Startnotitie integrale handhavingsnota Geïnitieerd door de afdeling VROM N.C. Ploeger Vastgesteld door college: 24 maart 2015
Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 1. Inleiding... 2 2. Aanleiding en doelstelling... 3 2.1 Aanleiding... 3 2.2 Doelstelling en afbakening... 3 2.3 Resultaat... 4 3. Uitgangssituatie... 5 3.1 Betrokken afdelingen... 5 3.2 Betrokkenen buiten organisatie... 5 4. Planning... 6 4.1 Totstandkomingsproces... 6 4.2 Tijdspad... 7 Bijlage I: Concept-inhoudsopgave... 8 Startnotitie integrale handhavingsnota Pagina 1 van 8
1. Inleiding Op 24 juni 2014 heeft het college de voorkeur uitgesproken voor één integrale handhavingsnota waarin de handhavingsonderwerpen van de afdelingen Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM), Algemene en Juridische Zaken (AJZ) en Openbare Werken (OW) van de gemeente Waterland worden behandeld. In deze notitie wordt ingegaan op nut en noodzaak van beleid op dit terrein en de wijze waarop deze handhavingsnota tot stand wordt gebracht. In hoofdstuk twee wordt nader ingegaan op de aanleiding voor de integrale handhavingsnota en wordt een afgebakende doelstelling en eindresultaat omschreven. Hoofdstuk drie beschrijft de uitgangssituatie van de betrokken afdelingen. Vervolgens wordt in hoofdstuk vier ingegaan op de planning en het tijdspad. Startnotitie integrale handhavingsnota Pagina 2 van 8
2. Aanleiding en doelstelling 2.1 Aanleiding Binnen de gemeente Waterland bestaat de behoefte aan een integrale handhavingsnota (verder: handhavingsnota). Deze behoefte kent een aantal achtergronden: - de behoefte aan een integrale handhavingswerkwijze voor de gemeentelijke organisatie in het algemeen en in het bijzonder voor de afdelingen VROM, AJZ en OW; - de behoefte om integraal samen te werken met externe organisaties die binnen de gemeente voor de uitvoering van bepaalde handhavingsdisciplines aangewezen zijn; - de reeds aanwezige handhavingsnota s zijn verouderd; en - voor bepaalde handhavingsdisciplines zijn tot heden geen beleidsregels opgesteld, zie ook de conclusie van het Eindrapport Bestuurskrachtonderzoek. Naast deze eigen behoeften is er tevens op het gebied van het omgevingsrecht een wettelijke verplichting om over handhavingsbeleid en een uitvoeringsprogramma inclusief monitoring te beschikken. De Provincie Noord-Holland heeft vorig jaar in het kader van het interbestuurlijke toezicht een oordeel gegeven over onze taakuitvoering op het gebied van het omgevingsrecht. In dat oordeel kwam onder meer ter sprake dat de risicoanalyse niet meer voldoet aan de vereisten uit de Regeling omgevingsrecht, de prioritering op basis van een actuele risicoanalyse aangepast dient te worden en dat het aan de hand van het vigerende beleid onvoldoende duidelijk is wat er is geregeld in de samenwerking met externe organisaties. 2.2 Doelstelling en afbakening 2.2.1 Doelstelling Doelstelling is om invulling te geven aan de visie van het college op het gebied van handhaving. Leidend hierbij zijn het coalitieakkoord en de organisatievisie Organisatie Ontwikkeling Waterlandse Weg 2014-2018. Dit wordt gedaan door een breedgedragen handhavingsnota op te stellen voor de afdelingen VROM, AJZ en OW waarmee de handhavingskwaliteit wordt verhoogd en gewaarborgd om zo de veiligheid en leefbaarheid binnen de gemeente te verbeteren. Tevens wordt er beoogd om te komen tot een transparante, effectieve en efficiënte inzet van middelen leidend tot een situatie waarbij het voor eenieder duidelijk is hoe de gemeente haar middelen integraal inzet om naleving van de regels te bereiken en / of te bevorderen. De nota zal het uitgangspunt vormen voor de jaarlijks te maken uitvoeringsprogramma waarin de middelen en concrete doelstellingen worden geborgd en aan de hand waarvan al dan niet extra financiële middelen en personele capaciteit ter beschikking worden gesteld. 