DEUTSCH-NIEDERLÄNDISCHES WÖRTERBUCH NEDERLANDS-DUITS WOORDENBOEK

DEUTSCH-NIEDERLÄNDISCHES WÖRTERBUCH NEDERLANDS-DUITS WOORDENBOEK

Deutsch-Niederländisches Wörterbuch Nederlands-Duits Woordenboek Berufsbildung Arbeitsmarkt Projektzusammenarbeit Beroepsonderwijs arbeidsmarkt samenwerking in projecten zusammengestellt von / samengesteld door Gerd Busse & Renie Hesseling Nijmegen, Düsseldorf September 2006 2. Auflage / Tweede druk ROC Nijmegen IHK-Vereinigung, Düsseldorf Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt, Nijmegen

CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK DEN HAAG Gerd Busse Renie Hesseling Deutsch-Niederländisches Wörterbuch. Nederlands-Duits Woordenboek / Nijmegen: Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt. ISBN 90-77202-19-6 NUR 840 2006 Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt, Nijmegen Tekstopmaak: Rian van Leeuwen, Marijke Linssen en Yvonne Meeuwsen, ITS Nijmegen Omslag: ROC Nijmegen, Grafische werkplaats Druk: ROC Nijmegen, Grafische werkplaats ROC Nijmegen, Wolfskuilseweg 279, NL-6542AA Nijmegen, Tel.: 0031-24-381.32.00 IHK-Vereinigung, Goltsteinstr. 31, D-40211 Düsseldorf, Tel.: 0049-211-367.02.61 KBA, Postfach 1422, NL-6501 BK Nijmegen, Tel.: 0031-24-365.35.20

Inhaltsangabe / Inhoudsopgave Zur Einführung... vii Inleiding...ix Duits-Nederlands / Deutsch-Niederländisch... 1 Niederländisch-Deutsch / Nederlands-Duits... 45

vii Zur Einführung Die Idee zu diesem Wörterbuch entstand im Rahmen des deutsch-niederländischen Interreg- Projekts EuregioTransfer, einer Initiative des ROC Nijmegen und der Vereinigung der Industriend Handelskammern NRW in Düsseldorf. Ziel des Projekts ist es, zur Verbesserung der Transparenz zwischen den Bildungssystemen und den Arbeitsmärkten in den beiden Ländern beizutragen. Doch warum ein Wörterbuch? Kommen deutsch-niederländische Arbeitsgruppen zusammen, so die Beobachtung, kann man sich in der Regel zwar leidlich verständigen, solange sich das Gespräch um allgemeinere Themen dreht. Sobald jedoch spezifischere Fragen etwa der Projektplanung, der Bildungszusammenarbeit oder des deutsch-niederländischen Arbeitsmarktes angesprochen werden, erlebt man es immer wieder, dass das Gespräch ins Stocken gerät und man mühsam nach der richtigen Übersetzung von Fachbegriffen oder einer prägnanten Umschreibung von Organisationen, Bildungsabschlüssen oder relevanten Gesetzen sucht, die dem Partner aus dem Nachbarland eine ungefähre Zuordnung ermöglicht. Mit diesem Wörterbuch wurde nun der Versuch unternommen, die zentralen Begrifflichkeiten in den genannten Bereichen Projektzusammenarbeit, Berufsbildung und Arbeitsmarkt zu sammeln und in möglichst einfacher Form in der jeweils anderen Sprache zu erläutern. Aufnahme fand dabei alles, was sich zu diesen Themen an Wörtern und Begriffen recherchieren ließ (und nicht in Schreibweise und Bedeutung identisch ist). Besonderes Gewicht wurde bei der Zusammenstellung auf Abkürzungen und Fachtermini gelegt, die nach unserer Erfahrung die größten Stolpersteine in der deutsch-niederländischen Projektzusammenarbeit bilden. Das Wörterbuch umfasst gut 2.500 deutsche und niederländische Begriffe aus den genannten Themenfeldern. Bei der Suche sowohl nach den Begriffen als auch deren Übersetzung oder Erklärung haben uns eine Reihe von Personen unterstützt, denen wir an dieser Stelle herzlich danken möchten. Insbesondere gilt unser Dank Dieter Leemhuis von der Arbeitsagentur Coesfeld, Gisela Linthout vom Goethe-Institut in Amsterdam sowie Kees Meijer vom Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt in Nijmegen.

