Wat betekent de Directeur Publieke Gezondheid (DPG) voor het Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ)? Een toelichting voor de acute zorg op de gewijzigde Wet publieke gezondheid Februari 2012 Aanleiding Vanaf 1 januari 2012 is door een wijziging van de Wet publieke gezondheid (en gelijktijdig van de Wet veiligheidsregio s) de functie Directeur Publieke Gezondheid (DPG) ingevoerd. De DPG vervangt de huidige functies directeur GHOR (voorheen RGF - Regionaal Geneeskundig Functionaris) en directeur GGD en verenigt deze in één functie. De DPG zal, net als tot op heden de directeur GHOR, zitting hebben in het Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ). De invoering van de functie DPG is voor GHOR Nederland en GGD Nederland aanleiding om uit te werken wat op grond van de nu geldende regelgeving de relatie is tussen de regisserende rol van de DPG binnen de publieke gezondheidszorg en de opgeschaalde geneeskundige hulpverlening, het ROAZ en de regisserende rol van het traumacentrum daarbinnen. Reikwijdte en benoeming van de functie DPG De DPG geeft leiding aan twee organisaties de GGD en de GHOR (en is in die hoedanigheid lid van de directie van de veiligheidsregio) en valt daarom onder twee verschillende wettelijke regimes: de Wet Publieke Gezondheid (WPG), waarin de verantwoordelijkheden van het bestuur van de GGD zijn vastgelegd, en de Wet Veiligheidsregio s (WVR), waarin de verantwoordelijkheden van het bestuur van de veiligheidsregio zijn vastgelegd. De DPG wordt benoemd door het algemeen bestuur van de GGD, in overeenstemming met het bestuur van de Veiligheidsregio. 1 De DPG beschikt in de dagelijkse en in de opgeschaalde situatie (d.w.z. tijdens rampen en crises), namens beide besturen over formele bevoegdheden binnen beide wettelijke stelsels. Doel van de functie DPG Doel van deze nieuwe 2 functie is het realiseren van integrale sturing op de reguliere en opgeschaalde publieke gezondheid. De publieke gezondheid krijgt met de DPG één gezicht, zowel in de interne crisisorganisatie als in de gesprekken en afspraken met de overige gezondheidszorgverleners. Belangrijk is ook dat zo een eenduidig bestuurlijk aanspreekpunt en operationele adviseur ten tijde van rampen en (gezondheids)crises wordt gecreëerd. Door de koppeling van functies zijn de burgemeester en de voorzitters van de veiligheidsregio s verzekerd van integrale advisering namens de witte kolom, hetgeen in het bijzonder van belang is bij grootschalige infectieziekte-uitbraken, incidenten met gevaarlijke stoffen en tijdens de nazorgfase, waarvoor de besturen van veiligheidsregio en GGD een gedeelde verantwoordelijkheid hebben. 1 Wet publieke gezondheid, artikel 14, lid 3 en Wet veiligheidsregio s, artikel 32 lid 1. 2 In driekwart van de regio s worden de functies directeur GGD en directeur GHOR al langere tijd door één persoon ingevuld, zij het dat de wettelijke verankering van de functie, in combinatie met andere ontwikkelingen, noopt tot een herbezinning. 1
Oriëntaties van de DPG De directeur PG heeft in zijn taakuitvoering op grond van WPG en WVR, in opdracht van de gemeenten, 3 hoofdoriëntaties: 1. het ontwikkelen en borgen van de publieke gezondheid via het netwerk van publieke gezondheidszorg met een groot aantal actoren van diverse achtergronden, respectievelijk het verbeteren en mede ontwikkelen van de geneeskundige hulpverlening bij rampen en de fysieke en sociale veiligheid met partners als de acute zorgketen en brandweer, politie en gemeenten; 2. het daadwerkelijk optreden bij rampen en crises als adviseur van het bevoegd gezag en ambtelijk eindverantwoordelijke voor GGD en GHOR met formele bevoegdheden, alsmede het coördineren van de voorbereiding op rampen door de instellingen binnen de geneeskundige hulpverlening in afstemming op de