I. Inleiding tot het internationaal publiekrecht!

Internationaal Publiekrecht 11-12! I. Inleiding tot het internationaal publiekrecht! 1. Definitie van het internationaal publiekrecht! - Regelt relaties tussen staten en/of internationale organisaties! - Heeft impact op individuen (d.m.v rechten en plichten)! Inhoud:! - Alle aspecten van interstatelijke activiteiten (regelen van conflicten, economische relaties, )! 2. Kenmerken van het internationaal publiekrecht! Fundamenteel verschil met nationaal recht dat:! - Vormt een verticaal systeem! - Waarin er centrale organisatie is van zowel wetgevende, handhavende als rechterlijke macht! Internationaal recht:! - Horizontaal rechtssysteem, zowel op wetgevend, handhavings- en rechterlijk vlak! - Wetgeving w door gelijke en soevereine rechtssubjecten (staten)! - Wetgeving wordt niet opgelegd door een hiërarchische overheid! - Ontbreekt een centrale politiemacht en een overkoepelende rechterlijke macht (IGH kan pas optreden na toestemming staten)! wel degelijk een rechtssysteem met verschillende handhavingsmechanismen:! - Sanctie door de VN-veiligheidsraad;! - Verlies van rechten en privileges van staten (stoppen van diplomatieke relaties);! - Rechtshandhaving (voor internationale gerechtshoven)! - Rapportering! Internationaal recht = effectief:! - Staten hebben belang bij hun int. relaties naar behoren te regelen! - Horizontale karakter, waarbij gelijkwaardige subjecten recht creëren, zorgt voor compromissen! Internationaal recht = nadelen:! - Grote mate van flexibiliteit leidt soms tot gebrek rechtszekerheid! - Ontbreken van centrale mechanismen op vlak van wetgeving en handhaving -! 1 -

II. Bronnen van het internationaal publiekrecht! 1. Overzicht van de bronnen! Formele bronnen: in internationaal recht erkende wijzen van totstandkoming van internationaalrechtelijke regels! Materiële bronnen: inhoudelijke regels van het internationaal recht! Art. 38 Statuut van het Internationaal Gerechtshof: niet-limitatieve opsomming van de bronnen van het internationaal recht (geen gradatie, behalve secundaire en niet vermelde)! - Verdragen! - Internationaal gewoonterecht! - Algemene beginselen van internationaal recht! - Rechterlijke beslissingen (secundair)! - Rechtsleer (secundair)! - + resoluties van internationale organisaties (niet vermeld in art. 38)! - + soft law (niet vermeld in art. 38)! 2. Verdragen (belangrijkste bron)! = een bindende overeenkomst tussen staten (of internationale organisaties)! Verdragenrecht regelt de totstandkoming/beëindiging van verdragen! 2.1. Principes inzake verdragen als bron van internationaal recht! Belangrijkste rechtsgevolg na sluiten verdrag = bindend en verplichtingen oplegt die moeten worden uitgevoerd! Verdrag heeft een vrijwillig karakter: een staat kan niet gebonden worden door verdrag als er geen toestemming is gegeven enkel verdragspartijen zijn gebonden binend in relaties inter se, dus niet in relaties met niet verdragspartijen! - Uitzondering: verdragen erga omnes: die binden alle staten (verdrag regime internationale waterweg, afbakening van staatsgrenzen of Handvest VN)! Indien verdrag = codificatie internationaal gewoonterecht regels bindend voor alle staten! - Rechtsgrond waardoor staten gebonden zijn, weliswaar verschillend resultaat zelfde! Verdrag kan ook mengeling van codificatie gewoonterecht en nieuwe ontwikkelingen zijn:! - Verdragspartijen door alle bepalingen van het verdrag gebonden! - Niet-verdragspartijen enkel gebonden door bepalingen die gewoonterecht zijn! - Weens Verdrag over verdragenrecht, Internationaal zeerechtenverdrag! - Verdrag kan ook impuls geven aan ontwikkeling van gewoonterecht" 3. Internationaal gewoonterecht! 3.1. Begrip! = het recht voortvloeiend uit statenpraktijk en is binden voor alle staten.! Voordelen: geschikt voor algemene principes, kan lacunes uit verdragen opvullen, evolueert mee met de tijd! Nadelen: onzekerheid! Gewoonterecht bestaat uit twee elementen: de statenpraktijk (objectief element) en de opinio juris (subjectief element)!! -! 2 -

a. Statenpraktijk (objectief)! = activiteiten, verzuim, verklaringen, nationale wetgeving,! Vooraleer statenpraktijk aanleiding geeft tot ontstaan van een regel van gewoonterecht:! - Consistentie:! constant en uniform.! Vereist geen totale cosistentie, graad varieert naargelang onderwerp! Grotere consistentie ingeval van positieve verplichtingen! - Algemeenheid:! Praktijk van aanzienlijk aantal staten! Niet vereist alle staten, aantal hangt af van onderwerp: sommige materies groter gewicht aan bepaalde staten! Niet alle staten moeten praktijk volgen, toch bindend voor alle staten!! persistant objector : een staat die zich van bij het begin van de totstandkoming van nieuw gewoonterecht verzet tegen die nieuwe statenpraktijk, is niet gebonden door de nieuwe regel! Door Internationaal Gerechtshof aanvaard dat er ook lokaal gewoonterecht bestaat [Asylum Zaak, Colombia vs Peru: Een Peruaanse rebel gaat naar de Colombiaanse ambassade in Peru en krijgt daar asiel. Peru wil geen safe passage verlenen om die man naar Colombia te laten gaan. Colombia beweert dat als zij asiel geeft dit ook bindend is voor andere staten want het is een vorm van lokaal gewoonterecht.]! - Duurtijd! Doorgaans vrij lange duurtijd! soms al vrij snel omdat bv moeilijk te verwezenlijken (ruimterecht) = instant gewoonterecht! b. Opinio Juris (subjectief)! = staten moeten de statenpraktijk erkennen als recht gebonden voelen door regel! dit is onderscheid met gewoonte: wordt niet aanzien als recht (groeten met vlag, volle zee)! Bewijs leveren:! - Indien een zware bewijslast geen moeilijk vast te stellen of er opinio juris is! - Zwaarte hangt af van onderwerp: zwaardere bewijslast voor regels die plichten opleggen aan staten! - Vb [Advies over gebruik kernwapen van het ICJ: De statenpraktijk indiceert dat staten geen kernwapens meer gebruiken. Maar er moet natuurlijk ook nog een Opinio Juris aanwezig zijn. Het ICJ heeft geoordeeld dat deze er niet was.]! - Nicaragua zaak (later op terugkomen):! Belang van opinio juris" Bewijs halen uit: resoluties Algemene Vergadering, verklaringen, verdragen, nationale wetgeving,! 3.2. Wijziging van gewoonterecht! Kan gewijzigd worden door nieuwe statenpraktijk initieel zal die illegaal zijn.! - Of nieuwe statenpraktijk evolueert tot nieuwe regel van gewoonterecht: hangt af van reacties van andere staten en ICJ.! Ook door een later verdrag, maar enkel tussen de verdragspartijen!!! -! 3 -