Obwohl wir glauben, mit dem vorliegenden Wörterbuch die wichtigsten Begriffe zur deutschniederländischen Berufsbildungs- und Arbeitsmarktpolitik bzw. Projektzusammenarbeit erfasst zu haben, hegen wir selbstverständlich nicht die Illusion, die drei Themenfelder wirklich erschöpfend abgedeckt zu haben. Sollten Sie deshalb Begriffe vermissen, die noch in das Wörterbuch aufgenommen werden sollten, oder Vorschläge zur Verbesserung der Nutzerfreundlichkeit dieser Handreichung haben, würden wir uns über Ihre Rückmeldung freuen. Unsere Kontaktadressen: Gerd Busse IHK-Vereinigung Goltsteinstraße 31 40211 Düsseldorf Tel.: 0211-367.02.61 Mobil: 0176-511.461.93 E-Mail: gerd.busse@gmx.de oder: Renie Hesseling ROC Nijmegen Wolfskuilseweg 279 NL-6542 AA Nijmegen Tel.: 0031-024-890.40.82 E-Mail: r.hesseling@roc-nijmegen.nl viii

ix Inleiding Het idee voor dit woordenboek ontstond in het kader van het Nederlands-Duitse Interreg-project EuregioTransfer, een initiatief van het ROC Nijmegen en de Vereniging van Industrie- und Handelskammern NRW (Kamers van Koophandel in Noordrijn-Westfalen) in Düsseldorf. Het project streeft ernaar de transparantie tussen de onderwijssystemen en de arbeidsmarkten in de twee landen te verbeteren. Maar waar dient het woordenboek toe? Telkens weer kan er worden vastgesteld dat Nederlands-Duitse werkgroepen die bij elkaar komen, redelijk met elkaar kunnen communiceren, zolang het gesprek over meer algemene thema s gaat. Maar het gaat er vaak heel anders aan toe, als er meer specifieke kwesties ter sprake komen, bijvoorbeeld projectplanning, samenwerking op het gebied van opleidingen of de Nederlands-Duitse arbeidsmarkt. Dan stokken de gesprekken en heeft men grote moeite met de juiste vertaling van vaktermen of een kernachtige beschrijving van organisaties, opleidingsdiploma s of relevante wetgeving, die de partner uit het buurland een beter inzicht zou kunnen geven. Dit woordenboek doet een poging de kernbegrippen op de genoemde terreinen samenwerking in projecten, beroepsonderwijs en arbeidsmarkt bijeen te brengen en op zo eenvoudig mogelijk manier in de taal van het buurland toe te lichten. Alles wat er op deze gebieden aan woorden en begrippen te vinden was (en niet qua schrijfwijze of betekenis identiek is), is in dit woordenboek opgenomen. De aandacht is vooral ook uitgegaan naar afkortingen en vaktermen, die naar onze ervaring de grootste struikelblokken in de Nederlands-Duitse samenwerking in projecten vormen. Het woordenboek bevat zo n 2.500 Duitse en Nederlandse termen uit de genoemde lijst van thema s. Bij de speurtocht naar de termen en de vertaling of uitleg ervan heeft een aantal mensen ons gesteund, die wij op deze plaats hartelijk dank willen zeggen. Onze dank gaat met name uit naar Dieter Leemhuis van de Arbeitsagentur Coesfeld, naar Gisela Linthout van het Goethe-Institut in Amsterdam en naar Kees Meijer van het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt in Nijmegen.

Hoewel wij ervan uitgaan dat het woordenboek de belangrijkste termen van het beleid met betrekking tot het Nederlands-Duitse beroepsonderwijs, de arbeidsmarkt en de samenwerking in projecten omvat, koesteren wij uiteraard niet de illusie dat deze drie thema s uitputtend zijn behandeld. Mocht u termen missen die wel in het woordenboek thuishoren of heeft u voorstellen met betrekking tot de gebruikersvriendelijkheid van deze handleiding, laat ons dit dan even weten. Wij zijn blij met elke verbetering en het woordenboek profiteert ervan. Onze contactadressen: Gerd Busse IHK-Vereinigung Goltsteinstraße 31 D-40211 Düsseldorf tel.: 0049-0211-367.02.61 mobiel: 0049-0176-511.461.93 e-mail: gerd.busse@gmx.de of: Renie Hesseling ROC Nijmegen Wolfskuilseweg 279 6542 AA Nijmegen tel.: 024-890.40.82 e-mail: r.hesseling@roc-nijmegen.nl x

