Aanpak overlastproblematiek Marokkaans-Nederlandse jongeren 21 mei 2013 op verzoek van commissie ABA. Naar aanleiding van de bespreking in de commissie in maart jl., leggen we op uw verzoek, een korte notitie voor met de volgende elementen: 1. Korte aanvulling analyse overlastproblematiek. 2. Overzicht huidige inzet en opbrengsten daarvan. 3. Voorstel aanvullende aanpak: 3.1 Organiseren van vader- en moeder groepen. 3.2 Top 30 laatste kans aanpak Helmond 1. Korte aanvulling analyse overlastproblematiek Aantallen Marokkaanse jongeren van 0 tot 27 jaar in Helmond LEEFTIJD PER 1-1- 2013 1E GENERATIE 2E GENERATIE 1 ouder buitenland 2 ouders buitenland 0-3 1 106 162 5 4-5 1 42 112 0 6-11 5 97 400 4 12-17 12 38 342 3 18-22 24 22 251 2 23-27 66 13 175 0 Totaal 109 318 1.442 14 1 ouder buitenland, 1 ouder onbekend overig VWO 3-6 havo 3-5 VMBO th 3-4 VMBO kb 3-4 VMBO bb 3-4 totaal autochtoon westers niet west (overig) Turks Surinaams Antilliaans Marokkaans VO 1-2 praktijkonderwijs Gegevens 2011 Risbomonitor 0 10 20 30 40 50 1
Hieruit wordt duidelijk dat een bovengemiddeld groot deel van de Marokkaans-Nederlandse jongeren in Helmond praktijkonderwijs volgt. Daarnaast zijn ze ondervertegenwoordigd op HAVO en VWO. Wel zien we een toename van deelname aan HAVO en VWO over de jaren heen. Nieuwe voortijdige schoolverlaters Deze gegevens zijn niet actueel, omdat er niet op etniciteit wordt gemeten. Per januari 2010 wonen er in Helmond 6.729 jongeren van 12 t/m 22 jaar die VO volgen. In het schooljaar 2009/2010 hebben er hiervan 292 (4,3%) de school voortijdig verlaten. Van de 375 Marokkaans-Nederlandse jongeren hebben er 20 (5,3%) de school voortijdig verlaten. 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2008-2009 2009-2010 gegevens 2011 Risbomonitor Criminaliteit / de pleegcarrière. Verdachten worden onderscheiden naar beginners (1 ste Proces verbaal (PV)), meerplegers (2 tot 5 PV s) en veelplegers.( >10PV s) totaal autochtoon westers niet west (overig) Turks Surinaams beginner meerpleger veelpleger Antilliaans Marokkaans Gegevens 2011 Risbomonitor 0 20 40 60 80 100 120 2
In onderstaande tabel is zichtbaar waarvan personen verdacht worden. totaal autochtoon westers niet west (overig) Turks Surinaams Antilliaans drug verkeersdelict openbare orde vermogen geweld Marokkaans Gegevens 2011 Risbomonitor 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3
2. Gemeentelijke inzet gericht op aanpak voorkomen overlast openbare ruimte. Bereikbare groepen Moeilijk bereikbare groepen Bijna onbereikbare groepen Burgers o v e r l a s t JPT (jeugd preventie team) Jongeren werk Jongeren Opbouw Werk Politie Shouf Kedemk Casusregisseur risicojeugd Jongeren Inloop Punt Politie Regelgeving openbaar ministerie Regelgeving GGZ (psychiatrisch) Jeugdgroepen Preventie werker Novadic Alle jongeren in detentie (AJID) Detentie 4
Aanvullend op bovenstaande, is er o.a. met behulp van VVE-programma s inzet in de voorschoolse periode en op school om te zorgen dat jongeren zo goed mogelijk kunnen presteren en zo goed mogelijk toegerust de arbeidsmarkt op kunnen. Ook zijn er opvoedingsondersteuningsprogramma s, zoals Homestart, Achter de voordeur en informatiebijeenkomsten via het CJG voor ouders die ondersteuning nodig hebben in lastige opvoedsituaties. Uit onderzoek blijkt dat ouders van Marokkaanse kinderen niet of vaak te laat hulp zoeken bij opvoedingsproblemen. Jongerengroepen op straat De meeste jongeren(groepen) gedragen zich zoals het hoort bij een straatgroep. Zij laten op momenten overlastgevend gedrag zien, maar met behulp van de hierboven genoemde interventies blijft dit beperkt en komen deze jongeren met weinig schade uit hun puberteit