BEOORDELING AANVRAAG SKVOB EN STICHTING OELBERT AFO182 Beschrijving van de aanvragers en de fusie (paragraaf 1) Beschrijving van het proces van aanvragen en beoordelen (paragraaf 2) Beschrijving van het motief voor de fusie, conform de fusie-effectrapportage (paragraaf 3) Uitkomst toets gevolgen fusie voor de menselijke maat (paragraaf 4) Uitkomst toets gevolgen fusie voor legitimiteit en zorgvuldigheid (paragraaf 5) Uitkomst toets gevolgen fusie voor keuzevrijheid (paragraaf 6) Uitkomst toets op het fusiemotief als rechtvaardigingsgrond voor fusie (paragraaf 7) Conclusies (paragraaf 8) Oordeel van de CFTO (paragraaf 9) 1. Beschrijving van de aanvragers en de fusie Goedkering wordt gevraagd voor een bestuurlijke fusie in het voortgezet onderwijs per 1 augustus 2016 van: 1. Stichting Katholiek Voortgezet Onderwijs Breda en omstreken (SKVOB) 1, het bevoegd gezag van vijf scholen voor voortgezet onderwijs naar rooms-katholieke richting in de gemeenten Baarle- Nassau, Bergen op Zoom, Breda en Zundert, in totaal verantwoordelijk voor 7.983 leerlingen; en; 2. Onderwijsstichting Sint Oelbert (Stichting Oelbert) 2, het bevoegd gezag van het roomskatholieke Sint Oelbert Gymnasium, 3 in de gemeente Oosterhout. Het Sint Oelbert Gymnasium is een categoraal gymnasium met 752 leerlingen. Door de voorgenomen fusie ontstaat een bestuur dat verantwoordelijk is voor zes VO-scholen met in totaal 8.735 leerlingen, verspreid over een gebied van vijf gemeenten. De vijf scholen waarvoor SKVOB momenteel verantwoordelijk is, zijn: Het Newmancollege, 4 een rooms-katholieke brede scholengemeenschap voor mavo, havo en vwo, gevestigd te Breda, met 1.376 leerlingen; Het Gymnasium Juvenaat, 5 een rooms-katholiek categoraal gymnasium te Bergen op Zoom met 412 leerlingen; Het Onze Lieve Vrouwelyceum (OLV), 6 te Breda, een rooms-katholieke school voor havo en vwo met 1.520 leerlingen; Scholengemeenschap Breda voor katholiek VO (SGM Breda), 7 een rooms-katholieke brede scholengemeenschap op mavo, havo en vwo met in totaal 7 vestigingen in Baarle- 1 Het bevoegd gezag-nummer van SKVOB is 42992. 2 Het bevoegd gezag-nummer van Stichting Oelbert is 70045. 3 Het BRIN-nummer van het Sint Oelbert Gymnasium is: 02QO. 4 Het BRIN-nummer van het Newman College is: 14SZ. 5 Het BRIN-nummer van het Gymnasium Juvenaat is: 16QN. 6 Het BRIN-nummer van het OLV is: 16RF. 7 Het BRIN-nummer van SGM Breda is: 25GC. 1
Nassau, Breda en Zundert, en 4.532 leerlingen. Qua pedagogische-didactische aanpak biedt SGM Breda zowel daltononderwijs als vrije schoolonderwijs aan. Het Orion Lyceum 8 te Breda, een algemeen bijzondere school voor havo en vwo met 51 leerlingen. Het Orion Lyceum biedt onderwijs aan op basis van het zogenoemde PLEION onderwijsconcept. 2. Proces De fusieaanvraag is op 25 april 2016 ontvangen en geregistreerd bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Per brief van 12 mei 2016 (OND/2016/9974 M) zijn aanvragers op de hoogte gesteld dat de aanvraag compleet is en in behandeling wordt genomen door de Commissie Fusietoets Onderwijs (CFTO). Bij de aanvraag zijn als bijlagen gevoegd: Een begeleidend schrijven; De fusie-effectrapportage (FER); De instemmende verklaringen van de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR) van SKVOB en de medezeggenschapsraad (MR) van Stichting Oelbert; De adviezen van twee betrokken gemeenten, Breda en Oosterhout. 3. Doel en motivatie fusie Aanvragers geven in de FER de volgende motieven voor de voorgenomen fusie: 1) Voor Stichting Oelbert geldt dat het bestuur met de voorgenomen fusie een efficiencyslag beoogt te behalen op financieel- en personeelsgebied. Daarbij wordt centralisering van diensten als voorbeeld genoemd. Een grotere efficiency kan, aldus aanvragers, bijdragen aan de continuïteit van het Sint Oelbert Gymnasium. Voorwaarde voor een bestuurlijke fusie is wel, zo vermeldt de FER, dat de onderwijskundige eigenheid en zelfstandigheid van het gymnasium behouden blijft. 