RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek Voortgezet Onderwijs bij Scholengemeenschap Bonaire, Speciale Lesplaatsen afdelingen Pro, ITV, VSO ZMLK en ISK Plaats : Bonaire BRIN-nummer : 30GR Datum schoolbezoek : 11 november 2015 Rapport vastgesteld te Tilburg op 5 februari 2016
Inhoud 1 Inleiding 4 2 Bevindingen 6 3 Conclusies en afspraken 9 Pagina 3 van 9
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 11 november 2015 een onderzoek uitgevoerd op de Scholengemeenschap Bonaire, unit speciale lesplaatsen naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De speciale lesplaatsen zijn: o Praktijkonderwijs o De VSO ZMLK lesplaatsen o De Internationale schakelklas o De Interne traject Voorziening ( 3 leerlingen) De conclusies van dit onderzoek kunnen worden beschouwd als een integrale beoordeling op basis waarvan de scholen en hun besturen kunnen werken aan het consolideren en borgen van bestaande kwaliteit, alsmede gerichte maatregelen kunnen treffen om geconstateerde tekortkomingen op te heffen. De inspectie beoordeelt over een periode van vijf jaar (2012-2016) jaarlijks op alle scholen aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en volgt nauwgezet de verbeteractiviteiten. In 2016 zal de school aan alle aspecten van basiskwaliteit moeten voldoen. Context In de themarapportage van maart 2014 'Onderwijsverbetering in Caribisch Nederland' heeft de inspectie de context en de omstandigheden waaronder de BES eilanden onderwijs vormgeven, uitgebreid beschreven. Toezichthistorie De unit Speciale Lesplaatsen is gestart in augustus 2015. Het praktijkonderwijs was eerder onderdeel van de units Juniorcollege en vmbo. In dat kader is het praktijkonderwijs al eerder onderwerp geweest van onderzoek. Al sinds 2012 heeft de inspectie in de toezichtplannen afspraken gemaakt met de SGB ter verbetering van het praktijkonderwijs. De instelling was echter niet in staat om naar aanleiding van die afspraken het praktijkonderwijs wezenlijk te verbeteren. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het document De Basiskwaliteit van het Primair en Voortgezet Onderwijs in Caribisch Nederland (Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, maart 2011). Dit document sluit aan op het Toezichtkader po/vo 2011. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Hoofdstuk 3 geeft de conclusies en afspraken met de school weer. Onderzoeksopzet Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie de kwaliteit van de volgende kwaliteitsdomeinen: Leerstofaanbod, Onderwijstijd, Schoolklimaat, Pedagogischdidactisch handelen, Zorg en begeleiding, Leerprestaties en Kwaliteitszorg en Voorwaarden voor kwaliteitszorg 1 1 Kwaliteitsdomeinen zoals beschreven in 'De Basiskwaliteit van het Primair en Voortgezet Onderwijs in Caribisch Nederland', Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, maart 2011 Pagina 4 van 9
Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de unit die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de unit voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, te weten: o Interimrapportage speciale lesplaatsen o Ondersteuning en begeleidingsschema praktijkonderwijs o Ontwikkelingsprofielen Schoolbezoek, waarbij verschillende lessituaties in de praktijk zijn geobserveerd. Gesprekken met de directie en de zorgcoördinator en de interim adviseur over de kwaliteit van verschillende aspecten waaronder kwaliteitszorg en leerlingenzorg. Een gesprek met leraren. Een eindgesprek met de directie na afloop van het schoolbezoek. Een afzonderlijk gesprek met een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag. Pagina 5 van 9
2 Bevindingen In dit hoofdstuk beschrijft de inspectie tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. Per kwaliteitsdomein, met uitzondering van het domein Leerprestaties, wordt beschreven hoe de kwaliteit zich verhoudt tot de Nederlandse inspectienormen. Deze bevindingen worden vooralsnog niet weergegeven in de vorm van een score maar in een beschrijving van de aangetroffen kwaliteit. Algemeen De unit speciale lesplaatsen bestaat sinds augustus 2015 als zelfstandige unit met een eigen directeur. Deze heeft bij haar aantreden een situatie aangetroffen waarin de meest elementaire voorwaarden voor goed praktijkonderwijs niet aanwezig waren. Inmiddels zijn er veel acties ingezet in het kader van achterstallig onderhoud. Zo is er