Jaarverslag 2007 Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, internet of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het LVF. Het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning bij artikelen, boeken en scripties is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. 2008, Stichting Laboratorium voor de Volksgezondheid in Friesland (LVF).
1. VERSLAG RAAD VAN TOEZICHT 2. VERSLAG RAAD VAN BESTUUR 3. COLLEGES 4. OVERZICHT VAN ONDERZOEKEN 1998 TOT EN MET 2007 5. AFDELINGSVERSLAGEN 5.1. Afdeling Medische Microbiologie 5.2. Afdeling Pathologie 5.3. Afdeling Algemeen 6. MOLECULAIR DIAGNOSTISCH CENTRUM FRIESLAND (MDCF) 7. FINANCIEEL VERSLAG 7.1. Algemene inleiding 7.2. Balans per 31 december 2007 7.3. Resultatenrekening over 2007 7.4. Accountantsverklaring 8. SOCIAAL JAARVERSLAG 8.1. Informatie en communicatie 8.2. Arbeidsomstandigheden 8.3. Opleiding en vorming 8.4. Ondernemingsraad 8.5. Personele informatie 8.6. Personeelsactiviteiten
1. VERSLAG RAAD VAN TOEZICHT De Raad van Toezicht heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de Stichting. De Raad bestaat uit zeven leden, inclusief de voorzitter. Per november werd in de vacature die was ontstaan door het vertrek van mevrouw A.H.B.M. van den Wildenberg voorzien door de benoeming van de heer R.J.W. Beijers door ziekenhuis De Tjongerschans. De Raad van Toezicht is in 2007 zes maal in vergadering bijeen geweest, alle in aanwezigheid van de Raad van Bestuur. Bij twee vergaderingen heeft intern vooroverleg plaatsgevonden. Een aantal keren is overleg geweest met een delegatie van de medische staf en met de ondernemingsraad van het LVF. Het belangrijkste gespreksonderwerp in 2007 was de interne structuur- en cultuurdiscussie. Op basis van de in 2006 geformuleerde uitgangspunten is verder gewerkt aan het voorbereiden van de nieuwe structuur, positionering en organisatievorm van het LVF. Ook de vereisten in het kader van Corporate Governance en de verhouding Raad van Toezicht-Raad van Bestuur kwamen hier aan de orde. Op het gebied van de interne samenwerking was de verhouding tussen de twee primaire afdelingen, en de visie van de medisch microbiologen hierop in het bijzonder, onderwerp van aandacht. Deze voorbereiding op de nieuwe structuur kreeg een nieuwe impuls door de eind oktober door de medisch microbiologen uitgesproken bereidheid om de mogelijkheden tot een intensieve samenwerking, mogelijk in nieuwe organisatievormen, met de klinisch chemici in Friesland te onderzoeken. Hoewel de leden van de Raad van Bestuur het LVF in een stevige uitgangspositie hebben gebracht voor de toekomstige ontwikkelingen, heeft de Raad van Toezicht geoordeeld dat zij niet de meest geschikte personen zijn om leiding te geven aan de voortgang van het proces van herstructurering van het LVF. Dientengevolge is besloten hen met ingang van 1 februari 2008 uit hun functie te ontheffen en ter voorbereiding van de nieuwe toekomstvisie en toekomstbestendige structuur een interim-bestuurder aan te trekken. Andere bijzondere punten van aandacht waren de wijziging declaratiestructuur inzake nietproductiegebonden kosten, de reorganisatie van de mediabereiding/rds, het doorlopend sociaal plan, de kwantificering van de bedrijfsrisico s en het daaraan gerelateerde benodigde weerstandsvermogen, de voortgaande laboratoriumautomatisering en -mechanisering, de dependancevorming en de CCKL-accreditatie. Daarnaast kwamen de gebruikelijke bedrijfsmatige, professionele en financiële thema s aan de orde en werden de begroting 2007 en de jaarrekening 2006 goedgekeurd. De Raad van Toezicht stelt het op prijs zijn waardering uit te spreken voor de manier waarop de medewerkers van het LVF zich, nu reeds gedurende een reeks van jaren, ondanks de turbulente tijden, in een strak budgettair regime op een positieve manier inzetten waardoor de afgelopen jaren uitstekende resultaten konden worden geboekt, zowel vakinhoudelijk als financieel. dr. ir. J.H.M. van Eijndhoven, voorzitter
2. VERSLAG RAAD VAN BESTUUR 2.1. ALGEMEEN De Stichting Laboratorium voor de Volksgezondheid in Friesland (LVF) is in 1951 opgericht door de ziekenhuizen en verpleeghuizen in Friesland. Ingevolge de statuten heeft de Stichting ten doel, zonder daarbij het maken van winst te beogen: - het doen van in hoofdzaak pathologische en medisch-microbiologische onderzoekingen en, met goedvinden geuit door of namens de meerderheid van de ziekenhuizen in Friesland, andere laboratoriumonderzoekingen op medisch gebied; - het verrichten van, dan wel medewerking verlenen aan, wetenschappelijk onderzoek en onderwijs. Ten behoeve van de verwezenlijking van dit doel exploiteert de Stichting een laboratorium te Leeuwarden met dependances te Drachten en Heerenveen. 2.2. GANG VAN ZAKEN IN 2007 Algemeen Het jaar 2007 werd gedomineerd door de interne structuur- en cultuurdiscussie. Deze discussie zal in 2008 worden afgerond en resulteren in een nieuwe structuur van het LVF. Ook in 2007 werd weer een sterk beroep gedaan op de veerkracht van de medewerkers door voortgaande bezuinigingen die diep ingrepen in de organisatie. Deze bezuinigingen hadden als doel om de Reserve Aanvaardbare Kosten (RAK), die per ultimo 2002 900.000 negatief bedroeg, zo spoedig mogelijk weer op niveau te brengen en weer te komen tot een genormaliseerde situatie. De inzet voor de opbouw van het Eigen Vermogen van 400.000 in 2007 is met een resultaat van bijna 1.100.000, waarvan 270.000 voor rekening van het interne budget van de afdelingen, ruim gehaald. De RAK inclusief bestemmingsreserve afdelingsresultaten heeft per ultimo 2007 een stand bereikt van ca. 2.450.000. In de begroting voor 2008 is rekening gehouden met een verdere versterking van het weerstandsvermogen van het LVF. Medewerkers Ondanks de langzamerhand voortschrijdende automatisering is de aard van de werkzaamheden nog steeds ambachtelijk te noemen. Analisten werken zelfstandig en moeten, eventueel onder geleide van een arts-microbioloog of een patholoog, op basis van de door de aanvrager aangegeven indicaties die handelingen verrichten die tot gevolg hebben dat de diagnose kan worden gesteld en de aanvrager kan worden geadviseerd. Ook in 2007 was de werklast nog steeds hoog. In 2006 is een RI&E uitgevoerd op de dependances; de in 2007 geplande RI&E van de hoofdvestiging is begin 2008 uitgevoerd. Uit deze RI&E is gebleken dat binnen de (gebouwgebonden) mogelijkheden op een verantwoorde en voor de medewerkers aangename manier kan worden gewerkt. In vervolg op de in 2006 vastgelegde Beleidsintenties Sociaal Beleid is in 2007 het Sociaal Plan bij reorganisaties afgerond en overeengekomen met de vakorganisaties. Interne aansturing/organisatie Basislijn van het in 2003 ingezette traject tot hervorming van de interne organisatie is om zoveel mogelijk bevoegdheden en verantwoordelijkheden te leggen bij de verschillende afdelingen, zodat de onderscheiden afdelingen als autonome eenheden kunnen worden bestuurd. Binnen dit systeem van interne resultaatverantwoordelijkheid is het afdelingshoofd, uiteraard binnen de LVF-brede kaders, verantwoordelijk voor de kwaliteit en de kwantiteit van de productie, het algehele beleid binnen zijn afdeling en de kosten en opbrengsten die vallen binnen zijn interne budget. Behaalde resultaten uit hoofde van de interne resultaatverantwoordelijkheid blijven ten gunste of ten laste van de afdeling. De maandelijkse managementrapportages geven de resultaatverantwoordelijken een actueel inzicht in de stand van zaken van hun eenheid voor wat betreft de opbrengsten, de kosten en de personeelsbezetting. Deze managementrapportages worden verstrekt aan de resultaatverantwoordelijken en de Ondernemingsraad.
