Brussel, 27 februari 2014 (28.02) (OR. en) RAAD VAN DE EUROPESE UNIE 6490/1/14 REV 1. Interinstitutioneel dossier: 2013/0255 (APP)

Transcriptie

1 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 27 februari 2014 (28.02) (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2013/0255 (APP) 6490/1/14 REV 1 EPPO 9 EUROJUST 38 CATS 23 FIN 117 COPEN 53 GAF 10 NOTA van: het voorzitterschap aan: de Raad nr. initiatief: 12558/13 EPPO 3 EUROJUST 58 CATS 35 FIN 467 COPEN 108 Betreft: Voorstel voor een verordening van de Raad tot instelling van het Europees Openbaar Ministerie - Verslag over de stand van zaken en vragen aan de ministers 1. Inleiding Het voorstel van de Commissie voor een verordening tot instelling van het Europees Openbaar Ministerie is op 17 juli 2013 vastgesteld en wordt sedert oktober 2013 in de Groep COPEN besproken. Dit verslag is een samenvatting van de ontwikkelingen in het dossier tijdens de eerste vier vergaderdagen in de Groep onder het Griekse voorzitterschap. Om een volledig beeld te krijgen van de stand van zaken dient u dit verslag te lezen in samenhang met het verslag over de stand van zaken dat op 20 december 2013 door het Litouwse voorzitterschap is rondgedeeld 1. Het Griekse voorzitterschap heeft de onderhandelingen voortgezet op basis van wat het Litouwse voorzitterschap heeft verwezenlijkt, en heeft tevens de meningen van de nationale parlementen in beschouwing genomen. 1 ST 18120/13 EPPO 37 EUROJUST 153 CATS 106 FIN 966 COPEN /1/14 REV 1 roe/dau/hh 1

2 2. Onderhandelingen in de Raad Onder het Griekse voorzitterschap is het voorstel van de Commissie op 13, 14 en 29 januari en 10 februari in de Groep samenwerking in strafzaken (COPEN) besproken. De bijeenkomsten verliepen in een constructieve sfeer en waren georganiseerd in de vorm van thematische debatten, waarin de delegaties werd verzocht hun standpunten over een aantal onderwerpen kenbaar te maken. Onderstaande onderwerpen zijn aan de orde gekomen: Uitoefening van de bevoegdheid Forum Sepot en schikkingen Toelaatbaarheid van bewijs Vervreemding van geconfisqueerde vermogensbestanddelen Rechterlijke toetsing Procedurele waarborgen Het voorstel - in het bijzonder bepaalde kwesties die verband houden met het aangewezen niveau van besluitvorming binnen het Europees Openbaar Ministerie - is eveneens besproken door het CATS (25 februari). De delegaties waren het eens met het idee dat er een duidelijke afbakening moet komen tussen de beslissingsbevoegdheid van het centraal bureau van het Europees Openbaar Ministerie en die van de gedelegeerde Europese aanklagers in de lidstaten; het centraal bureau zou zich bezighouden met strategische aangelegenheden, en met name met grensoverschrijdende zaken, terwijl de gedelegeerde Europese aanklagers een zo groot mogelijke operationele autonomie zouden moeten hebben. De groep is opgedragen deze vraagstukken verder te bespreken om een zo breed mogelijke consensus te kunnen bereiken. 6490/1/14 REV 1 roe/dau/hh 2

3 3. Conclusies van het voorzitterschap uit de Groep COPEN (A) Uitoefening van de bevoegdheid (artikel 14 van het voorstel) Een ruime meerderheid van de delegaties sprak in beginsel steun uit voor de voorgestelde regel dat het Europees Openbaar Ministerie zijn exclusieve bevoegdheid voor het opsporen en vervolgen uitoefent wanneer de feiten geheel of gedeeltelijk zijn gepleegd op het grondgebied van een of meer lidstaten, door een onderdaan van een van de lidstaten, door personeelsleden van de Unie of door leden van de instellingen. De meeste delegaties tekenden echter wel aan dat sommige punten moeten worden verduidelijkt, in het bijzonder onderstaande: Het effect van deze regel op niet-deelnemende lidstaten; De definitie van het concept "gepleegd op het grondgebied" en de vraag of dit concept slaat op de plaats van pleging en/of op de effecten van het feit; Vragen met betrekking tot de in sommige nationale wetgevingen vereiste dubbele strafbaarheid. (B) Forum (Artikel 27, lid 4, van het voorstel) De meeste delegaties gaan in beginsel ermee akkoord dat de vier door de Commissie voorgestelde criteria moeten worden gehanteerd bij het kiezen van het forum en het bepalen van de bevoegde rechter. De meeste delegaties vinden dat de door de Commissie voorgestelde criteria hiërarchisch moeten worden bekeken, dat wil zeggen dat het eerste criterium (de plaats waar het feit is gepleegd) in beginsel doorslaggevend moet zijn in nationale en in grensoverschrijdende zaken. Als het eerste criterium niet kan worden gebruikt moet een tweede criterium, namelijk de lidstaat waarvan de beschuldigde onderdaan is en waar hij zijn gebruikelijke verblijfplaats heeft, gelden. Veel delegaties vinden dat de lijst criteria niet uitputtend moet zijn. Andere criteria, zoals de plaats waar zich het bewijs bevindt en de plaats waar de directe slachtoffers hun gewoonlijke verblijfplaats hebben, moeten een optie zijn ("kunnen ook in beschouwing worden genomen"). Wat betreft het karakter van artikel 27, lid 4, vindt een ruime meerderheid van de delegaties dat het alleen geldt voor besluiten van het Europees Openbaar Ministerie en dat het de lidstaten geen bijkomende regels oplegt over forum en bevoegde rechters. De bepaling zou dus op geen enkele wijze bindend zijn voor nationale rechters wanneer deze beslissen of zij volgens de nationale wetgeving bevoegd zijn. Daarnaast pleit een aanzienlijk aantal delegaties voor het invoeren van een expliciete regel over het recht om de keus van het forum door het Europees Openbaar Ministerie aan te vechten. 6490/1/14 REV 1 roe/dau/hh 3

