toetsresultaten vmbo en mbo in de regio Den Haag oktober 2011

TAAL EN REKENEN VAN BELANG toetsresultaten vmbo en mbo in de regio Den Haag oktober 2011

INHOUD Inleiding... 5 Hoofdstuk 1 Resultaten VMBO in de regio Den Haag... 7 1.1 Totaal overzicht van de afgenomen toetsen in alle leerwegen... 7 1.2 Basisberoepsgerichte leerweg (BBL)... 8 1.3 Kaderberoepsgerichte leerweg (KBL)... 9 1.4 Theoretische leerweg... 10 1.5 Conclusies... 12 Hoofdstuk 2 Resultaten intake ROC Mondriaan... 13 2.1 Lezen... 13 2.2 Luisteren... 13 2.3 Rekenen... 14 2.4 Conclusies... 14 Hoofdstuk 3 Conclusies en aanbevelingen... 15 3.1 Conclusies... 15 3.2 Aanbevelingen... 15 3

Inleiding Taal en rekenen zijn belangrijke en actuele onderwerpen binnen het onderwijs. Het behaalde niveau van een leerling komt lang niet in alle gevallen overeen met het gewenste eindniveau van de opleiding van de leerling. Hierdoor sluit de taal- en rekenvaardigheid van leerlingen bij de doorstroom naar het vervolgonderwijs niet voldoende aan bij wat daar van hen verwacht wordt. Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft aangegeven dat vanaf het schooljaar 2013/2014 de resultaten van taal en rekenen cruciaal zullen zijn voor het behalen van het schooldiploma. Naast de instellingsexamens zullen er centrale examens worden afgenomen om het taal- en rekenniveau van een leerling vast te stellen. Spirit4you voert in samenwerking met gemeenten, het vmbo en het mbo in de regio Den Haag een programma uit ter voorkoming van voortijdig schoolverlaten. Spirit4you ziet voldoende taal- en rekenvaardigheid bij leerlingen als een van de factoren die voortijdig schoolverlaten kunnen voorkomen. In dat licht heeft Spirit4you ervoor gezorgd dat scholen uit de regio Den Haag taal- en rekentoetsen uit de TOA kunnen afnemen. Met behulp van deze toetsen die door de onderwijsinspectie zijn goedgekeurd krijgt men inzicht in het taal- en rekenniveau van de leerlingen van scholen binnen de regio Den Haag. Spirit4you heeft Bureau ICE gevraagd een onderzoek te doen naar de resultaten van afgenomen taal- en rekentoetsen in het schooljaar 2010-2011 om zo een gefundeerder beeld te krijgen van het huidige taal- en rekenniveau van leerlingen in het voortgezet onderwijs binnen de regio Den Haag. Met dit initiatief is Spirit4you in Den Haag en omgeving een samenwerkingsverband dat landelijk gezien vooruitloopt waar het gaat om het aanpakken en voorkomen van taalen rekenachterstanden. Het is een positieve ontwikkeling dat de scholen in de regio Den Haag met elkaar taal en rekenen op de kaart zetten. En dat zij elkaar ook vinden in het kader van samenwerking en het realiseren van de doorlopende leerlijn. De gemeente Den Haag neemt de taal- en rekenproblematiek sterk ter harte en ondersteunt diverse activiteiten met betrekking tot taal- en rekenbeleid. Dit onderzoek is een van de resultaten hiervan. Daarnaast is vanuit de gemeente Den Haag subsidie verleend om een goede overdracht tussen vmbo en mbo te realiseren. Hiermee is op dit moment al een digitale overdracht van resultaten Lezen, Luisteren en Rekenen tussen het vmbo en het mbo mogelijk gemaakt. In dit rapport wordt verslag gedaan van de resultaten van de afgenomen TOA-toetsen (schooljaar 2010-2011) bij de verschillende betrokken VMBO scholen (BBL, KBL en TL) uit de regio Den Haag. De toetsresultaten van de leerlingen van het vmbo hebben we ter vergelijking gelegd naast de resultaten van de intake van ROC Mondriaan. We hopen dat door deze rapportage duidelijk wordt hoe het gesteld is met het taal- en rekenniveau van de leerlingen binnen de regio Den Haag. En dat op basis van deze stand van zaken het onderwijs in taal en rekenen zo wordt ingericht dat zo veel mogelijk leerlingen binnen de regio Den Haag de gestelde taal- en rekeneisen behalen. 5