2) Ten aanzien van SKVOB verwijst de FER naar het streven van het bestuur, vastgelegd in het Strategisch Beleidsplan 2014-2018, 9 om de omvang van de organisatie te vergroten. In het beleidsplan van SKVOB, dat via de website van het schoolbestuur is te raadplegen, staat dit streven naar organisatorische groei als volgt omschreven: Het bestuur wil de omvang van de organisatie uitbreiden. Zo worden de financiële risico s meer gespreid, zonder dat dat hoeft te leiden tot een toename van bestuurs- en beheerskosten. Hierbij denkt het bestuur aan het laten aansluiten van een of enkele zgn. eenpitters. SKVOB e.o. heeft in het verleden enkele keren op basis van haar maatschappelijke verantwoordelijkheid kleine en kwetsbare scholen opgenomen, ook als daar financiële risico s aan vastzaten. SKVOB e.o. neemt haar maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus, maar in de komende beleidsperiode is financiële stabiliteit van eventuele fusiepartners een absolute voorwaarde. 10 Aanvragers vermelden in de FER dat er geen haalbare alternatieven voor de fusie zijn. Stichting Oelbert heeft samenwerking met onderwijsbesturen in de eigen regio of een samengaan met andere categoriale gymnasia onderzocht, maar geeft de voorkeur aan SKVOB. De FER maakt geen melding van verdere afwegingen ten aanzien van mogelijke alternatieven voor de voorgenomen fusie. 8 Het BRIN van Orion Lyceum: 28DB. 9 Meer perspectieven voor verschillen - Strategisch beleidsplan 2014 2018 SKVOB e.o. 10 Strategisch beleidsplan 2014 2018 SKVOB, pag. 10. 2
4. Toets op de menselijke maat Uit de parlementaire geschiedenis van de Wet fusietoets in het onderwijs 11 (hierna: de Wet) blijkt dat de fusietoets is bedoeld om te bevorderen dat onderwijsinstellingen zich op een menselijke maat organiseren. 12 Een menselijke maat houdt in dat een onderwijsinstelling overzichtelijk is, zodat de betrokkenen en de belanghebbenden zeggenschap en keuzevrijheid hebben en zich samen verantwoordelijk weten voor de onderwijsinstelling en dat de lijnen van besluitvorming kort zijn. 4.1. Beoordeling schaalgrootte Door de fusie neemt het aantal scholen waarvoor SKVOB verantwoordelijk is toe van vijf naar zes. De omvang van het leerlingaantal waarvoor het schoolbestuur verantwoordelijk zijn neemt toe van 7.983 tot 8.735 leerlingen. Dit is een groei van zo n tien procent. SKVOB is zowel qua leerlingaantal, als qua aantal zelfstandige scholen waarvoor het bestuur verantwoordelijk is, bovengemiddeld groot. Op de ranglijst van alle VO-besturen in Nederland haalt de stichting qua omvang een plek bij de 10 procent grootste besturen. Door de voorgenomen fusie neemt deze grootte bovendien substantieel toe. 4.2. Beoordeling lijnen van besluitvorming De lijnen van besluitvorming zullen ten gevolge van de fusie met Stichting Oelbert voor SKVOB niet verder toenemen. Voor leerlingen, ouders en personeel van het Sint Oelbert Gymnasium verandert de organisatie echter wel. De school zal deel gaan uitmaken van een groter geheel, wat onder meer zal betekenen dat de MR van de school aan belang zal inboeten. Een deel van het beleid waarover de MR nu nog zeggenschap heeft, zal immers besproken worden op het niveau van de GMR. Ook zal de rector, de huidige bestuurder van Stichting Oelbert, zitting gaan nemen in het rectoren- en directeurenoverleg van SKVOB. Daarnaast zal de school worden geconfronteerd met een extra managementlaag, doordat het Sint Oelbert Gymnasium door de voorgenomen fusie onder het college van bestuur van SKVOB zal komen te vallen. 