3.3. Jus cogens! = fundamentele regels van het internationaal gewoonterecht! Slechts gewijzigd w door nieuwe statenpraktijk = zeer moeilijk/onmogelijk! - Dus niet door verdrag (art. 53 van het Verdrag van Wenen)! Voorbeelden:! - Verbod op gebruik van geweld! - Verbod op genocide! - Gelijkheid van staten! - Vrijheid van volle zee! - Recht op zelfbeschikking! 3.4. Verhouding verdragen - gewoonterecht! In Statuut van het Internationaal Gerechtshof wordt geen hiërarchie bepaald, 2 situaties:! - Verdrag en gewoonterecht zijn complementair: geen probleem! - Verdrag en gewoonterecht zijn conflicterend:! Verdrag recenter dan gewoonterechter, eerste primeert (voor verdragspartijen!)! Gewoonterecht recenter dan verdrag: moeilijk, beter via de weg van geëigende procedures (amendering, )! Jus Cogens kan niet gewijzigd worden door verdrag! 4. Algemene beginselen van internationaal recht! 3 groepen:! - Beginsel die gemeenschappelijk zijn in alle nationale rechtstelsels! Procedurele en administratieve regels! - Beginsel van de billijkheid! Bv in [Fisheries jurisdiction zaak]! - Algemene beginsel die eigen zijn aan het internationaal recht: ontbreken van precieze inhoud! gelijkheid van staten! exclusieve jurisdictie van nationale staten binnen hun grondgebied! algemene beginselen van internationaal milieurecht! 5. Rechterlijke beslissingen! = secundaire bron geen rechtsscheppende bron, maar passen andere bronnen toe! Toch grootte impact: IGH hebben geen algemeen gelding en enkel bindend voor partijen, maar kennen vaak navolging:! - Creëren van gewoonterecht staten stemmen statenpraktijk af op rechtspraak! - Bevestigen ook internationaal gewoonterecht! 6. Rechtsleer! = secundaire bron geen rechtsscheppende bron! Vroeger belangrijk (Grotius) impact op gewoonterecht -! 4 -

7. Resoluties van internationale organisaties! niet bindend stimulans voor creëren van gewoonterecht! Resoluties van VN Algemene Vergadering:! - Niet bindend! Uitzondering: resoluties over interne werking! - Kan bevestiging zijn van bestaand gewoonterecht! - Kan bewijs zijn van opinio juris! - Kan stimulans geven voor ontwikkelen van nieuw gewoonterecht! Beslissingen Veiligheidsraad VN:! - Bindend (maar zijn niet rechtscheppend; passen bestaande rechtsregels toe op concrete conflicten)! 8. Soft law! Belangrijk onderscheid tussen soft law en legal soft law :! - Soft law: niet bindende richtlijnen, ideeën, verklaringen, resoluties van internationale organisaties, conclusies van conferenties (de lege ferenda)! - Legal soft law: vage regelen van internationaal recht in bindende instrumenten! Mensenrechtenverdrag (wel bindend, maar moeilijk te zien) of milieuverdragen" III. Verdragenrecht! 1. Algemeen! = omvat de procedurele en inhoudelijke regelen inzake de totstandkoming en de werking van verdragen! Bronnen:! - Internationaal gewoonterecht! - Verdragen: o.a Weens verdrag inzake verdragenrecht (1969)! Codificatie van gewoonterecht door International Law Comission! Geen retroactieve werking! Enkel van toepassing op schriftelijke verdragen tussen (deel)staten! - Grote overlapping tussen beiden! Wat is een verdrag:! - Juridisch bindende overeenkomst! - Gesloten tussen staten (of internationale organisaties)! - Geregeld door het internationaal recht! - Creëert juridische bindende verplichtingen in internationaal recht! - Contract? Ja, maar wederzijdse voordelen zijn niet noodzakelijk! Vorm van een verdrag:! - Algemeen: geen formele vereisten! - Verdrag van Wenen inzake verdragen: schriftelijk! Verschillende synoniemen: conventie, protocol, charter, convenant! - Opletten: Charter of the Unites nations verdrag! - World Charter for Nature geen verdrag! Soorten verdragen:! - Bilaterale - multilaterale! - Rechtscheppende (algemene normen) - contractuele (specifieke verplichtingen, afstand van grondgebied, )! -! 5 -

- Constitutionele (oprichting van organisaties bv EU-verdrag)! - Vereenvoudigde vorm! - Gemengde (tssn organisaties en lidstaten)! Geen verdragen:! - Resoluties van organisaties! - Politieke verklaringen! - Diplomatieke correspondentie! -! [Quatar vs Bahein Zaak: een bepaald document dat ingeroepen werd, was een verslag van een onderhandeling. Discussie was of dit een document was met bindende juridische gevolgend ICJ oordeelde dat zo een Agreed record wel bindend is.]! Bewijs van een verdrag: verdrag geregistreerd in de United Nation Treaty Series?! - Opletten: niet-registratie betekend niet dat tekst geen verdrag kan zijn!! Alleen kan een niet-geregistreerd verdrag niet worden ingeroepen voor VN-organen zoals het Internationaal Gerechtshof! Totstandkoming van verdrag, waardoor bindende rechtsgevolgen ontstaan = 2 stappen:! - Het aannemen van een verdragstekst en de toestemming door een staat! - De inwerkingtreding van het verdrag! 2. Sluiten van een verdrag! c. Sluiten van een verdrag! Onderscheid tussen:! bevoegdheid op grond van nationale wetgeving! - In België: Uitvoerende Macht (Koning/gewest- of gemeenschapsregering) met Parlementaire goedkeuring meeste van landen! - VK: regering heeft bevoegdheid zonder parlementaire goedkering! - Indien inbreuk op nationale wetgeving:! mag niet worden ingeroepen door de staat om aan haar verdragsverplichting te ontkomen! tenzij de inbreuk manifest is en een regel betreft van fundamenteel belang! bevoegdheid op grond van internationaal recht! - Om verdrag te sluiten in naam vans staat persoon moet over full powers beschikken! W vastgesteld in formeel document, sommige mensen omwille van functie hebben dit document niet nodig: staatshoofden, minister buitenlandse zaken, afgevaardigden op conferentie! - Verdrag gesloten door een niet-bevoegd persoon:! Ongeldig! Tenzij dit achteraf wordt bevestigd door de staat! b. Aannemen van de verdragstekst! - Toestemming van alle staten; of! - 2/3 meerderheid op internationale conferentie, tenzij anders beslist! c. Toestemming voor een verdrag! Kan worden gegeven door ondertekening, ratificatie, toetreding, uitwisseling van instrumenten, aanvaarding of andere overeengekomen manier! wordt meestal bepaald in verdrag zelf! meeste verdragen vereisen toestemming door ondertekening en ratificatie! -! 6 -