en worden het volwaardige burgers van de maatschappij. Ter indicatie: op jaarbasis worden ruim 250 (unieke) jongeren aangesproken door de mensen van Shouf Kedemk. Jongeren(-opbouw) werkers bereiken ruim 1000 jongeren. Deze jongeren komen soms wel in aanraking met politie en/of de casusregisseur, maar zijn corrigeerbaar. Ouders hebben daar vaak een belangrijke rol in. Daarnaast zijn er voortdurend circa 20 tot 30 jongeren uit wisselende groepen die met tijden niet ontvankelijk zijn voor hulp, correcties, hulpverlening of wat dan ook en doorschieten in grensoverschrijdend gedrag. Dit zijn jongeren die zich zó hebben misdragen dat ze vaak van school zijn verwijderd en ook geen werk hebben of kunnen houden. Het zijn jongeren die opgepakt worden door de politie, vast worden gezet, maar dan ook weer in afwachting van een actie door het Openbaar Ministerie vrij worden gelaten. Het gaat ook om jongeren die als ze psychische hulp nodig hebben eerst op een wachtlijst komen terwijl het juist heel belangrijk is dat ze zo snel als mogelijk worden behandeld en begeleid. Zeker 33% van deze jongeren heeft een lage intelligentie. Later straffen of een opname na een wachttijd van enkele maanden met psychiatrische zorg heeft dan nog nauwelijks effect. De voorgelegde kaders voor deze aanpak van deze jongeren vraagt een brede aanpak. Er zal naast de bestaande aanpak nog verder doorgepakt moeten worden. Dit vraagt een aanpak van iedereen. Met scholen zullen er afspraken gemaakt moeten worden over het alsnog aanbieden van opleidingsmogelijkheden, aan werkgevers zal gevraagd worden deze jongeren een arbeidsperspectief te bieden, ouders ook van jongeren ouder dan 18 jaar - zullen actief betrokken worden bij deze aanpak. Maar ook de Officier van Justitie zal gevraagd worden mee te participeren bij deze aanpak. Voor het uitwerken van deze aanpak is het belangrijk dat Helmond breed meegewerkt wordt bij het uitwerken van deze uitgangspunten. De 3 JPT s vormen de spil in de aanpak. Zij komen 2 wekelijks bij elkaar en bespreken het gedrag van de verschillende groepen. Helmond heeft in 2013 11 jongerengroepen, waarvan 1 overlastgevend, 6 hinderlijk en 4 hinderlijk/aanvaardbaar. Informatie over deze groepen wordt in het Veiligheidshuis met elkaar uitgewisseld. Jeugdoverlast komt met golven, soms is het weken rustig, waarna er daarna weer weken overlast wordt ervaren. Deels is het te koppelen aan vakantieperiodes, periodes met mooi weer, verveling, enzovoort. Op het moment dat het JPT uitspreekt dat ze zich zorgen maakt over groepen die normoverschrijdend gedrag laten zien en dat niet door hun reguliere werk te corrigeren is, worden de namen van de leden van deze groep doorgezet naar de casusregisseur risicojeugd. De casusregisseur risicojeugd screent de namen uit de groepen waarover het JPT en of de gemeente zich zorgen maakt. Met deze jongeren (en hun ouders) wordt contact opgenomen en wordt hen verteld dat er een dossier wordt opgebouwd. Ook wordt hen verteld dat bij volgend ontoelaatbaar gedrag er een brief komt met een officiële waarschuwing die een bestuurlijke dwangsom tot gevolg heeft. In 2012-2013 zijn zo`n 54 jongeren door de casusregisseur gescreend, is met 44 ouders of met de jongere zelf (afhankelijk van de leeftijd en thuissituatie) gesproken en zijn 40 jongeren schriftelijk of mondeling gewaarschuwd dat bij een volgend grensoverschrijdend gedrag er andere maatregelen getroffen kunnen worden. Hiervoor is vanaf augustus 2012 de beleidsregel aanpak structurele jeugdoverlast van toepassing. Hiervoor is het noodzakelijk dat er een dossier ligt. Onlangs is er één 5
