IGS Hofheide Hofheide, Holsbeek Technische fiche Locatie: Crematorium Hofheide, Holsbeek Uitvoeringstermijn in werkdagen: 140 Jaar van realisatie: 2013-2014 Budget uitvoering werken (excl. BTW): 1.800.000 euro Gelegen als een sarcofaag in het Hageland, te midden van water en boomgaarden, lijkt het crematorium Hofheide vergroeid met de omgeving. De kracht en eenvoud van het landschap rondom het crematorium brengen de bezoekers tot rust, waardoor afscheid nemen in een serene omgeving kan gebeuren. Het open informele karakter spreekt ook toevallige bezoekers aan. Om tegemoet te komen aan de behoefte aan een crematorium in het arrondissement Leuven sloten 28 steden en gemeenten in 2005 een intergemeentelijke samenwerking af. Ze verwierven via de provincie Vlaams-Brabant een gebied van 28 hectare aan de E314, gelegen in een open landschap gekenmerkt door akkers, struwelen en kleine bossen. De aanstelling van de ontwerper gebeurde via de Open Oproep van de Vlaams Bouwmeester. Het crematorium opende zijn deuren op 2 april 2013. De omgevingswerken, mede mogelijk gemaakt met Europese middelen, werden in het najaar van 2014 afgerond. Monument voor het grote afscheid De kwaliteit van het crematorium ligt vervat in de grote coherentie en identiteit op het vlak van concept, atmosfeer en afstemming op het omliggende, glooiende landschap. Er ging bijzonder veel aandacht naar de enscenering, de materiaalkeuze, de lichtinval en de variatie in hoogten. Het landschap is maximaal gevrijwaard door het crematorium onder te brengen in één volume, parallel aan een bestaand struweel. Als een monumentale sarcofaag ondersteunt het compacte bouwvolume de expressieve landschappelijke kracht van het Hageland en opent het perspectieven wanneer bezoekers het gebouw betreden. Een open rondgang versterkt de perspectiefvorming op het landschap met fruitbomen en maakt de nagestreefde wisselwerking tussen interieur en exterieur sterk voelbaar. Het is een crematorium dat er altijd geweest lijkt te zijn. 66
praktijkboek PUBLIEKE RUIMTE 2015 Het toegangspad naar het crematorium loopt door het gebouw en geeft zicht op het achterliggende landschap. 67
Een geënsceneerd landschap Het landschappelijke concept is de grote drager van het ontwerp. De belangrijkste ingreep is het uitbreiden van een centraal gelegen kwelgebied tot een moerassige vlakte waardoor het gebouw lijkt te drijven. Het water schept afstand en creëert een eiland ten opzichte van de omgeving, die omwille van haar uitzonderlijke schoonheid ook fietsers en wandelaars aantrekt. Naast dit architecturale gebaar functioneert de watervlakte ook als buffer. Door de zachte taluds is het een aantrekkelijke plaats voor fauna en spontane flora. Bezoekers betreden het terrein op bijzondere wijze. De eenvoudige toegangsweg vanaf de Jennekensstraat bestaat uit twee betonstroken en gras, en maakt een lichte insnijding in het bestaande reliëf. Hierdoor ontstaat een holle weg die het glooiende landschap dramatiseert. Bezoekers dalen eerst af in de ondergrond om aan het einde van de toegangsweg een open zicht te krijgen op de ontvangstruimte van het crematorium. Achter het struweel is een glimp van het gebouw zichtbaar. De ontvangstruimte wordt gekenmerkt door een groot aantal essen die als een boomgaard zijn aangeplant. Hiertussen is ruimte om te parkeren en fietsen te stallen. Ook alle logistieke toegangen zijn vanaf deze ruimte bereikbaar. Een centraal toegangspad snijdt door het bestaande struweel en door het water, en biedt uiteindelijk toegang tot de verschillende ruimten van het crematorium. Landschap van afscheid De omgeving ten zuidwesten van het crematorium is ingericht als herinneringspark en biedt verschillende mogelijkheden om afscheid te nemen, stil te staan, elkaar te ontmoeten en te gedenken. De betonpaden maken een rustige 68
praktijkboek PUBLIEKE RUIMTE 2015 2 Stad Antwerpen Amaury Henderick 1 3 4 1 De rondgang rond het crematorium geeft een grote verbondenheid met het omliggende landschap. 2 De ontvangstruimte van het crematorium, met een glimp van het gebouw achter het struweel. 3 De inplanting van de columbaria volgt het patroon van de fruitbomen. 4 Een landschapsparking waarin lange parkeerstroken bewust worden vermeden, maar die toch overzichtelijk is. 69
Achter het talud ontplooit zich een landschap met plaats voor verschillende nieuwe vormen van begraven. wandeling mogelijk en leiden bezoekers langs een strooiweide, verschillende urnenvelden, een begraafbos en columbariumwanden. Op enkele plaatsen staan zitbanken met zicht op de rustgevende achtergrond van de fruitbomen. De uitgegraven grond uit de moeraszone is hier gebruikt om het geheel met een verhoogd talud af te schermen van de nabijgelegen gewestweg. Oog voor detail en eenvoud De helderheid waarmee het balkvormige crematorium plaatsneemt in het landschap wordt versterkt door de consequente materiaalkeuze. Geïnspireerd door de ijzerzandsteen van de streek is het bouwvolume opgetrokken in met ijzeroxide gepigmenteerd, roestkleurig beton. Het gelaagde beton evoceert de zogenaamde geologische lagen van waaruit het gebouw verrijst uit de ondergrond. Deze betonbewerking is ook voor de omgevingsaanleg van de ontvangstruimte en de paden in de vorm van ter plaatse gestort beton met natuurlijke granulaten toegepast. Het cortenstaal in de vorm van lamellen aan de gevel van het crematorium komt in de vorm van de inrichtingselementen zoals signalisatie, fietsbeugels, afvalbakken en zitbanken ook verspreid terug op de site. De hoeveelheid materialen en inrichtingselementen is beperkt om de sereniteit te verzekeren. 70
praktijkboek PUBLIEKE RUIMTE 2015 1 Stad Ralf Antwerpen Coussee 2 Contactgegevens Opdrachtgever / bouwheer IGS Hofheide Jacques Roggen Jennekensstraat 5 3221 Nieuwrode 016 44 29 53 jacques.roggen@hofheide.be www.hofheide.be Hoofdopdrachthouder ontwerp TV COUSSÉE & GORIS architecten www.coussee-goris.com in samenwerking met RCR Aranda Pigem Vilalta arquitectes en OMGEVING cvba Hoofdaannemer uitvoering werken Vanhoeyveld www.vanhoeyveld.be 3 1 De parkeerruimte is opgebouwd en gestructureerd met een minimaal aantal materialen. 2 Langsheen het pad zijn er verschillende begraafmogelijkheden. 3 Langs het lange oostelijke pad ervaart men het typische landschap van het Hageland. 71