1. Ondertekening: Koning kan volmacht geven. (Eerste) minister (en) v buitenlandse zaken permanente volmacht! 2. Ratificatie = definitieve bevestiging van staat van toestemming aan internationale gemeenschappen (door neerleggen van instrument van ratificatie). Wanneer vereist?! - Meestal expliciet bepaling in het verdrag! - Ingeval stilzwijgen: Intentie van de verdragspartijen! - Verklaring door afgevaardigde van een staat: voorrang op intentie! Relatie tussen ondertekening en ratificatie:! - Maakt interne controle mogelijk tussen ondertekening en ratificatie! - Ondertekening (door Full Powers) Parlementaire goedkeuring ratificatie! 3. Toetreding (accession): toestemming door staten, die niet betrokken waren bij onderhandelingen! - Onderscheid tussen ondertekening/toetreding vervaagd wat: periode van ondertekening vrij lang na conferentie! 4. Aanvaarding (approval/acceptance)! 5. Uitwisseling van instrumenten! 6. Inwerkingtreding! Algemene regel: van zodra alle staten hun toestemming hebben gegeven! Andere mogelijkheden:! - Vaste datum! - Bepaalde datum na laatste ratificatie! - Na aantal ratificaties! 7. Draagwijdte van juridische verplichtingen! Basisprincipe: pacta sunt servanda! Nationaal recht kan niet worden ingeroepen als reden voor niet-naleving! Niet naleving internationale aansprakelijkheid! 8. Voorbehouden! = staat is gebonden voor verdrag, met uitzondering van bepaling(en) waarvoor voorbehoud ( reservation ) is gemaakt! [Reservations to convention on the prevention and punishment of the crime of genocide zaak: ICJ aanvaard dat een staat verdragspartij kan zijn met een voorbehoud, zelfs al is dit niet door alle verdragspartijen aanvaard, zolang het voorbehoud verenigbaar is met doel en voorwerp van het verdrag]! Waneer zijn voorbehouden toegelaten (Weens Verdrag):! - Algemeen: toegelaten tenzij alle of bepaalde voorbehouden verboden zijn, of indien voorbehoud onverenigbaar is met voorwerp en doel van verdrag! - Voorbehoud wordt expliciet toegelaten (dan is geen aanvaarding vereist van andere staten)! - Bij beperkt aantal staten: aanvaarding vereist door alle staten! - Aanvaarding door orgaan van organisatie indien voorbehoud organisatie betreft!! -! 7 -

Voorbehoud ingeval van multilaterale verdragen: reacties van andere staten:! - Aanvaarding door staat! - Bezwaar door staat:! Bezwarende staat beschouwt voorbehoudende staat niet als verdragspartij! Bezwarende staat laat inwerkingtreding toe, maar bepalingen waarvoor voorbehoud werden gemaakt, gelden niet tussen bezwarende staat en voorbehoudende staat! 9. Interpretatie van verdragen! Interpretatie regels:! - Tekstuele benadering! - Intenties van verdragspartijen: voorbereidende werken, etc...! - Voorwerp en doel! - Effectiviteit! Weens Verdrag maakt combinatie mogelijk! geen absolute regels, wel interpretatie volgens internationaal recht, niet nationaal! 10. Gevolgen van verdragen voor derde staten! Algemene regel: geen rechten en verplichtingen voor derde staten! Uitzonderingen:! - Verplichting of last oplegd aan derde staten: expliciete toestemming vereist! - Voordelen toegekend aan derde staten: geen toestemming vereist! - Verdragen erga omnes! 11. Tegenstrijdige verdragen! = verschillende verdragen over hetzelfde onderwerp, die deels of geheel tegenstrijdig zijn! Alle staten zijn partij bij vroeger en later verdrag:! - Vroeger verdrag wordt opgeheven door later verdrag indien intentie van verdragspartijen, of indien tegenstrijdig! - Indien deel van vroeger verdrag wordt opgeheven door later verdrag: enkel bepalingen die verenigbaar zijn met later verdrag blijven gelden! Niet alle staten zijn partij bij vroeger en later verdrag:! - Partijen bij beide verdragen: zelfde regels als hiervoor! - Geen partij bij beide verdragen: relaties worden geregeld door verdrag waartoe beide partijen behoren! - Als België relatie heeft met Frankrijk door een verdrag, hoeft dat niet persé met Duitsland waar België een ouder verdrag heeft! Verdrag kan ook expliciet bepaling bevatten over relatie beide partijen! Indien verdrag strijdig met VN-Handvest VN-Handvest primeert -! 8 -

12. Ongeldige verdragen! - Dwaling ( error ) bij sluiten van een verdrag:! Indien dwaling te maken heeft met feit dat essentiële basis is voor geven van toestemming! - Fraude, corruptie van afgevaardigden, dwang op afgevaardigden! - Onwettig gebruik van geweld, uitzondering van vredesverdragen! - Strijdigheid met een jus cogens norm! Niet-naleving van nationale wetgeving maakt verdrag niet ongeldig! 13. Amendementen! - Door akkoord tussen verdragspartijen! - Specifieke bepalingen voor multilaterale verdragen! - Meestal geregeld door bepaling in verdrag! 14. Beëindigen van verdragen! Beëindiging door toestemming:! - Toestemming door partijen (uitdrukkelijke overeenkomst)! - In overeenstemming met verdrag (bv uitdrukkelijke opzeggingsclausule)! - Ontbinding door later gesloten verdrag (uitdrukkelijk of stilzwijgend)! - Onbruik (stilzwijgend)! Beëindigen niet op grond van toestemming:! - Verdwijnen van verdragspartij! - Wezenlijke inbreuk ( material breach ) = verwerpen van verdrag die niet in overeenstemming is met Weens Verdrag of overtreding van bepaling die essentieel is aan Verdrag! Bilateraal: andere verdragspartij kan verdrag beëindigen of opschorten! Multilateraal:! Verdrag beëindigen voor alle verdragspartijen! Verdrag beëindigen voor de staat de inbreuk heeft gemaakt! Staat die slachtoffer is van de inbreuk kan het verdrag beëindigen tussen zichzelf en de staat die de inbreuk heeft gepleegd! - Permanente verdwijning of vernietiging van voorwerp! - Fundamentele verandering in omstandigheden (rebus sic stantibus):! Uitzonderlijk toegelaten! Kan niet worden ingeroepen bij verdrag dat grenzen vastlegt of als verandering gevolg is van inbreuk! Niet gepaste manier om amendementen aan te brengen! [ICJ: Danbe dam zaak: Zaak tussen Hongarije en Slowakije. Zij waren in een verdrag tot stand gekomen dat ze enkele dammen gingen bouwen op de Donau. Hongarije kwam tot constatatie dat dit slecht was voor milieu, en beroept zich op fundamentele wijzigingen van de situatie. Zaak komt voor ICJ en die geeft Hongarije ongelijk, en aanvaard dit niet als rechtvaardigingsgrond. Die kennis op het effect op leefmilieu was te voorzien. strenge voorwaarde, was voorzienbaar]! - Indien nieuwe jus cogens norm ontstaan die strijdig is met verdrag! indien zelf inbreuk: kan je rechtsgrond van een wezenlijke inbreuk niet zelf inroepen!! -! 9 -