4.3. Beoordeling geografische spreiding Door de fusie breidt SKVOB het geografisch gebied waarbinnen het onderwijsbestuur actief is verder uit. De stichting houdt momenteel schoolvestigingen in stand in vier gemeenten, te weten Baarle- Nassau, Breda, Bergen op Zoom en Zundert. Door de fusie met Stichting Oelbert wordt hier de gemeente Oosterhout aan toegevoegd. Binnen deze gemeente is SKVOB nog niet actief en slechts een beperkt deel van de huidige leerlingen is er woonachtig. Het voedingsgebied van SKVOB wordt hiermee aanzienlijk groter. Vergelijk ook paragraaf 6.1. Bepaling fusiegebied. 5. Interne en externe legitimiteit Uit de parlementaire geschiedenis volgt dat de FER primair een instrument is voor belanghebbenden om inzicht te krijgen in motieven, doelen en effecten van de fusie, en om daarop invloed uit te kunnen oefenen. 13 Daarnaast is de FER een middel om te toetsen of instellingen een zorgvuldig proces hebben doorlopen. Bij de aanvraag moeten instemmende verklaringen van de medezeggenschapsraden zijn gevoegd. Het advies van het college van burgemeester en wethouders van de betrokken gemeenten moet onderdeel uitmaken van de FER. 5.1. Interne legitimiteit Zowel de MR van Stichting Oelbert als de GMR van SKVOB heeft schriftelijk ingestemd met de bestuurlijk fusie tussen beide onderwijsaanbieders. Opvallend is dat de beide verklaringen vrijwel 11 Stb. 2011, 95. 12 Kamerstukken II 2008/09, 32 040, nr. 3. 13 Kamerstukken II 2008/09, 32 040, nr. 3, p.11. 3
identiek zijn. Alleen de datum waarop over de fusie is vergaderd, verschilt. De verklaring van de GMR van SKVOB luidt: Hierbij delen wij u mede dat wij instemmen met de bestuurlijke fusie tussen Onderwijsstichting Sint Oelbert en Stichting Katholiek Voortgezet Onderwijs Breda, nadat we deze fusie aan de hand van het aangeleverde overdrachtsdocument hebben besproken in onze vergadering van 20 april. Wij nemen aan dat wij u hiermede voldoende hebben geïnformeerd. De MR van Stichting Oelbert heeft één dag later, op 21 april 2016, over de voorgenomen fusie gesproken en hiermee ingestemd. 5.2. Externe legitimiteit Aanvragers hebben bij de FER verklaringen van de gemeentebesturen van Breda en Oosterhout overlegd. De verklaring van het college van burgemeesters en wethouders (college van B&W) van de gemeente Oosterhout is kort: Het college van burgemeester en wethouders is van mening dat door de voorgenomen fusie de keuzevrijheid van leerlingen en ouders in Oosterhout niet wordt aangetast en dat de menselijke maat blijft gerespecteerd en heeft in haar vergadering van 18 april 2016 dan ook besloten geen bezwaar te hebben tegen deze fusie. De verklaring van de gemeente Breda bevat meer informatie. Het college van B&W geeft aan dat over de voorgenomen fusie ambtelijk overleg heeft plaatsgevonden tussen de gemeente en SKVOB en dat het schoolbestuur over de voorgenomen fusie in gesprek is met de betrokken medezeggenschapsraden en vakbonden. Ook is de voorgenomen fusie besproken binnen het lokale samenwerkingsverband en is contact geweest met diverse betrokkenen, waaronder het Stedelijk Gymnasium Breda. 14 Uit de verschillende overleggen bleek dat geen van de partijen bezwaren had tegen de fusie. Het uiteindelijke advies van het college van B&W van Breda luidt: Wij stemmen in met de voorgenomen fusie. Er zijn geen gevolgen voor de in Breda gevestigde scholen in het geding. De F.E.R. (Fusie Effect Rapportage) vormt de basis voor dit besluit. Uit dit document blijkt dat rekening is gehouden met alle relevante toetsingscriteria, zijnde het behoud van variatie van het onderwijsaanbod alsmede het behoud van het aandeel per schoolsoort van de bij de fusie betrokken scholen (er zijn geen consequenties voor de bestaande scholen in Oosterhout en Breda). De voorgenomen fusie heeft geen gevolgen voor de leerlingenaantallen van de Bredase scholen. De CFTO heeft tenslotte enkele schoolbesturen in de directe omgeving van aanvragers om hun zienswijze op de voorgenomen fusie gevraagd. Dit heeft geen bijzonderheden opgeleverd. 