Taal- en rekenniveaus voor het onderwijs Vanaf 1 augustus 2010 zijn de Referentieniveaus van de commissie Meijerink leidend in het vaststellen van het gewenste eindniveau op het gebied van taal en rekenen. Voor de verschillende onderwijstypen gelden - met het oog op de doorstroom naar het vervolgonderwijs - de volgende referentieniveaus: Onderwijstype Taal Rekenen PO 1F 1F VMBO 2F 2F HAVO 3F 3F VWO 4F 3F MBO 1,2,3 2F 2F MBO 4 3F 3F Bij taal gaat het om de volgende domeinen: Mondelinge taalvaardigheid (Luisteren en spreken/gesprekken voeren) Lezen Schrijven Begrippenlijst en taalverzorging Voor rekenen gelden de volgende domeinen: Getallen Verhoudingen Meten en Meetkunde Verbanden Toetsafnames Binnen het voortgezet onderwijs hebben in totaal negen scholen TOA-toetsen afgenomen en zijn er in totaal 2300 toetsafnames geweest. In dit rapport zijn de resultaten geanalyseerd van toetsen waarvan met zekerheid te zeggen is dat ze in het VMBO zijn afgenomen. Dit zijn in totaal 810 toetsen. Daarnaast zijn in dit onderzoek de resultaten van 3260 toetsafnames van de intake bij ROC Mondriaan betrokken. De volgende toetsen zijn afgenomen: Nederlands Lezen jongeren 1F-2F Luisteren jongeren 1-2F en 2F-3F Rekent intaketoets 1F-2F-3F Taalverzorging 1F-2F-3F In hoofdstuk 1 zullen de toetsresultaten van de VMBO scholen van de regio Den Haag worden weergegeven en vervolgens per leerweg en leerjaar worden uitgesplitst. In hoofdstuk 2 vindt u de intake resultaten van ROC Mondriaan. Dit rapport zal vervolgens worden afgesloten met een algemene conclusie naar aanleiding van de resultaten en aanbevelingen met betrekking tot taal- en rekenbeleid. 6 7

Hoofdstuk 1 Resultaten VMBO in de regio Den Haag In dit hoofdstuk worden de resultaten van de toetsen van taal en rekenen van de VMBO scholen in de regio Den Haag weergegeven. Deze resultaten zijn gebaseerd op toetsafnames waarvan we zeker weten dat ze binnen het VMBO zijn afgenomen. Na een algemeen overzicht zullen de resultaten uitgesplitst worden naar resultaten voor de basisberoepsgerichte leerweg (BBL), de kaderberoepsgerichte leerweg (KBL) en de theoretische leerweg (TL). 1.1 Totaal overzicht van de afgenomen toetsen in alle leerwegen Er zijn vier toetsen binnen het VMBO afgenomen, namelijk Lezen, Luisteren, Taalverzorging en Rekenen. Hieronder staan de overzichten van de behaalde resultaten, vervolgens toegelicht per vaardigheid. Toets Totaal 3F 2F 1F Lager dan 1F Nederlands Lezen 1F-2F Jongeren 100% (388) nvt 18% (72) 46% (174) 36% (142) Nederlands Luisteren 1F-2F Jongeren 100% (130) nvt 28% (37) 63% (82) 9% (11) Taalverzorging 1F-2F-3F toets 1 100% (135) 6% (8) 32% (43) 43% (58) 19%(26) Rekenen Intaketoets 1F-2F-3F 100% (207) 0 7% (14) 13% (27) 80% (166) Tabel: Lezen luisteren taalverzorging en rekenen VMBO regio Den Haag Lezen NEDERLANDS LEZEN 1F - 2F VMBO Totaal In totaal hebben 388 leerlingen van het VMBO de toets Lezen 1F-2F gemaakt. Uit onderstaande diagram wordt duidelijk dat een kleine groep (18%) voldoet aan het gewenste eindniveau 2F. Bijna de helft van de leerlingen heeft leesniveau 1F en een grote groep (36%) heeft lager dan 1F. Figuur 1.1 Behaalde niveaus Nederlands Lezen VMBO regio Den Haag 36% - lager dan 1F 46% - 1F 18% - 2F NEDERLANDS LUISTEREN 1F - 2F VMBO Totaal Luisteren Van de 130 leerlingen heeft een kleine groep (28%) niveau 2F behaald. De grootste groep (63%) haalt niveau 1F en 9% zit onder 1F. Figuur 1.2 Behaalde niveaus Nederlands Luisteren VMBO regio Den Haag 9% - lager dan 1F 63% - 1F 28% - 2F 8 9