2.2.2 Reikwijdte Zoals eerder aangegeven betreft de beoogde handhavingsnota het meest specifiek de afdelingen VROM, AJZ en OW. Het gaat om handhaving op het gebied van de Woningwet (Bouwbesluit, Bouwverordening en de Brandbeveiligingsverordening), het omgevingsrecht (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht en milieuwetgeving), oneigenlijk grondgebruik (zowel privaat- als publiekrechtelijk) en de openbare ruimte (Algemene Plaatselijke Verordening, Afvalstoffenverordening, Reglement verkeersregels en verkeerstekens en de Wet op de kansspelen). In het kader van de integraliteit worden in de handhavingsnota tevens de samenwerkingsverbanden tussen de afdelingen intern en de externe organisaties benoemd. Daarnaast zal kort worden omschreven hoe er wordt afgestemd met deze organisaties. Niet gedacht wordt aan handhaving van de Wet Kinderopvang en de Drank- en Horecawet (DHW). Het gaat derhalve uitdrukkelijk niet om een gemeentebrede handhavingsnota waarin alle aspecten van het gemeentelijk bestuur aan de orde komen. De handhaving van de Drank- en Horecawet valt weliswaar onder AJZ, maar deze verschilt van de andere handhavingsdisciplines omdat het preventie- en handhavingsplan alcohol niet door het college maar door de gemeenteraad moet worden vastgesteld (art. 43a van de DHW). Voor zowel de handhaving van de Wet Kinderopvang (uitvoering door Zorg & Welzijn) als voor de handhaving van de Drank- en Horecawet is tevens reeds een consistent en actueel beleidsstuk vastgesteld. Startnotitie integrale handhavingsnota Pagina 3 van 8
2.2.3 Begripsafbakening Handhaving dient in een breed perspectief te worden bezien. Het is meer dan het opsporen van overtredingen en het daartegen optreden. Handhaven is ook het voorkomen van overtredingen. Onder handhaving wordt verstaan elke handeling die erop gericht is de naleving van rechtsregels te bevorderen of een overtreding te voorkomen of te beëindigen. Tot de bedoelde handelingen van de gemeente worden in ieder geval gerekend het houden van toezicht, het uitvoeren van controles of inspecties en het bestuursrechtelijk of strafrechtelijk optreden naar aanleiding van een geconstateerde overtreding, maar ook het inzetten van niet-juridische instrumenten zoals het geven van voorlichting. Onder integraliteit in het kader van de handhaving wordt een wijze van handhaven verstaan waarbij in hoge mate wordt samengewerkt tussen zowel de verschillende handhavingsdisciplines binnen de gemeente als met externe organisaties. Integrale handhaving wil niet zeggen dat het ene taakveld de taken van een ander taakveld overneemt. Wel wordt met integrale handhaving een hoge mate van coördinatie en eenduidigheid nagestreefd. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat op sommige controlemomenten een toezichthouder, andere beleidsvelden in de beoordeling mee kan nemen. Praktijkvoorbeeld binnen de organisatie is de aanpak van illegale bewoning (VROM), in combinatie met inschrijvingen in het BRP (Publiekszaken) en verzoeken om een uitkering (Zorg & Welzijn). De cyclus van toezicht en handhaving kan het beste worden weergegeven in onderstaande BIG-8 cyclus. Het model van de dubbele regelkring beschrijft zeven met elkaar samenhangende processtappen, die het mogelijk maken om een professionele handhaving te organiseren. Deze zeven fases prioriteiten en doelen, strategie, programma en organisatie, werkwijze, uitvoering, monitoring en