5.3. Conclusie interne en externe legitimiteit De CFTO concludeert dat aan alle formele vereisten voor overleg en instemming is voldaan. Op basis van de overlegde stukken over de wenselijkheid van de voorgenomen fusie, heeft de CFTO geen aanleiding te veronderstellen dat de fusie aan intern of extern draagvlak ontbeert. 6. Toets op keuzevrijheid In artikel 53h, eerste lid, van de Wet op het Voortgezet Onderwijs (WVO) wordt de fusietoets omschreven. De kern van de toets betreft het begrip keuzevrijheid. In artikel 14 van de Regeling fusietoets is bepaald dat, in het geval van een bestuurlijke fusie, in ieder geval sprake is van een significante belemmering van de daadwerkelijke variatie van het onderwijsaanbod, indien: 14 Het Stedelijk Gymnasium Breda (BRIN: 03AM) valt onder bevoegd gezag van Stichting ROC West-Brabant (bevoegd gezag-nummer: 31107). 4
a) er per schoolsoort minder dan twee rechtspersonen overblijven van verschillende richting of pedagogisch-didactische aanpak in de gemeente of gemeenten waarin tien procent of meer van de leerlingen van de betreffende schoolsoort of schoolsoorten van de bij de voorgenomen bestuurlijke fusie betrokken scholen of scholengemeenschappen woonachtig zijn, of; b) de door de voorgenomen bestuurlijke fusie ontstane rechtspersoon een marktpositie heeft van meer dan 50 procent van het aantal leerlingen in de gemeente of gemeenten waarin tien procent of meer van de leerlingen van de betreffende schoolsoort of schoolsoorten van de bij de voorgenomen fusie betrokken scholen of scholengemeenschappen woonachtig zijn, zonder dat daarvoor een aannemelijke rechtvaardigingsgrond aanwezig is. 6.1. Bepaling fusiegebied Voedingsgebied Stichting Oelbert Oosterhout, Geertruidenberg & Dongen Het Sint Oelbert Gymnasium is gevestigd in Oosterhout, maar heeft, aangezien slechts de helft van de leerlingen ook daadwerkelijk uit deze gemeente afkomstig is, een duidelijke regionale functie. De gemeenten waarin meer dan 10 procent van de leerlingen woonachtig zijn, vormen samen het belangrijkste voedingsgebied van de school. Dit voedingsgebied bestaat uit de gemeenten Oosterhout (51%), Geertruidenberg (13%) en Dongen (13%). Voedingsgebied SKVOB: Bergen op Zoom, Breda, Drimmelen, Steenbergen, Woensdrecht & Zundert De vijf scholen van SKVOB hebben vestigingen in Baarle-Nassau, Bergen op Zoom, Breda en Zundert. Wanneer het bestuur als geheel wordt bekeken dan is zo n 69 procent van de leerlingen afkomstig uit de gemeente Breda. De gemeenten waar meer dan tien procent van de leerlingen van de afzonderlijke scholen van SKVOB wonen, zijn: Bergen op Zoom, Breda, Drimmelen, Steenbergen, Woensdrecht, en Zundert. Deze zes gemeenten vormen samen het voedingsgebied van SKVOB. Fusiegebied: negen gemeenten gezamenlijk Tussen de voedingsgebieden van aanvragers zit geen overlap. Doordat SKVOB ten gevolge van de bestuurlijke fusie met Stichting Oelbert haar voedingsgebied uitbreidt met drie gemeenten, heeft de CFTO ter beoordeling van de voorgenomen fusie de beide voedingsgebieden gezamenlijk beschouwd als het relevante fusiegebied. Voor het uitvoeren van de toets op keuzevrijheid betekent dit dat de CFTO het effect op het totale leerlingaantal van de negen betrokken gemeenten in kaart heeft gebracht. 6.2. Effect bestuurlijke verhoudingen, aanbod voortgezet onderwijs SKVOB grootste onderwijsaanbieder binnen fusiegebied Het relevante fusiegebied voor de voorgenomen fusie telt tien aanbieders van voortgezet onderwijs met in totaal 20 scholen en 28.151 leerlingen. SKVOB is met vijf scholen en 7.983 leerlingen nu reeds het grootste schoolbestuur binnen het fusiegebied. Twee andere belangrijke aanbieders van voortgezet onderwijs zijn het ROC West-Brabant 15, dat eveneens vijf VO-scholen met in totaal 6.047 leerlingen in stand houdt, en de Vereniging Ons Middelbaar Onderwijs (OMO). 