Duits-Nederlands / Deutsch-Niederländisch

3 A Duits-Nederlands A Abbrecherquote Abendgymnasium Abendkurs Abendschule Abgang Abgeschlossene Berufsausbildung Abgeschlossene Schulbildung Abitur Abkürzung Abkürzung der Ausbildungszeit Abrechnung Abschlußbericht Abschlußprüfung; Abitur Abschlußzeugnis Abschlußzeugnis für das Teilmodul einer Ausbildung Abwanderung Abwesenheit Adaptiver Unterricht AG Agentur für Arbeit Akkreditierung Akte Aktiengesellschaft (AG) Aktionsforschung Aktionsplan Aktivitätenplan Allgemeinbildende Schule Allgemeinbildender Unterricht Allgemeinbildung Allgemeine Grundbildung Allgemeine Hochschulreife Allgemeinunterricht Alphabetisierung Altenpflege Percentage drop-outs; percentage uitvallers; percentage voortijdige schoolverlaters Avondlyceum Avondcursus Avondonderwijs; avondopleiding; avondschool Uitstroom Voltooide beroepsopleiding Opleiding; voltooide schoolopleiding Diploma VWO / gymnasium / atheneum Afkorting Versnelde opleiding Declaratie Eindrapportage Eindexamen Diploma; einddiploma; studiegetuigschrift Deelcertificaat Uitstroom Afwezigheid Adaptief onderwijs Aktiengesellschaft; NV (Naamloze Vennootschap) Arbeidsvoorziening in Duitsland ( CWI) Accreditatie Dossier Naamloze Vennootschap (NV) Actie-onderzoek Actieplan Activiteitenplan School voor algemeen vormend onderwijs; school voor algemeen secundair onderwijs Algemeen vormend onderwijs Algemene ontwikkeling; algemene vorming Algemene basisvorming Diploma VWO / gymnasium / atheneum Algemene vorming Alfabetisering Bejaardenzorg; ouderenzorg

A Duits-Nederlands 4 Ältere Arbeitnehmer Alternierende Ausbildung Altersgruppe Altersklassensystem Ambulante Betreuung Anderssprachig Anerkannter Ausbildungsberuf Anerkennung (eines Berufsabschlusses) Anerkennung; Akkreditierung Angebot (finanziell) Angelernter Arbeiter Angestellter Anlernberuf Anmelden Anmeldung Anpassungsweiterbildung Anstellung Antrag Anwerbungskanal Arbeit Arbeiter Arbeitgeber Arbeitgeberorganisation Arbeitgeberverband Arbeitnehmer Arbeitnehmerorganisation Arbeitnehmerpool Arbeits- und Gesundheitsschutz Arbeits-/Ausbildungsvertrag Arbeitsamt (allg.) Arbeitsamt; Arbeitsagentur Arbeitsanforderungen Arbeitsbedingungen Arbeitsbetreuer Arbeitserfahrung Arbeitserlaubnis Arbeitsform Arbeitsgemeinschaft Arbeitsgruppe Oudere werknemers Alternerend leren Leeftijdsgroep Jaarklassensysteem Ambulante begeleiding Anderstalig Erkend opleidingsberoep Civiel effect Erkenning Offerte Geoefende/halfgeschoolde arbeider/werknemer Bediende; medewerker Laaggeschoold beroep Inschrijven Inschrijving Bijscholing Aanstelling Aanvraag Wervingskanaal Arbeid; werk Arbeider Werkgever Werkgeversorganisatie Werkgeversvereniging Werknemer Werknemersorganisatie Werknemerpool Arbo-dienst Werk-/leercontract Arbeidsbureau Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) Bekwaamheidsvereisten; functievereisten Arbeidsomstandigheden; werkomstandigheden Werkbegeleider Werkervaring Werkvergunning Werkvorm Samenwerkingsverband Werkgroep

A Duits-Nederlands 5 Arbeitskraft Arbeidskracht Arbeitslos Werkloos Arbeitslosenquote Werkeloosheidspercentage Arbeitslosenversicherung Werkloosheidswet (WW) Arbeitslosenzahl Werkloosheidscijfer Arbeitsloser Werkloze; werkzoekende Arbeitslosigkeit Werkloosheid Arbeitsmarkt Arbeidsmarkt Arbeitsmarktchancen Beroepsperspectief Arbeitsmarktforschung Arbeidsmarktonderzoek Arbeitsmarktpolitik Arbeidsmarktbeleid Arbeitsmigrant Arbeidsmigrant Arbeitsmobilität Arbeidsmobiliteit Arbeitspflicht Arbeidsplicht Arbeitsplan Werkplan Arbeitsplanung Werkplanning Arbeitsplatz Arbeidsplaats Arbeitsplatz (allg.) Werkvloer Arbeitsprogramm Werkprogramma Arbeitsprojekt Werkprojekt Arbeitsschutz Arbo-diensten Arbeitssituation Werksituatie Arbeitsstelle Baan Arbeitssuchender Werkzoekende Arbeitstag Werkdag Arbeitsverhältnis Dienstverband Arbeitsvermittler Arbeidsconsulent (arbeitsbureau) Arbeitsvermittlung Arbeidsbemiddeling Arbeitsvertrag Arbeidscontract; arbeidsovereenkomst Arbeitsverwaltung Arbeidsvoorziening Arbeitswoche Werkweek Arbeitszeit Werktijd Armut Armoede Asylant Asielzoeker Auffrischungskurs Opfrissingscursus Aufgabe Taak Aufgabenverteilung Taakverdeling Aufklärung Informatievoorziening Aufklärung Voorlichting Aufnahmegespräch Intake-gesprek Aufnahmeprüfung Intake; toelatingsexamen; toelatingsproef Aufsatz Opstel