evaluatie vormen samen het cyclische proces van beleidsvorming, planning, uitvoering, evaluatie en bijstelling, zowel op beleids- als op operationeel niveau. Het programma en de organisatie vormen het middelpunt van dit stroomschema. Volgens dit model komt een professionele handhaving tot stand op basis van inzichtelijke en inhoudelijke keuzes en is de uitvoering gericht op het bereiken van vooraf afgesproken eindresultaten. Aan de hand van de evaluatie van de voorgaande jaren worden de stappen prioriteiten en doelen, strategie en programma en organisatie gezet om te komen tot de beoogde handhavingsnota. Deze stappen worden zowel bestuurlijk als ambtelijk gezet in parallelle processen (zie hoofdstuk 4). De stappen werkwijze en uitvoering worden aansluitend gezet door de vakinhoudelijke afdelingen in de vorm van een uitvoeringsprogramma 2016. De stappen monitoring en evaluatie kunnen vervolgens vanaf 2017 gezet worden. 2.3 Resultaat De beoogde handhavingsnota 2016-2020 is een eerste stap in een vierjaarlijkse cyclus. In deze nota wordt onder meer ons ambitieniveau op het gebied van handhaving vastgesteld. Aan de hand van de prioritering in deze nota zal in het jaarlijkse uitvoeringsprogramma per taakveld een koppeling worden gemaakt met de beschikbare handhavingscapaciteit. Keuzes maken in de uitvoering zijn in het afgelopen jaar altijd al gemaakt, maar deze zijn niet of nauwelijks vastgelegd. Met een jaarlijkse uitvoeringsprogramma kunnen deze keuzes wel eenduidig en transparant worden vastgelegd. Deze keuzes worden benaderd vanuit een integraal beleidskader, waarmee de verantwoordelijkheid van het college wordt bevestigd. Startnotitie integrale handhavingsnota Pagina 4 van 8
3. Uitgangssituatie 3.1 Betrokken afdelingen De afdelingen die worden betrokken in het te ontwikkelen handhavingsbeleid zijn belast met handhavingstaken op het gebied van bouw- en woningtoezicht, oneigenlijk grondgebruik en de openbare ruimte. Op het gebied van deze handhavingstaken zijn de volgende beleidsnota s vigerend: - Notitie integrale handhaving voor de openbare ruimte. Vastgesteld 12 juni 2008. - Handhavingsbeleidsplan Wabo 2011-2013. Vastgesteld 1 maart 2011, tevens van toepassing verklaard voor de jaren 2014 en 2015. - Handhavingsbeleid vervallen en verpauperde panden. Vastgesteld 5 februari 2014. Deze vigerende beleidsnota s zijn niet alleen verouderd, maar ook onvolledig. Zo is er niets geregeld op het gebied van oneigenlijk grondgebruik en zijn de nieuwe handhavingsmogelijkheden uit de wet- en regelgeving nog nergens opgenomen. Een voorbeeld van nieuwe handhavingsmogelijkheden is de per 1 januari 2015 inwerking getreden Wijziging van de Woningwet in verband met het versterken van het handhavingsinstrumentarium, waarmee de bestuurlijke boete in de Woningwet is opgenomen, het instrument van de beheerovername toegankelijker is gemaakt en de bepaling over het sluiten van een woning is aangepast. Punt van aandacht in het kader van de professionalisering van handhaving is tevens dat geen van de afdelingen momenteel over een jaarlijks vastgestelde uitvoeringsprogramma beschikken. 