16 OMO telt binnen het fusiegebied 5.014 leerlingen op drie scholen. Binnen het voedingsgebied van het Sint Oelbert Gymnasium zijn zes onderwijsaanbieders actief in het voortgezet onderwijs met in totaal 6.517 leerlingen. De belangrijkste scholen(gemeenschappen) zijn: Het Monseigneur Frencken College, 17 een in Oosterhoud gevestigde éénpitter voor havo en vwo met 1.406 leerlingen; Het Dongemond College, 18 een zelfstandige brede scholengemeenschap voor vmbo, havo en vwo met 2.358 leerlingen en vestigingen in Geertruidenberg en Drimmelen; 15 Het bevoegd gezag-nummer van ROC West-Brabant is 31107. 16 Het bevoegd gezag-nummer van OMO is 41211. 17 Het BRIN-nummer van het Monseigneur Frencken College is: 01IW. De school valt onder bevoegd gezag van de Stichting Monseigneur Frencken (bevoegd gezag-nummer: 43239). 18 Het BRIN-nummer van het Dongemond College is: 02GF. De school valt onder bevoegd gezag van de Stichting Katholiek Voortgezet Onderwijs Dongemondgebied. 5
De Kwadrant Scholengroep, 19 een OMO-school voor vmbo, havo en vwo met 1.717 leerlingen en vestigingen in Dongen en Oosterhout. De Effent mavo 20 van ROC West-Brabant, een categorale mavo in Oosterhout met 795 leerlingen. Het aandeel in het aanbod van voortgezet onderwijs dat SKVOB en Stichting Oelbert binnen het fusiegebied innemen, ziet er als volgt uit: Tabel 1. Aanbod en aandeel voortgezet onderwijs Stichting Oelbert en SKVOB Stichting Oelbert SKVOB (voor fusie) SKVOB (na fusie) Totaal aantal leerlingen % leerlingen % leerlingen % leerlingen in gebied Voedingsgebied 752 12% nvt n.v.t. 6.358 Stichting Oelbert Voedingsgebied n.v.t. 7.983 36% n.v.t. 21.588 SKVOB (voor fusie) Fusiegebied 752 3% 7.983 28% 8.735 31% 28.151 Marktaandeel van 31 procent van alle VO-leerlingen voor SKVOB Uit de Tabel 1. blijkt dat SKVOB door de voorgenomen fusie een marktaandeel verkrijgt van 31 procent van al het voortgezet onderwijs binnen het fusiegebied. 6.3. Effect bestuurlijke verhoudingen, aanbod schoolsoort vwo Het Sint Oelbert Gymnasium is een categoraal gymnasium en biedt als zodanig vwo-onderwijs aan. De Wet fusietoets schrijft voor dat het effect van een voorgenomen fusie op de variatie in het onderwijsaanbod per schoolsoort moet worden beoordeeld. Doordat bij de voorliggende fusieaanvraag enkel een verandering optreedt in het aanbod van vwo-onderwijs, heeft de CFTO zich tot deze schoolsoort beperkt. Geen veranderingen aanbod vwo in Oosterhout, Geertruidenberg en Dongen Ten eerste valt te concluderen dat er binnen het huidige voedingsgebied van Stichting Oelbert geen wijzigingen optreden binnen het aanbod aan vwo. Er volgen binnen dit gebied 1.876 leerlingen vwoonderwijs. Naast het Sint Oelbert Gymnasium bieden tevens het Monseigneur Frencken College, het Dongemond College en de Scholengroep Kwadrant vwo aan. Er zijn voor fusie dus vier verschillende aanbieders en dit blijft na fusie ook het geval. Stichting Oelbert is bovendien de enige aanbieder van gymnasium-onderwijs binnen het gebied. De CFTO heeft geen aanleiding te veronderstellen dat dit door de voorgenomen fusie zal veranderen. Met 752 leerlingen heeft het Sint Oelbert Gymnasium een aandeel van zo n 41 procent van al het aangeboden vwo in het voedingsgebied. Geen veranderingen aanbod vwo in oorspronkelijk voedingsgebied SKVOB SKVOB biedt op haar scholen eveneens vwo aan, en houdt twee vergelijkbare categorale scholen in stand het Gymnasium Juvenaat in Bergen op Zoom en het OLV in Breda. Binnen het huidige voedingsgebied van SKVOB treden er geen veranderingen op. Voorafgaand aan de fusie heeft SKVOB een aandeel van 51 procent in het aanbod aan vwo-onderwijs binnen haar oorspronkelijke voedingsgebied. Door de voorgenomen fusie breidt SKVOB wél haar voedingsgebied uit met de drie gemeenten die nu het voedingsgebied van Stichting Oelbert vormen. In het nieuwe voedingsgebied van SKVOB dat overeenkomt met het fusiegebied leidt dit tot veranderingen in het aandeel binnen het vwo-aanbod (zie Tabel 2.). 19 Het BRIN-nummer van de Kwadrant Scholengroep is: 21GZ. 20 Het BRIN-nummer van de Effent mavo is: 02GF. 6
