Bewonersavond wateroverlast in de Zeeheldenbuurt Datum: Locatie: Wijkcentrum De Helden Aanwezig: plm. 40 bewoners Edgar de Bruijn Projectmanager Waterproof Erwin Rebergen Beheerder/beleidsadviseur stedelijk water Michiel Rijsdijk Adviseur stedelijk watermanagement Marius Palsma Procesbegeleider Stephanie de Gier Gemeente Utrecht Anneke Toepoel Stadsingenieurs Utrecht Jonathan van Diemen Gemeente Utrecht Herman van Rooijen Waterschap Ellen van den Berg Communicatieadviseur Gemeente Utrecht Notulist: Coen van Steijn Notuleerbureau De Ridder 1. Welkom Edgar de Bruijn, projectmanager voor het project Waterproof, stelt zichzelf voor. We gaan nu een volgende fase in het project in: het plan verder uitwerken richting de uitvoering. Voor deze avond staan de volgende aandachtspunten op het programma, waarna er gelegenheid zal zijn om vragen te stellen: Voorstellen van aanwezige peilgroepleden De resultaten van het haalbaarheidsonderzoek (aanleg hemelwaterriool) Aansluiting op het hemelwaterriool Onderzoek grondwaterpeil en verdere planning De gemaakte handleiding 2. Voorstellen aanwezige peilgroepleden Ed van Rosmalen vertelt dat de peilgroep destijds gestart is om te proberen een oplossing te vinden voor de waterproblematiek dat proberen we graag goed af te maken. Rik de Jong woont sinds 2 jaar in de Zeeheldenbuurt en kocht het huis precies op het moment dat het onder water stond. Het zou fijn zijn om te voorkomen dat dit nog eens gebeurt. Ronald Hennekes woont al 20 jaar in deze buurt en vertelt 2 keer te maken hebben gehad met wateroverlast: de schade viel, vergeleken bij andere huizen, mee, maar dit is iets dat de gehele buurt aangaat. De rol van de peilgroep is het behartigen van de belangen van alle mensen in de wijk. Marius Palsma, procesbegeleider en lid van de peilgroep, vult aan dat de peilgroep de samenwerking tussen de gemeente en de bewoners symboliseert. Er is afgelopen jaar hard gewerkt door de peilgroep, om de voortgang in de gaten te houden, af te stemmen hoe het nieuws het beste gebracht kan worden etc.: hoe dit gezamenlijke project succesvol vormgegeven kan worden. We hebben in de komende periode nog veel te doen en we hebben kort geleden een Hemelwaterbokaal geïntroduceerd: een wisselbokaal die iedere periode opnieuw uitgereikt wordt aan iemand die maatregelen aan zijn huis genomen heeft zodat zijn huis waterproof wordt, wat ook in de nieuwsbrief gemeld zal worden. Vandaag gaat de Hemelwaterbokaal naar een lid van de peilgroep: Ed van Rosmalen. Gefeliciteerd! 1/6
3. Resultaten haalbaarheidsonderzoek hemelwaterriool Michiel Rijsdijk, adviseur stedelijk watermanagement, licht aan de hand van een aantal tekeningen toe hoe het haalbaarheidsonderzoek voor de aanleg van een hemelwaterriool is aangepakt. Deze presentatie zal vanaf de website www.utrecht.nl/waterpoof te downloaden zijn. Voor de aanleg van een riool moet er behoorlijk diep gegraven worden, waarbij rekening gehouden moet worden met allerlei zaken: hebben we ruimte voor boomwortels? Hebben we ruimte voor kabels en leidingen? Hoe ziet de grondslag eruit? Hoe is de grondwaterstand, moet dat bemalen worden? Is er bodemvervuiling aanwezig? Kabels en leidingen, tuinen en bomen Het hemelwaterriool zou naast het bestaande riool aangelegd moeten worden: het komt diep te liggen, waardoor het een groot project is. Ook liggen er kabels & leidingen, staan er bomen, waar rekening mee gehouden moet worden en vindt er afstemming plaats met andere projecten zoals ondergrondse