3.2 Betrokkenen buiten organisatie Hiervoor is een overzicht gegeven met welke handhavingstaken de betrokken afdelingen zijn belast. In het kader van de integrale samenwerking met externen die binnen de gemeente voor de uitvoering van bepaalde handhavingsdisciplines zijn aangewezen, is het van belang om inzicht te hebben in de raakvlakken tussen de externe organisaties die handhavingstaken voor de gemeente uitvoeren en de handhavingstaken die door de betrokken afdelingen worden uitgevoerd. Aan de hand van deze raakvlakken kan vervolgens worden gekeken naar bijvoorbeeld de afstemmingsmogelijkheden. De eerdergenoemde raakvlakken zijn te vinden bij de organisaties Omgevingsdienst IJmond op het gebied van milieuhandhaving in brede zin en de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland op het gebied van externe (brand)veiligheid. De Omgevingsdienst IJmond beschikt over een eigen handhavingsbeleid die op 2 augustus 2011 is vastgesteld. De informatie- en uitwisselingsmomenten die in dat beleidsstuk worden genoemd zijn sterk verouderd en worden niet tot nauwelijks meer toegepast. Door middel van een gemeenschappelijke regeling vormen negen gemeentelijke brandweerkorpsen van Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland samen met de veiligheidsregio per 1 januari 2014 één organisatie. Geregeld is dat de communicatie inzake brandweer gerelateerde taken voornamelijk geschiedt via de medewerker risicobeheersing en preparatie van deze Veiligheidsregio. Er is echter niets geregeld voor wat betreft een integrale afstemming op het gebied van handhaving. Startnotitie integrale handhavingsnota Pagina 5 van 8
4. Planning 4.1 Totstandkomingsproces Gekozen is om de verantwoordelijkheid voor het opstellen van de handhavingsnota neer te leggen bij de afdeling die de meeste werkzaamheden op het terrein van toezicht en handhaving uitvoert, de afdeling VROM. De jurist handhaving van het team bouw- en woningtoezicht (bwt) zal het totstandkomingsproces coördineren. 4.1.1 Bestuurlijk spoor: visieontwikkeling De visie geeft aan waar de gemeente naartoe wil als het gaat om handhaving. De visie is richtinggevend en dient als toetsingskader bij de prioritering en de keuze van de handhavingstaken. In het onderhandelingsakkoord van de coalitie is reeds de nadruk gelegd op extra aandacht voor onder andere handhaving. Dit dient verder te worden vertaald in een volwaardige visie op het gebied van handhaving. Doel van de visieontwikkeling is om een gedeeld beeld te creëren en dit beeld te vertalen naar De Waterlandse visie op handhaving. Een integrale visie over de handhavingstaken van de afdelingen VROM, AJZ en OW heeft betrekking op meerdere beleidsvelden en raakt daarmee de portefeuille van burgemeester Wagenaar-Kroon, wethouder Bromet, wethouder Kes en wethouder Van der Hoeven. Voorgesteld wordt om twee bijeenkomsten te plannen om de invulling van De Waterlandse visie op handhaving te bespreken met allereerst het college en vervolgens met het managementteam. De uitkomst van deze bijeenkomsten wordt vervolgens teruggekoppeld aan de betrokken afdelingen, waarbij zal worden gepeild of er sprake is van een controversie in de visievorming. Aan de hand van deze bijeenkomsten zal een concept-visie worden opgesteld met concrete uitgangspunten. Om tot een efficiënte bestuurlijke afstemming te komen, is wethouder Van der Hoeven tijdens de collegevergadering van 17 maart 2015 als trekkend portefeuillehouder aangewezen. De bestuurlijke trekker is de bestuurlijke opdrachtgever en verantwoordelijk voor de bestuurlijke borging van het proces en de daaruit voortvloeiende handhavingsnota. De bestuurlijke trekker zal na de eerdergenoemde concept-visie namens het college nog een laatste input geven op de visie en uitgangspunten. Aangezien deze visie onderdeel uitmaakt van de handhavingsnota, zal deze gelijktijdig met de uiteindelijke handhavingsnota worden vastgesteld. 