hulpverleningsdiensten en gemeenten 3. management van een grote (zorg)organisatie die voor de gemeenten zorg draagt voor advisering over en uitvoering van gemeentelijke en niet-gemeentelijke taken op het gebied van Publieke Gezondheid. De als eerste genoemde hoofdoriëntatie vraagt het onderhouden van goede netwerkrelaties met de partners binnen de publieke gezondheid, acute zorg en veiligheid. Voor de afstemming binnen de geneeskundige keten roept de DPG (voorheen de directeur GHOR) daarom al vele jaren onder zijn/haar voorzitterschap de betrokken zorginstellingen en zorgaanbieders binnen de veiligheidsregio bijeen, te weten de ziekenhuizen, traumacentra, ambulancezorg, het Rode Kruis, huisartsenzorg, de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) en andere partners binnen de Psychosociale Hulpverlening (PSH). 3 Tegelijkertijd neemt de DPG deel aan het Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ), waarbinnen de betrokken zorginstellingen, onder voorzitterschap van het traumacentrum, afspraken maken over de dagelijkse en vaak ook de opgeschaalde zorg. De DPG en vinden het van groot belang om met de ROAZ en tot nadere overeenstemming te komen over de relatie tussen de overleggremia en de schaal van afspraken. Verplichting reguliere zorg om voor te bereiden op rampen en crises De zorginstellingen en zorgaanbieders die een rol vervullen binnen de geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen zijn, op basis van de WVR, verplicht om zich voor te bereiden op rampen en crises en hierover schriftelijke afspraken te maken met het bestuur van de veiligheidsregio (in casu de DPG namens het bestuur). In de beleidsregels ex. artikel 4 van de WTZi is specifiek ten aanzien van de ziekenhuizen vastgelegd dat zij dienen te beschikken over een actueel ziekenhuisrampenopvangplan (ZiROP) en dat zij hun werkwijze dienen af te stemmen met de RGF 4, waarna de gemaakte afspraken worden opgenomen in het regionaal crisisplan. Rol van het ROAZ Op grond van de Wet toelating zorginstellingen (WTZi) 5 organiseren de ziekenhuizen met aanwijzing traumacentrum een Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ). Nederland is ingedeeld in 11 ROAZgebieden/traumaregio s. Deze gebieden zijn groter dan de 25 veiligheidsregio s en zijn ook in de 3 Dit overleg heeft in de regio s verschillende benamingen, zoals GHOR-platform of regionaal geneeskundig platform. 4 Sic. De beleidsregels zijn (nog) niet aangepast aan de nieuwe functiebenamingen directeur GHOR (sinds 1 oktober 2010) en daaropvolgend DPG (vanaf 1 januari 2012). 5 Besluit vaststelling beleidsregels ex art.4 WTZi 3: borging spreiding en bereikbaarheid acute zorg en 4: voorbereiding op opgeschaalde hulpverlening. 2
meeste gevallen niet territoriaal congruent aan de buitengrenzen van de veiligheidsregio s. Basisziekenhuizen, topklinische ziekenhuizen, academische ziekenhuizen, de crisisfunctie in GGZ-instellingen, regionale ambulancevoorzieningen en huisartsenposten zijn op grond van de WTZi verplicht deel te nemen aan dit overleg. De deelname aan het ROAZ van de DPG is in de regelgeving niet formeel geregeld, maar de DPG is in de praktijk wel altijd lid. De opdracht van het ROAZ is: zorgdragen dat de patiënt met een acute zorgvraag zo snel mogelijk op de juiste plek adequate zorg geboden krijgt 6. Daartoe wordt het acute zorgaanbod in de regio in kaart gebracht, worden eventuele bereikbaarheidsproblemen geïdentificeerd en worden oplossingsmogelijkheden gezocht. Verbreding deelname DPG aan het ROAZ: van GHOR naar PG De taken van de DPG binnen het ROAZ zijn nadrukkelijk gewijzigd door de nieuwe wetgeving. Voorheen was het de directeur GHOR die namens het bestuur van de veiligheidsregio binnen het ROAZ afspraken maakt over de voorbereiding van de acute zorg op rampen en crises. Met de