Monitoring en inventarisatie reptielen en amfibieën Loonse en Drunense Duinen / Huis ter Heide 2010 Mark Klerks November 2010
Inleiding: Het jaar 2010 kwam maar langzaam op gang. Vooral het voorjaar was erg koud, gevolgd door een strakke overgang naar erg warm weer. Twee weertypen waarbij de levendbarende hagedis maar slecht waar te nemen is. Als ik terug kijk heeft 2010 een aantal mooie waarnemingen opgeleverd ondanks dat het totale aantal iets achter is gebleven. Relevante activiteiten 2010: Op 13 juni 2010 heb ik op verzoek van Ad Engel bijgedragen aan een thema rondleiding Reptielen, Amfibieën en Libellen op Huis ter Heide. Het was een flinke wandeling, 13 deelnemers en goede waarnemingen gedaan. Zowel de organisatie als ik hadden het idee dat de deelnemers zeer tevreden waren. Deelgenomen aan een wandeling van Ravon voor rugstreeppad in de L&D duinen o.l.v. Leon Michielsen in L&D duinen Presentatie 29 november reptielen en amfibieën voor vrijwilligersgroep Kampina Twee artikelen aangeleverd bij redactie Ravon over Levendbarend hagedis en Kamsalamander in de L&D duinen Informatie aangeleverd omtrent de kamsalamander aan ECOLOGISCH ADVIESBUREAU VAN TWEEL i.v.m. kwaliteitstoets L&D duinen Lezing bezocht ivm Chytridiomycose, een zeer schadelijke schimmel Deelgenomen aan inventarisatie Ravon op Kampina o.l.v. Edo Goverse. Resultaat meerdere nieuwe poelen voor kamsalamander. Telefonisch interview aan dagblad Trouw ivm artikel over Melanistische levendbarende hagedis Levendbarende hagedis (Zootoca vivipara) Loonse en Drunense Duinen Meetnet: Vanwege de grootschalige werkzaamheden binnen het Nationaal Park de Loonse en Drunense Duinen heb ik ervoor gekozen om vooral op losse inventarisaties te focussen. Zeker omdat deze werkzaamheden de verspreidingsgebieden van de levendbarende hagedis raken. Toch heb ik de meetnetroute in 2010 vier keer gelopen. Helaas ook één nulwaarneming. Deze was vooral te verklaren aan het warme weer en harde wind. Resultaten worden afzonderlijk aan Ravon aangeleverd. Stippenkaarten waarnemingen 2010:
De waarnemingen van 2010 en de voorgaande onderzoeksjaren zijn op kaart gezet (Google Earth). Voordeel van langere termijn inventarisaties is dat er patronen zichtbaar worden. Natuurlijk heeft e.a. ook te maken met optimalere gebieden en looproutes. Het zou een interessant gegeven zijn om de verspreiding te bekijken in relatie tot de waterhuishouding in het gebied. Ik heb begrepen dat voor waterhuishouding plannen zijn. Het zou mij niet verbazen als er een sterke relatie zou zijn. Melanistische hagedis: Een zeer mooie waarneming was die van een melanistisch vrouwelijk exemplaar op 16 mei 2010. Om een aantal redenen was dit een bijzondere waarneming. In de databank van Ravon zijn zeer weinig melanistische exemplaren bekend. Door de bijtsporen en omdat ik het dier goed heb kunnen fotograferen was duidelijk dat het een vrouwelijk exemplaar betrof. De doorgestuurde foto is binnen Natuurmonumenten gebruikt en heeft aardig wat publiciteit opgeleverd. Tot op heden staat het artikel op de website van Natuurmonumenten http://www.natuurmonumenten.nl/content/bijzondere-ontdekking. Tevens is er een artikel in Trouw verschenen.
Als vrijwilliger op het gebied van reptielen en amfibieën is het blijkbaar mogelijk om toch bijzondere waarnemingen te registreren. Daarnaast is het ook leuk om te zien dat het werk een grotere doelgroep heeft bereikt. Huis ter Heide Waarnemingen aan de levendbarende hagedis in 2010 op Huis ter Heide durf ik wel als succesvol te aan te duiden. Niet zozeer qua aantal maar wel in een groot deel van het gebied kunnen aanvullen. Gaat het beter met de hagedis? Ga ik ze beter zien of heb ik betere momenten uitgezocht om het gebied te bezoeken? Hopelijk zal dat komende jaren blijken. Een punt van zorg is de de groei van veel jonge naaldbomen op geschikte open stukken. Ook het dichtgroeien van de kleine poelen zal vanwege de mogelijke aanwezigheid van kamsalamander nauwlettend moeten worden bekeken. De Kampina De Kampina hoort niet tot mijn onderzoeksgebieden maar bezoeken en waarnemingen aan de levendbarende hagedis neem ik toch mee. Dit jaar tijdens mijn vakantie de Kampina bezocht. Tijdens een wandeling langs de route toch een behoorlijk aantal levendbarende hagedissen waargenomen. De populatie in de Kampina lijkt een hogere dichtheid te hebben dan die in en rond de L&D duinen. Gezien de zeer verschillende karakters van deze twee gebieden en de gebondenheid aan vocht is dat ook niet vreemd. Waarnemingen amfibieën: Rugstreeppad (Bufo calamita) Waarnemingen aan de rugstreeppad liggen in de lijn van verwachtingen. Uit de drinkpoel in de L&D duinen is wel een dood vrouwelijk exemplaar gevist. N.a.w. verdronken tijdens de paring. Een punt van zorg is het beperkt voorkomen van geschikte voortplantingswateren in de L&D duinen. Een van de weinige plaatsen wordt ook benut door de schaapskudde. Omdat dit een zeer kleine poel betreft is de kans op enorme vervuiling, zoals ook dit jaar aan het einde van het seizoen, een risico. Tevens wordt deze poel benut als voortplantingswater voor andere amfibieën zoals heikikker en kleine watersalamander maar ook als drinkplaats voor vogels, zoals kruisbekken (waarneming 2010). Wanneer Natuurmonumenten omschakelt naar jaarrond begrazing komt dit in gevaar en hopelijk kan er in het beheer rekening worden gehouden. Wat vergrassing zeker in de nabijheid van heide is voor reptielen en amfibieën niet ongunstig en kunnen ze zeker in voorkomen.
Mannelijke Bufo calamita in water Kamsalamander (Triturus cristatus): In 2010 is een voortplantingswater ontdekt aan de oostelijk zijde van de L&D duinen. Volgens de databank van Ravon betrof het een nieuw uurhok. Rondom deze poel zijn tientallen gemetamorfoseerde dieren gevonden en in het water ook nog grote larven. Een uitvoeriger artikel is geschreven en aangeleverd ter publicatie bij Ravon.
Juveniele kamsalamander Waarnemingen: De waarnemingen zijn on-line ingevoerd op telmee.nl (VOFF) Als bijlage bij dit verslag zal aan Natuurmonumenten een Excel-bestand worden geleverd zoals ingevoerd in de databank. Mark Klerks Waalwijk