expertise ingehuurd voor het ontwikkelen van ontwikkelingsperspectieven en dat is ook op gang gekomen. De tijd sinds het aantreden van dit management is te kort geweest om de kwaliteit van het praktijkonderwijs wezenlijk te verbeteren. De school weet echter al sinds 2011 dat de kwaliteit van het PrO onvoldoende is. Praktijkonderwijs De praktijkschool telt in totaal 121 leerlingen. De inspectie heeft een zorgelijke situatie aangetroffen op het praktijkonderwijs. Geen van de kwaliteitsdomeinen (leerstofaanbod, leertijd, schoolklimaat, onderwijstijd, pedagogisch didactisch handelen, zorg en begeleiding en kwaliteitszorg) voldoen aan de basiskwaliteit. Vooralsnog krijgen de leerlingen van het praktijkonderwijs niet het onderwijs waar zij recht op hebben. Wel troffen we een sterke zorgcultuur aan op de praktijkschool. Leraren zijn zeer begaan met de leerlingen. Hun betrokkenheid is groot en ze zetten zich in voor het welbevinden van hun leerlingen. Er heeft te weinig kwaliteitsverbetering plaatsgevonden in het praktijkonderwijs ten opzichte van voorgaande jaren. Gemaakte afspraken in eerdere rapporten en toezichtplannen zijn niet voldoende nagekomen. Ten tijde van het onderzoek wordt onder leiding van een nieuwe unitdirecteur en externe begeleiding hard gewerkt om orde op zaken te stellen. De inspectie constateert dat de randvoorwaarden voor praktijkonderwijs niet zijn vervuld. - Zo zijn er te weinig leslokalen en is de binnenplaats om pauze te houden te klein van oppervlakte. Dit heeft gevolgen voor het schoolklimaat en de veiligheid. Leerlingen hebben regelmatig conflicten. De unitdirecteur heeft een plan opgesteld om in ieder geval de pauzes veiliger te maken en leerlingen met behulp van spelletjes op een creatieve en sociale manier met elkaar te laten omgaan. - Ook ontbreekt het aan praktijklokalen waar leerlingen hun vaardigheden en competenties kunnen oefenen. - Er zijn weinig docenten voor de beroepsvakken beschikbaar voor het praktijkonderwijs op Bonaire. - De beginsituatie van alle leerlingen is niet in kaart gebracht. De zorgfunctionaris zoekt met externe ondersteuning uit of de leerlingen die op het praktijkonderwijs zitten, daar ook echt thuishoren. Het onderwijsproces vertoont tekortkomingen, met name ten aanzien van het didactisch handelen en de wijze waarop de leerlingen ondersteund en begeleid worden bij hun individuele leerroute. Pagina 6 van 9
We hebben grote verschillen gezien in didactisch handelen en pedagogisch leiderschap van docenten. In een aantal lessen ontbrak het aan een doel en stuurden leraren te weinig gericht op een gewenste leerhouding van de leerlingen. Ze maken in een aantal lessituaties een ongemotiveerde indruk en worden hierop onvoldoende aangesproken en gecorrigeerd door de docent. Leerlingen praten veelvuldig door de docent en door elkaar heen. Deze lessen kwamen in een aantal gevallen in feite niet of nauwelijks op gang. Hierbij willen we opmerken dat we ook lessituaties hebben gezien waarin leerlingen wel actief aan de slag waren en waarin we een heldere structuur en goede opbouw zagen. Het is voor het team, gezien het bovenstaande beeld, van belang zich te bezinnen op het evenwicht en de balans tussen een pedagogische en didactische benadering. Net als in voorafgaande jaren constateren we dat er onvoldoende sprake is van individuele leerroutes voor leerlingen en de mate waarin doelen worden gesteld voor de leerlingen. De unit heeft na de zomervakantie een start gemaakt met het opstellen van iop's (individuele ontwikkelingsperspectieven) voor alle leerlingen. Deze plannen zien er concreet uit, maar het is nog te vroeg om een beoordeling te geven in hoeverre deze plannen sturend zijn voor de individuele leerroute voor leerlingen en werkzaam zijn in de praktijk. Het is nu aan de school om de uitdaging aan te gaan om het IOP verder vorm en inhoud te geven, zodat het individuele leerstofaanbod wordt gekoppeld aan streef- en beheersingsdoelen. Deze streef- en beheersingsdoelen kunnen gekoppeld worden aan de vier kerndomeinen van het praktijkonderwijs: wonen, werken, vrije tijd en burgerschap. Ook een probleem voor het praktijkonderwijs vormt de grote taalachterstand van de leerlingen. Zij hebben hierdoor grote moeite zich het leerstofaanbod eigen te maken. De unit heeft nog niet concreet voor ogen hoe zij adequaat taalgericht vakonderwijs wil vormgeven. Internationale