Productie Zowel bij de Medische Microbiologie als bij de Pathologie steeg de productie ten behoeve van de ziekenhuizen met bijna 2%. Bij de Medische Microbiologie was de stijging voor de eerstelijn fors, ruim 12%; bij de Pathologie steeg de productie ten behoeve van de niet-ziekenhuizen ca. 3%. Externe samenwerking De beide afdelingen werken met andere disciplines samen in een Moleculair Diagnostische Unit. Deze unit is medio 2006 operationeel geworden. ICT Aangezien de primaire processen steeds meer afhankelijk worden van de geautomatiseerde systemen is in 2007 verder gewerkt aan de structurele ontwikkeling en de bedrijfszekerheid van deze systemen. Er is een onderzoek uitgevoerd naar de bedrijfscontinuïteit, met als doel het vaststellen van de effecten op de processen bij het optreden van incidenten, die betrekking hebben op de beschikbaarheid van informatie. In 2005 is het project inzake de invoering van het laboratoriumautomatiseringssysteem Glims op de afdeling Pathologie gestart. In de zomer van 2007 is het eerste deel van dit systeem operationeel geworden. Voorts bleef een bijzonder aandachtspunt de communicatie met de afnemers. Doel hierbij is dat het LVF via elektronische weg kan beschikken over de patiëntgegevens van de afnemers en dat de afnemers kunnen beschikken over de uitslagen van het LVF in hun elektronische patiëntendossiers. Per ultimo 2007 is voor de Medische Microbiologie met vier ziekenhuizen deze elektronische gegevensuitwisseling gerealiseerd. Daarnaast worden de uitslagen van de afdeling Pathologie elektronisch naar de ziekenhuizen verzonden en worden de uitslagen uit het laboratoriumautomatiseringssysteem, naast de papieren uitslag, aan ca. 70% van de huisartsen elektronisch verstrekt. De invoering van het systeem waarmee de aanvrager zelf de uitslagendatabase van het LVF kan ontsluiten (Cyberlab) is in 2007 voorbereid. De daadwerkelijke invoering heeft in de eerste maanden van 2008 plaatsgevonden. Kwaliteit De beide medische afdelingen zijn in 2006 en 2007 gevisiteerd door de eigen beroepsvereniging. Beide afdelingen werden positief beoordeeld en verkregen een erkenning voor vijf jaar. De afdeling Medische Microbiologie is in het kader van de aanvraag van de accreditatie conform de CCKL-richtlijnen gevisiteerd en is positief beoordeeld. De formele accreditatie is begin 2008 afgekomen. 2.3 FINANCIËLE INFORMATIE Bij de inkomsten van het LVF zijn drie grote lijnen te onderscheiden. Ten eerste is er het budget uit hoofde van de Wet Tarieven Gezondheidszorg en de Wet Ziekenhuisvoorzieningen waaruit de loonkosten van de medisch specialisten en een gedeelte van de gebouwgebonden kosten worden gedekt. Dit deel omvat ca. 25% van de inkomsten van het LVF. Dit deel van het budget is op kortere termijn vast; de overige delen zijn variabel. In 2005 is een aanvang gemaakt met de declaratie van honoraria voor de verrichtingen. Voor een instelling zoals het LVF, waarbij alle medisch specialisten in dienstverband zijn, is deze component budgettair neutraal, aangezien de opbrengst wordt verrekend met het door de NZa vastgestelde budget loonkosten medisch specialisten. Het grootste deel van de inkomsten (ca. 50%) wordt gegenereerd uit productie ten behoeve van de aangesloten ziekenhuizen. Daarnaast zijn er de inkomsten uit de verpleeghuizen, eerstelijn, entadministratie, bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker etc. met een bijdrage van ca. 25% van het totaal in 2007. Resultaat Het exploitatieresultaat over 2007 bedraagt 1.097.000; van dit resultaat is een bedrag van 268.000 voor rekening van het interne budget van de afdelingen.
De omzet maakte voornamelijk in de Medische Microbiologie een forse groei door. Omdat automatisering van het productieproces in de beide vakgebieden vooralsnog moeilijk te realiseren is, bestaat er een grote correlatie tussen de omzet en de benodigde personele en materiële inzet, met uiteraard de daaraan verbonden kosten. Per saldo bleven de extra opbrengsten en kosten redelijk met elkaar in evenwicht. Vermogenspositie Per primo 2007 bedroeg het Eigen Vermogen 1.560.000 positief; per ultimo 2.657.000. Ten opzichte van de stand in eerdere jaren is dit een substantiële verbetering. Volgens de recent uitgevoerde risicoanalyse is dit vermogen voldoende om de onder de huidige omstandigheden benoemde risico s te dekken. Met de invoering van de integrale financiering zullen de risico s groter zijn. Ook voor deze risico s biedt het huidige weerstandsvermogen een goede buffer. 2.4. VOORUITBLIK OP 2008 Algemeen Het LVF heeft zich een aantal jaren in een diep financieel dal bevonden. De ingrijpende bezuinigingsoperaties in de afgelopen jaren hebben een forse verbetering van de vermogenspositie bewerkstelligd. Om de vermogenspositie verder te verhogen is er in de begroting 2008 opnieuw een overschot ingecalculeerd ten bedrage van 400.000. Na toevoeging van dit bedrag aan de RAK zal de Eigen Vermogenspositie naar verwachting weer op een zodanig niveau zijn, dat mag worden verwacht dat, ook onder de gewijzigde regelgeving, de reguliere bedrijfsrisico s hiermee kunnen worden afgedekt. Beleidsdoelen Het LVF zal zich in 2008 vooral richten op de volgende vijf bedrijfsdoelen: - vormen van een nieuwe meerjarenstrategie - het papierloos communiceren met aanvragers/klanten - het compleet uitvoeren van een benchmark - het ontwikkelen van SLA s met klanten - ontwikkeling van voor klanten transparante kostprijzen Productie De verwachting voor 2008 is dat, afgezien van bijzondere epidemieën, de productie voor de ziekenhuizen van de beide afdelingen zich op het niveau van 2007 zal bevinden. Als gevolg van de invoering van nieuwe technieken en een actieve benadering van de markt wordt voor de afdeling Medische Microbiologie een verdere stijging van de productie ten behoeve van de eerstelijn verwacht. Kwaliteit De afdeling Medische Microbiologie is CCKL-geaccrediteerd. De afdeling Pathologie heroverweegt, zoals veel andere laboratoria voor pathologie, het kwaliteitstraject en het streven naar een CCKLaccreditatie en zal in 2008 een besluit nemen omtrent de te volgen weg. Informatievoorziening Het informatiebeleidsplan is in 2006 vastgesteld. In dit informatiebeleidsplan wordt aangegeven wat de aandachtsgebieden voor de eerstkomende jaren op informatiseringsgebied zijn en worden de prioriteiten hierbij aangegeven. Op basis van dit plan is een aantal projecten in gang gezet. In 2008 zal met het laatste ziekenhuis de elektronische gegevensuitwisseling op het niveau van inbedden van de uitslagen van het LVF in het elektronische patiëntendossier van het ziekenhuis worden gerealiseerd. Voorts zal uitbreiding plaatsvinden van de elektronische uitslagenverstrekking naar huisartsen via het beveiligde GERRIT-netwerk. In 2006 is het project Zorgportaal Friesland gestart. Het LVF is als co-maker aan dit project verbonden en zal als een van de eerste instellingen hiervan gebruik gaan maken. In 2008 is Cyberlab operationeel geworden. Op basis van de uitgevoerde business impact analyse zal een aantal modificaties aan de technische