4 (C) Sepot en schikkingen (artikelen 28 en 29 van het voorstel) De delegaties hebben in beginsel algemene steun uitgesproken voor de voorgestelde regels inzake sepot. De afzonderlijke gronden stuitten echter op kritiek van een aantal delegaties, en de exacte implicaties ervan moeten verder worden bekeken. Een ruime meerderheid van de delegaties vindt dat het besluit om een zaak te seponeren, geen definitief besluit moet zijn. De verordening moet een expliciet recht bieden om een zaak te heropenen, en dat recht zou op zijn minst gelden voor bepaalde soorten zaken (bijvoorbeeld wanneer vervolging volgens de nationale wetgeving later mogelijk wordt). Voorts moet ook een termijn voor het heropenen van een zaak worden overwogen. Wat betreft schikkingen erkent een ruime meerderheid van de delegaties de meerwaarde van zo'n mogelijkheid, hoewel een vergelijkend systeem in sommige nationale rechtstelsels niet voorhanden is. De meeste delegaties benadrukten dat de nadere bepalingen voor schikkingen (bijvoorbeeld de toepassing ervan in kleine zaken en de definitie ervan, de toepasselijke regels, de bevestiging door een rechter enz.) gedetailleerder en uitdrukkelijker moeten worden behandeld, bij voorkeur in de verordening, terwijl bepaalde zaken van minder belang aan de nationale wetgeving kunnen worden overgelaten. De meeste delegaties vinden dat besluiten over sepot en schikkingen in beginsel een rechterlijke toetsing moeten ondergaan, mutatis mutandis. De delegaties vinden dat het voorgestelde systeem voor sepot en schikkingen in beginsel geen gevaar lijkt op te leveren voor de effectieve toepassing van procedurele waarborgen van de verdachte of in staat van beschuldiging gestelde persoon. (D) Toelaatbaarheid van bewijs (artikel 30 van het voorstel) Veel delegaties stemmen in met het beginsel van toelaatbaarheid van bewijs, zoals voorgesteld door de Commissie, op voorwaarde dat de rechten van de verdediging van de verdachte er niet door worden ondergraven. Andere delegaties spraken zich uit tegen het voorgestelde beginsel. Daarbij werd er in het bijzonder op gewezen dat de bevoegde rechter enige beoordelingsvrijheid moet hebben. Er bestaat echter algemene overeenstemming over het feit dat het beginsel van toelaatbaarheid van bewijs de bevoegde rechter niet bindt in zijn beoordeling van de waarde of verdienste van het bewijs. Er was onder de delegaties geen steun voor het idee om een procedure in te voeren voor het certificeren van bewijs in de lidstaat waar het bewijs is vergaard. 6490/1/14 REV 1 roe/dau/hh 4