15. Andere verdragen over verdragen! - Weens Verdrag (inzake verdragenrecht) 1969! - Weens Verdrag over verdragenrecht tussen internationale organisaties en tussen staten en internationale organisaties, 1986! - Weens Verdrag over de opvolging van staten met betrekking tot verdragen: bevat rechtsregels in geval van statenopvolging (wat bij staten gesloten door voormalig Joegoeslavië?)! Clean Slate -principe: nieuwe staten zijn niet gebonden door verdragen afgesloten door hun voorgangers! In praktijk: worden vaak verdragen overgenomen van vorige staat! - [Scheldeverdrag 2005 tussen Vlaanderen en Nederland: Men wil de schelde verdiepen om de toegankelijkheid te verbeteren. Nederland moet hier aan meewerken omdat ze bepaalde polders moet gaan polderen. Dit werd in een verdrag geschreven, dus bindend. Maar een Nederlandse vereniging gaat naar de Raad van State, en die vernietigd de vergunning om dat gebied te gaan ontpolderen, waardoor Nederland zijn deel van het verdrag niet kan voldoen. geen grond om het verdrag te beëindigen want was voorzienbaar]! IV. Staten! 1. Staatsvorming en erkenning van staten! 1.1. Concept van internationale rechtspersoonlijkheid! Staten = belangrijkste subjecten van het internationaal recht = internationale rechtspersoonlijkheid:! - Bevoegdheid om een claim te brengen voor een internationale (of nationale) rechtbank om rechten verkregen door internationaal recht vast te stellen! - Onderworpen aan verplichtingen uit het internationaal recht! - Bevoegdheid om verdragen te sluiten! - Genieten van immuniteiten! Enkel staten en VN hebben volle rechtspersoonlijkheid; andere subjecten hebben beperkte rechtspersoonlijkheid! Verkrijgen van internationale rechtspersoonlijkheid:! - Oorspronkelijke rechtspersoonlijkheid: van zodra een entiteit een staat is! - Afgeleide rechtspersoonlijkheid: alle andere entiteiten! vooraleer sprake van rechtspersoonlijkheid moet deze erkend w door staten! 1.2. Bewijs van een staat! Lidmaatschap VN betekend niet automatisch dat entiteit een staat is! # Staten: 193/195 -! 10 -

1.3. Criteria van een staat! Montevideo-verdrag:! 1. Permanente bevolking: bevolking gelinkt aan grondgebied, min of meer perman. manier! 2. Afgebakend grondgebied: complete zekerheid over heel territorium is niet vereist, ook indien grondgebied ingenomen wordt! 3. Overheid: heeft een praktische identiteit nodig:! Effectieve overheid met controle over bevolking en grondgebied! Niet vereist dat overheid totale grondgebied controleert! Zelfs ingeval effectieve overheid wegvalt (Somalië = failed state )! eenmaal je een staat bent, en kenmerk valt weg = blijf je een staat! 4. Juridische onafhankelijkheid: capaciteit om internationale juridische relaties aan te gaan (vb niet in Hong Kong)! Manier van staatsvorming ook belangrijk:! - Op onwettige manier verkrijgen van statelijk karakter (met gebruik van geweld) staat staatsvorming in de weg (vb: Noord-Cyprus heeft men niet aanvaard, Bangladesh dan weer wel)! - Erkenning van een staat kan curatief effect hebben: indien niet aan alle critteria is voldaan, kan men toch nog erkennen! Entiteiten die niet zijn erkend:! - Noord Cyprus: tot staat tot stand gekomen door inval van Turkije. Dit was onwettig gebruik van geweld en internationale gemeenschap erkend Noord Cyprus niet, enkel Turkije zelf.! - Rhodesië: Tot stand gekomen door blankenminderheid die zichzelf onafhankelijk geroepen heeft. Dit was schenden van het principe van zelfbeschikkingsrecht. Engeland heeft er even controle over genomen en later is het dan onafhankelijk geworden als Zimbabwe.! - Transkei: Zuid-Afrika heeft in periode van apartheidsregime een deel van zwarte bevolking naar Transkei getransporteerd en onafhankelijk gegeven. Niet erkend op grond van non-discriminatie beginsel.! - Bangladesh: Ook door gebruik van geweld tot stand gekomen, maar wel aanvaard. Hier zie je inconsistentie = curatief effect van erkenning.! 1.4. Beëindigen van een staat! Onvrijwillige beëindiging is wettelijk onmogelijk! Juridische geldige beëindiging van een staat:! - Vrijwillige onderwerping aan andere staat! - Samensmelting van 2 staten (Oost/West Duitsland)! - Uiteenvallen in 2 of meer staten (Tsjecho-Slowakijke)! 1.5. Andere territoriale entiteiten! Andere territoriale entiteiten die niet voldoen aan criteria van een statelijke entiteit:! - Territoriale entiteiten erkend bij verdrag! - Protectoraten: onder bescherming voor bepaalde aspecten van een andere staat (Egypte van Engeland)! - Mandaatgebieden (Volkenbond): ging over landen waarvan men vond dat ze niet in staat waren zichzelf te besturen! - Voogdij (Trusteeship)-gebieden (VN): Namibië!! - 11! -

! Palestina:! - Grondgebied: Hof heeft dit positief bevestigd! - Grondgebied: nog betwistingen! - Overheid: ja, geen volledige controle! - Juridische onafhankelijkheid: voor bepaalde zaken! Palestine Autonomous Area (sui generis gebied) waarnemersstatus, maar niet als staat! Vaticaanstad:! In een verdrag wordt de soevereiniteit van heilige stoel en paus als staatsmacht erkend. Opletten om Vaticaanstad niet te verwarren met heilige stoel, die is o.a verdragspartij van heleboel verdragen. Zij hebben ook waarnemerstatus maar is geen lid van de VN. Je kan daaruit echter niet afleiden dat het een staat is, maar het heeft wel rechtspersoonlijkheid.! 1.6. Erkenning! Verschil tussen erkenning van staten en erkenning van overheden! a. Erkenning van staten! De facto (indien aan alle juridische vereisten zijn voldaan) vs. De jure (indien niet alle jur. ver.)! Formeel (door het beginnen van diplomatieke relaties vs impliciet (bv positieve stem in de Algemene Vergadering van de VN door toelaten nieuw lid)! = een politieke daad, met juridische consequenties! Redenen om niet te erkennen:! - Onleefbaarheid als staat! - Gebrek aan onafhankelijkheid! - Totstandkoming door onwettig gebruik van geweld! Juridisch effect van erkenning bestaan 2 visies:! - Declaratieve theorie! Beperkte juridische effecten van erkenning geen voorwaarde! Internationale statenpraktijk! - Constitutieve theorie! Erkenning is voorwaarde voor staat-zijn (voegt dus 5de criterium toe)! Problemen met theorie: juridische persoonlijkheid hangt af van subjectieve beoordeling (te veel belang aan politieke daad)! Volgens deze theorie is Israël dan bijvoorbeeld geen staat" Nieuwe ontwikkelingen sinds uiteenvallen van voormalige Sovjet-Unie en Joegoeslavië:! - EU: richtlijnen voor vereisten van erkenning verdergaand dan 4 klassieke criteria! - Toont belang van erkenning: Kosovo, erkend door EU maar niet door Rusland.! Ingeval van niet-erkenning:! - Kan geen vordering instellen voor nationale rechtbank van de niet-erkennende staat! - Kan zich niet beroepen op immuniteit, wetten van niet-erkend land worden niet aanvaard voor rechtbank! - Sommige landen: toepassing van wetten ongeacht niet erkenning! - Sommige landen: toepassing van wetten indien niet schadelijk voor buitenlands beleid! [Zaak: Principality of Hutt-river (Australië): 1 boerderij in Australië die zich onafhankelijk heeft geroepen. Ze moesten op gegeven moment belasting betalen, en zij wouden dit niet doen. Australië heeft dan hun quota verminderd en toen hebben ze zich onafhankelijk gemaakt. Ze hebben gebruik gemaakt van een clausule in Common Wealth, die bepaald dat als je de onafhankelijkheid uitroept en niemand hierop reageert, je dan onafhankelijk bent.]! -! 12 -