infrastructuur worden doorgevoerd met als doel de vergroting van de continuïteit en de bedrijfszekerheid. 2.5. BEDRIJFSVOERING Primair proces Er is in 2007 gestuurd op het realiseren van veel vernieuwing in de primaire processen. Zo zijn, op de afdeling Medische Microbiologie, de Clostridium difficile sneltest, de Quantiferontest en de kattenkrabserologie geïmplementeerd. Er is veel energie besteed aan de voorbereiding op het moleculair kunnen analyseren van de microbiologische kant van faeces en ook op het terrein van SOA s. Voor de afdeling Pathologie is er ingezet op het ontwikkelen van de dunnelaag cytologie, het uitbreiden van ISH-technieken, het uitwerken van de AGAR-methode. Het LVF kreeg in 2007 de beschikking over een sequencer voor de moleculaire diagnostiek. Markt Gestart werd met marktonderzoek voor medische microbiologie in de vorm van een benchmark, die voor pathologie liep gewoon door. Daarnaast is er onderzocht of er mogelijkerwijs nieuwe klanten gevonden konden worden of dat het dienstenpakket kon worden uitgebreid. Er is een frontoffice in Sneek geopend om de klantsatisfactie en klantbinding van het Sneker ziekenhuis te vergroten. ICT De aansluiting van geautomatiseerde apparatuur aan het registratiesysteem Glims werd in 2007 op de Medische Microbiologie gerealiseerd. De afdeling Pathologie besloot een ontwikkelingstraject te starten om hetzelfde Glims geschikt te maken als ondersteuning voor het pathologie werkproces. Elektronische gegevensuitwisseling van het LVF naar aanvragers stond centraal in 2007. Efficiency In het kader van de efficiencyverbetering heeft in 2007 de overschakeling van de interne fabricage van voedingbodems naar inkoop hiervan plaatsgevonden. Als gevolg van de overschakeling zal een tijdelijke overbezetting aanwezig zijn op de afdeling Medische Microbiologie. Voor de kosten van deze tijdelijke overbezetting is een voorziening gevormd. Risico s inzake opbrengsten uit ziekenhuizen Het LVF is een stichting van en voor de ziekenhuizen en verpleeghuizen in Friesland. Hoewel het laboratorium een uniek product levert, zijn deze klanten ook uniek; dit betekent dat er een sterke wederzijdse afhankelijkheid bestaat. Het wegvallen van één of meerdere ziekenhuizen als klant zou voor het LVF een groot probleem opleveren. Op dit moment zijn met alle ziekenhuizen productieafspraken gemaakt voor 2008 en is overeenstemming over de verrekenmethodiek over de eerstvolgende drie jaar. De invoering van de DBC-systematiek in de ziekenhuizen heeft een aantal directe en indirecte gevolgen voor het LVF. Voor het LVF geldt, dat de productie die voor het ziekenhuis wordt verricht wordt doorberekend, onafhankelijk of het ziekenhuis hiervoor in haar doorberekende DBC s dekking heeft of niet. De budgetverantwoordelijkheid voor de DBC s ligt dus bij de ziekenhuizen. Voor het LVF is het, zeker op de wat langere termijn, uiteraard van belang dat de verrichtingen van het LVF correct zijn opgenomen in de DBC s zodat de kosten van het LVF worden gedekt in de externe declaraties van het ziekenhuis. Wij zullen hierover met de ziekenhuizen contact houden. Risico s inzake honorariumopbrengsten Productiesamenwerkingsverbanden, zoals het LVF, zijn met ingang van 1 januari 2005 in principe verplicht voor alle verrichtingen honorarium in rekening te brengen. Tot en met 2008 is er een overgangsregeling van kracht waarbij de samenwerkingsverbanden de kosten van de medisch specialisten op de voorheen gebruikelijke manier kunnen incalculeren. Met ingang van 2009 zullen de productie en de tariefstelling adequaat moeten zijn om de kosten van de medisch specialisten te dekken.
Risico s inzake locatiekosten Tot en met 2008 worden de afschrijvingskosten van de gebouwen en installaties door de NZa op basis van de werkelijke kosten rechtstreeks toegewezen aan het LVF. Naar verwachting zal in 2009 deze bekostiging worden gewijzigd in een normatieve bekostiging (integrale financiering), die aan de ziekenhuizen zal worden toegewezen, waarbij in de vergoeding die de ziekenhuizen ontvangen een niet-geoormerkt deel is opgenomen voor het LVF. Het LVF is dan voor de vergoeding van zijn kosten afhankelijk van de medewerking van de aangesloten ziekenhuizen. Het in de toekomst vervallen van het stelsel van bekostiging waarbij een integrale vergoeding voor de werkelijke afschrijvingskosten van vaste activa was opgenomen, kan ook gevolgen hebben voor de huidige waardering van de financiële en materiële vaste activa. Het vervallen van het stelsel van bekostiging kan worden aangemerkt als een aanwijzing voor de aanwezigheid van een bijzondere waardevermindering. Als geen integrale vergoeding meer plaatsvindt van de afschrijvingslasten, is het mogelijk dat sprake is van bijzondere waardeverminderingen zoals beschreven in RJ 121 Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa. Door de onzekerheid over de toekomstige bekostigingssystematiek is het nog niet mogelijk om vast te stellen of ultimo 2007 sprake is van een bijzondere waardevermindering. Onder de financiële vaste activa zijn de aanloopkosten voor de niet-doorgegane uitbreidingsnieuwbouw in 1982 opgenomen. Door het vervallen van de integrale vergoeding voor de afschrijvingslasten komt deze post met een boekwaarde van 334.000 mogelijk niet langer voor verwerking in de balans in aanmerking. In 2007 is in het kader van de mogelijke nieuwbouw een taxatie uitgevoerd van de waarde van de huidige terreinen en gebouwen wanneer zij zouden worden afgestoten. De waardescenario s lopen uiteen van 1.500.000 bij sloop en herontwikkeling binnen de bestemming tot 2.800.000 bij verkoop in de huidige staat. De boekwaarde van terreinen, gebouwen en installaties bedraagt 1.600.000. Overige risico s en onzekerheden De in de laatste jaren ingezette moderniseringsslag zal onverminderd dienen te worden voortgezet aangezien anders in de nabije toekomst niet meer zal kunnen worden voldaan aan de gerechtvaardigde wensen van de afnemers. In een aantal gevallen zal hierbij geen sprake zijn van een mechanisering maar van een integrale herbezinning op processen binnen en buiten het LVF met het mogelijke gevolg dat er een tijdelijk personeelsoverschot ontstaat met de daaraan verbonden extra kosten. Nieuwbouw en dependancevorming In 2008 zal een heroverweging van de gewenste locatie voor de vestiging van het LVF plaatsvinden. Afhankelijk van de positie die het LVF gaat innemen in het veld van de gezondheidszorg en afhankelijk van de organisatievorm zal, de nieuwe regelgeving inzake de vergoeding van de huisvestingskosten in ogenschouw nemend, een besluit omtrent de huisvesting worden genomen. 2.6. WET KLACHTRECHT CLIËNTEN ZORGSECTOR Er zijn in het verslagjaar 2007 geen klachten binnen de Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector ingediend. De klachtencommissie en de begeleidingscommissie zijn dan ook niet in vergadering bijeen geweest. drs. B. van Gent MHA Raad van Bestuur a.i.