jongere aangeschreven die een dwangsom is aangekondigd. Deze aanpak genereert resultaat, er wordt binnen de straatgroepen over gesproken. Het verdient aanbeveling deze aanpak voort- en door te zetten. Daarnaast is het wenselijk om de aansluiting met de justitiële aanpak van de betreffende personen sneller/strakker te maken. Hierover zouden afspraken met de officier van justitie en de politie gemaakt kunnen worden. Groepen jongeren die (tijdelijk) niet te bereiken zijn komen onder de aandacht van de Shouf Kedemk medewerkers, die door zich te mengen in de groepen in de vorm van een verbindingsofficier wel kunnen doordringen tot de groepen. De Shouf Kedemk medewerkers zijn elke avond en een deel van de nacht op straat en zijn daar waar jongerengroepen zijn. 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Aantal contacten Shouf Kedemk 1 ste kwartaal Aantal contacten Shouf Kedemk 1 ste kwartaal Met het project AJID (Alle jongeren in detentie) worden jongeren die nog in detentie zitten weer teruggeleid naar Helmond. Bij de begeleiding die vrijwillig wordt gestart en daarna wel een verplichtend karakter (afspraak gedetineerde en BjBrabant) heeft staat de behoefte van de gedetineerde centraal en bestaat uit 3 fasen: o Begeleiding tijdens de detentieperiode o Actieve begeleiding na de detentieperiode o Nazorgfase na de actieve begeleidingsperiode. Door deze werkwijze is er een laag recidive percentage ( zie ook http://www.verweyjonker.nl/jeugd/publicaties/jeugdzorg/nazorg_voor_allochtone_jongeren_in_detentie) en hebben deze jongeren als ze weer terug zijn in Helmond - ook geen aanzuigende werking op de Helmondse jeugdgroepen. Dit project is 10 jaar geleden gestart omdat geconstateerd werd dat de reguliere reclasseringsaanpak bij deze jongeren niet hielp. Het JIP (Jongeren Inloop Punt) is een fysieke laagdrempelige plek op de Molenstraat waar jeugd met grote en kleine problemen terecht kan voor een kop koffie, hulp bij het invullen van papieren, een tijdelijke slaapplaats, doorverwijzing naar professionele hulp of wat dan ook. Niets is gek, alles kan. Door deze laagdrempelige interventie wordt voorkomen dat jongeren te lang niets doen waardoor schulden oplopen, een verslaving erger wordt en dat ze criminele activiteiten uit gaan voeren om aan geld te komen. Opbrengsten Zoals bekend is de gemeente Helmond een van de deelnemers van het Samenwerkingsverband Aanpak Marokkaans-Nederlandse risicojongeren; een samenwerkingsverband van Rijk, VNG en 21 andere gemeenten met allemaal een grote Marokkaans-Nederlandse gemeenschap, met daarin relatief veel risicojongeren. Onder de noemer grenzen stellen en perspectief bieden is de centrale doelstelling van het samenwerkingsverband het realiseren van een trendbreuk inzake de ontoelaatbare oververtegenwoordiging van Marokkaanse Nederlanders op de terreinen: schooluitval, 6
werkloosheid, overlast en criminaliteit. Iedere gemeente heeft daarin zijn eigen aanpak. Deze aanpakken zijn naast elkaar gelegd, met elkaar besproken en getoetst. Er is gewerkt met een jaarlijkse algemene monitor alsook een monitor per deelnemende gemeente. In 2010 heeft u de eerste monitor, de zogeheten nulmeting, mogen ontvangen. In 2011 volgde de tweede monitor. In 2012 vond een eindonderzoek plaats. Uit het overlastrapport blijkt dat er in nagenoeg alle gemeenten, waaronder Helmond, sprake is van een duidelijke afname van zowel hinderlijke, overlastgevende als criminele groepen. De afname betreft zowel het aantal groepen en de omvang van de groepen als de ernst en frequentie van de overlast. Daar tegenover staat dat we nauwelijks verbetering zien in de veiligheidsbeleving van burgers. Wel is sprake van een zekere stabilisatie in de oververtegenwoordiging van Marokkaanse jongeren op de terreinen werkloosheid en criminaliteit. Wat betreft de bestrijding van schoolverzuim en vroegtijdig schoolverlaten onder Marokkaanse jongeren constateren we een lichte daling in 2011. De rapporten kunt u terugvinden via Google bij de zoekterm: Marokkaanse Nederlanders in Helmond 2012 Voor de kosten van deze projecten verwijzen wij u naar het Wmo subsidieprogramma, dat u in bezit heeft en dat u terug kunt vinden op de website van de gemeente Helmond: http://www.helmond.nl/internet/smartinstant2/bewoners/zorg-en-welzijn 7