nieuwe functie DPG komen daar nu de verantwoordelijkheden van het GGD-bestuur bij. Het ROAZ is voor de DPG het logische platform om met de acute zorg ook afspraken te maken over de grootschalige infectieziektebestrijding en technische hygiënezorg, optreden bij gevaarlijke stoffen en gezondheidsonderzoek na rampen. Ook de rol van (de crisisfunctie van) de GGZ binnen de PSH kan binnen het ROAZ worden afgestemd. Het ROAZ is evenwel niet de plek om afspraken te maken met andere partijen binnen de Psychosociale Hulpverlening, zoals Slachtofferhulp en Maatschappelijk Werk. Taken van de DPG binnen het ROAZ Namens het bestuur van de veiligheidsregio vervult de DPG binnen het ROAZ de volgende taken, welke haar grond vinden in de Wet Veiligheidsregio s: - Het maken van de wettelijk verplichte schriftelijke afspraken over de voorbereiding op rampen en crises. - Adviseur voor de geneeskundige keten over de voorbereiding op rampen (d.w.z. over de uitvoering van de gemaakte afspraken). - Coördinator voor het afstemmen van het in interdisciplinair verband (d.w.z. o.a. met brandweer, politie en gemeenten) op te stellen risicoprofiel, beleidsplan veiligheidsregio, crisisplan en de rampbestrijdingsplannen. - Inzicht verkrijgen in de mate van voorbereiding van de geneeskundige keten op rampen en crises. De DPG maakt namens het bestuur van de veiligheidsregio schriftelijke afspraken met de individuele ketenpartners in de veiligheidsregio. Bij de uitvoering daarvan kan de DPG deskundig advies geven aan de keten en de binnen de organisaties van de GHOR en GGD beschikbare expertise ontsluiten voor de keten. Ten aanzien van het regionaal crisisplan (voorheen gemeentelijk rampenplan) heeft de DPG als specifieke taak om het gedeelte dat betrekking heeft op de publieke gezondheid en acute zorg af te stemmen met de geneeskundige keten. De DPG kan er zo mede voor zorgen dat reguliere publieke gezondheidsaspecten voldoende terugkomen in de crisisplannen en dat er vice versa met de gemaakte afspraken in het crisisplan rekening wordt gehouden bij de uitvoering van het reguliere 6 Zie Kamerbrief Min. Klink inzake de Kwaliteitsindeling Spoedeisende hulp dd. 23 dec. 2009. 3
publieke gezondheidsbeleid. Door middel van de jaarverslagen 7 en periodieke rapportages over de uitvoering van de gemaakte afspraken kan de DPG namens het Openbaar Bestuur toetsen in hoeverre de keten daadwerkelijk adequaat is voorbereid op rampen en crises. De voorzitter van de veiligheidsregio beschikt op grond van de Wet veiligheidsregio s (artikel 34) over formele bevoegdheden om op te treden in het geval de voorbereiding van de keten ontoereikend is. Voorts is de DPG verantwoordelijk voor het bevorderen van de totstandkoming en de continuïteit van en de samenhang binnen de publieke gezondheidszorg en de afstemming ervan met de curatieve gezondheidszorg. In die hoedanigheid heeft de DPG binnen het ROAZ de rol om namens de GGD op basis van de Wet Publieke Gezondheid afspraken te maken met de curatieve zorg over de samenwerking op het vlak van: - de medisch milieukundige zorg (MMK), zoals de melding van, informatievoorziening over en advisering bij kleinschalige en grootschalige incidenten met Chemische, Biologische, Radiologische en Nucleaire agentia (CBRN); - de technische hygiënezorg (THZ), zoals bij uitbraken van infectieziekten in een ziekenhuis of bij een evenement; - de psychosociale hulpverlening bij rampen door de GGZ en in het ziekenhuis als onderdeel van de totale (psychosociale) nazorg; - de dagelijkse en grootschalige infectieziektebestrijding (IZB), zoals het nemen van preventieve maatregelen, bron- en contactopsporing, uitvoering en coördinatie van isolatiemaatregelen, medisch onderzoek en quarantaine; 8 - gezondheidsonderzoek na rampen. Voor MMK, THZ en IZB worden de afspraken binnen het ROAZ nadrukkelijk bij voorkeur voor zowel het grootschalige als het dagelijkse optreden gemaakt. De afspraken over het grootschalige optreden zijn een wettelijke verplichting in het kader van de WVR, waarbij de DPG afspraken maakt zowel namens de GHOR (als multidisciplinair coördinator), als namens de GGD (als uitvoerende partij). 