Binnen het fusiegebied als geheel, dat de negen gemeenten die gezamenlijk de huidige voedingsgebieden van de besturen Stichting Oelbert en SKVOB omvat, zal ten gevolge van de voorgenomen fusie de volgende verandering optreden: Tabel 2. Aandeel aanvragers in vwo-aanbod binnen het fusiegebied Stichting Oelbert SKVOB (voor fusie) SKVOB (na fusie) Totaal aantal vwo- leerlingen leerlingen % leerlingen % leerlingen % 752 10% 2.909 38% 2.909 48% 7.563 SKVOB verkrijgt aandeel van 48 procent van alle vwo-leerlingen in fusiegebied Uit Tabel 2. Blijkt dat door de voorgenomen fusie het aandeel van SKVOB binnen het vwo-aanbod in het fusiegebied stijgt van 38 tot 48 procent. Dit is een aanzienlijke toename van bijna een vijfde deel. Het aandeel van SKVOB overstijgt de norm van 50 procent niet. 6.4 Effect op keuzevrijheid naar richting Zowel Stichting Oelbert als SKVOB zijn aanbieders van onderwijs op rooms-katholieke grondslag. SKVOB houdt naast haar vier RK-scholen teven het algemeen-bijzondere Orion Lyceum in stand. Door de voorgenomen bestuurlijke fusie zal er geen verandering optreden in de richting van de scholen van beide aanvragers. Binnen het voedingsgebied van het Sint Oelbert Gymnasium blijft het aantal aanbieders van rooms-katholiek onderwijs eveneens ongewijzigd. 6.5. Effect op keuzevrijheid naar pedagogisch-didactische aanpak. Op de scholen van SKVOB wordt naast onderwijs op basis van een regulier pedagogisch-didactisch concept ook daltononderwijs en vrije schoolonderwijs aangeboden. Tevens biedt SKVOB op het Orion Lyceum onderwijs aan volgens het zogenoemde PLEION-onderwijsconcept. Het Sint Oelbert Gymnasium kent geen specifiek geregistreerde pedagogisch-didactische aanpak. Door de voorgenomen fusie zal dit niet wijzigen. 6.6. Conclusie keuzevrijheid: geen significante belemmering Door de voorgenomen fusie wijzigt er binnen de voedingsgebieden van de betrokken scholen van aanvragers op lokaal niveau weinig tot niets. Binnen het geografische grotere fusiegebied neemt door de fusie van Stichting Oelbert en SKVOB het aandeel van SKVOB, zowel binnen het vwoaanbod als binnen het aanbod van voortgezet onderwijs in het algemeen, duidelijk toe. Er is echter geen sprake van een toename in het marktaandeel die de 50 procent van het aanbod overstijgt. Op het gebied van richting en pedagogisch-didactische aanpak verandert er niets. Alles overwegend oordeelt de CFTO dat er ten aanzien van de voorgenomen fusie tussen Stichting Oelbert en SKVOB geen sprake is van een significante belemmering van de variatie in het onderwijsaanbod als bedoeld in artikel 53h van de WVO. 7. Beoordeling fusiemotief en rechtvaardigingsgronden Hoewel er op basis van de hiervoor overwogen gronden geen sprake is van een significante belemmering van de keuzevrijheid, worden de doelen voor fusie hieronder kort behandeld om zo ook recht te doen aan de fusieaanvraag en in samenhang hiermee aan vergroting van inzicht in fusieaangelegenheden in algemene zin. In Artikel 19 van de Regeling fusietoets staat niet limitatief beschreven dat rechtvaardigingsgronden voor fusie in ieder geval kunnen zijn: a. de omstandigheid, dat bij het achterwege blijven van de fusie de continuïteit of de variatie van het onderwijsaanbod in gevaar komt, 7
b. de omstandigheid dat bij het achterwege blijven van de fusie de kwaliteit van het onderwijs in redelijkheid niet geborgd kan worden, en c. de omstandigheid dat er binnen de beschikbare financiële middelen geen alternatieve mogelijkheden dan fusie te vinden zijn. Omdat aanvragers in hun aanvraag geen melding maken van specifieke rechtvaardigingsgronden voor de voorliggende fusieaanvraag, beperkt de CFTO zich hierbij tot een behandeling van de bovenstaande standaard overwegingen. 