Achtergrond ommetje Ontwikkeling van het landschap op Goeree Overflakkee, sinds de Romeinse tijd, van gorzen, slikken, kreken en polders Het oude land bestond uit een strandwal met daarachter een veenlandschap van gorzen en slikken, met de veenstromen Tille en Striene (lag ter hoogte van het huidige Volkerak). Veenvorming vindt plaats als de zee afgeschermd is door een strandwal. In het oostelijk deel van GO begon veenvorming omstreeks 2300 j.v.chr, en duurde tot 1000 j.n.chr. Open water (zout of zoet) Wadden Kustduinen en strandwallen Kwelders en kleidekken Veengebieden Rivierafzettingen Pleistoceen In het westelijk deel van GO begon de veenvorming omstreeks 1700 j.v.chr, en duurde tot 300 j.v.chr. Door de stijgende zeespiegel was de invloed van de zee eerder in het westen dan in het oosten van GO. Na het einde van de veengroei in het westen van GO vormde zich een geul ten zuiden van Goeree in noordelijke richting, langs Goedereede. Tijdens de Romeinse tijd bleef deze geul open. In 250 j.n.chr ontwikkelde zich een brede geul tussen Goeree en Overflakkee. Een gat tussen Schouwen en Goeree (Scoudemarediep) breidde zich in de Middeleeuwen uit als Grevelinge richting Oost-Flakkee. Hetzelfde gebeurde aan de noordzijde van GO, het Haringvliet vormend. De Tille, vanouds een veenkreekje, werd een vloedkreek. Ten westen van de Tille vormde zich in 1284 Grijsoord, groter dan de huidige OudeTonge polder. Ten oosten van de Tille vormde zich in 1237 een gors met de naam Barwoudsmoer, het latere Ooltgensplaat. Door bedijking van de gorzen, slikken en kreken ontstond langzamerhand het huidige GO. 1
St. Elisabeth s vloed De grootste veranderingen voor GO vonden plaats gedurende en na de St. Elisabeth s vloed in 1421: In grote delen van het veengebied was het maaiveld verlaagd door moernering (veenwinning voor brandstof en zout), waardoor het land kwetsbaar geworden was voor overstroming. De getijdebewegingen veroorzaakten gaten en brede, diepe geulen, vooral op Overflakkee. Later vormde de Tille de scheidslijn tussen de gebieden van de heren van Voorne, Zuidvoorn genaamd, en de heren van Putte aan de oostkant, de Putten over het Flakkee. Bedijkingen van het oude land De eerste bedijking is in 1416: Diericxsland. Oude-Tonge: 1438 Melissant: 1480 Ooltgensplaat: 1483 Galatheepolder: 1524 Herkingen: 1604 Kreken Grote kreek. Kleine kreek. Magdalena kreek. Galathese kreek. Vroon kreek. Tille. Boomvliet. Hoe ontstonden de polders? In eerste instantie werden de gorzen beschermd door zomerkaden of moerdijken. Veen werd gedolven voor brandstof of voor zoutwinning. 2
Gemoerde gorzen werden verlaten, en slibden op. Pas in de 15 de eeuw werden ze bedijkt. Een ringdijk werd aangelegd en de zogenaamde ringpolders kwamen tot stand. Dat was wel 200 jaar na de eerste ringpolders op Voorne en Schouwen-Duiveland. De ringdijk omzoomde een half begroeid, half slikkengebied, doorsneden met vele verzandende kreken. In de 16de eeuw volgde bedijking van de tussenliggende polders, waaronder de Tille polder en de Galatheepolder. In de polders waar het veen niet afgegraven is, ligt een pakket van 1 à 2 meter klei en zand op het veen. In de polders wordt voor de afwatering gebruik gemaakt van de oude kreken. Gegraven poldersloten wateren af op de kreken. Kreeksysteem van De Langstraat De Galathese kreek en de Vroon kreek in 2008 Na 1524 werd de Galathese polder bedijkt, het functioneren van het kreeksysteem hield op, zie Het oude land tussen 1500 en 1600. De Galathese polder ligt op +0.5 meter NAP. De verzande kreek ligt op 0 meter NAP tot lager. Deze rand, eeuwkant genoemd, is een lange strook weiland langs de waterkant (in Achthuizen: jiwkant). Deze rand is belangrijk bij het niet afspoelen van grond in de kreek. Verder vertegenwoordigt de strook natuurwaarde. De Galathese kreek en de Vroon kreek in 1867 Het kreeksysteem De Langstraat snijdt op veel plaatsen tot in het veen. 3
Flora in 1980 Drassige rietbroeken. Water van de Galathese Watering is tamelijk brak tgv zoute kwel door het drainwater van het omliggende bouwland. Ook uit het weiland liggend tegen De Langstaat komt veel kwelwater. Zuring: Veldzuring, Scapenzuring en Zeezuring op de lagere gedeelten, Krul- en Ridderzuring hogerop. Verder: Zeebies, Zoutmelde, Bijvoet. Op de zandige humusrijke teelllaagn 20 cm dik: Potentillas (Zilverschoon, Vijfvingerkruid, Voorjaarsganzerik), op het vochtiger gedeelte: Zilte rus, Zeebies, Mattenbies, Watermunt. Verder: Valeriaan, Leverkruid, Grote Egelskop, Behaard wilgenroosje, Jacobskruiskruid, Heelblaadjes. Een probleem met de waterkwaliteit in 1980: De riolering van Achthuizen komt via slootjes uit op de Galathese Watering. Situatie nu: Onbekend. 4
Flora in 2008, opname 8 juli 10 9 1 5 8 7 4 3 2 6 Numme Wat r 1 Groene vlakte met Vogelwikke, Valse voszegge, Rode klaver,witte klaver 2 Vlak voor het 1ste bosje een lage begroeiing met veel Platte rus en Gewoon puntmos 3 Na het 1ste bosje Rode ogentroost langs het gemaaide wandelpad 4 Heelblaadjes, een stukje van het pad af 5 Moeraswespenorchis, naast het pad. 6 St Janskruid langs de rietvelden, en Lisdodden en Kattestaart 7 Geelhartje in een greppel, loodrecht op het pad 8 Veel Rode ogentroost rondom het meertje 9 St Jacobskruiskruid met rupsen 10 In de sloot langs de weg: Waterweegbree, Heen, Waterkers en Lisdodde 5
Goeree-Overflakke omstreeks 1300 Het oude land van vòòr 1500 6
Het oude land tussen 1500 en 1600 De Galathese Watering is doorbroken in 1524, bij de aanleg van de Galathese polder. Ook de Tille is afgesneden door de aanleg van polder de Tille. 7