Taalverzorging Door 135 leerlingen is de toets Taalverzorging 1F-2F-3F gemaakt. 32% haalt het niveau 2F. 6% heeft zelfs niveau 3F. De grootste groep (43%) scoort niveau 1F en een groep van 19% scoort lager dan 1F. TAAL VERZORGING 1F - 2F - 3F VMBO Totaal Vergelijking resultaten op Lezen in eerste leerjaar en vierde leerjaar In het vierde leerjaar is alleen een toets Lezen afgenomen. Dit maakt het mogelijk om op het gebied van de leesvaardigheid een vergelijking te maken tussen leerlingen van het eerste leerjaar en leerlingen van het vierde leerjaar. Figuur 1.5 Vergelijking Lezen leerjaar 1 en 4 basisberoepsgerichte leerweg 80% 70% Figuur 1.3 Behaalde niveaus Nederlands Taalverzorging VMBO regio Den Haag 19% - lager dan 1F 43% - 1F 32% - 2F 6% - 3F 60% 50% 40% Rekenen 207 leerlingen hebben de intaketoets Rekenen 1F-2F-3F gemaakt. 7% van de leerlingen zit op rekenniveau 2F, 13% op 1F en de grootste groep (80%) heeft een niveau lager dan 1F. REKENEN INTAKETOETS 1F - 2F - 3F VMBO Totaal 30% 20% 10% 0% Lager dan 1F 1F 2F VMBO BL-1 79% 21%... VMBO BL-4 18% 73% 9% Figuur 1.4 Behaalde niveaus Rekenen VMBO regio Den Haag 80% - lager dan 1F 13% - 1F 7% - 2F 0% - 3F In het eerste leerjaar scoort het overgrote deel van de leerlingen onder 1F. In het vierde leerjaar behaalt een grote meerderheid niveau 1F. Een klein percentage (9%) heeft het eindniveau 2F behaald. 1.2 Basisberoepsgerichte leerweg (BBL) Bij de BBL zijn leerlingen van het eerste en het vierde leerjaar getoetst. Resultaten eerste leerjaar Er zijn vier toetsen afgenomen in het eerste leerjaar, namelijk Lezen, Luisteren, Taalverzorging en Rekenen. Voor Rekenen geldt dat 100% van de leerlingen onder 1F scoort. Ongeveer de helft van de leerlingen scoort onder 1F op Taalverzorging, de andere helft scoort 1F. Opvallend is dat de leerlingen als groep hoger scoren op Luisteren dan op Lezen. Zo zit bij Luisteren 16% van de leerlingen op het eindniveau 2F, bij Lezen scoren alle eerstejaars onder 2F. Toets Totaal 2F 1F Lager dan 1F Nederlands Lezen 1F-2F 100% (67) 21% (14) 79%(53) Nederlands Luisteren 1F-2F 100% (55) 16% (9) 65% (36) 18% (10) Rekenen Intaketoets 1F-2F-3F 100% (58) 100% (58) Taalverzorging 1F-2F-3F toets 1 100% (55) 5% (3) 44% (24) 51% (28) 1.3 Kaderberoepsgerichte leerweg (KBL) Ook bij KBL zijn leerlingen van het eerste en het vierde leerjaar getoetst. Resultaten eerste leerjaar Er zijn vier toetsen afgenomen in het eerste leerjaar, namelijk Lezen, Luisteren, Taalverzorging en Rekenen. Voor Rekenen geldt dat nagenoeg alle leerlingen onder 1F scoort (97%). Bij Taalverzorging haalt 13% van de leerlingen niveau 2F, de overige leerlingen scoren 1F (69%) of lager dan 1F (17%). Ook hier valt op dat de leerlingen als groep hoger scoren op Luisteren dan op Lezen. In vergelijking met de BBL behaalt in de KBL een hoger percentage leerlingen niveau 2F bij Luisteren, namelijk 32% tegen 16%. Bij Lezen geldt net zoals bij de BBL dat alle eerstejaars onder 2F scoren. Toets Totaal 2F 1F Lager dan 1F Nederlands Lezen 1F-2F 100% (60) 32% (19) 68% (41) Nederlands Luisteren 1F-2F 100% (53) 32% (17) 66% (35) 2% (1) Rekenen Intaketoets 1F-2F-3F 100% (72) 3% (2) 97% (70) Taalverzorging 1F-2F-3F 100% (52) 13% (7) 69% (36) 17% (9) Tabel: Resultaten Lezen, Luisteren, Rekenen en taalverzorging leerjaar 1 kaderberoepsgerichte leerweg Tabel: Lezen luisteren rekenen en taalverzorging leerjaar 1 basisberoepsgerichte leerweg 10 11