3. Voorstel aanvullende aanpak Uitgangspositie. Uit de bestaande aanpak blijkt dat er een relatief kleine groep jongeren is die zich met de hierboven interventies niet laat corrigeren, daarnaast blijkt dat een deel van de ouders van met name Marokkaanse kinderen onvoldoende instrumenten heeft om hun kind op straat te begeleiden. Vanuit de moskee is het idee ontstaan om van april tot en met december 2013 vader- en moeder groepen te organiseren waar de opvoeding en de rollen van vaders en moeders worden besproken. 3.1 Vader- en moedergroepen Initiatief vanuit de Marokkaanse gemeenschap om een vader- en een moederwerkgroep op te richten die het thema opvoeding blijvend binnen de eigen gemeenschap agenderen door diverse activiteiten rondom dat thema te initiëren. Activiteit vindt plaats van mei tot en met december 2013. Activiteiten gericht op Versterken van de sociale steun op het leefgebied van opvoeding Vergroting van kennis en vaardigheden op het gebied van opvoeding Vergroting van kennis van de sociale kaart van Helmond. Aanleiding. 3.2 Top 30 laatste kans aanpak Helmond Naar aanleiding van de discussie in maart 2013 in de commissie ABA over het voorstel vanuit het college met betrekking tot een aanvullende aanpak, is door een aantal raadsleden het initiatief genomen (15 april 2013) om analoog aan de aanpak in Amsterdam en Tilburg met een gericht plan van aanpak te komen en daarbij een link te leggen met de werkwijze van Talent Verplicht en het Match Mentor Project. Hieruit is vanuit de raadsleden de volgende opdracht gekomen: Kom met een voorstel waarbij niet het intrekken van een uitkering maar het uiteindelijk opleggen van een bestuurlijke dwangsom het resultaat zou kunnen zijn. In ieder geval een actie die jongeren duidelijk maakt dat de maat vol is en dat hun grensoverschrijdend gedrag niet meer getolereerd wordt. Daarnaast wordt in een indringend, sturend gesprek aan de jongere (en zijn ouders) aangegeven wat de consequenties van zijn ontoelaatbare gedrag is en wat de gevolgen daarvan kunnen zijn. Om uit die negatieve spiraal te komen krijgt de jongere met zijn sociale omgeving een dagbesteding aangeboden die na het accepteren een verplichtend karakter heeft. Bijgevoegd voorstel is een voorstel op hoofdlijnen, het vraagt een verder uitwerking, waarbij doorgegaan wordt tot het meest haalbare, zowel op het niveau van afspraken op het gebied van het onderwijs, het bedrijfsleven als met afspraken met de Officier van Justitie. Het voorlopige voorstel op hoofdlijnen. Zoals we hierboven stellen, hebben we in Helmond structureel 20 tot 30 jongeren in de leeftijd van 16 tot 24 jaar die we niet met de ingezette maatregelen bereiken. Het profiel van deze top 30 jongeren is dat ze bekend zijn bij leerplicht, ze hebben al frequent van school verzuimd of zitten niet op school, zijn al meerdere keren in beeld geweest bij de politie, hebben al een Halt straf gehad en of proces verbalen. Daarnaast is er ook al hulpverlening in het gezin of geweest. Kortom al veel interventies die vooralsnog niet geholpen hebben. Deze jongeren zijn over het algemeen al bij de casusregisseur risicojeugd bekend. Het voorstel is om een extra aanbod te kunnen doen aan deze jongeren, waarbij ze een jaar lang een aanbod krijgen, dat gericht is op toeleiding naar school, werk en/of stage. 8