! b. Erkenning van overheden! Erkenning van overheid wordt toegekend aan een staatshoofd (koning, president, )! - Niet nodig bij reglementaire verandering, wel voor bv Staatsgreep! Redenen voor niet erkennen van staatshoofd:! - Teken van afkeuring van de overheid door de niet-erkennende staat! - Wel erkennen wordt soms verkeerd begrepen als goedkeuring overheid! Mexico: Estrada Doctrine: men wilde niet langer een overheid erkennen, omdat men dit als een interne aangelegenheid van een staat beschouwde, en word als beledigend gezien! (In de praktijk ga je impliciet wel erkennen, omdat je diplomatieke relaties aangaat etc )! 2. Jurisdictie en soevereiniteit! 2.1. Algemene principes inzake jurisdictie! Jurisdictie = de bevoegdheid die een staat kan uitoefenen ten aanzien van bepaalde personen, zaken of gebeurtenissen.! - Wetgevende jurisdictie: jurisdictie om rechtsregels voor te schrijven! In theorie onbeperkt! Praktisch beperkt door handhavingsjurisdictie! - Handhavingsjurisdictie: jurisdictie om rechtsregels af te dwingen! Politionele handhaving en rechterlijke jurisdictie! Beperkt tot eigen grondgebied!!!! Staat kan hier vrijwillig van afwijken, maar dit is uitzonderlijk: [Lockerbie Zaak: incident boven Schotse plaats Lockerbie. Er was Amerikaans vliegtuig, met terroristische aanslag, en is neergestort op Lockerbi. Normale gang van zaken zou zijn dat proces van 2 Libiërs in Engeland zou plaatsvinden. Libië ziet dat niet zitten maar Engeland wou die mensen niet uitleveren omdat dat tot straffeloosheid zou leiden. Er is dan een overeenkomst gekomen tussen Nederland (als gastland, procedure voor rechtbank mag op Nederlands grondgebied), Libië en Engeland. Maar schotse rechters zijn naar Nederland gekomen.]! Belangrijk principe = absoluut karakter van de territoriale jurisdictie:! - Staat heeft volledige bevoegdheid binnen zijn grondgebied! - Geen enkele andere entiteit heeft handhavingsbevoegdheid! - Uitzindering zijn mogelijk (bv geen jurisdictie over diplomaten, Lockerbie zaak of: [US. Naval Base Guantanamo Bay: Ooit geregeld bij verdrag tussen die landen dat het wel degelijk een grondgebied is van Cuba maar dat het in concessie is gegeven aan de VS. Die regeling kan niet worden opgezegd door 1 van de 2 partijen, moet met wederzijdse instemming. Statuut is terug aan bod gekomen met de gevangene van Guantanamo bay. Amerika zegt dat ze geen grondwettelijke rechten hebben omdat ze niet op Amerikaans grondgebied zitten. Maar Hof heeft anders beslist omdat ze wel degelijk jurisdictie heeft en dat dus de Amerikaanse wetten gelden.]! 2.2. Jurisdictie in burgerlijke en strafzaken! Diverse gronden voor uitoefening van jurisdictie in burgerlijke en strafzaken (= juridische grond waarop iemand voor een nationale rechtbank kan worden gebracht)! - Ingeval van concurrerende jurisdictie, uitlevering mogelijk (uitleveringsverdrag)! - Geen double jeopardy : 2 x veroordeeld voor zelfde feit! -! 13 -

De gronden voor het uitoefenen van jurisdictie in burgerlijke en strafzaken zijn:! a. Territoriale jurisdictie! = staat heeft jurisdictie over alle gebeurtenissen op zijn grondgebied (eigen + buitenlanders)! - Objectieve territorialiteit: misdrijven die uitgevoerd worden op grondgebied! - Subjectieve territorialiteit: misdrijven die beginnen op grondgebied! b. Personele jurisdictie! = staat heeft jurisdictie over zijn onderdanen, ook als die in het buitenland verblijven! - Kan pas worden uitgeoefend als onderdaan terugkeert naar zijn land! - Wordt doorgaans enkel uitgeoefend voor serieuze misdrijven! c. Universele jurisdictie! = elk land kan jurisdictie uitoefenen over zeer ernstige internationale misdrijven, ongeacht de plaats van het misdrijf of de nationaliteit van de dader! Vb: piraterij, genocide, foltering, oorlogsmidaden, misdaden tegen de menselijkheid,! Is gevolg van historische afwezigheid van internationale strafrechttribunalen zal aan belang inboeten door internationaal strafhof.! grond om iemand voor de rechtbank te brengen, niet om iemand in het buitenland te arresteren!! Toepassing hiervan = Belgische Genocidewet: oorspronkelijk werd het universaliteitsprincipe zeer ruim toegepast: geen beperking voor wie de klacht kon indienen, geen uitzondering voor staatsleiders leidde tot het indienen van tal van klachten: [Yerodia Zaak (Arrest Warrant case): Een zo een persoon was de Minister van Buitenlandse zaken (die tevens immuniteit had, zie verder) Yerodia. Deze wet is dan gewijzigd.]! d. Beschermingsjurisdictie! = staat kan jurisdictie uitoefenen over gebeurtenissen met een nadelig effect op de staat, ongeacht door wie dit gebeurt of waar.! Effectendoctrine: Sommige staten passen dit toe voor alle gebeurtenissen met een effect op de staat zoals bijvoorbeeld de:! [Anti-trust wetgeving: Bedrijven in het buitenland een boete kan geven, indien zij de competitiviteitsregels niet respecteren, zelfs indien dit perfect legaal is volgens nationale wetgeving.]! [Helms-Burton Wet: Zijn de twee senatoren die de cuban, liberty and democratic solidarity act hebben voorgesteld. iedereen die steun/investeert in Cuba een boete kan geven, ongeacht nationaliteit/grondgebied.]! e. Passieve personaliteitsjurisdictie! = op grond van nationaliteit van het slachtoffer, ongeacht de plaats van het misdrijf of nationaliteit van de dader! Wordt weinig toegepast en sterk bekritiseerd, vaak overbodig omdat er een andere grond is!!!! Staat kan geen persoon gevangen nemen op het grondgebied van een andere staat, indien toch gebeurt nationale rechtbank jurisdictie weigeren (soms niet altijd het geval: [Eichman Zaak: Eichmann = SS-officier, Hij werd op gewelddadige manier ontvoerd uit Argentinië en naar Israël overgebracht door de Mossad, wat in strijd is met de Argentijnse territoriale integriteit. Hij werd in Israël berecht en geëxecuteerd ondanks de schending van internationaal recht. Israël bood later zijn excuses aan aan Argentinië.]! -! 14 -