vuilcontainers. Uitgezocht wordt waar de kabels en leidingen precies liggen, en hoe diep. Elektriciteitskabels zijn relatief makkelijk op te schuiven, maar voor water- en gasleidingen en de stadsverwarming ligt dat anders. Deze leidingen zijn niet makkelijk om te leggen en hebben bovendien bepaalde periodes dat ze verplaatst mogen worden. Aan de stadsverwarming mag bijvoorbeeld niet in de wintermaanden gewerkt worden. De bomen zijn geïnventariseerd en blijken allemaal gezond te zijn. Een aantal bomen staat met hun ondergrondse wortels erg dicht bij waar het riool moet komen te liggen (zie afbeelding presentatie). Het kan daardoor voorkomen dat er keuzes gemaakt moeten worden, wat ten koste van de bomen kan gaan. Dit zal in samenspraak met de bewoners van de directe omgeving bekeken worden. Bekeken wordt ook welke kant de wortels van de bomen op groeien, wat een grote rol kan spelen voor de aanleg van het riool. Door de genoemde kabels & leidingen en bomen, zal voor bijna alle straten maatwerk nodig zijn. Hydraulisch ontwerp tuinen Een hevige regenbui als in 2014 willen we met gemak kunnen gaan afvoeren. De Biltse Grift heeft een hoger waterpeil dan de Huizingalaan en we hebben bekeken of we kunnen gaan afvoeren naar de Huizingalaan. Het Hoogheemraadschap heeft aangegeven dat dat kan: de peilstijging blijft binnen de perken. Dat geeft ons de mogelijkheid om iedereen hun tuinen onder vrij verval aan te laten sluiten op het riool. De tuinen zijn echter niet altijd droog. Op de afbeelding (zie presentatie) liggen alle roodgekleurde tuinen te laag om, tijdens die hele hevige buien, droog te blijven, vanwege de peilstijging door de afvoer richting de Huizingalaan maar dat is vooralsnog een theoretisch verhaal. Het water is bij zo n extreme bui niet altijd uit de tuin af te voeren en een terugslagklep en waterberging in de tuin is hierbij noodzakelijk. Conclusie: het riool past bijna. Detailuitwerking Het kan zijn dat we nog in de tuinen van mensen willen gaan boren, wanneer we die informatie nodig hebben voor het aanleggen van de eventuele huisaansluiting daarover zal de bewoner nog geïnformeerd worden. Het hemelwaterriool komt vrij diep te liggen, in het grondwater, waardoor we daar niet zomaar kunnen gaan werken. We plaatsen buizen in de grond, waarmee we de grondwaterstand tijdelijk verlagen. Hiervoor wordt een bemalingsadvies opgesteld, dat gebruikt kan worden bij de aanbesteding van de werkzaamheden. De Zeeheldenbuurt ligt in een zettingsgevoelig gebied: bij bemaling bestaat dus de mogelijkheid dat er zettingen optreden, doordat de kleilaag tijdens het verlagen van de grondwaterstand droger wordt. Die kans is echter niet zo groot, want het bestaande riool ligt ook al zo diep, en daarvoor is ook bemalen. 2/6
Inrichting openbare ruimte De inrichting van de openbare ruimte kan aangepast worden tot een meer water-robuuste inrichting. De kolken liggen nu nog in de stoep, die willen we vervangen door straatkolken. We willen het profiel aanpassen zodat de kolken beter te vegen zijn en het water beter kunnen verwerken. Het profiel van de weg wordt veranderd van een bol profiel naar een W-profiel. Komt het riool in het midden te liggen? In het midden ligt het bestaande riool; het hemelwaterriool zou ernaast komen te liggen. Als er een boom weggehaald wordt en alles Nee, op het riool kunnen geen diepwortelende is weer dichtgemaakt, komt er dan een bomen geplaatst worden. nieuwe boom? Was het peilverschil tussen de Huizingalaan Dat was