Vergelijking resultaten op Lezen in eerste leerjaar en vierde leerjaar In het vierde leerjaar is alleen een toets Lezen afgenomen. Dit maakt het mogelijk om op het gebied van de leesvaardigheid een vergelijking te maken tussen leerlingen van het eerste leerjaar en leerlingen van het vierde leerjaar. 80% 70% 60% 50% Resultaten derde leerjaar In het derde leerjaar TL zijn drie toetsen afgenomen: Lezen, Taalverzorging en Rekenen. Bij Taalverzorging behaalt 9% niveau 3F. Iets meer dan de helft van de leerlingen behaalt niveau 2F. De resultaten die in het derde leerjaar zijn behaald op Taalverzorging laten dus een stijgende lijn zien ten opzichte van de resultaten behaald in het eerste jaar. De resultaten van Lezen en Rekenen worden hieronder vergeleken met de resultaten die in het eerste en vierde leerjaar zijn behaald. Toets Totaal 3F 2F 1F Lager dan 1F Nederlands Lezen 1F-2F 100% (60) 23% (14) 60% (36) 17% (10) Rekenen Intaketoets 1F-2F-3F 100% (41) 34% (14) 61% (25) 5% (2) Taalverzorging 1F-2F-3F toets 1 100% (43) 9% (4) 51% (22) 23% (10) 16% (7) 40% 30% Tabel: Resultaten Lezen, Rekenen en Taalverzorging leerjaar 3 theoretische leerweg 20% 10% 0% Lager dan 1F 1F 2F VMBO KL-1 68% 32%... VMBO KL-4 7% 63% 30% Vergelijking resultaten op Lezen in eerste, derde en vierde leerjaar Zowel in het eerste, derde en vierde leerjaar van de TL is Lezen getoetst. Op basis van de resultaten die in de verschillende leerjaren behaald zijn, kan vervolgens bekeken worden hoe het leesvaardigheidsniveau binnen de TL zich ontwikkelt. Figuur 1.7 Vergelijking Lezen leerjaar 1, 3 en 4 theoretische leerweg 100% 90% 80% Figuur 1.6 Vergelijking Lezen leerjaar 1 en 4 kaderberoepsgerichte leerweg Net zoals bij de leerlingen van de BBL wordt in de KBL door het overgrote deel van de leerlingen in het eerste leerjaar onder 1F gescoord. In het vierde leerjaar behaalt een grote meerderheid niveau 1F. In de KBL behaalt 30% van de leerlingen in het vierde leerjaar niveau 2F (tegen 9% van de BBL-leerlingen). 70% 60% 50% 40% 1.4 Theoretische leerweg (TL) Binnen de TL zijn leerlingen van het eerste, derde en vierde leerjaar getoetst. Resultaten eerste leerjaar Er zijn vier toetsen afgenomen in het eerste leerjaar, namelijk Lezen, Luisteren, Taalverzorging en Rekenen. Opvallend is dat ook alle TL-leerlingen op Rekenen onder 1F scoren. Bij Taalverzorging heeft een kwart van de leerlingen niveau 2F al bereikt, driekwart scoort lager dan 2F. Op Luisteren scoren de leerlingen als groep hoger dan op Lezen. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat bij de getoetste TL-leerlingen niemand niveau 2F op Lezen of Luisteren heeft gescoord. Toets Totaal 2F 1F Lager dan 1F Nederlands Lezen 1F-2F 100% (27) 37% (10) 63% (17) Nederlands Luisteren 1F-2F 100% (22) 50% (11) 50% (11) Rekenen Intaketoets 1F-2F-3F 100% (33) 100% (33) Taalverzorging 1F-2F-3F toets 1 100% (25) 24% (6) 48% (12) 28% (7) 30% 20% 10% 0% Lager dan 1F 1F 2F VMBO TL-1 63% 37%... VMBO TL-3 17% 60% 23% VMBO TL-4 11% 43% 46% De verschillen in leesvaardigheid tussen de verschillende leerjaren zijn groot. Bijna tweederde deel van de leerlingen van het eerste leerjaar scoort onder 1F, niemand behaalt niveau 2F. In leerjaar 3 zit een kwart op niveau 2F en de grootste groep (60%) op 1F. In leerjaar 4 zit ongeveer de helft van de leerlingen op 2F, de andere helft scoort eronder. Tabel: Resultaten Lezen, Luisteren, Rekenen en Taalverzorging leerjaar 1 theoretische leerweg 12 13

