebouwd (beleid, netwerken, clusters, instituties, kennisinfrastructuur). Innovatiesystemen zijn niet regionaal maar (inter)nationaal, maar we kijken wel hoe de regionale spelers in de systemen opereren. Op grond van deze analyse kunnen een of meerdere innovatiesystemen verder worden uitgewerkt tot een volledige technologische innovatiesysteemanalyse. Technologische innovatiesysteemanalyse Hoe functioneert het systeem, bij welke functies is sprake van belemmeringen, wat zijn de oorzaken voor deze belemmeringen en welke implicaties heeft dit voor beleid? In deze fase ligt de nadruk op interviews en gesprekstafels met stakeholders uit het systeem.