7.1. Continuïteitsdreiging en demografische krimp Geen aanleiding voor continuïteitsdreiging Bij de voorliggende fusieaanvraag wordt het bevoegd gezag van het Sint Oelbert Gymnasium overgedragen aan SKVOB. Met een leerlingaantal van 752 is er bij deze school geen sprake van een directe continuïteitsdreiging. De geldende opheffingsnorm voor een categoraal gymnasium is 292 leerlingen. Het Sint Oelbert Gymnasium is qua omvang ruim tweemaal groter. Stabiel leerlingaantal Sint Oelbert Gymnasium, weinig effect demografische krimp Ook de aanwezigheid van een sterke terugloop in het leerlingenaantal, veroorzaakt door regionale demografische ontwikkelingen is vaak aanleiding voor een voorgenomen fusie. In het geval van het Stichting Oelbert is er echter geen sprake van een sterke demografische krimp. Sterker nog: de school is juist gegroeid in de afgelopen vijf jaar. Deze groei zal naar verwachting bovendien nog doorzetten tot in ieder geval 2017. Daarna ontstaat een beperkte daling, waardoor de school in 2020 een vergelijkbaar leerlingenaantal zal kennen als heden (zie Tabel 3.). Tabel 3. Ontwikkeling leerlingaantallen Sint Oelbert Gymnasium 2010-2015 en prognose 2020 (bron: DUO) 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 leerlingen 688 676 699 733 768 752 798 810 796 768 744 % t.o.v. 2015 91% 90% 93% 97% 102% 100% 106% 108% 106% 102% 99% 7.2. Onderwijskwaliteit Er zijn de CFTO geen signalen bekend dat de onderwijskwaliteit van één bij de voorgenomen fusie betrokken scholen of schoolvestigingen niet op orde is. Uit gegevens van de Inspectie van het Onderwijs (de Inspectie) blijkt dat voor zowel het Sint Oelbert Gymnasium als alle vestigingen van SKVOB een basistoezicht geldt. De Inspectie constateert een voldoende onderwijskwaliteit voor alle betrokken scholen. 7.3. Financiën Uit de gegevens van de Inspectie blijkt dat voor beide betrokken besturen in financieel opzicht eveneens basistoezicht geldt. Ook uit de financiële kengetallen die DUO verzamelt, blijken geen bijzonderheden.: Tabel 4. Financiële kengetallen SKVOB en Stichting Oelbert LIQ RENT SOL1 SOL2 LIQ RENT SOL1 SOL2 SKVOB 2010 0,92-2,6 0,45 0,54 Stichting 2010 0,22-5,6 0,32 0,45 2011 0,68-4,9 0,34 0,46 Oelbert 2011 0,12-9,8 0,16 0,34 2012 0,82 2,3 0,4 0,51 2012 0,18-1,7 0,14 0,36 2013 1,04 2,5 0,44 0,57 2013 1,21 3,9 0,33 0,68 2014 0,94-1,3 0,43 0,59 2014 1,61 1,5 0,32 0,67 8
8. Conclusie Ten gevolge van de overdracht van het Sint Oelbert Gymnasium aan SKVOB houdt Stichting Oelbert op te bestaan als zelfstandig schoolbestuur. Door de fusie ontstaat een grote onderwijsaanbieder in de regio West-Brabant. SKVOB zal na de fusie schoolvestigingen in stand houden in zes gemeenten en onderwijs bieden aan 8.735 leerlingen. Binnen de individuele voedingsgebieden van beide afzonderlijke onderwijsaanbieders verandert er weinig. Voor wat betreft het effect van de fusie op de menselijke maat overweegt de CFTO dat SKVOB na fusie tot de tien procent grootste aanbieders van voortgezet onderwijs in Nederland behoort. Er is (dus) sprake van een bovengemiddeld grote organisatie. Bovendien nemen voor de betrokkenen bij het Sint Oelbert Gymnasium ten gevolge van de fusie de lijnen van besluitvorming toe. Dit mede omdat er een boven-schoolse managementlaag ontstaat in de vorm van het College van Bestuur van SKVOB. De betrokken medezeggenschappen hebben met de voorgenomen fusie ingestemd op basis van de FER. Ook blijkt uit de adviezen van de betrokken gemeentebesturen dat deze positief staan ten opzichte van de plannen. De CFTO heeft geen reden om aan te nemen dat de fusie tussen Stichting Oelbert en SKVOB aan intern of extern draagvlak ontbeert. Ten aanzien van de keuzevrijheid binnen het onderwijs aanbod overweegt de CFTO dat het effect van de voorgenomen fusie op lokaal niveau beperkt blijft. Binnen de respectievelijke voedingsgebieden van Stichting Oelbert en SKVOB verandert er niets aan het aanbod op het niveau van het voortgezet onderwijs in het geheel, noch op het niveau van het door