5 (E) Vervreemding van geconfisqueerde vermogensbestanddelen (artikel 31 van het voorstel) Er was algemene steun voor het idee van een specifiek mechanisme voor de vervreemding van geconfisqueerde vermogensbestanddelen. Er moet echter nog meer duidelijkheid worden geschapen, bij voorkeur in de tekst van de verordening zelf, over zaken als de noodzakelijke parallelle compensatie voor natuurlijke of rechtspersonen die mogelijk zijn geschaad, naast de Europese Unie, de vraag wie de kosten draagt, een goede raming van de waarde van geconfisqueerde vermogensbestanddelen, gevallen waarin de waarde van geconfisqueerde vermogensbestanddelen niet voldoende is om alle schade te vergoeden enz.. (F) Rechterlijke toetsing (artikel 36 van het voorstel) Een ruime meerderheid van de delegaties is voor een systeem van rechterlijke toetsing van de besluiten van het Europees Openbaar Ministerie, uitgevoerd door nationale justitiële autoriteiten, om redenen van eenvoud en decentralisatie. Volgens hen wordt het risico op een minder samenhangende toepassing van de instrumenten voor rechterlijke toetsing kleiner als in alle lidstaten de gemeenschappelijke juridische tradities en algemene beginselen worden toegepast. Ook werd bedacht dat nationale bepalingen inzake rechterlijke toetsing zouden zorgen voor een goede rechterlijke toetsing van de besluiten van het Europees Openbaar Ministerie waarvoor zo'n toetsing nodig zou blijken te zijn. Men is het er echter wel over eens dat rechterlijke toetsing van bepaalde besluiten van het Europees Openbaar Ministerie, te weten de besluiten van "Europese aard" per definitie (zoals de keus van het forum conveniens enz.) aan een (centrale) rechterlijke macht van de EU moet worden overgelaten. (G) Procedurele waarborgen (artikelen van het voorstel) De delegaties zijn het er algemeen over eens dat de verordening toereikende procedurele waarborgen moet bevatten, zoals het recht op een eerlijk proces en gelijke behandeling van verdachte of in staat van beschuldiging gestelde personen in alle lidstaten, en de eerbiediging van de mensenrechten. Sommige delegaties zijn voor het voorstel van de Commissie om minimale gemeenschappelijke regels op te stellen over de rechten van individuen in strafprocedures, omdat zij vinden dat verwijzingen naar nationale wetgeving geen voldoende waarborg zijn voor de rechten in kwestie, en dat kan leiden tot ongelijke behandeling van verdachte en in staat van beschuldiging gestelde personen. Velen hebben ook benadrukt dat in de tekst van de verordening duidelijk moet worden gesteld dat zowel tijdens de vervolging als tijdens de procesvoering dezelfde procedurele waarborgen gelden. Andere delegaties vinden dat de verordening weinig meerwaarde zal bieden inzake procedurele rechten en dat de richtlijnen die op dit gebied reeds zijn vastgesteld (naast de nationale wetgeving) een bevredigend niveau van procedurele waarborgen bieden voor verdachte en in staat van beschuldiging gestelde personen. Daarom vinden sommigen verwijzingen naar specifieke soorten procedurele waarborgen onnodig. 6490/1/14 REV 1 roe/dau/hh 5

6 (H) Betrekkingen met Eurojust (artikel 57 van het voorstel) De meeste delegaties zijn het erover eens dat de samenwerking tussen het Europees Openbaar Ministerie en Eurojust gebaseerd moet zijn op sterke operationele, administratieve en beheersmatige verbanden. Zij steunen gelijke en daadwerkelijke samenwerking tussen de twee organisaties. Zij vinden echter wel dat de aard van deze samenwerking verder moet worden bekeken, vooral als sommige maar niet alle lidstaten deelnemen aan het Europees Openbaar Ministerie. Er werden vragen gesteld over hoe deze samenwerking er in de praktijk moet gaan uitzien, met betrekking tot de bevoegdheid en impliciete bevoegdheid van het Europees Openbaar Ministerie, de uitwisseling van informatie, de doorgifte van gegevens en verzoeken om wederzijdse rechtshulp. 4. Toekomstige stappen: vragen aan de ministers Het voorzitterschap werkt voort op basis van de bevindingen in dit verslag. Het legt de ministers tevens onderstaande vragen voor, met als doel voortgang te maken in het dossier. 1) Tijdens de debatten over de diverse aspecten van het voorstel kreeg het idee om een college op te richten binnen het centraal bureau van het Europees Openbaar Ministerie, bijval van heel wat delegaties. Het voorzitterschap verzoekt de ministers na te gaan of zij, in dit licht, in beginsel iets zien in de oprichting van een college van Europese openbare aanklagers binnen het Europees Openbaar Ministerie, en, zo ja, hoe de onafhankelijkheid en doeltreffendheid van het ministerie daarbij kunnen worden gewaarborgd. 2) De delegaties en de Commissie hebben er voortdurend op aangedrongen dat ervoor moet worden gezorgd dat het Europees Openbaar Ministerie in de praktijk een meerwaarde heeft en dat de doeltreffendheid ervan kan worden verzekerd. Sommige delegaties wezen er tevens op dat het wellicht efficiënter is nationale onderzoekers en/of vervolgers kleinere fraudezaken plaatselijk te laten afhandelen. Het voorzitterschap verzoekt de ministers na te denken over de wijze waarop de taken en bevoegdheden van het Europees Openbaar Ministerie het best kunnen worden geregeld om deze doelstellingen te verwezenlijken. 3) Het voorzitterschap verzoekt de ministers erin te bewilligen dat verdachten en slachtoffers in zaken die door het Europees openbaar ministerie worden behandeld, de grootst mogelijke bescherming genieten, hetgeen onder meer inhoudt dat het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie van toepassing is, alsook te bevestigen dat zij akkoord gaan met de in het Commissievoorstel uiteengezette aanpak om die bescherming te garanderen. 6490/1/14 REV 1 roe/dau/hh 6