1. Deze jongeren krijgen een intakegesprek. De gemeente biedt hen een daginvulling voor 12 maanden aan, waarin gewerkt wordt aan opleiding, werk en daginvulling. Na het accepteren van deze aanpak is de werkwijze niet meer vrijblijvend. 2. Als jongeren zich hier niet aanhouden zal in overleg met het openbaar ministerie en politie gevraagd worden bij een volgend strafbaar feit rekening te houden met het feit dat deze jongeren deze hulp niet hebben geaccepteerd. Dit vraagt een verdere uitwerking met de Officier van Justitie. Ook zal aan de jongeren een bijdrage in de kosten worden gevraagd als ze het traject niet afronden. 3. Bij de intakegesprekken kan gebruik gemaakt worden van de expertise van Atlant. Op basis van de uitslag van deze intake wordt bekeken waar de jongere zijn verdere screeningsproces het best kan doorlopen. 4. Tijdens die screening van die jongeren, welke 6 tot 12 weken duurt, wordt er een rapport opgesteld dat inzicht moet geven in de jongere. Waar liggen zijn talenten en (deels) zijn beperkingen. De nadruk ligt daarbij op kansen en mogelijkheden. De inzet is om uiteindelijk de potentie en de talenten te ontdekken die de jongeren een daginvulling geeft en een toekomstperspectief. Vanaf hier is het traject niet meer vrijblijvend. Samen met de ouders (ook als ze ouder dan 18 jaar zijn) wordt er een contract opgesteld waarin doelen en afspraken zijn verwoord. Atlant zoekt indien van toepassing - met de jongeren en het bedrijfsleven naar een leer-werkplek die aansluit bij de talenten. 5. Tijdens dit traject hebben de jongeren een persoonlijke coach vanuit Match Mentor van de Levgroep. Het profiel van deze mentor is anders dan die van de huidige mentoren; het is een stevige persoonlijkheid, met een lange adem, niet snel uit het veld te slaan en die iets te zeggen heeft in de stad. Indien mogelijk halen we ook mentoren uit de Marokaans- Nederlandse gemeenschap. 6. Na afloop van de screening neemt Levgroep (matchmentor) met het bedrijf waar de jongere leer-werktraject volgt, het proces volledig over. Projecteffect - Jongeren weten dat hun grensoverschrijdend gedrag niet wordt getolereerd - Draagt bij aan leefbaarheid en het gevoel van veiligheid in de stad - Jongeren (en hun familie) passen hun gedrag aan - Jongeren (en hun familie) voelen zich gewaardeerd en gerespecteerd omdat ze / nadat ze het aangeboden plan van aanpak hebben uitgevoerd / weer onderdeel uitmaken van de Helmondse samenleving. Projectproduct Jongeren met grensoverschrijdend gedrag krijgen een dag-en avondinvulling met school, werk en/of stage aangeboden. Hierbij wordt de hulp ingeroepen van begeleiding door LEVgroep, bedrijfsleven (werkgeversplein), het onderwijs (ROCterAA, Speciaal VO onderwijs) Atlant, Openbaar Ministerie, e.d. Afbakening Het project is vanaf de uitslag van de intake geen vrijblijvend project. Jongeren (en ouders) tekenen een overeenkomst. Het is een (laatste) interventie voor jongeren die grensoverstijgend gedrag vertonen. De maat is vol. Dit is hun laaste kans. Daarnaast zal het een werking hebben op hun omgeving. Zowel jongere broertjes als vriendjes zullen door deze aanpak merken waar de tolerantiegrenzen m.b.t. gedrag op straat liggen. Begroting Een voorlopige raming van de kosten van de voorgestelde pilot, inclusief het verstevigen van de gemeentelijke regierol casusregisseur bedraagt ca. 220.000,-- De nadere uitwerking van de plannen zullen middels een financieel sluitend besteding- en dekkingsvoorstel voorgelegd worden aan de gemeenteraad. 9