2.3. Verkrijgen van soevereiniteit! Soevereiniteit = de meest uitgebreide vorm van jurisdictie die een staat kan uitoefenen! - Soevereiniteit over territorium van een staat is in principe volledig en absoluut! - Verschil tussen soevereiniteit en soevereine rechten (= continentaal plat + excl. eco. zone)! Verschillende manieren waarop een staat soevereiniteit kan verkrijgen op bepaald gebied:! f. Effectieve controle! Primaire manier om soevereiniteit te verkrijgen, 2 mogelijke situaties:! - Occupatie: gebied dat aan geen enkele staat toebehoort - terra nullius! - Prescriptie: voorheen grondgebied van andere staat! Essentieel kenmerk: beide gevallen uitoefenen van effectieve controle (staatsfuncties) [Island of Parlmas-zaak: Eilandje in de buurt van Filipijnen. Gaat terug tot in de 19de eeuw. Verdrag tussen VS en Spanje: Spanje verkoopt filipijnen aan VS. VS dacht dat Palmas in die koop zat. Ze gingen er van uit dat ze de soevereiniteit hadden over dat eiland. Nederland betwiste dat omdat ze de effectieve controle had. Het hof heeft Nederland gelijk gegeven omdat ze wel degelijk de soevereiniteit had.] effectieve controle is belangrijker dan een titel (koopakte)! Voorwaarden voor effectieve controle:! - Kennelijke uitoefening van soevereiniteit (uitoefenen van staatsfuncties)! - Intentie om soevereiniteit te verkrijgen! - Continue uitoefening - tot kritische datum (= datum waarop soevereiniteit w betwist)! - Vreedzame uitoefening (uitoefening wordt niet betwist door andere staten)! Bij occupatie wellicht geen probleem! Bij prescriptie is de houding van vorige titelhouder van belang om vast te stellen of het over vreedzame uitoefening van staatsfuncties gaat! - In geval van betwisting over de soevereiniteit geldt de doctrine intertemporeel recht: toepasselijke wetgeving de wetgeving is die van toepassing was op het moment van de kritische datum! Verkrijgen van soevereiniteit met gebruik van geweld onwettig vanaf 45 op grond van dit principe is een titel van soevereiniteit verkregen door gebruik van geweld voor 45 niet betwistbaar! b. Andere manieren! - Ontdekking: op zich niet voldoende, moet gevolgd worden door effectieve controle! - Cessie bij verdrag: staat die afstand doet van een deel van zijn grongebied! - Verovering: wettig voor 45, maar door VN-Handvest verboden! - Acretie: een natuurlijke uitbreiding van het territorium door een geleidelijke aangroei! - Aculsie: natuurlijke uitbreiding van territorium door een plotse activiteit (bv het ontstaan van een nieuw eiland door vulkanische activiteit)! - Rechterlijke beslissing: op basis van bovenvermelde methodes voor het verkijgen van staatssoevereiniteit kan een internationale rechtbank beslissen aan welke staat de soevereiniteit toekomt (vb Bolivia & Chili)! 2.4. Principes in verband met het verkrijgen van soevereiniteit! a.uti possidetis principe! = grenzen van nieuwe staten volgen de oude (koloniale) grenzen! Kent oorsprong in uiteenvallen van Spaanse rijk in Zuid-Amerika! Werd aanvaard voor Internationaal Gerechtshof in [Frontier Dispute zaak: verschillen rond grens met Mali en Boerkina Faso], recent ook door Arbitragecommissie van de EG- -! 15 -

Conferentie over Joegoslavië van toepassing op nieuwe onafhankelijke staten van een voormalige federale staat! b.recht op zelfbeschikking! = een volk moet in alle vrijheid haar politieke status kunnen bepalen en haar economische, sociale en culturele ontwikkeling kunnen nastreven (werd opgenomen in VN-Handvest)! Kent oorsprong in onafhankelijkheid van kolonies tegenwoordig veel ruimer: regel van internationaal gewoonterecht (zelfs ius cogens)! Gevolgen:! - Onafhankelijkheid worden van een bepaald gebied (externe zelfbeschikking), bestaat pas wanneer het interne recht niet wordt gerespecteerd! - uitoefening van recht binnen federale staat (interne zelfbeschikking)! Wie heeft recht op zelfbeschikking:! - Kolonies! - Volkeren onder vreemde bezetting [Advies Palesijnse Muur ICJ: ICJ oordeelt dat het Palestijnse volk een volk onder vreemde bezetting is, en dat Israël onwettige maatregelen neemt.]! - Etnische/Religieuze groep? Arbitragecommissie van EG-Conferentie over Joegoslavië:! Dit recht bestaat voor bevolking van een grondgebied dat deel uitmaakt van een bestaande federale staat, op voorwaarde dat de criteria voor een statelijke entiteit uit het Montevideo verdrag zijn vervuld! Dit geld niet in een unitaire staat: cultuur, religie, etc moet wel gerespecteerd worden! 2.5. Gebieden buiten exclusieve jurisdictie van staten! - Volle zee! - Diepzeebodem! - Ruimte! Ook de twee poolgebieden, juridisch statuut van beide gebieden is grondig verschillend:! a. Zuidpool (Antarctica)! Zeven historische claims op Antarctica (VK, Frankrijk, Noorwegen, Argentinië, Australië en Nieuw-Zeeland)! In 1959 Antarctica-Verdrag w moratorium opgelegd op nieuwe claims en werden de bestaande claims bevroren (=/= ontkent!).! - Nadien aangevuld met andere verdragen en! - Protocol bij het Antarctica-Verdrag betreffende de milieubescherming! Art. 2: heel Antarctica is natuurreservaat! Art. 7: verbied om minerale rijkdom te exploiteren! - = Antarctisch verdragensysteem! Over juridisch statuut bestaan verschillende visies:! - Voor sommigen behoort het tot global commons! - Beter om te spreken van sui generis systeem! b. Noordpool (Arctica)! Valt deels onder soevereiniteit van 8 omliggende staten (o.a Canada, Rusland, Noorwegen)! overgrote deel is bevroren zee: valt onder statuut van de volle zee! koop stukje noordpool = nonsens, of het behoort tot internationaal domein of tot een soevereine staat! -! 16 -