altijd al zo: we kunnen gebruikmaken en de Grift er altijd al? Is het technisch mogelijk om het riool, dat nu gebruikt wordt, dan ook nog te gebruiken voor hemelwater? Tussen het waterpeil en de tuin zit op de Huizinga laan 20-30 cm: kan dat water daar wel bij? Is dit uitgerekend op perceelniveau, onbebouwd terrein, of op bebouwd terrein? Kunnen zettingen voorkomen worden? Voorheen zijn in de Admiraal van Gentstraat zettingen opgetreden na het onttrekken van grondwater. Het kan handig zijn om die oude bemaling er eens bij te pakken. Wat betekent de oranje kleur op de kaart? Misschien kan de aanleg van het riool gecombineerd worden met glasvezel. Klopt het dat het riool vervroegd wordt vervangen? van het lagere peil van de Huizingalaan. Het bestaande riool kan 20 mm hebben, dus bij een extreme bui als 79 mm is het dan al ruimschoots misgegaan in het huidige riool. Dat kan er inderdaad bij, het biedt genoeg ruimte. Als het toch misgaat kan het onderste deel van de tuin onder komen te staan, maar het huis zelf ligt hoger. Er is uitgegaan van helemaal bebouwd perceel: de tuin en de woning. Daar zijn mogelijkheden voor. Dank voor de tip. Geen idee. Leg het neer bij het wijkbureau! Nee, wat naar voren wordt gehaald is het afkoppelen van het hemelwater. 4. Aansluiting op het hemelwaterriool Michiel licht aan de hand van een aantal tekeningen toe hoe de huisaansluiting op het aan te leggen riool aangepakt zou kunnen worden. Het aanleggen van het regenwaterriool is alleen zinvol als er ook daadwerkelijk op aangesloten wordt. En daarvoor zijn huisaansluitingen nodig. De rode leiding (zie afbeelding presentatie) is de bestaande leiding (dak, WC, douche), die uitkomt op het bestaande gemeentelijk riool. De groene leidingen staan voor het aan te leggen hemelwaterriool. Om aan te kunnen sluiten op het hemelwaterriool zijn maatregelen in de woning nodig, zoals de terugslagklep. De gemeente zorgt voor de weg en het openbaar gebied; de groene leiding, die onder de woning doorloopt, valt onder de verantwoordelijkheid van de bewoner. Leiding onder de woning door De meest lastige opgave is om het regenwater van achteren naar voren te krijgen. We hebben de mogelijkheid bekeken om de leiding vanuit de openbare ruimte onder de woning door te boren. Hiervoor is een aantal offertes opgevraagd en die komen uit rond de 8.000, mits er meegelift wordt op de werkzaamheden die wij in het openbaar gebied zullen verrichten; op 3/6
eigen initiatief zou dat rond de 10.000 zijn. De vraag is vervolgens: kunnen we er als blok, of als buren, slimmer mee omgaan, om zo de kosten te delen? Dat is mogelijk door meerdere huizen op één pijp aan te sluiten. Werkgroep Tuinen: een alternatief Vanwege de kosten van een hemelwaterriool is er ook gekeken naar alternatieve mogelijkheden om het hemelwater te verwerken, zoals via de tuin. In het plaatje dat daar uitgekomen is (zie presentatie), is te zien dat het hemelwater van het dak afstroomt de tuin in, en achterin de tuin opgevangen wordt. Daar kunnen we het tijdelijk bergen, waarna het infiltreert. In dit principe wordt de tuin aan de ene kant opgehoogd en aan de achterkant verlaagd, waardoor er een gesloten grondbalans ontstaat. Deze aanpak werkt alleen wanneer men het als heel blok op deze manier doet. Zitten de kosten van 8.000 vooral in het Dat klopt. doen van de boring? Is het een optie om het regenwater collectief, Zeker. met een heel blok, in de tuin op te vangen, om het dan op 2 plekken naar voren te brengen? Wat