3. COLLEGES Per 31 december 2007 Raad van Toezicht dr. ir. J.H.M. van Eijndhoven, Medisch Centrum Leeuwarden, voorzitter mw. drs. Y. Bakker-Faber, op voordracht van de OR drs. R.J.W. Beijers, ziekenhuis De Tjongerschans Heerenveen (per 01-11- 07) C.D. Gerritzen MHA, sectie verpleeghuizen van de VGF dr. W.J. van der Kam, Antonius Ziekenhuis Sneek C. Meijer MBA, ziekenhuis Nij Smellinghe Drachten A.J. Pruis MBA, ziekenhuis Talma Sionsberg Dokkum Raad van Bestuur dr. H.F. Eggink, directeur medische zaken T. Pollema, directeur beheerszaken Afdelingshoofden dr. H.F. Eggink, hoofd afdeling Pathologie A. Klaver, hoofd a.i. afdeling Medische Microbiologie T. Pollema, hoofd afdeling Algemeen Medische staf dr. D. Berends, patholoog R.A.C. Boorsma, patholoog mw. dr. A.H. Brandenburg, arts-microbioloog mw. C.M. Bronkhorst, patholoog dr. H.F. Eggink, patholoog mw. dr. A.M.W. van Elsacker-Niele, arts-microbioloog dr. A.J.K. Grond, patholoog dr. R.E. Kibbelaar, patholoog mw. I.G. Kruithof-Dekker, patholoog (tot 31-12- 07) mw. dr. J.J.C. van der Meij, patholoog (per 01-10- 07) mw. dr. J. Nieken, patholoog mw. dr. G.T. Noordhoek, moleculair bioloog mw. dr. R. van Rhee-Luderer, moleculair bioloog C. Roggeveen, arts-microbioloog (tot 31-12- 07) H.J.F. Semmelink, patholoog mw. dr. K. Waar, arts-microbioloog mw. dr. J. van der Wal, patholoog (tot 01-10- 07) dr. J.F.L. Weel, arts-microbioloog E. van der Worp, patholoog dr. J.H. van Zeijl, arts-microbioloog Ondernemingsraad G. de Boer mw. M. Hooghiemstra, voorzitter J. de Jong mw. M. Kousbroek-Boon
mw. C. van der Meer mw. M. van Rooijen-Sybrandy, secretaris mw. P. Terpstra Klachtencommissie Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector G. Botke, voorzitter mw. C.M. Bronkhorst, secretaris mw. dr. A.M.W. van Elsacker-Niele, lid Begeleidingscommissie Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector mw. C.M. Bronkhorst, plaatsvervangend lid Th. van Eikenhorst, lid namens de LHV mw. I.G. Kruithof-Dekker, lid Mr. J. Riemersma, lid namens PP/CP dr. J.H. van Zeijl, lid
4. OVERZICHT ONDERZOEKEN 1998 tot en met 2007 Afdeling Medische Microbiologie 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Aantal inzendingen 103.346 109.861 109.962 113.140 108.925 112.456 121.564 129.806 143.581 140.815 Aantal onderzoeken 240.788 299.271 296.752 299.162 299.434 298.081 341.153 356.824 353.369 369.629 Aantal MM-eenheden 4.458.611 4.710.294 4.864.873 5.243.690 5.399.527 5.373.401 5.715.149 6.722.168 7.606.323 7.966.847 Afdeling Pathologie Histologische onderzoeken 35.156 35.876 36.191 37.010 37.540 40.959 42.184 42.743 43.905 Cytologie 40.442 38.832 33.188 35.494 34.991 32.150 38.931 34.407 35.117 Obducties 294 289 292 250 284 239 197 176 211 Immunohistochem. bepalingen 1.639 1.667 2.239 2.368 2.382 2.716 3.096 3.305 3.662 Plasticcoupes 550 602 487 358 349 403 451 435 427
5.1. AFDELING MEDISCHE MICROBIOLOGIE 5.1.1. INLEIDING Het jaar 2007 heeft voor de Medische Microbiologie in het teken gestaan van een aantal nieuwe ontwikkelingen en de daarbij behorende activiteiten. Met veel draagvlak en gezamenlijke inzet zijn een aantal goede resultaten bereikt en kunnen we terugzien op een succesvol 2007. Algemeen/Kwaliteit We zijn er trots op dat het medisch microbiologisch laboratorium in 2007 is geaccrediteerd. Het medisch microbiologisch laboratorium is na een jaar van hard werken aan de voorbereidingen geaccrediteerd door het CCKL. Een bevestiging voor de organisatie dat er op een kwalitatief hoogwaardige manier en geborgd goed gewerkt wordt. De medische staf is in juni na een hervisitatie positief beoordeeld voor de gebruikelijke periode van 5 jaar. De frontoffice in het MCL is voorbereid en in april geopend en functioneert naar ieders volle tevredenheid. Hierdoor is het mogelijk om snellere diagnostiek te bedrijven waardoor de behandelprogramma s binnen het MCL tot kortere verpleegduur of gerichtere behandelprogramma s kunnen leiden. Het afgelopen jaar heeft de Medische Microbiologie een paar belangrijke ontwikkelingen geïnitieerd. Er is een start gemaakt met het verder ontwikkelen van de moleculaire biologie, met name om moleculaire diagnostiek bij Gastro-enteritis te ontwikkelen en in 2008 te gaan uitvoeren. Dit zal de kwaliteit en de snelheid van de aangevraagde onderzoeken substantieel verbeteren. Een voor de Medische Microbiologie grote verandering was de outsourcing van de bereidingen van de voedingsbodems en de verwerking van het afval. Na de opzet van een degelijk businessplan en bespreking met alle betrokken geledingen van het LVF is het traject met regelmatig overleg met betrokkenen gefaseerd geïmplementeerd. Na een degelijke voorbereiding is het gelukt om voor het einde van het jaar het gebruik van de extern bereide voedingsbodems en afvalverwerking te implementeren. De analisten zijn in staat gebleken deze omslag snel en met behoud van de gebruikelijke kwaliteit door te voeren. De productieontwikkelingen hebben een lichte groei van het aantal aangevraagde onderzoeken van de ziekenhuizen te zien gegeven en de stijging van de aangevraagde onderzoeken van de eerstelijn heeft zich trendmatig positief voortgezet. Personeel Het jaar is gestart met een formatie met vast personeel die hoger was dan waar in de goedgekeurde begroting vanuit is gegaan. Tevens had de outsourcing van de afdeling mediabereiding/rds tot gevolg dat de meeste medewerkers van deze afdeling boventallig werden. Hiervoor is met de vakbonden een sociaal plan opgesteld. Het sociaal plan zorgde ervoor dat er ruimte was om op een zorgvuldige wijze met de betrokken medewerkers afspraken te maken voor herplaatsing. Daarnaast zijn de tijdelijke contracten en meerurenafspraken van medewerkers zoveel mogelijk teruggedraaid. Met betrokken medewerkers is daarom het afgelopen jaar regelmatig plenair en individueel overleg geweest. Over de afgelopen periode hebben zich een aantal langdurige ziektegevallen voorgedaan. Hierop is gerichte persoonlijke begeleiding en ondersteuning ingezet met als doel betrokkenen zo snel als mogelijk weer aan het werk te helpen. Dit jaar is het natuurlijk verloop van het medisch microbiologisch laboratoriumpersoneel één medewerker geweest. Exploitatie De exploitatie over 2007 is voor de Medische Microbiologie licht positief geweest, mede door de goede productieontwikkeling en een zeer kostenbewust intern beleid waarbij substantiële