3. Immuniteit! 3.1. Staatsimmuniteit! a. Betekenis van staatsimmuniteit! = een staat kan niet voor een vreemde nationale rechtbank worden gebracht! Verschil tussen:! - Niet-berechtbaarheid: betekent dat een nationale rechtbank geen bevoegdheid heeft over een onderwerp (bv geldigheid van verdragen)! - Immuniteit: rechter zal doorgaans wel bevoegdheid hebben over het onderwerp, maar niet over het subject, zijnde de vreemde staat! Er is een algemene juridische verplichting in het internationaal recht voor het toekennen van staatsimmuniteit precieze regels zijn geregeld in nationaal recht! Basis van staatsimmuniteit:! - Soevereine gelijkheid van staten! - Vrijwillig opgeven van jurisdictie! - Etc! Bronnen:! - Internationaal gewoonterecht! - UN Verdrag inzake jurisdictionele immuniteiten van staten en hun eigendommen, 2004! Nog niet van kracht! - Europees verdrag inzake staatsimmuniteit, 1972! Slechts 8 verdragspartijen! b. Staatsimmuniteit in internationaal recht! Vroeger: absolute immuniteit:! - Gevolg: geen schadeherstel of compensatie! - In praktijk vaak vrijwillige compensatie of soms staatsaansprakelijkheid (= claim van een staat tegen een andere staat op internationaal niveau, zie verder)! Huidig: restrictieve immuniteit:! - Onderscheid tussen daden! jure imperii (daden met soeverein karakter)! jure gestionis (commerciële daden)! - Immuniteit voor daden jure imperii! - Maar: soms moeilijk te onderscheiden! Nationale wetgeving/rechtspraak verschillende methodes om dit te achterhalen:! - Doel van de handeling: levering van goederen voor het leger is een overheidshandeling, levering van goederen voor een administratie is een commerciële handeling kritiek: elke handeling van een staat een overheidsdoel! - Aard van de handeling: elk contract voor de levering van goederen is een commerciële handeling kritiek: sommige overheidsdaden enkel en alleen kunnen gestel worden via een contract! - Onderwerp: afhankelijk van de daden w deze geclassificeerd als overheidsdaad/ commerciële daad. Voordeel = nationale rechter moet niet oordelen over doel of aard! - Contextuele benadering of two stage test: Toegepast [Zaak I Congreso del Partido: Het ging over een Cubaans schip. Dit schip had suiker aan boord en was op weg naar Chili. Dan komt er een staatsgreep in Chili waarbij de Cubaanse overheid het schip terugroept naar Cuba. Eigenaar van suiker was niet tevreden, en hij neemt een ander Cubaans overheidsschip in beslag, als compensatie van geleden schade (I -! 17 -

Congreso del Partido) maar Cuba roept staatsimmuniteit in. House of Lords gaat dan over naar zijn two stage test: ze kijken naar context waarin die daden zijn voorgekomen. Als die ook door individu zou kunnen gedaan zijn dan kan er geen immuniteit zijn. Waarom two stage: twee aspecten. Suiker (individu kan dat ook doen), Schip terugroepen kan je ook doen door individu. Dus Cuba kon zich niet beroepen op immuniteit.] Tweede [zaak tussen VS en Canada: Arbeidsconflict over iemand die in dienst was op militaire basis in Canada. En ook hier heeft men die two stage test toegepast: Arbeidscontract is geen immuniteit voor, maar op het feit dat dit op militaire basis was was er wel degelijk immuniteit voor.]! Welke methode gebruikt w is keuze van nationale staat, enkel indien geen immuniteit w toegekend = inbreuk op internationaal recht! VN Verdrag 2004: in beginsel uit van staatsimmuniteit, en zondert daar vervolgens een aantal zaken van uit: commerciële transacties, arbeidscontracten, persoonlijke schade,...! c. Immuniteit voor schendingen van internationaal recht! = beoordeling door een nationale rechter van een schending van internationaal recht! Staatsimmuniteit telt dan ook, gaat over procedurele immuniteit voor buitenlandse nationale rechtbanken sluit de uiteindelijke aansprakelijkheid van een staat niet uit zal op internationaal niveau moeten worden vastgesteld! [Italië vs Duitsland Zaak: In Italië had iemand Duitsland aangeklaagd voor de geleden schade die hij had van het Nazi regime. De Italiaanse rechtbank heeft Duitsland hierin veroordeeld. Duitsland is dan naar ICJ geweest omdat zij vond dat zij immuniteit had. ICJ oordeelde dat Italië in de fout was omdat staatsimmuniteit behouden blijft bij schending van internationaal recht.]! d. Immuniteiten van staatsfunctionarissen! worden gezien als representatief voor publiek gezag! Staatshoofden en regeringsleiders hebben een volledige immuniteit in strafzaken! - tijdens de periode waarin zij hun functie uitoefenen! - Ook voor particuliere handeling (tijdens hun vakantie)! - Gaat hier nog steeds om immuniteit voor vreemde nationale rechtbank! Niet noodzakelijk voor de eigen nationale rechtbank! Voor internationale tribunalen (Internationaal Strafhof, )! Voormalige staatshoofden [Zaak Pinochet: Pinochet heeft mensen laten folteren toen hij aan de macht was. Eens hij geen minister meer was werd hij vervolgt. Hij werd veroordeeld omdat beslist werd dat de immuniteit na de ambt enkel geldt voor handelingen die deel uitmaken van de normale uitoefening van de functie.]: enkel in de normale uitoefening van de functie! Andere vertegenwoordigers van staat (bv minister van buitenlandse zaken):! - Immuniteit in strafzaken wanneer ze voor hun functie in buitenland verblijven! - Wordt bevestigd in Yerodia Zaak! 3.2. Diplomatieke en consulaire immuniteiten! e. Internationaal recht inzake diplomatieke en consulaire immuniteiten! - Internationaal gewoonterecht! - Weens verdrag inzake diplomatieke relaties 61 + W V inzake consulaire relaties 63! -! 18 -