zou die oplossing doen t.o.v. het bedrag Ed licht toe dat dat veel geld zou schelen: je van 8.000? zou naar 1.000 per woning kunnen. Bovendien is er bij de meeste woningen een open hoek waar je eruit kan, waardoor er helemaal niet onder de woning door geboord hoeft te worden. Als je het collectief kan oplossen, zou één uitlaat zelfs genoeg zijn; je moet alleen juridisch wat regelen m.b.t. inspectie en onderhoud. Het loont echt de moeite om per blok te inventariseren en het samen op te pakken. Waar staat het vierkante blok aan de Kabels en leidingen. voorzijde, K&L, voor? Moet de tuin opnieuw ingericht worden voor Dat klopt. het alternatief van verwerking via de tuin? Als je al een aparte regenwaterleiding hebt, die door het huis naar voren loopt en nu nog aangesloten is op het normale riool, zal die er bij aanleg van een hemelwaterriool ook meteen op overgezet worden? Een groen dak schijnt de afgifte van regenwater enorm te vertragen. Veel mensen hebben platte daken; is dit meegenomen? Kunnen de kosten verlaagd worden door i.p.v. onder het huis door te boren, de leiding dóór het huis heen te laten lopen? Is het een optie om een dubbele buis, zoals een buis-in-buis-constructie, aan te leggen op de plek van het bestaande riool? Dan heb je minder ruimte nodig. Als iemand nu, bijv. een bovenwoning, niet Als die buiten de erfgrens ligt is het openbaar gebied, en zal het meegenomen worden. Dit is niet meegenomen in de werkgroep; wel maakt het bij extreme buien weinig verschil, al helpt natuurlijk iedere druppel. Dat kan, dan zou de leiding aan het plafond komen te hangen. Dat is onmogelijk: het riool stroomt onder vrij verval. Een buis-in-buis-constructie, een visbuis, bestaat wel, maar komt veel dieper te liggen: dan kun je je water niet meer kwijt. Dat is een lastige situatie: de insteek is op dit 4/6
mee wil doen, wat is dan de situatie? Als je niet meedoet, mag je je hemelwater dan nog steeds op het vuilwaterriool laten uitkomen? moment dat we niemand verplichten. De samenwerking zoeken is heel belangrijk. Dat mag nog steeds, maar dan blijft het wel een risicovolle situatie. 5. Onderzoek grondwaterpeil en planning Michiel vertelt aan de hand van een presentatie welke oplossingen er, volgens de werkgroep, mogelijk zijn m.b.t. het grondwater. Met de aanleg van het nieuwe riool kan de gemeente door de bestaande kleilaag heen graven, zodat het regenwater kan infiltreren tot aan de grondwaterstand. In tuinen van woningen, zoals ook te zien in de handleiding, zijn maatregelen als grindpalen te treffen. Door Alterra worden de mogelijkheden om het grondwater te verlagen bekeken. De resultaten daarvan zijn nog niet binnen. Drie leden van de werkgroep, waaronder Herman van Rooijen van het Waterschap, zijn vandaag aanwezig om eventuele vragen te beantwoorden. Edgar nuanceert dat dit alles nog geadviseerd moet gaan worden aan de wethouder: deze aanpak is dus nog niet definitief. Planning Edgar benadrukt dat de maatregelen voor het eigen huis nu al te nemen zijn; de uitwerking van het ontwerp van het hemelwaterriool gaat echter meer tijd kosten, doordat er heel veel maatwerk nodig is. In de planning (zie presentatie) is een gat te zien tussen 15 november 2016 en najaar 2017: volgend jaar voorjaar hebben we meer onderzoek uitgevoerd en dat zou een goed moment zijn om met de stand van zaken terug te komen bij u. Verder moet er een aanbesteding worden georganiseerd, en als er kabels & leidingen in de weg liggen zullen nutsbedrijven de kans moeten