A Duits-Nederlands 6 Aufsichtsrat Raad van commissarissen Auftraggeber Opdrachtgever Ausbildung im Baukastensystem Modulaire opleiding Ausbildungsbedarf Opleidingsbehoefte Ausbildungsbegleitender Unterricht Beroepsbegeleidend onderwijs; opleiding buiten de werkplek Ausbildungsbeihilfe Basisbeurs; studiebeurs Ausbildungsberuf Opleidingsberoep Ausbildungsberufsbild Beroepscompetentieprofiel (BCP); beroepsprofiel Ausbildungsbetrieb Leerbedrijf Ausbildungseinrichtung Onderwijsinstelling Ausbildungsförderung Studiefinanciering Ausbildungsgang Leerweg; opleidingstraject Ausbildungskosten Studiekosten Ausbildungsmodul Opleidingsmodule Ausbildungsniveaus Opleidingsniveaus (1 t./m. 4) Ausbildungsordnung Kwalificatiestructuur; opleidingsprogramma Ausbildungsplan Opleidingsplan Ausbildungsplatz Opleidingsplaats Ausbildungsprogramm Leertraject Ausbildungsstufe Fase; opleidingsfase Ausbildungsvertrag Leerovereenkomst; leer-werk-overeenkomst Ausbildungswerkstatt Leerwerkplaats; opleidingswerkplaats Ausbildungsziel Opleidingsdoel Ausfall Verzuim Ausgangsniveau Aanvangsniveau Ausländer Allochtoon; buitenlander Ausländerbehörde Vreemdelingenpolitie Ausländischer Arbeitnehmer Allochtone werknemer Ausschreibung Aanbesteding Außerschulisch Buitenschools Außerschulische Betreuung Buitenschoolse opvang; naschoolse opvang Ausschuß Commissie Austausch Uitwisseling Auswahlverfahren Selectieprocedure Auszubildender (Azubi) Leerling; student Azubi Auszubildender; leerling; student

7 B Duits-Nederlands B BA Basis (z.b. einer politischen Bewegung) Basisgesundheitsversorgung BBiG Beantragen Bedarf Befähigung Beförderung Befristet Begabt Behindert Behindertenausbildung Behinderung Behörde Beihilfe Belegschaft Bemessungsgrundlage Benachteiligt Beobachtung Beobachtungsstufe Berater Beratungskommission Beratungsorgan Bericht Beruf Berufliche Einstellung Berufliche Erwachsenenbildung Berufliche Grundbildung Berufliche Kompetenz Berufliche Mobilität Berufliche Qualifikation Berufliche Rehabilitation Berufliche Tätigkeit Berufliche Weiterbildung Berufliche Wiedereingliederung Bundesagentur für Arbeit; Duitse Arbeidsvoorziening; CWI Achterban Eerstelijnsgezondheidszorg Berufsbildungsgesetz; wet op het beroepsonderwijs (1969; nieuw: 2005) Aanvragen Behoefte Bekwaamheid Promotie Tijdelijk Begaafd Gehandicapt Speciale opleiding voor gehandicapten Handicap Overheidsinstelling Toelage Personeelsleden Berekeningsgrondslag Achterstands-; kansarm Observatie Oriëntatie en schakeling Adviseur; consulent Adviescommissie Overlegorgaan Rapport; verslag; rapportage Beroep Beroepshouding Beroepsgerichte volwasseneneducatie Beroepsvoorbereidend onderwijs Beroepscompetentie Beroepsmobiliteit Beroepskwalificatie Beroepsrevalidatie; revalidatie om het beroep weer te kunnen uitoefenen Werkzaamheid Bijscholing; herscholing Herintrede; herintrede in het beroep; terugkeer in het arbeidsproces