4.1.2 Bestuurlijk spoor: betrokkenheid raad De raad zal op twee momenten geïnformeerd worden over de totstandkoming van de handhavingsnota: na de vaststelling van deze startnotitie en na de vaststelling van de handhavingsnota zelf. 4.1.3 Ambtelijk spoor: projectgroep Er wordt een projectgroep samengesteld uit medewerkers van de betrokken afdelingen. Deze projectgroep zal vier keer bijeenkomen om de beoogde handhavingsnota vorm te geven. Betrokken afdelingen VROM AJZ OW P&O Samenstelling projectgroep - Sybren Bruinsma - Nicole Ploeger - Wilma Visser - Linda Sijm - Jan Uidam - Mieke van Hal In de eerste projectvergadering wordt de opbouw en inhoud (zie bijlage I voor de concept-inhoudsopgave) van de nota geïnventariseerd. Daarnaast wordt input gegeven op een handhavingsstrategie die voor iedere afdeling werkbaar is. De in de projectvergadering vastgestelde handhavingsstrategie wordt vervolgens na deze eerste projectvergadering besproken met de betrokken medewerkers binnen de afdelingen. Hiermee kunnen knelpunten nader worden uitgespit en bijvoorbeeld ideeën voor verbetering worden aangedragen. Doel van deze tussenstap is om de betrokkenheid bij en daarmee het draagvlak van het handhavingsbeleid te vergroten. Tijdens de tweede projectvergadering wordt de terugkoppeling van de betrokken medewerkers besproken. Vervolgens wordt de aanpak besproken voor de risicoanalyse en de prioritering. Elke afdeling gaat hiermee apart aan de slag aan de hand van de eerder bepaalde visie en uitgangspunten. Startnotitie integrale handhavingsnota Pagina 6 van 8
De derde projectvergadering wordt gewijd aan de voorlopige vaststelling van de nieuwe nota en over de wijze waarop dat beleid zal worden uitgevoerd (beleidscyclus). Vervolgens wordt de concept-handhavingsnota voorgelegd aan de betrokken portefeuillehouders en worden de reacties besproken met de bestuurlijke trekker. In de vierde projectvergadering worden de reacties van de portefeuillehouders besproken waarna de concept-handhavingsnota voor zover nodig wordt aangepast. 4.1.3 Vaststellen handhavingsnota De uiteindelijke ontwerp-handhavingsnota kan vervolgens ter vaststelling aan het college worden voorgelegd. Na de vaststelling kan de handhavingsnota ter kennisname worden aangeboden aan de raad. 4.2 Tijdspad WEEK STREEFDATA STAP 13 24 maart 2015 Vaststellen startnotitie college 14 en 15 30 maart 2015 10 april 2015 Bijeenkomsten visieontwikkeling 16 13 april 2015 Ontwerp-visie voorleggen aan bestuurlijke trekker 16 15 april 2015 Aanpassing ontwerp-visie en uitgangspunten bepalen en vaststellen 17 20 april 2015 Eerste projectvergadering 22 25 mei 2015 Tweede projectvergadering 26 22 juni 2015 Derde projectvergadering 27 29 juni 2015 Voorleggen concept-nota portefeuillehouders 28-35 6 juli 2015 31 augustus 2015 Zomerreces 37 7 september 2015 Bijeenkomst concept-nota bestuurlijke trekker 37 9 september 2015 Vierde projectvergadering 38 14 september 2015 Aanbieden ontwerp-handhavingsnota college 39 22 september 2015 Vaststelling handhavingsnota college (ter kennisname naar raad) Startnotitie integrale handhavingsnota Pagina 7 van 8
Bijlage I: Concept-inhoudsopgave 1. Inleiding en leeswijzer 1.1 Aanleiding 1.2 Reikwijdte nota 1.3 Totstandkoming 1.4 Leeswijzer 2. Achtergronden 2.1 Begripsafbakening 2.2 Organisatie 2.3 Kaders handhavingsnota 2.4 Relatie met andere beleidsnota s 3. Visie en uitgangspunten 3.1 Visie op handhaving 3.2 Uitgangspunten handhaving 4. Nalevingsstrategie 4.1 Preventiestrategie 4.2 Toezichtstrategie 4.3 Sanctiestrategie 4.4 Gedoogstrategie 4.5 Instrumenten 4.6 Samenwerking 5. Risico s en prioriteiten 5.1 Inleiding risico s en prioriteiten 5.2 Taakveld bouw- en woningtoezicht 5.3 Taakveld APV 5.4 Taakveld bijzondere wetgeving 6. Beleidscyclus 6.1 Inleiding beleidscyclus 6.2 Programmering 6.3 Monitoring 6.4 Evaluatie en verslaglegging Startnotitie integrale handhavingsnota Pagina 8 van 8