investeringen altijd voorafgegaan worden door een businessplan. Dit jaar hebben we naast de tariefsonderhandelingen met de ziekenhuizen ook te maken gehad met de GGD n, welke voor verrichtingen (voorheen via het RIVM) maatwerkcontracten willen en nog meer marktwerking stimuleren. Als laboratorium zullen we stappen nemen om naar een meer gedifferentieerde kostenstructuur te gaan, waarbij de omvang van de gevraagde service mede de tariefstelling zal bepalen. Daarom is gestart met het ontwikkelen van gedifferentieerde kostprijzen en benchmarken. Projecten - Binnen de Medische Microbiologie is gestart met twee sessies met de staf om een update van het beleidsplan versie 2009 2012 op te stellen. Met de komst van de nieuwe bestuurder in 2008 zal dit voor het LVF verder worden afgerond. - Met een delegatie hebben we een project van Kiestra bezocht. Dit bedrijf levert geautomatiseerde en gemechaniseerde verwerking van bacteriologische onderzoeken. De uitkomsten van onze interne logistiek en kostprijzen zullen bepalen of wij wel of niet met hen in zee zullen gaan. - Door de toenemende mate van automatisering en koppelbaarheid van gegevens komt het papierloze dossier steeds dichterbij. Een project is opgestart en zal in 2008 worden afgerond. - Voorbereidingen zijn getroffen om het BSN (BurgerServiceNummer) te kunnen implementeren. De implementatie zal afhangen van de landelijke invoering (juni 2008). - Daarnaast is gestart met interne brownpapersessies waarbij we op basis van factfinding en analyses onze interne logistieke processen analyseren en verbeteren. Dit traject wordt in 2008 afgerond. 5.1.2. ALGEMEEN Medische staf Per 31 december 2007 waren de staflidmaatschappen van de Friese ziekenhuizen als volgt verdeeld over de artsen-microbioloog: Antonius Ziekenhuis Sneek: mw. dr. A.M.W. van Elsacker-Niele, dr. J.F.L. Weel. MCL Leeuwarden/Harlingen: C. Roggeveen, dr. J.F.L. Weel en dr. J.H. van Zeijl. Nij Smellinghe Drachten: mw. dr. A.H. Brandenburg en mw. dr. K. Waar. De Tjongerschans Heerenveen: mw. dr. K. Waar, mw. dr. A.H. Brandenburg. Talma Sionsberg Dokkum: dr. J.H. van Zeijl. C. Roggeveen, arts-microbioloog, is van 1 januari tot 31 december werkzaam geweest als waarnemer. Mw. dr. G.T. Noordhoek gaf in 2007 leiding aan de moleculaire microbiologie. Mw. dr. R. van Rhee-Luderer, moleculair bioloog, is in het kader van het MDCF ook werkzaam voor andere afdelingen. In 2008 zullen de beide vacatures voor arts-microbioloog worden ingevuld. Medewerkers en leiding Medische Microbiologie Gedurende het jaar 2007 heeft de afdeling beschikt over een formatie van 72,9 FTE. De productie in relatie tot het analytisch personeel staat in onderstaande tabel. Aantal MM-eenheden per analytische FTE: 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Bacteriologie 143.471 139.781 139.122 169.500 154.298 159.875 Serologie 193.852 183.487 185.715 200.857 240.015 223.308 Moleculaire 207.982 240.045 281.316 266.594 256.572 302.347 Gemiddeld 181.768 187.771 202.051 212.317 183.270 188.655
5.1.3. PRODUCTIEOVERZICHTEN 1. Aantal inzendingen (monsters) per inzendgroep De productie is in 2007 met name voor de eerstelijn en de ziekenhuizen van Dokkum, Drachten en Sneek duidelijk gestegen. Voor de genoemde ziekenhuizen past de stijging in het gevoerde beleid. In de eerstelijn is er met name een stijging in urinekweken en SOA-diagnostiek. De grootste groei blijft zitten in de moleculaire diagnostiek. Ook voor de komende jaren wordt verwacht dat deze productie in eerste- en tweedelijn nog zal groeien. Daarbij wordt wel verwacht dat deze productie een aantal kweektechnieken in bacteriologie en virologie zal gaan verdringen. tabel 1: productie in aantal MM eenheden (excl. rijksrekening) Inzender 2006 2007 verschil in % MCL (incl. hartcentrum) 2.665.174 2.740.721 2,8% De Tjongerschans 621.206 615.166-1,0% Antonius Ziekenhuis 677.046 725.707 7,2% Nij Smellinghe 746.445 784.292 5,1% Talma Sionsberg 255.563 277.260 8,5% Huisartsen/verloskundigen/overigen 2.555.537 2.883.497 12,8% Verpleeghuizen 85.352 70.436-17,5% Totaal 7.606.323 8.097.080 6,5% figuur 1: productie in aantal MM-eenheden (excl. rijksrekening) Figuur 1: productie in aantal MM-eenheden (excl. rijksrekening) 3.500.000 3.000.000 2.500.000 2.000.000 1.500.000 2006 2007 1.000.000 500.000 - MCL (incl. hartcentrum) De Tjongerschans Antonius Ziekenhuis Nij Smellinghe Talma Sionsberg Huisartsen/verloskundigen/overigen Verpleeghuizen