B Duits-Nederlands 8 Beruflicher Kontext Berufliches Gymnasium Berufliches Kompetenzprofil Berufsabschluß Berufsausbildung Berufsausbildungsvertrag Berufsaussichten Berufsausübung Berufsberater Berufsberatung Berufsbezeichnung Berufsbild Berufsbildender Fernunterricht Berufsbildender Sekundarunterricht Berufsbildung Berufsbildungseinrichtung Berufsbildungsforschung Berufsbildungsgesetz (BBiG) Berufsbildungsplanung Berufsbildungspolitik Berufsbildungsstatistik Berufsbildungssystem Berufsbildungswesen Berufsbildungszentrum Berufschancen Berufserfahrung Berufsfachschule Berufsfeld Berufsförderungswerk Berufsförderungszentrum Berufsforschung Berufsgeheimnis Beroepscontext Gymnasium op het niveau van de tweede fase voortgezet onderwijs, gespecialiseerd op bepaalde beroepsgerichte vakken Beroepscompetentieprofiel (BCP) Diploma; kwalificatie Beroepsopleiding Leercontract; leerovereenkomst Beroepsvooruitzichten; carrièremogelijkheden, loopbaanvooruitzichten Beroepsuitoefening Beroepskeuzeadviseur Beroepskeuzebegeleiding; beroepskeuzevoorlichting; Beroepsoriëntatie; Beroepsvoorlichting Naam van het beroep Beroepscompetentieprofiel (BCP) Beroepsgericht afstandsonderwijs Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) Beroepsonderwijs Beroepsonderwijsinstelling; opleidingsvoorziening; School voor beroepsonderwijs Onderzoek op het gebied van het beroepsonderwijs Wet op het beroepsonderwijs (1969; nieuw: 2005) Planning op het gebied van het beroepsonderwijs Beroepsopleidingsbeleid Statistieken over het beroepsonderwijs Beroepsonderwijs Beroepsonderwijs Beroepsopleidingscentrum; centrum voor beroepsopleiding Beroepskansen Beroepservaring School voor beroepsopleiding Beroepengroep Centrum ter bevordering van de arbeidsgeschiktheid Herscholingscentrum Beroepenonderzoek Beroepsgeheim

9 Berufsgrundbildungsjahr Berufskompetenzprofil Berufsoberschule Berufspädagogik Berufspendler Berufspraktische Ausbildung Berufspraktischer Unterricht Berufsrückkehrer Berufsschulblock Berufsschule Berufsschulpflicht Berufsstruktur Berufssystematik Berufstätiger Berufstätigkeit Berufstheoretischer Unterricht Berufsübergreifend Berufsverband Berufsverlauf Berufsvorbereitende Bildung Berufsvorbereitung Berufsvorbereitungsjahr Berufswahl Berufszweig Beschäftigung Beschäftigung (Arbeitsplätze) Beschäftigungs- und Qualifizierungsgesellschaft Beschäftigungsfähigkeit Beschäftigungslosigkeit Beschäftigungspolitik Beschäftigungsstruktur Beschäftigungsverhältnis Beschäftigungsverhältnis; Beschäftigung Beschützende Werkstatt Beschwerdekommission Betreuer Betreuung Betreuung (von Schutzbefohlenen) B Duits-Nederlands Basisjaar voor de beroepsopleiding Beroepscompetentieprofiel (BCP) Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs (vakgebonden); VWO Beroepspedagogiek Beroepspendelaar; forens Beroepspraktijkvorming (BPV) Beroepsgericht onderwijs Herintreder Theoriegedeelte van een vakopleiding School voor beroepsbegeleidend onderwijs in het kader van het duale systeem Deeltijdse leerplicht; gedeeltelijke leerplicht; partiële leerplicht Beroepsstructuur Beroepenclassificatie Beroepsbeoefenaar Beroepsuitoefening; werkzaamheid Vaktheoretisch onderwijs Beroepsoverstijgend Beroepsvereniging Beroepscarrière; carrière Voorbereidend Beroeps-Onderwijs (VBO) Beroepsvoorbereiding Beroepsvoorbereidend leerjaar Beroepskeuze Beroepssector Werk Werkgelegenheid Mobiliteitscentrum Employability; inzetbaarheid Werkloosheid Werkgelegenheidsbeleid Werkgelegenheidsstructuur Werk Werkgelegenheid Sociale werkplaats Klachtencommissie Begeleider Begeleiding; opvang Verzorging

B Duits-Nederlands 10 Betrieb Betriebliche Berufsausbildung Betriebliche Weiterbildung Betriebliche Weiterbildung für mittlere Führungskräfte Betriebsgröße Betriebskindergarten Betriebspraktikum Betriebsrat Betriebsvereinbarung Betriebsverfassungsgesetz (BetrVG) Beurteilung Bewegungsbehindert Bewerber Bewerbung Bewerbungsverfahren Bewilligung Bezirk Bezirksregierung BIBB BiIdungsangebot Bildung Bildung (als aktiver Prozeß) Bildungsangebot Bildungsarbeit Bildungsausgaben Bildungsbedarf Bildungsberatung Bildungsdefizit Bildungseinrichtung Bildungsetat Bildungsexperte Bildungsgang; Bildungsweg (allg.) Bildungskonto Bildungsmaßnahme Bildungsministerium Bildungsministerium (BMBF) Bedrijf Bedrijfsopleiding; opleiding in het bedrijf Bedrijfinterne bijscholing Bedrijfskadertraining Bedrijfsgrootte Bedrijfscrèche Bedrijfsstage Ondernemingsraad Ondernemingsovereenkomst Wet op de ondernemingsraden (WOR) Beoordeling Motorisch gehandicapt Sollicitant Sollicitatie Sollicitatieprocedure Toekenning Gewest Overheidsinstelling op regionaal niveau met grote bevoegdheden o.a. op het gebied van onderwijs Bundesinstitut für Berufsbildung; instituut voor beroepenonderzoek, adviesorgaan van de Duitse onderwijsminister Onderwijsaanbod Onderwijs; vorming Formatie Onderwijsvoorzieningen Educatief werk; vormingswerk Onderwijsuitgaven Behoefte aan onderwijs; onderwijsbehoefte Studie- en beroepskeuzebegeleiding; studieen beroepskeuzevoorlichting Leerachterstand Onderwijsinstelling Onderwijsbegroting Onderwijsdeskundige Schoolloopbaan Leerrekening Onderwijsactiviteit Onderwijsministerie Ministerie van Onderwijs, Cultuur en We-