9 Het maken van afspraken tussen de GGD en de acute zorg over het dagelijks optreden is geen concreet geformuleerde wettelijke eis, maar kan wel worden gezien als een indirecte vereiste in het kader van verantwoorde zorg. Schaal van de schriftelijke afspraken Bij de keuze van de schaal waarop afspraken worden gemaakt, staat in beginsel het regionale primaat centraal: over het schaalniveau van de afspraken of het sluiten van afspraken met meerdere 7 Voor zorginstellingen is dit het jaarverslag als bedoeld in de Regeling verslaggeving WTZi, artikel 1. In deze regeling is tot op heden verzuimd om inhoudelijke eisen te stellen aan de verslaggeving ten aanzien van de voorbereiding op rampen en crises. 8 Deze opsomming betreft alleen de afspraken over de wettelijke infectieziektetaken van de GGD. Afspraken over zorgcontinuïteit (verdeling van behandel- en opvangcapaciteit), opnamecriteria, inzet van virusremmers en de openbare orde bij infectieziekten behoren primair onder de wettelijke verantwoordelijkheid van de GHOR. Afspraken over een (massa)vaccinatiecampagne bevinden zich op het grensvlak tussen beide organisaties. Veelal zal de GGD hierin de uitvoering verzorgen, maar dat is geen wettelijke taak. Ook o.a. ziekenhuizen en huisartsen kunnen hiervoor worden ingezet. De DPG kan namens GHOR en GGD deze afspraken met de acute zorgketen maken. 9 Op grond van het Modelconvenant Publieke Gezondheid bij rampen en crises is de uitvoerende verantwoordelijkheid voor deze processen neergelegd bij de GGD, onder regie van de GHOR. 4
partijen tegelijk zijn geen specifieke wettelijke bepalingen vastgelegd. 10 De wetgeving spreekt formeel over afspraken tussen het bestuur van de veiligheidsregio en de individuele zorginstellingen en zorgaanbieders binnen de veiligheidsregio. Afspraken tussen zorginstellingen en de DPG zullen op grond van de WVR dus altijd door de betrokken rechtspersonen formeel moeten worden bekrachtigd. Bij de taakverdeling binnen de netwerkstructuren zal de nu geldende verantwoordelijkheidsverdeling tussen GHOR, GGD en de reguliere zorg zoals vastgelegd in het document De nieuwe GHOR helder tot uitdrukking moeten komen: de acute zorgketen moet in positie worden gebracht om haar eigen verantwoordelijkheden waar te maken. Derhalve ligt een verdere accentverschuiving richting het ROAZ voor de hand. Echter, diverse geneeskundige ketenpartners nemen niet deel aan het ROAZ. De DPG s zullen in overleg treden met de partners om een gezamenlijke visie te formuleren op het schaalniveau van de afspraken en op een logische samenhang tussen de verschillende overleggremia, nu en op termijn. Afhankelijk van de regionale situatie en ontwikkelingsfase kunnen afspraken worden gemaakt [1] met individuele partners, [2] op de schaal van de veiligheidsregio of [3] op de schaal van het ROAZ. Aangezien het ROAZ geen rechtspersoon is, kan echter niet met het ROAZ als geheel een afspraak worden gemaakt, maar zijn de handtekeningen van alle afzonderlijke partijen altijd nodig. Omdat de schaal van de ROAZ en die van de veiligheidsregio s overstijgt, is zullen de DPG s toewerken naar meer unité de doctrine in de aanpak, o.a. door het gebruik van landelijk uniforme formats en modellen. In gebieden waar wordt gekozen voor de schaal van het ROAZ, zullen de DPG s zorg dragen voor bovenregionale afstemming. 10 Enige vereiste is dat de afspraken worden opgenomen in het regionaal crisisplan van elk van de veiligheidsregio s. 5