tabel 2: overzicht aantal inzendingen opgesplitst naar materiaal per inzendersgroep materiaalsoort MCL H' veen Sneek Drachten Dokkum 1e lijn* Verpl. Overigen Totaal Pus / punctaat 2.893 586 1.025 516 95 955 3 50 6.123 Bloed 5.770 1.974 1.442 2.935 800 26 5 15 12.967 Urine 7.329 2.189 3.099 3.012 964 18.479 877 218 36.167 Feces 2.141 1.089 814 1.240 268 7.334 43 68 12.997 Liquor 190 59 36 27 15 121 9 457 Respiratoir mat. 3.653 1.336 1.047 539 191 513 37 9 7.325 Slijmvlies / huid 10.195 1.451 2.061 2.005 416 2.929 270 106 19.433 Genitaal 1.868 218 795 729 523 2.989 10 3 7.135 Niet-pat. gebonden 2.188 131 56 75 62 82 9 2.603 Bloed enz. voor 6.475 1.520 1.770 1.969 883 22.156 33 34.806 Serologie / virologie 802 802 Totaal 42.702 10.553 12.145 13.047 4.217 55.584 1.287 1.280 140.815 30% 7% 9% 9% 3% 39% 1% 1% * Bij de 1e lijn zijn tevens geregistreerd die onderzoeken waarvan de arts-aanvrager niet was vermeld op het aanvraagformulier en de patiënt niet opgenomen noch in enig ziekenhuis geregistreerd bleek te zijn. Aanvragen door onbekende (anonieme) aanvragers zijn niet verwerkt noch geregistreerd. tabel 3: aantal bloedkweken per instelling Inzendersgroep totaal aantal positief % pos. MCL locatie Leeuwarden en Harlingen 5.712 839 14,7% Nij Smellinghe Drachten 2.922 473 16,2% Tjongerschans Ziekenhuis Heerenveen 1.930 238 12,3% Antonius Ziekenhuis Sneek 1.431 254 17,7% Talma Sionsberg Dokkum 800 109 13,6% Verpleeghuizen 1 1 100,0% Overigen 15 2 13,3% Totaal aantal 12.811 1.916 15,0% tabel 4: meest frequent uitgevoerde onderzoeken 2007 Onderzoek verrichtingen 2006 verrichtingen 2007 Verschil in % MIC-bepalingen 73.525 77.245 5,06% Algemene kweek 63.330 69.968 10,48% Gevoeligheidsbepalingen 27.482 37.712 37,22% Anaërobe kweek 17.714 19.142 8,06% Algemeen preparaat 16.528 16.248-1,69% Treponema pallidum haemagglutinatiereactie 11.223 11.310 0,78% Hepatitis-B-antigeen 10.846 11.017 1,58%
IgG tegen Humaan Immunodeficiëntievirus (HIV) 10.739 10.836 0,90% DNA detectie Chlamydia trachomatis 8.856 9.781 10,44% Kweek gisten 9.450 9.710 2,75% Parasitologisch onderzoek feces 8.903 9.452 6,17% DNA detectie Neisseria gonorrhoeae 6.507 7.755 19,18% IgG/IgM tegen Epstein-Barr-virus-capside-antigeen 7.303 7.634 4,53% IgG/IgM tegen Epstein-Barr-virus-nucleair-antigeen 7.303 7.634 4,53% B-lactamase 3.121 6.456 106,86% Borrelia burgdorferi IgG / IgM 4.813 5.985 24,35% IgG tegen hepatitis-b-c-antigeen 3.767 4.142 9,95% DNA detectie Trichomonas 2.538 3.271 28,88% Kweek mycologie 3.430 3.268-4,72% MRSA 3.542 3.159-10,81% Bacteriologisch onderzoek op Salmonella 3.473 3.156-9,13% Bacteriologisch onderzoek op Campylobacter 3.450 3.142-8,93% IgG tegen hepatitis-b-s-antigeen 3.716 3.022-18,68% Bacteriologisch onderzoek op Gardnerella vaginalis 2.214 2.882 30,17% IgG tegen hepatitis-c-virus 2.672 2.878 7,71% IgG/IgM tegen cytomegalovirus 2.402 2.674 11,32% Bacteriologisch onderzoek op Yersinia 2.773 2.539-8,44% Bacteriologisch onderzoek op Neisseria gonorrhoeae 2.341 2.362 0,90% Auramine 2.111 2.067-2,08% Bacteriologisch onderzoek op Mycobacterium tuberculosis 2.152 2.035-5,44% Ig totaal antilichamen tegen hepatitis- A-virus 1.402 1.577 12,48% Helicobacter pylori antigeen 1.274 1.455 14,21% Costridium difficile toxine A & B 1.263 1.414 11,96% DNA detectie Mycobacterium tuberculosis complex 1.307 1.225-6,27% AST 1.001 900-10,09% anti Dnase B 1.001 896-10,49% IgG/IgM tegen Mycoplasma pneumoniae 787 735-6,61% Viruskweek 885 734-17,06% IgG/IgM tegen Chlamydia spp. 655 678 3,51% Complementbindende antistoffen tegen: * Mycoplasma pneumoniae 842 768-8,79% * Chlamydia psittaci 705 710 0,71% * Coxiella burnetii 612 598-2,29% * Adenovirus 580 542-6,55% Er is een duidelijke toename in bacteriële kweken, leidend tot meer daarvan afgeleide diagnostiek (determinaties, gevoeligheidsbepalingen). Verder vallen de duidelijke stijgingen op in SOA-diagnostiek en diagnostiek naar de ziekte van Lyme. De stijging in de SOA-diagnostiek is vooralsnog niet goed verklaard. Landelijk wordt een stabilisering van het aantal nieuwe gevallen gesignaleerd. Er is echter wel vrij veel aandacht besteed aan SOA s als zodanig en de optimale diagnostische aanpak, zowel landelijk als regionaal vanuit GGD en LVF. De forse stijging in de Lyme-diagnostiek past in de landelijke trend.
5.1.4. INFECTIEOVERZICHTEN 1. Overzicht aangifteplichtige ziekten 2007, indeling conform de Infectiewet Infectieziekte groep aantal positieve aantal patiënten bevindingen Kinderverlamming A 0 0 SARS A 0 0 Bacillaire dysenterie B 5 5 Botulisme B 0 0 Buiktyfus B 2 1 Cholera B 4 1 Difterie B 0 0 Febris recurrens B 0 0 Hepatitis-A B 5 5 Hepatitis-B B 194 119 Hepatitis-C B 133 79 Hondsdolheid B 0 0 Kinkhoest B 146 144 Legionellose B 4 3 Mazelen B 0 0 Meningokokkose B 8 5 Paratyfus A, B en C B 3 1 Pest B 0 0 Tuberculose B 90 23 Virale hemorrhagische koorts B 0 0 Vlektyfus B 4 1 Brucellose C 0 0 Enterohemorrhagische E.coli C 2 2 Gele koorts C 0 0 Leptospirose C 15 6 Malaria C 4 2 Miltvuur C 0 0 Ornithosis / psittacosis C 2 1 Q-koorts C 0 0 Rubella IgM C 0 0 Trichinose C 0 0 Voedselinfecties door: Salmonella B 93 67 Shigella B 5 5 Yersinia B 8 7 Campylobacter B 155 134 Giardia B 221 101 Norwalk virus B 67 61 Cryptosporidiën B 5 3
2. Tuberculose onderzoek In 2007 is 90 maal bij 23 patiënten Mycobacterium tuberculosis geïsoleerd uit 2.035 kweken (4,4%). Overzicht gediagnosticeerde patiënten met TBC 1998 2007 jaar nieuwe TBC-gevallen reeds bekend uit vorige jaren 2007 20 3 2006 19 1 2005 24 1 2004 20 2 2003 23 1 2002 42 0 2001 28 1 2000 32 0 1999 32 1 1998 30 0 3. Overzicht geïsoleerde mycobacteriën uit verschillende materialen Species aantal materiaal isolaties M. tuberculosis 90 sputum (71), bronchusspoelsel (12), maaginhoud (3), biopt lymfklier (3), biopt tumor (1) M. avium complex 11 sputum (4), bronchusspoelsel (4), biopt (2), punctaat parotis (1) M. chelonae 1 sputum M. kansasii 2 sputum (2) M. malmoense 6 sputum (4), bronchusspoelsel (2) M. marinum 2 huidbiopt (2) M. bovis BCG 1 urine M. species 2 sputum (1), bronchusspoelsel (1) 4. Liquor onderzoek Aantal geïsoleerde micro-organismen per leeftijdscategorie patiënt leeftijd patiënt Bacteriesoorten 1-12 mnd. 1-12 jaar > 12 jaar Streptococcus pneumoniae 1 2 1 Hemolytische streptokkken groep B 2 - - Neisseria meningitidis 1-1 Staphylococcus aureus - 1 - Staphylococcus xylosus - - 1 Staphylococcus epidermidis (CNS) - 3 3 Escherichia coli 1 - - Proteus mirabilis - - 1 Vergroenende grampositieve kok - 1 - Grampositieve staven - - 2 Bacillus species - - 1