11 Bildungsnachfrage Bildungsniveau Bildungsplanung Bildungspolitik Bildungsreform Bildungsrückstand Bildungsstätte Bildungssystem Bildungsträger Bildungsurlaub Bildungswesen Bildungsziele Bilingualer Unterricht Blockunterricht BMBF Bruttosozialprodukt (BSP) Bücherliste Bundesagentur für Arbeit Bundesrat Bundestag Bzw. B Duits-Nederlands tenschap (O, C en W) Vraag naar onderwijs; vraag naar opleiding Onderwijsniveau Planning op het gebied van het onderwijs Onderwijsbeleid Onderwijshervorming; onderwijsvernieuwing Leerachterstand Onderwijsinstelling Onderwijsstelsel; onderwijssysteem Onderwijsinstelling Educatief verlof Onderwijs; onderwijssysteem Vormingsdoelen Tweetalig onderwijs Blokonderwijs; onderwijs in één vak over meerdere lesuren of dagen Bundesbildungsministerium; Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (O, C en W) Bruto Nationaal Product (BNP) Boekenlijst Arbeidsvoorziening in Duitsland ( CWI) Eerste Kamer Nationaal parlement; Tweede Kamer Beziehungsweise; en; of; respectievelijk

C Duits-Nederlands 12 C CEDEFOP Chancengleichheit Chef Chemie Computerunterstützter Unterricht Europäisches Zentrum für die Förderung der Berufsbildung; EU-organisatie ter bevordering van het beroepsonderwijs in Europa, Thessaloniki Gelijke kansen Baas Scheikunde Computer-ondersteund onderwijs 12 Duits-Nederlands C

13 D Duits-Nederlands D Dachorganisation DaF Dekan Demographischer Wandel Deutsch als Fremdsprache (DaF) Dienstleistung Dienstleistungssektor Dienstverhältnis Dipl. Dipl.-Ing. Diplomarbeit Diskriminierung Doktorarbeit Dolmetschen Dolmetscher Doppeltqualifizierender Bildungsgang Dorfschule Dozent Drittelparitätisch Duale Ausbildung Duales System Durchlässigkeit Durchschnittseinkommen Durchstieg Koepelorganisatie Deutsch als Fremdsprache; Duits als vreemde taal Decaan Ontgroening en vergrijzing Duits als vreemde taal Dienstverlening Dienstensector Dienstverband Drs. Ir. Doctoraalscriptie Discriminatie Proefschrift Tolken; vertolken Tolk Dubbelkwalificerende opleiding Dorpsschool Docent Tripartiet Duale opleiding Duaal stelsel; duaal systeem Doorstroming; doorstroom Modaal inkomen Doorstroom

E Duits-Nederlands 14 E Ehrenamtliche Tätigkeit Ehrenamtlichenorganisation Ehrenamtlicher Helfer Eignung Eignungsprüfung Einarbeitung am Arbeitsplatz Einführung Einführungstag Eingangsstufe Eingliederungslehrgang Eingruppierung (tariflich) Einkommen Einrichtung Einsatzfähigkeit Einstellung (Haltung) Einstellungsstopp Elementarbildung Elementarkenntnisse Eltern Elternbeirat Elternbeitrag Elternrat Elternschaft Elternvereinigung Empfehlungsbrief Empirische Untersuchung Employability Endbericht Endnote Engpaß Entgelt Entlassung Entsendung Entwicklung Entwicklungspsychologie Entwicklungsschwäche Entwurf Vrijwilligerswerk Vrijwilligersorganisatie Vrijwilliger Geschiktheid Bekwaamheidsproef; geschiktheidsproef; proeve van bekwaamheid; profielbepaling Inwerken op de arbeidsplaats Inleiding Introductiedag Oriëntatie en schakeling Integratiecursus Inschaling Inkomen Inrichting; instelling Inzetbaarheid Houding Vacaturestop Basiseducatie Elementaire kennis Ouders Oudercommissie Ouderbijdrage Ouderraad Ouderschap Oudervereniging Aanbevelingsbrief Empirisch onderzoek Inzetbaarheid Eindverslag Eindcijfer Knelpunt Salaris Ontslag Detachering Ontwikkeling Ontwikkelingspsychologie Ontwikkelingsachterstand Ontwerp