Vergelijking resultaten op Rekenen in eerste en derde leerjaar Naast een vergelijking van Lezen, kan ook voor Rekenen een vergelijking tussen de resultaten van twee leerjaren binnen TL worden gemaakt, namelijk voor het eerste en derde leerjaar. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Hoofdstuk 2 Resultaten intake ROC Mondriaan Voordat leerlingen gaan starten met een opleiding bij het ROC Mondriaan, wordt eerst een intaketoets afgenomen om het rekenniveau, leesniveau en luisterniveau vast te stellen. De gescoorde niveaus kunnen beschouwd worden als uitstroomniveaus van het VMBO. Bij deze gegevens is geen onderscheid gemaakt tussen leerlingen van VMBO BBL, KBL en TL. Deze gegevens worden meegenomen in dit rapport omdat het aantal afgenomen toetsen veel groter is dan de groep leerlingen die in het voortgezet onderwijs getoetst hebben. Door deze toetsafnames mee te nemen, krijgen we een gefundeerder beeld van de situatie rondom het taal- en rekenniveau van de leerlingen die, na hun VMBO-opleiding, doorstromen naar het MBO. 2.1 Lezen Uit onderstaande diagram komt naar voren dat van het totaal aantal leerlingen (794) slechts een kleine groep (16%) het gewenste eindniveau 2F heeft. Het grootste gedeelte heeft niveau 1F en zelfs een grote groep van 29% zit onder het uitstroomniveau van het primair onderwijs 1F. Bij deze totale groep leerlingen zitten ook de leerlingen die zich hebben aangemeld voor een MBO niveau 4 opleiding, waarbij het gewenste eindniveau 3F is. 0% Lager dan 1F 1F 2F VMBO TL-1 100%...... VMBO TL-3 5% 61% 34% Figuur 1.8 Vergelijking Rekenen leerjaar 1 en 3 theoretische leerweg De resultaten van Rekenen laten een duidelijk beeld zien. In het eerste leerjaar scoort 100% van de leerlingen lager dan 1F. In leerjaar drie is het nog maar een klein deel van de leerlingen (5%) dat lager dan 1F scoort. Zo n 60% heeft dan niveau 1F bereikt. En 34% van de leerlingen scoort zelfs op het vereiste niveau 2F. Figuur 2.1 Behaalde niveaus Nederlands Lezen bij intake ROC Mondriaan 55% - 1F 29% - lager dan 1F 16% - 2F 1.5 Conclusies Lezen Bij alle leerwegen scoren alle leerlingen in het eerste leerjaar onder niveau 2F op Lezen. Bij alle leerwegen is sprake van een stijging in leesniveau tussen leerjaar 1 en leerjaar 4. Bij alle leerwegen behaalt minder dan de helft van de vierdejaars leerlingen het vereiste niveau 2F. Bij BBL behaalt 9% van de vierdejaars leerlingen niveau 2F, bij KBL is die 30% en bij TL 46%. 