Schakel Klas In de Internationale Schakel Klas wordt aan 25 leerlingen lesgegeven. Het onderwijs dat wordt gegeven in de ISK is van voldoende kwaliteit en wordt gegeven door een gespecialiseerde NT2 docent. Leerlingen volgen geen vakken op de andere afdelingen, want er is geen sprake van professionele samenwerking met pro en vmbo. Het aanbod aan de leerlingen is eenzijdig gericht op het verwerven van de Nederlandse Taal. Van afstemming van het leerstofaanbod op het niveau van de leerling is maar beperkt sprake. Doordat de leerlingen niet tussentijds uitstromen naar het reguliere voortgezet onderwijs wordt de onderwijstijd van de leerlingen die voldoende taalniveau hebben slecht benut. Bovendien zou hun uitstroom de mogelijkheden voor maatwerk voor de overgebleven leerlingen van de ISK wellicht ten goede komen. Lesplaatsen VSO ZMLK Op de twee lesplaatsen van het VSO ZMLK worden 20 leerlingen begeleid. Het pedagogisch didactisch handelen en ook het schoolklimaat zijn in het VSO ZMLK van voldoende kwaliteit. De overige kwaliteitsaspecten voldoen echter nog niet (leerstofaanbod, leertijd, onderwijstijd, zorg en begeleiding en kwaliteitszorg). De leraren doen onder deze omstandigheden goed werk, maar de voorwaarden voor eigentijds onderwijs aan deze doelgroep schieten volstrekt tekort. Pagina 7 van 9
De inspectie heeft de twee lesplaatsen bezocht waar zeer moeilijk lerende jongeren, sommige met gedragsproblemen en één meervoudig gehandicapte leerling, onderwijs krijgen. Met de zeer beperkte middelen werken op beide locaties bevlogen mensen, zeer toegewijd met deze bijzondere doelgroep. De leraren realiseren met de beperkte faciliteiten een heel prettig, waar mogelijk gestructureerd en veilig schoolklimaat. Het ontbreekt echter aan ondersteuning, leermethodes en materialen die zijn toegespitst op deze leerlingen. De locatie met de basisgroep beschikt over een schoon en koel lokaal, maar de locatie bij 'Jong Bonaire' is kaal, warm, onrustig en ongeschikt voor deze kwetsbare jongeren. Bovendien is er geen praktijklokaal. Op de groepen werken de leerkrachten met ontwikkelingsperspectieven die zijn opgesteld vanuit TOPP. De eindperspectieven bevatten geen uitgewerkt integratief beeld van de leerlingen. Uitstroombestemming en -niveau zijn niet in alle ontwikkelingsperspectieven concreet, er ligt geen duidelijk begeleidingsplan om planmatig toe te werken naar de einddoelen en er is onvoldoende gerichte ondersteuning vanuit het EOZ. Bij gebrek aan geschikte leermethodes en materialen ontwikkelen de leraren zelf het onderwijsaanbod. Op de locatie bij 'Jong Bonaire' slagen de leraren er niettemin in systematisch de vorderingen bij te houden van het reken- en taal onderwijs als ook de voortgang op de stageplaats. Op basis daarvan wordt het onderwijsaanbod samengesteld. Op de basisgroep wordt ook gewerkt aan de onderdelen uit TOPP en de vorderingen worden bijgehouden. De leerkracht en de onderwijsassistent komen onvoldoende toe aan planmatig en systematisch werken aan bijvoorbeeld rekenen taalonderwijs. Het personeel op deze lesplaatsen heeft ondersteuning, feedback, materiaal en inhoudelijke begeleiding nodig. Pagina 8 van 9
3 Conclusies en afspraken Onderwijskwaliteit De kwaliteit van het onderwijs op het praktijkonderwijs is in de afgelopen twee jaar onvoldoende verbeterd. De centrale directie is onvoldoende in staat geweest richting te geven aan een succesvol traject van verbetering. Er was geen goede organisatie en vacatures werden onvoldoende ingevuld. Bovendien ontbrak een veilige en professionele cultuur. Het team is druk geweest met scholingen en het ontwikkelen van een curriculum onder leiding van de centrale directie, maar de écht urgente problemen waarmee de docenten kampen, hebben onvoldoende prioriteit gekregen en zijn niet opgelost. De inspectie vindt de situatie op het praktijkonderwijs zorgelijk en vindt het voorzieningen niveau op het zowel het praktijkonderwijs als de lesplaatsen VSO ZMLK volstrekt onvoldoende voor adequaat onderwijs. Momenteel zijn de voorwaarden niet aanwezig om de zorg en begeleiding, het lesgeven en het begeleiden van leerlingen op de stageplaatsen en het ontwikkelen van lesmateriaal vorm te kunnen geven. Afspraken In het voorjaar 2016 vindt een voortgangsgesprek plaats om de stand van zaken betreffende de verschillende kwaliteitsaspecten te bespreken. Pagina 9 van 9