het Sint Oelbert Gymnasium geboden vwo. Door de fusie zal het voedingsgebied van SKVOB negen gemeenten gaan omvatten. Binnen het relevante fusiegebied stijgt het aandeel van SKVOB over alle VO-leerlingen 28 tot 31 procent. Door de overdracht van het Sint Oelbert Gymnasium neemt het aantal vwo-leerlingen binnen SKVOB toe met zo n 20 procent. Het marktaandeel op deze schoolsoort binnen het fusiegebied neemt toe van 38 tot 48 procent. Qua richting blijft er binnen het fusiegebied ruime keuze mogelijk voor aanbieders van rooms-katholiek onderwijs. Naar pedagogisch-didactische aanpak verandert er ten gevolge van de voorgenomen fusie niets. Het geheel overwegend oordeelt de CFTO dat geen sprake is van een significante belemmering van de keuzevrijheid of de variatie in het onderwijsaanbod als bedoeld onder artikel 53h van de WVO. Bij de behandeling van eventuele rechtvaardigingsgronden voor de voorliggende aanvraag oordeelt de CFTO dat er geen sprake is van een situatie waarin continuïteit en kwaliteit van het onderwijs, of de financiële situatie van één van de aanvragers, directe noodzaak tot fusie aantonen. Stichting Oelbert geeft aan dat een belangrijke drijfveer voor de voorgenomen fusie bestaat uit een te verwachten efficiencyslag op financieel- en personeelsgebied. De CFTO heeft in eerdere aanvragen overwogen dat het de vraag is in hoeverre efficiencyvoordelen in de praktijk zullen leiden tot de besparingen. In het algemeen worden de transitiekosten van fusies onderschat. Bovendien kan de voorwaarde die Stichting Oelbert, conform de FER, aan de fusie verbindt het behoud van de onderwijskundige eigenheid en zelfstandigheid van het Sint Oelbert Gymnasium het best gegarandeerd worden wanneer Stichting Oelbert daadwerkelijk zelfstandig blijft. Nu verdwijnt een zelfstandig vo-bestuur van een, naar het zich laat aanzien, financieel gezond en kwalitatief solide categoraal gymnasium. Tegelijkertijd breidt een relatief grootschalig bestuur zijn omvang verder uit. De CFTO wil benadrukken dat grootschaligheid van een bestuur op zich niet als negatief gegeven beoordeeld behoeft te worden. Kleinschaligheid blijft in de organisatie van het onderwijs echter wel het koesteren waard. Het motto van de minister van OCW bij de invoering van de Wet fusietoets was: Klein waar het kan, groot als het moet. Met de Wet is beoogd een rem te plaatsen op schaalvergroting. Ten aanzien van de voorliggende aanvraag ontstaat geen significante belemmering van de keuzevrijheid of de variatie in het onderwijsaanbod. Zou er wel sprake zijn geweest van een dergelijke belemmering, dan rijst de vraag 9
in hoeverre de motieven voor de fusie een rechtvaardiging zouden vormen. Aan beantwoording van die vraag komt de CFTO niet toe. De CFTO wil daarbij in algemeenheid opmerken dat de vigerende beleidsregels het lastig maken om op basis van marktaandelen een significante belemmering te constateren in een geografisch groot gebied. Hoe uitgestrekter een fusiegebied is, hoe groter de omvang van een schoolbestuur kan groeien vooraleer sprake is van een aandeel dat de 50 procent van het onderwijsaanbod overschrijdt. Binnen een geografisch groot gebied kan een groot schoolbestuur zo stapsgewijs groeien, zonder dat hiervoor een juridische belemmering ontstaat. Bekeken vanuit de doelen van de Wet fusietoets en het belang van het behoud van de menselijke maat, is het de vraag in hoeverre dit op langere termijn een wenselijk patroon is. 9. Advies De Commissie Fusietoets Onderwijs adviseert de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap diens goedkeuring niet te onthouden aan de bestuurlijke fusie tussen Stichting Katholiek Voortgezet Onderwijs Breda en omstreken en Onderwijsstichting Sint Oelbert. Het oordeel is aldus vastgesteld te Den Haag op 9 juni 2016, door de Commissie Fusietoets Onderwijs. Namens deze, de vice-voorzitter, Drs. R. (Remmelt) de Boer 10