krijgen om die te verleggen. Dat moet allemaal ingepast worden vóórdat het hemelwaterriool er kan komen daarom hebben we voor de start van de aanleg 2018 aangegeven. Voor de aanleg zelf houden we een doorlooptijd van 2,5 jaar aan, waarbij ook afstemming in bereikbaarheid zal moeten plaatsvinden. Hoe diep moet zo n grindpaal zijn? Dat is te vinden in de handleiding: het verschilt wat, maar het zit rond de 2 3m. Het boren van een gat in de tuin schijnt ook Dat is helaas niet per tuin te zeggen. De wel eens het omgekeerde effect te hebben: vraag die Alterra behandelt, is of het laten dat het water omhoog komt. Het zou goed dalen van oppervlaktewater effect heeft op de zijn om te weten waar dit wel en niet werkt. grondwaterstand voor het hele gebied. Kunnen de nutsbedrijven hun werk in één keer doen, zodat de straat niet vaker opgebroken hoeft te worden? Is er bij de overheden sprake van een budget voor de activiteiten in de straat? Was er ook een werkgroep die de juridische kant zou bekijken, m.b.t. bijvoorbeeld VvE s? Dat zal zo gecoördineerd mogelijk gebeuren, waarbij zij hun werkzaamheden zo snel mogelijk achter elkaar zullen doen. Ja, totaal tussen de 3 en 5 miljoen. Dat klopt: die vragen zijn beantwoord en dat is online terug te vinden. Hoe het zit met de VvE hangt per VvE af van het contract, waarbij de splitsingsakte van belang is. 5/6
6. De handleiding Marius vertelt dat de maatregelen die nu al genomen kunnen worden in de handleiding uitgelegd worden. Voor het maken van deze handleiding is gebruik gemaakt van de input van mensen die al maatregelen getroffen hebben. We hebben al veel gedaan, we doen het samen en we gaan nog ver komen. Het is aan u, als bewoner, om de beschreven maatregelen te gaan uitvoeren, wat soms heel eenvoudig kan zijn. Veel dank aan iedereen die meegeholpen heeft aan het maken van deze handleiding, waar door een hoop mensen erg hard aan gewerkt is. Jonathan heeft er, samen met een professioneel bedrijf, hard aan gewerkt om de handleiding begrijpelijk en logisch te maken. Jonathan neemt de aanwezigen mee door de handleiding en licht het gebruik ervan toe. De handleiding, een interactief pdf-bestand, zal vanaf volgende week op de website te vinden zijn. Wordt het grootste deel van deze maatregelen niet overbodig bij de aanleg van het hemelwaterriool? Het ging toch over regenwater? Ik heb een terugslagklep in de tuin geplaatst, achter het huis, in de rioolbuis. Waarom moet alles ook nog in huis aangelegd worden? Is er subsidie beschikbaar voor alle aanpassingen die we kunnen aanbrengen? Zeker niet: De maatregelen zijn allebei nodig, alleen als zowel de gemeente als u maatregelen treffen, kan overlast worden voorkomen. Dit zijn maatregelen tegen overlast door terugslag vanuit het vuilwaterriool: er zal ook nog regenwater (vanaf de weg, vanuit andere wijken) door het vuilwaterriool worden afgevoerd. Eén centrale terugslagklep is een goede oplossing wanneer er geen regenwater meer op die leiding zit. Als het hemelwaterriool aangesloten is op die terugslagklep, komt er een punt dat die klep dichtgedrukt wordt, waardoor het regenwater er dan niet meer door kan. Die mogelijkheid is er helaas niet; de subsidie zit eigenlijk verweven in het meenemen van de huisaansluitingen (aan de voorkant) in het afkoppeltraject. 7. Afsluiting bijeenkomst Edgar meldt dat er nog ruimte is voor het stellen van vragen en het aanmelden voor de nieuwsbrief. Edgar dankt alle aanwezigen en sluit de bijeenkomst om 21.00 uur. 6/6