5. Moleculaire Microbiologie Organisme 2006 2007 aantal testen aantal testen toename % toename aantal positief % positief Atypische mycobacteriën 395 334-61 -15% 8 2,4% Bartonella henselae 66 94 28 42% 23 24,5% Borrelia burgdorferi 268 265-3 -1% 23 8,7% Chlamydia trachomatis 8.841 9.781 940 11% 765 7,8% Enterovirus / parechovirus 511 528 17 3% 78 14,8% HCV kwalitatief 146 145-1 -1% 42 29,0% HCV kwantitatief 59 101 42 71% n.v.t - HIV RNA kwantitatief 356 482 126 35% n.v.t - HSV 1 / HSV 2 100 135 35 35% 20 14,8% Influenza A en B virus 0 79 79 n.v.t. 12 15,2% Legionella pneumophila 56 109 53 95% 7 6,4% MecA/Sau PCR (identificatie MRSA) 44 57 13 30% 33 57,9% Mycobacterium tuberculosis 1.312 1.225-87 -7% 20 1,6% Mycoplasma pneumoniae 54 72 18 33% 0 0,0% Neisseria gonorrhoeae 6.499 7.755 1.256 19% 39 0,5% Neisseria meningitides 4 19 15 375% 3 15,8% Streptococcus pneumoniae 0 22 22 n.v.t. 7 31,8% Trichomonas vaginalis 2.535 3.271 736 29% 53 1,6% Vancomycine resistente enterokokken 2.944 55-2.889-98% 5 9,1% totaal aantal testen DNA/RNA detectie 24.190 24.529 339 1% totaal aantal moleculair epidemiologische onderzoeken* (DNA-fingerprinting) 32 23 In paragraaf Ziekenhuishygiëne (zie paragraaf 5.1.5.) wordt een toelichting op de moleculair epidemiologische typeringen gegeven. De activiteiten van de functionele eenheid moleculaire microbiologie waren in 2006 sterk toegenomen door het snel in gebruik nemen van een real-time PCR voor Vancomycine resistente enterokokken (VRE). Door de versnelde diagnostiek is de VRE-epidemie in de loop van 2006 onder controle gebracht en is in 2007 het aantal testen drastisch gedaald. Hierdoor geeft de tabel een wat vertekend beeld en lijkt er slechts een productietoename te zijn van 1%. Wanneer in de berekeningen geen rekening gehouden wordt met de VRE-testen hebben we in 2007 een toename van 3.228 (15%) t.o.v. van 2006. Het aantal aanvragen voor SOA-diagnostiek is wederom gestegen. In totaal zijn voor C. trachomatis, N. gonorrhoeae en T. vaginalis 20.807 testen uitgevoerd, dit was een stijging van 16% t.o.v. 2006. Naast Chlamydia wordt bij 79% van de materialen ook DNA-diagnostiek voor N. gonorrhoeae aangevraagd en bij 33% T. vaginalis. In 2007 is een real-time PCR voor detectie van Influenza virussen in gebruik genomen. De test
detecteert alle typen Influenza A, inclusief het vogelgriepvirus. Er wordt alleen onderscheid gemaakt tussen Influenza A en Influenza B. Daarnaast is een real-time PCR voor Streptococcus pneumoniae (pneumokokken) ontwikkeld. Hiermee is het panel voor liquordiagnostiek compleet. Wanneer er aan een bacteriële infectie gedacht wordt, zal van hetzelfde materiaal tegelijkertijd een real-time PCR voor meningokokken en pneumokokken worden ingezet. In het najaar van 2007 is een start gemaakt met de ontwikkeling van moleculaire testen bij gastroenteritis. In de loop van 2008 zullen testen voor detectie van een aantal bacteriële en parasitaire organismen in gebruik worden genomen als screeningstest en een groot gedeelte van de kweek en microscopie gaan vervangen. 6. Virologisch onderzoek Overzicht materiaalsoorten voor virologisch onderzoek In 2007 zijn 2.690 (in 2006: 2.557) monsters ontvangen voor onderzoek op virussen en/of detectie van Clostridium difficile toxine bepaling in feces. Feces en respiratoire materialen vormen 86% van het totale aantal monsters. materiaalsoort aantal % Feces Respiratoir materiaal Blaasjesvocht Urine Liquor Uitstrijk Weefsel / punctaat Onbekend materiaal 1.888 427 209 21 107 13 14 11 70,2 15,9 7,8 0,8 4,0 0,5 0,5 0,4 Totaal 2.690 100,1% Materialen voor viruskweek: Materiaal aantal pos. % pos. Blaasjesvocht 193 88 48,9% Urine 21 - - Feces 1.854 19 2,6% Respiratoir materiaal 427 225 43,0% Uitstrijken 5 - - Liquor 2 Weefsel 13 - - Onbekend materiaal 6 2 33,3% totaal viruskweek 2.521 334 12,7% Positieve resultaten virologisch onderzoek (inclusief Clostridium difficile exotoxine en kwaliteitsrondzendingen) bepaling totaal positief % positief C. difficile toxine (feces) Rotavirus sneltest Adenovirus sneltest Feceskweek Astrovirus EIA 1.385 470 470 69 360 75 68 12 19 5 5,4 14,5 2,6 27,5 1,4
Norovirus RSV sneltest Respiratoire kweek PCR HSV PCR enterovirus 106 315 427 122 501 67 181 225 20 129 63,2 57,5 43,0 19,6 25,7 Totaal 4.225 801 18,1% Opmerking: vanaf 1 april 2007 worden enterovirusaanvragen gescreend met PCR In totaal is het percentage positieve resultaten bij virologische monsters gelijk aan 2006. Wat opvalt in bovenstaande tabel zijn de volgende zaken: Ten opzichte van 2006 is het percentage rotavirus-positieve fecesmonsters duidelijk lager (14,5% nu vs. 37,2% in 2006). Ook het percentage respiratoire materialen dat positief was voor respiratoir syncytieel virus (RSV) was duidelijk lager dan in 2006 (43% nu vs. 51% in 2006). Dit alles moet gezien worden als normale epidemiologische fluctuatie. Positieve viruskweken (exclusief kwaliteitsrondzendingen) Materiaalsoort Virus aantal Feces Coxsackievirus type A9 Echovirus type 9 Echovirus type 11 Echovirus type 25 Echovirus type 30 Enterovirus type 71 Enterovirus niet typeerbaar 4 1 4 2 5 1 2 Respiratoir materiaal Respiratoir syncytieel virus Herpes-simplex-virus type 1 Parainfluenzavirus type 1 Parainfluenzavirus type 2 Parainfluenzavirus type 3 Parainfluenzavirus Adenovirus Influenza-B-virus Cytomegalovius Echovirus type 30 Enterovirus type 71 Influenza-A-virus Coxsackievirus type A9 Rhinovirus 175 5 2 5 8 5 4 1 6 1 1 10 1 1 Blaasjesvocht Herpes-simplex-virus type 1 Herpes-simplex-virus type 2 Varicella-zoster-virus Adenovirus Enterovirus 61 12 11 1 1 Onbekend materiaal Respiratoir syncytieel virus 2