15 Erfahrungslernen Erfolgskriterien Erprobungsstufe Erreichbarkeit Erstausbildung Ertrag Erwachsenenbildung Erwerbsbevölkerung Erwerbsfähigkeit Erwerbsloser Erwerbslosigkeit Erwerbspersonen Erwerbstätige Erwerbstätige Bevölkerung Erwerbsunfähig Erwerbsunfähigkeit Erwerbsunfähigkeitsrente Erziehung Erziehungsurlaub Examensfach Existenzminimum Experimentierfeld Experte Externenprüfung E Duits-Nederlands Ervaringsleren Succescriteria Oriëntatie en schakeling Bereikbaarheid Initiële opleiding Rendement Volwasseneneducatie; volwassenenonderwijs Beroepsbevolking Arbeidsgeschiktheid Werkloze Werkloosheid Beroepsbevolking Beroepsbevolking Beroepsbevolking Arbeidsongeschikt Arbeidsongeschiktheid Arbeidsongeschiktheidsuitkering Opvoeding Ouderschapsverlof Examenvak Bestaansminimum Proeftuin Expert Examen voor werknemers met beroepservaring maar zonder diploma; het examen vindt naar de criteria van de duale opleiding en voor een examencomissie van de IHK of Handwerkskammer plaats

F Duits-Nederlands 16 F Facharbeiter Facharbeiterprüfung Facharbeiterzeugnis Fachausbildung Fachbegriff Fächerangebot Fächerintegration Fachgebiet Fachgebundene Hochschulreife Fachgruppe Fachgymnasium Fachhochschulabschluß Fachhochschule (FH) Fachhochschulreife Fachhochschulstudium Fachinhaltlich Fachmann Fachoberschule (FOS) fachpraktische Ausbildung Fachrichtung Fachschule Fachsprache Fachtheoretischer Unterricht Fachwissen Fähigkeit Familiäre Situation Familie Ferien Fernstudium Fernuniversität Geschoolde arbeider; vakarbeider Examen op het niveau van geschoold vakman Vakdiploma Vakopleiding Vakterm Vakkenaanbod Vakkenintegratie Vakgebied Vakgebonden toelating tot de universiteit Vakgroep Gymnasium op het niveau van de tweede fase voortgezet onderwijs, gespecialiseerd op bepaalde vakken Diploma Hoger Beroepsonderwijs Hogeschool Toelating tot de Hogeschool (Fachhochschule) HBO (Hoger Beroepsonderwijs) Vakinhoudelijk Vakman; deskundige School voor beroepssecundair onderwijs (voor het verkrijgen van een Fachhochschulreife) Praktische opleiding Differentiatie; uitstroomdifferentiatie School op secundair onderwijsniveau, voor werknemers met een beroepsopleiding en werkervaring, die een opleiding voor leidinggevende functies willen volgen ( ROCopleiding, niveau 4) Vaktaal Vaktheoretisch onderwijs Vakkennis Bekwaamheid; vermogen Gezinssituation Gezin Vakantie Afstandsonderwijs Open Universiteit

17 Fertigkeit Fertigkeitsprüfung Feuern (umgangssprachl.) Festanstellung FH (Fachhochschule) FH-Studium Finanzierungsmodell Fließband Fördergelder Förderklasse Fördermittel Fördern (allg.) Fördern (finanziell) Förderrichtlinie Förderung (allg.) Förderung (finanziell) Förderverein Formativ Forschung Forschungsmethode Fortbildung FOS Freiberufliche Tätigkeit Freier Beruf Freizeit Freizeitgestaltung Freizügigkeit von Arbeitnehmern in Europa Fremdsprachenkenntnisse Fremdsprachenunterricht Frist Frontalunterricht Frühverrentung Fürsorge Fürsorgepflicht Fusionieren F Duits-Nederlands Vaardigheid Praktijkexamen; vaardigheidsproef; vaardigheidstoets; vaardigheidstest Ontslaan Vaste aanstelling; vaste baan Hogeschool Hoger Beroepsonderwijs (HBO) Bekostigingsmodel Lopende band Subsidies Brugjaar Subsidies Stimuleren Subsidiëren Subsidieregeling Stimulering Subsidie Aan de school verbonden financieel fonds waaruit schoolactiviteiten worden gefinancierd Letterlijk: vormend; figuurlijk: procesbegeleidend Onderzoek Onderzoeksmethode Bijscholing; nascholing Fachoberschule; School voor beroepssecundair onderwijs (voor het verkrijgen van een Fachhochschulreife) Zelfstandigheid Vrij beroep Vrije tijd Vrijetijdsbesteding Recht op vrij verkeer van werknemers in Europa Vreemdetalenkennis Vreemdetalenonderwijs Termijn Frontaal onderwijs Vervroegde pensionering Hulpverlening Zorgplicht Fuseren