2.2 Luisteren Uit onderstaand figuur komt naar voren dat een redelijke groep van 43% niveau 2F beheerst. De helft van het totaal aantal getoetste leerlingen (672) heeft niveau 1F. Een klein groepje van 6% scoort lager van 1F. Luisteren Bij alle leerwegen scoren de leerlingen als groep hoger op Luisteren dan op Lezen. Bij de TL behaalt geen van de leerlingen in het eerste leerjaar niveau 2F. Dit in tegenstelling tot de leerlingen van de BBL waar 16% op niveau 2F zit en de leerlingen van de KBL waarvan 32% niveau 2F behaalt. Taalverzorging Bij alle leerwegen behaalt de helft of meer van de leerlingen in het eerste leerjaar niveau 1F. In het eerste leerjaar wordt door de helft van de BBL-leerlingen en door 17% van de KBL-leerlingen lager dan 1F behaald. Het percentage TL-leerlingen dat in het eerste leerjaar lager dan 1F scoort is met 28% groter dan bij de KBL. Binnen de TL behaalt een kwart van de leerlingen in het eerste leerjaar niveau 2F, tegen 5% van de BBL-leerlingen en 13% van de KBL-leerlingen. Binnen de TL is tussen het eerste en derde leerjaar een stijging in de resultaten te zien: 9% van de leerlingen behaalt niveau 3F in het derde leerjaar. Iets meer dan de helft van de leerlingen behaalt het vereiste niveau 2F. Figuur 2.2 Behaalde niveaus Nederlands Luisteren bij intake ROC Mondriaan 51% - 1F 43% - 2F 6% - lager dan 1F Rekenen Bij alle leerwegen scoren nagenoeg alle eerstejaars leerlingen lager dan 1F. Binnen TL is tussen het eerste en derde leerjaar een stijging in de resultaten te zien: 61% van de derdejaars leerlingen heeft niveau 1F. 34% van de derdejaars leerlingen scoort het vereiste niveau 2F. 14 15

2.3 Rekenen Van het totaal aantal leerlingen waarbij de rekentoets is afgenomen (1791), heeft 23% niveau 2F behaald. 39% van de leerlingen heeft niveau 1F en 38% van de leerlingen scoort lager dan 1F. Figuur 2.3 Behaalde niveaus Rekenen bij intake ROC Mondriaan 2.4 Conclusies Lezen 84% van het totaal aantal leerlingen heeft niet het vereiste leesniveau 2F. 29 % scoort zelfs onder het niveau 1F Luisteren 57% van het totaal aantal leerlingen heeft niet het vereiste luisterniveau 2F. 6% scoort onder het niveau 1F De leerlingen scoren op Luisteren hoger dan op Lezen. Rekenen 77% van het totaal aantal leerlingen heeft niet het vereiste rekenniveau 2F. Een grote groep (38%) scoort zelfs lager dan niveau 1F. Het niveau 3F is bij geen van bovenstaande vaardigheden behaald. 39% - lager dan 1F 38% - 1F 23% - 2F 0% - 3F Hoofdstuk 3 Conclusies en aanbevelingen 3.1 Conclusies Algemeen kan geconcludeerd worden dat de resultaten op taal en rekenen die behaald worden aan de start van het voortgezet onderwijs verbeteren naarmate de leerlingen dichter bij het examen komen. Er is dus sprake van groei en ontwikkeling in taal- en rekenvaardigheid. Gezien het aantal leerlingen dat aan het einde van het voortgezet onderwijs nog niet het vereiste referentieniveau heeft bereikt, moet ook geconcludeerd worden dat er nog wel een lange weg te gaan is. Binnen het VMBO is een positieve ontwikkeling te zien in niveautoename tussen leerjaar 1 en leerjaar 4, maar het vereiste referentieniveau wordt nog steeds door de meerderheid niet behaald. In de TL lijkt de groep met het vereiste eindniveau groter te zijn dan in de BBL en KBL, maar is het nog altijd de helft van de groep die onder 2F scoort. Bij de doorstroom van primair onderwijs naar voortgezet onderwijs wordt een ernstig tekort geconstateerd als het gaat om de taal- en rekenniveaus waarmee leerlingen het basisonderwijs verlaten (lager dan 1F). Ook als we kijken naar de resultaten op Lezen (84% onder 2F ), Luisteren (57% onder 2F) en Rekenen (77% onder 2F) van de intake bij ROC Mondriaan dan zien we dat het nodig is om de handen uit de mouwen te blijven steken. Zeker als we bedenken dat leerlingen straks alleen hun diploma behalen als ze ook voor taal en rekenen de gewenste niveaus hebben behaald. De meeste leerlingen komen op niveau 1F of zelfs lager dan 1F binnen. Bij de MBO-opleidingen (niveau 1 tot en met 4) blijken leerlingen in de meeste gevallen voor taal en rekenen minstens 1 niveau omhoog te moeten om het vereiste referentieniveau te behalen aan het einde van de opleiding. 