Pre- en postnatale Screening (PPS) Totaal aantal screeningen 2007: 6.759 Cumulatieve rapportage door LVF voor KC 3.196 Cumulatieve rapportage door LVF voor overigen (Groningen) 122 HbsAg, TPPA en HIV gerapporteerd aan KC lab Heerenveen 1.118 HbsAg, TPPA en HIV gerapporteerd aan KC lab Drachten 1.184 HbsAg, TPPA en HIV gerapporteerd aan KC lab Sneek 1.139 Positieve bevindingen PPS: HIV positief, n = 3 (0,04%) TPPA positief, n = 7 (0,10%) HbsAg positief, n = 12 (0,18%) 7. Resistentieoverzichten Voor het bepalen van het resistentiepercentage voor verschillende antibiotica is steeds 1 isolaat per patiënt per maand meegeteld. Voor Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis, Neisseria gonorrhoeae, Haemophilus influenzae en Pseudomonas aeruginosa zijn isolaten uit alle soorten materialen meegeteld. Voor Staphylococcus aureus zijn alleen isolaten uit diagnostische wonden en punctaten meegeteld, isolaten uit screeningskweken waar speciaal gezocht wordt naar epidemische en/of meer resistente stammen zoals MRSA s zijn niet meegeteld. Voor een aantal vaker geïsoleerde soorten uit de Enterobacteriaceae groep is het resistentiepercentage in bloedkweken (tabel 2) en urinekweken (tabel 3) apart vermeld. tabel 1: percentage resistentie (%R) van geselecteerde micro-organismen Bacteriesoort antibioticum 2007 2006 2005 2004 2003 %R %R %R %R %R S. pneumoniae stammen N= 485 493 513 465 539 penicilline 0 0 1 0 0 doxycycline 4 2 4 5 5 erytromycine 6 4 6 4 5 H. influenzae stammen N= 801 879 905 824 846 amoxicilline 9 9 7 8 7 amoxicilline-clav. 0 0 0 0 0 cefuroxim 0 0 0 0 0 doxycycline 0 0 0 0 0 co-trimoxazol 17 16 12 12 12 N. meningitidis stammen N= 5 3 7 7 5 penicilline 0 0 0 0 0 ceftriaxon 0 0 0 0 0 N. gonorrhoeae stammen N= 20 21 13 24 34 ciprofloxacine 45 48 15 4 6 ceftriaxon 0 0 0 0 0 S. aureus stammen N= 1112 1093 1285 1288 1326 penicilline 79 81 82 80 79 flucloxacilline 1 1 1 1 0 erytromycine 8 8 6 9 n.b. clindamycine 5 4 3 3 5 co-trimoxazol 3 3 2 3 2 ciprofloxacine 7 5 3 6 7
P. aeruginosa stammen N= 1330 1409 1295 1222 1165 gentamicine 8 7 5 3 2 ciprofloxacine 9 12 9 5 6 piperacilline 3 3 1 1 1 ceftazidim 2 2 1 0 1 meropenem 1 1 1 1 0 tabel 2: Enterobacteriaceae-isolaten uit bloed. Percentages resistent (%R) Bacteriesoort antibioticum 2007 2006 2005 2004 2003 %R %R %R %R %R E. coli Stammen N= 335 290 215 214 208 amoxicilline 47 47 51 48 42 amoxicilline-clav. 6 10 5 1 4 cefazoline 9 10 6 4 4 Co-trimoxazol 35 36 35 28 26 gentamicine 4 1 5 4 1 ciprofloxacine 13 10 9 4 3 piperacilline 43 42 40 28 26 piperacilline- tazobactam 2 4 1 3 6 ceftriaxon 2 2 1 0 0 meropenem 0 0 0 0 0 Klebsiella spp stammen N= 58 71 67 44 44 amoxicilline-clav. 3 11 8 7 4 cefazoline 15 10 15 7 7 Co-trimoxazol 16 3 3 12 5 centamicine 3 1 0 2 0 ciprofloxacine 2 0 3 2 0 piperacilline- tazobactam 8 3 11 5 4 ceftriaxon 0 4 5 0 0 meropenem 0 0 0 0 0 P. mirabilis stammen N= 13 29 16 20 23 amoxicilline 23 18 13 15 15 amoxicilline-clav. 0 3 0 5 5 cefazoline 6 0 0 0 0 Co-trimoxazol 57 30 38 12 40 gentamicine 0 7 0 0 0 ciprofloxacine 0 0 0 0 9 piperacilline 0 11 6 5 0 piperacilline- tazobactam 0 0 0 0 0 ceftriaxon 0 0 0 0 0 meropenem 0 0 0 0 0 tabel 3: Enterobacteriaceae-isolaten uit urine. Percentages resistent (%R) bacteriesoort antibioticum 2007 2006 2005 2004 2003 % R % R %R %R %R E. coli stammen N= 8014 6970 5622 6043 5536 amoxicilline 46 45 43 40 41 amoxicilline-clav. 5 6 4 3 2 trimetoprim 35 35 34 33 35 nitrofurantoine 3 3 3 4 4 co-trimoxazol 33 32 32 30 33 ciprofloxacine 10 8 7 5 5 Klebsiella spp. stammen N= 1307 1090 1067 951 873 amoxicilline-clav. 7 6 5 4 2
trimetoprim 24 23 23 24 23 nitrofurantoine 53 53 49 33 30 co-trimoxazol 16 12 12 17 17 ciprofloxacine 2 3 3 2 2 P. mirabilis stammen N= 1255 1068 1043 1164 964 amoxicilline 25 25 25 27 18 amoxicilline-clav. 5 4 3 6 2 trimetoprim 47 47 48 60 56 co-trimoxazol 42 42 40 41 29 ciprofloxacine 9 8 4 2 2 Enterobacter spp. + Citrobacter spp. stammen N= 458 416 388 318 217 trimetoprim 8 9 10 11 9 nitrofurantoine 52 54 50 41 38 co-trimoxazol 5 8 7 7 7 ciprofloxacine 2 2 1 2 2 5.1.5. ACTIVITEITEN BUITEN HET LABORATORIUM, BEHORENDE TOT HET VAKGEBIED MEDISCHE MICROBIOLOGIE Openbare gezondheidszorg Het Provinciaal Infectieziektenoverleg Friesland (PIF) kwam in het jaar 2007 acht maal bijeen. Vergaderdata: 11 januari, 7 maart, 25 april, 4 juni, 18 juli, 29 augustus,10 oktober en 10 december. Naast afspraken over ad hoc zaken die het gehele jaar door spelen, is in het bijzonder gesproken over: MRSA en alles wat daarmee te maken heeft; Prikaccidentenbeleid in de provincie; Legionella; Vibrio cholerae op Ameland; Noro- en rotavirusinfecties in verpleeg- en ziekenhuizen; Invasieve groep-a-streptokokken infecties; Regionalisering van onderzoek t.a.v. de openbare gezondheidszorg in Noord-Oost Nederland; Data-koppeling tussen LVF en GGD via GERRIT/Cyberlab. Dr. J.H. van Zeijl heeft op 6 februari, 8 mei, 21 augustus en 28 november deelgenomen aan het ROI (Regionaal Overleg Infectieziekten van de drie noordelijke provincies). Breed Overleg GGD-LVF: Op 10 mei en op 1 november vond gezamenlijk overleg plaats tussen artsen-infectieziekten en verpleegkundigen van de GGD en de artsen-microbioloog van het LVF, met als thema s onbekend aerogeen overdraagbare agentia, verslag oefening grieppandemie GHOR/GGD, en regionalisatie en regelgeving infectieziektebestrijding. Ziekenhuishygiëne Aantal organisme Ziekenhuis techniek 12 Staphylococcus aureus (CEC) MCL ERIC + AFLP 3 Staphylococcus aureus (CEC) MCL+andere instelling ERIC + AFLP 1 ESBL + Escherichia coli Sionsberg DiversiLab* 1 Escherichia coli MCL ERIC + REP 1 Escherichia coli MCL+andere instelling ERIC + REP 1 Pseudomonas aeruginosa Nij Smellinghe ERIC + REP