G Duits-Nederlands 18 G Ganztagsschule Gasteltern Gasthörer Geburtenwelle Gehalt Gehaltsgruppenstufe Geistig zurückgeblieben Geistigbehindert Gemeinde (Kommune) Gemeinkosten Gemeinnützige Organisation Gemeinsamer Sockel Gering qualifiziert Gesamtschule Geschäftsbericht Geschäftsführer Geschützte Beschäftigung Geselle Gesellenbrief Gesellenprüfung Gesellenzeugnis Gesellschaft Gesellschaft mit beschränkter Haftung (GmbH) Gesellschaftlich Gesellschaftliche Ausgrenzung Gesellschaftskunde Gesetz Gesetzesparagraph Gesetzliche Krankenversicherung Gesundheit und Soziales Gesundheitssektor GEW Gewalt Gewerbe Dagonderwijs; dagopleiding Gastouders Auditor Geboortegolf Salaris Loonschaal Zwakbegaafd Verstandelijk gehandicapt Gemeente Overheadkosten Non-profit-organisatie Basisvakken; gemeenschappelijk curriculum; kern-leerplan Ongeschoold Scholengemeenschap Jaarverslag Directeur Beschermde tewerkstelling Gezel Diploma van een opleiding in een ambacht ( BBL-opleiding) Gezelsexamen Gezelsdiploma Maatschappij; samenleving Besloten Vennootschap (BV) Maatschappelijk Sociale uitsluiting Burgerschapskunde Wet Wetsartikel Ziekenfondsverzekering Zorg en Welzijn Zorgsector Gewerkschaft Erziehung und Wissenschaft; branchevakbond, Algemeen Onderwijsbond (AOB) Geweld Bedrijfsleven; nijverheid

19 G Duits-Nederlands Gewerbeaufsicht Gewerbeschule Gewerblich Gewerblich-technische Ausbildung Gewerkschaft Gewerkschaft Erziehung und Wissenschaft (GEW) Gewerkschaftsbund Gewinn Gleichheitsprinzip Gleichwertigkeit von Zeugnissen u. Diplomen GmbH (Gesellschaft mit beschränkter Haftung) Grenzgänger Grenzüberschreitend Grundbildung Grundfertigkeiten Grundkenntnisse Grundschule Grundschulunterricht Gruppendynamik Gutachten Arbeidsinspectie Ambachtsschool Industrieel Technisch onderwijs Vakbond Branchevakbond, Algemeen Onderwijsbond (AOB) Vakcentrale Winst Gelijkheidsbeginsel Gelijkwaardigheid van diploma's BV (Besloten Vennootschap) Grensarbeider Grensoverschrijdend Basiseducatie; basisvorming Basisvaardigheden Basiskennis Basisschool Basisonderwijs Groepsdynamiek Advies Gymnasiale Oberstufe Tweede fase voortgezet onderwijs (Sek. 2, klassen 11-13) Gymnasium VWO (Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs)

H Duits-Nederlands 20 H Haftung Halbtagsschule Handel und Gewerbe Handelsschule Handlungskompetenz Handlungsorientiert Handlungsplan Handwerk Handwerksbetrieb Handwerksgeselle Handwerkskammer Aansprakelijkheid School voor halve dagen Handel en nijverheid Handelsschool; business school Vaardigheid om taken efficiënt en effectief uit te voeren Gericht op het efficiënt en effectief leren uitvoeren van taken Activiteitenplan; plan van aanpak Ambacht Ambachtsbedrijf Geschoold handwerker Kamer van Koophandel, verantwoordelijk voor ambachten en kleine ondernemingen Meester Ambachtsschool Hoofddocent Hoofdvak Algemeen directeur Handwerksmeister Handwerksschule Hauptdozent Hauptfach Hauptgeschäftsführer Hauptschulabschluß Diploma Voorbereidend Middelbaar Beroepsonderwijs (VMBO) Hauptschule VMBO (Voorbereidend Middelbaar Beroepsonderwijs) Hausaufgaben Huiswerk Haushaltskürzung Bezuiniging Heilpädagogik Orthopedagogie Heimarbeiter Thuiswerker Helfer-Ausbildung Assistentopleiding (niveau 1) Hilfsarbeiter Hilfsmittel Hindernis Hochqualifiziert Hochschulabsolvent Hochschulbildung Hochschule Hochschulunterricht Hochschulwesen Ongeschoolde werknemer; ongeschoolde arbeider Hulpmiddelen Belemmering Hoog opgeleid Afgestudeerde hoger onderwijs Wetenschappelijk onderwijs (WO) Instelling voor hoger onderwijs; universiteit Hoger onderwijs (HO) Tertiair onderwijs