3.2 Aanbevelingen Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek hebben we aanbevelingen geformuleerd die moeten leiden tot verbetering van de taal- en rekenvaardigheid van de leerlingen in het voortgezet onderwijs in de regio Den Haag. Aanbevelingen voor de organisatie/directies Stel een toetsplan (per school/ bestuur) op waarin afspraken staan met vaste toetsmomenten voor alle leerlingen. Door het inzetten van een toetsplan kunnen resultaten van scholen en leerlingen goed met elkaar vergeleken worden. Ook in het kader van de overdracht naar het vervolgonderwijs is een toetsplan een goed hulpmiddel. Stel vast op welke manier het tempo en de intensiteit van de taal- cq rekenlessen omhoog kunnen. Neem daarin mee dat veel leerlingen in korte tijd 1 of 2 niveaus moeten groeien om het vereiste referentie niveau te behalen aan het einde van de opleiding. Taalachterstand is niet alleen het probleem van de taaldocenten. Bewustwording en een goede samenwerking tussen taaldocenten en vakdocenten moeten worden gestimuleerd om met het hele team de schouders onder de aanpak van taalachterstanden te zetten. Veel leerlingen die instromen in het vmbo, komen binnen met een lager taal- en rekenniveau dan het gewenste uitstroomniveau 1F van het primair onderwijs. Zorg voor een goede intake en diagnose aan het begin van het eerste leerjaar. Koppel resultaten terug naar de aanleverende basisscholen en draag met elkaar zorg voor een goede doorgaande leerlijn PO-VO. Het bovenstaande geldt ook voor de doorgaande lijn VO-MBO. Zorg ervoor dat die beleidskeuzes gemaakt worden die de vergrote aandacht voor taal en rekenen in de praktijk ook mogelijk maken en die op relatief korte termijn resultaat gaan opleveren.. Nader onderzoek naar de taal en rekenniveaus van leerlingen in Den Haag en omgeving is wenselijk. Aanbevelingen voor het onderwijs Zorg voor een toetsplan taal en rekenen op school. Maak ook duidelijk hoe het toetsplan gerealiseerd kan worden: hoe ga je de uitvoering van het toetsplan aanpakken? Zorg voor een goede intake van het taal- en rekenniveau en vertaal de toetsresultaten naar een lesplan/curriculum waarin leerlingen zo effectief mogelijk begeleid worden bij het ontwikkelen van taal- en rekenvaardigheid. Breng in kaart op welke gebieden de professionaliteit van docenten vergroot moet worden waar het gaat om taalonderwijs en met name ook het rekenonderwijs. Zorg ervoor dat de docenten over de benodigde tools beschikken als middelen en tijd, didactiek en voldoende eigen (reken)vaardigheid. Beoordeel het taalniveau van het lesmateriaal dat op school wordt gebruikt. Ga na of het lesmateriaal goed aansluit bij het taalniveau van de leerlingen. Als het taalniveau van het lesmateriaal te hoog blijkt (veel lesmethodes gaan uit van niveau 2F), maak met elkaar afspraken/een plan hoe je met dit lesmateriaal omgaat. Taalachterstand kan niet alleen door de taaldocenten worden opgelost. Hiervoor is een goede samenwerking tussen taaldocenten en vakdocenten noodzakelijk. Bespreek met elkaar op welke manier taal- en vakdocenten op dit gebied kunnen samenwerken en elkaar kunnen ondersteunen. 16 17

18 Notities