b. Diplomatieke relaties! Diplomatieke relaties tussen twee staten omvatten twee aspecten:! - Actief gezantschapsrecht: uitsturen van gezanten! - Passief gezantschapsrecht: ontvangen van gezanten! Vereist de toestemming van twee staten: van de zendstaat en de ontvangstaat! c. Diplomatieke immuniteiten! = persoonlijke immuniteiten voor afgevaardigden van een vreemde staat. 2 aspecten:! - Voorrechten en immuniteiten toegekend! - Verplichting van de ontvangststaat om de diplomaten te beschermen! Basis van diplomatieke immuniteit:! - Vroeger: alter ego van de soeverein, ambassade werd gezien als buitenlands grondgebied! - Vandaag: functioneel: men wil diplomaten en diplomatiek personeel hun staat laten vertegenwoordigen zonder vrees voor belemmering door de overheid van de ontvangstaat doet af van jurisdictie om die personen te berechten! Immuniteit omvat:! - Immuniteiten inzake personen! - Immuniteiten inzake bezittingen! - Immuniteiten inzake communicatie! d. Immuniteiten inzake personen! Wie:! - Hoofd van de diplomatieke missie (ambassadeur)! - Diplomaten! - Administratief en technisch personeel! - Dienstpersoneel! - Huispersoneel! - Familie van ambassadeur, diplomaten en administratief en technisch personeel! Belangrijkste persoonlijke immuniteiten voor de ambassadeur/diplomaten:! - Onschendbaarheid; verplichting tot bescherming door ontvangststaat! - Immuun voor jurisdictie van ontvangstaat in strafzaken en burgerlijke zaken, uitz:! Daden in verband met privé-onroerende goederen;! Erfenissen via testament;! Professionele activiteiten buiten de officiële functie! - Uitgesloten van belastingen, publieke dienstverlening (jury)! - Geen onderzoek van persoonlijke bagage! - Immuniteiten voor inwonende familie! - Ingeval van nationaliteit van ontvangststaat: immuniteit enkel voor officiële functies! e. Immuniteiten inzake bezittingen! - Onschendbaarheid van huisvesting van diplomatieke zending! Ambassade! Privé woning! - Transportmiddelen! - Archieven en documenten! - Verplichting van ontvangststaat om zending te beschermen! f. Immuniteiten inzake communicatie! - Vrijheid van beweging: kan enkel worden beperkt in bepaalde zones waarvoor de toegang wordt beperkt of ontzegd omwille van redenen van nationale veiligheid! -! 19 -

- Vrijheid van communicatie voor officiële doeleinden (zelfs gebruik van codetaal)! - Onschendbaarheid van diplomatieke correspondentie! Mag niet geopend worden! Ongeacht grootte! Moet diplomatiek kenteken dragen! Misbruik van diplomatieke bagage! Request or return rule : gevraagd wordt om bagage te openen, en ingeval weigering de bagage terugsturen eigenlijk onwettig! g. Misbruik van immuniteiten! Diplomaten verplicht wetgeving van de ontvangststaat te respecteren! Mogen zich niet bemoeien met de interne aangelegenheden! In geval van misbruiken:! - Nemen van maatregelen door de zendstaat (bv door diplomaat terug te roepen)! - Het opgeven van immuniteit door de zendstaat! - Het verklaren van de diplomaat als persona non grata door de ontvangststaat! h. Consulaire relaties! Cunsulaire ambtenaar = geen politieke vertegenwoordiger van zijn staat, mar is belast met administratieve taken. Functies:! - Hulp verlenen! - Betrekkingen bevorderen op economisch, cultureel, gebied! Consulaire voorrechten en immuniteiten zijn minder vergaand:! - Onschendbaarheid (van gebouwen, archieven)! - Consulair personeel kent slechts immuniteiten in hoofde van hun functie! - Genieten van strafrechtelijke immuniteit, tenzij voor zware misdrijven! 3.3. Immuniteiten van internationale organisaties! Internationale organisaties en hun personeel hebben zekere immuniteiten en voorrechten! - Vb: Verdrag inzake privileges en immuniteiten van de VN! - Strauss-Khan: hij heeft een immuniteit volgens verdrag van IMF! 4. Staatsaansprakelijkheid!! 4.1. Algemeen! Bronnen:! - Internationaal gewoonterecht! - Ontwerpartikelen International Law Commission! - Rechtspraak (bv Iran-US Claims Tribunal, zie verder)! 4.2. Staatsaansprakelijkheid! = doet zich voor ingeval een schending van een schending van een internationale verplichting tegenover een andere staat (schending verdragsverplichtingen of internationaal gewoonterecht, niet naleven van een bindende rechterlijke beslissing of een bindende beslissing van een internationale organisatie)! Kan zich zowel voordoen wanneer een andere staat zelf is getroffen, als ingeval van slechte behandeling van vreemde onderdanen! Omvat twee elementen: moet gaan om een onwettige daad, die toerekenbaar moet zijn aan de staat geen vereiste van schade om aansprakelijk te worden gesteld als staat!!! -! 20 -

a. Onwettige daad! Kwalificatie gebeurt door internationaal recht, kan niet worden vermeden doordat een daad wettig is onder nationaal recht! - Zowel een daad als een verzuim: [Tamil-tijgers zaak: Een bedrijf heeft met succes Sri Lanka kunnen aanklagen omdat zij verzuimde om de rebelengoep de Tamil Tijgers niet tegen te houden en het bedrijf te beschermen.]! - Moet onwettig zijn ten tijde van daad of verzuim! Er is geen vaste regel dat het moet gaan om objectieve of subjectieve aansprakelijkheid:! - Soms kijkt men naar intentie of kennis (subjectief)! - Soms louter overtreding (objectief)! Maar, schending jus cogens = objectieve aansprakelijkheid! b. Toerekenbaarheid! Al dan niet toerekenbaarheid wordt bepaald door internationaal recht.! Algemene regel: staatsaansprakelijkheid voor:! - Staatsorganen! - Normaal niet voor individuen! @ Toerekenbaarheid voor daden van staatsorganen:! Staat aansprakelijk voor de daden van alle staatsorganen, op alle niveau s (nationaal, lokaal)! Ook daden die zijn gesteld buiten de bevoegdheid van de staatsorganen kunnen leiden tot staatsaansprakelijkheid: [Youmans Claims (US vs Mexico): Soldaten van Vs hadden opdracht gekregen om onderdanen te beschermen. In plaats van die burgers te beschermmen, hebben ze meegedaan aan de betoging en die burgers aangevallen.]! Wanneer staatsorgaan niet handelt als staatsorgaan geen toerekenbaarheid.! Geen vereiste van kennelijke bevoegdheid! Ook toerekenbaar voor daden van een groep zonder officiële status als staatsorgaan, indien die groep totaal afhankelijk is van de staat: [Bosnië/Herzegovina vs. Servië Montenegro: Bosnische Serviërs die afhankelijk waren van Servië maar niet totaal afhankelijk dus Servië werd niet aansprakelijk gesteld.]! @ Toerekenbaarheid voor daden van individuen! Algemene regel: geen staatsaansprakelijkheid. Uitzonderingen:! - Indien dit toegelaten is door lokale wetgeving (inzetten burgers bij politiezoektocht)! - Indien het individu handelt op instructie of onder controle van de staat! - In afwezigheid van officiële organen! @ Toerekenbaarheid voor daden van andere entiteiten! - Activiteiten van rebellen: niet toerekenbaar, tenzij de rebellen de nieuwe overheid w! - Activiteiten van groepen in een andere staat: bijvoorbeeld steun verlenen aan rebellen in een ander land: [Nicaragua Zaak (VS vs Nicaragua): VS heeft daar ondersteuning geboden aan rebellen in Nicaragua. In die zaak zijn er verschillende aspecten aan bod gekomen (o.a gebruik van geweld, etc..) maar hier ging het over of VS aansprakelijk is voor de dingen die de rebellen gedaan heeft. Hier heeft Internationaal Gerechtshof gezegd dat er niet genoeg ondersteuning was om aansprakelijk te stellen.] moet voldoen aan control & dependancy-test : moeten onder controle staan en volledig afhankelijk. Ook in de [Tadic zaak: Joegoeslavië-tribunaal: Tadic werd beschuldigd van genocide -! 21 -