10 jaar Elia Fonds. Ontdekking en verwondering

10 jaar Elia Fonds Ontdekking en verwondering

Intro 233 Zoveel kleine of grote, nieuwe of ongewone ideeën heeft het Elia Fonds mee helpen uitwerken. 233 en het worden er ongetwijfeld nog veel meer! Al sinds tien jaar werken Elia en de Koning Boudewijnstichting samen om iedereen toegang te verlenen tot ontdekking en verwondering. Een taak die buiten de wettelijke verplichtingen valt van een transmissienetbeheerder voor elektriciteit zoals Elia, maar die wel rechtstreeks aansluit bij één van de grondslagen van onze onderneming: iedereen heeft op een eenvoudige, objectieve en transparante manier toegang tot onze diensten. Een filosofie die perfect overeenstemt met wat wij, als onderneming, nastreven : een integere, empathische, verantwoordelijke en ondernemende speler binnen de samenleving te zijn. Om ervoor te zorgen dat iedereen toegang heeft tot licht en elektriciteit, waakt Elia voortdurend over het evenwicht tussen elektriciteitsproductie en -verbruik op het net. Met het Elia Fonds zetten wij ons in voor een heel ander soort evenwicht door verenigingen de middelen te geven om ongelijkheden in het leven te compenseren. Een bijdrage tot een maatschappelijk evenwicht dat veel minder makkelijk te meten is dan in ons technisch domein. Dit weerhoudt ons er echter niet van uit deze 10 jaar van projectoproepen en prijsuitreikingen belangrijke tendensen, bijzondere kenmerken of opmerkelijke gegevens af te leiden. De volgende bladzijden geven u een beeld van de realisaties van het Elia Fonds, vanaf zijn oprichting tot nu. Zoals het transmissienet voor elektriciteit, dat alle stakeholders met elkaar verbindt en dat alleen maar kan werken als de onderlinge verbindingen goed werken, kan solidariteit pas in concrete projecten worden vertaald, als alle actoren, die hun steentje wensen bij te dragen, samenwerken! Naast een overzicht wil deze brochure ook een instrument zijn om de ideeën te verspreiden die elke vereniging heeft uitgewerkt, een vonk die aanleiding geeft tot nieuwe vormen van samenwerking en die zo wie weet nieuwe projecten doet ontstaan die de teller van de door het Elia Fonds ondersteunde projecten op meer dan 233 zal brengen Daniel Dobbeni, CEO en voorzitter van het directiecomité van Elia Elia Fonds I 1

Inhoudsopgave Het Elia Fonds is 3 Projecten bij de vleet 4 3 vragen aan Sophie Laurent, Félicien Rops-museum 5 Velen geroepen, maar weinigen uitverkoren? 6 3 vragen aan Shahin Mohammad, CREE 7 Projecten uit alle hoeken van het land 8 3 vragen aan Rik Ottevaere, vzw t Sneukelwiel 9 Het verenigingsleven op kop 10 3 vragen aan Frédérique Maerlan et Nadia Bezgaï, Badje 11 Carine Michiels, De Bloesem 13 De initiatiefnemers in een oogopslag 14-15 Vrijetijdsbesteding naar ieders smaak 16 3 vragen aan Lieve Willekens, MAS 17 Eliane Wouters, begunstigde van het project "La Madeleine" 19 Vrijetijdsbesteding voor ieders profiel 20 3 vragen aan Harald Hamacher, Behindertenstätten Kelmis und Umgebung 21 Griet Dehamers, vzw Ithaka 23 De middelen om te slagen 24 3 vragen aan Robert Gilles, section Astronomie Centre Ardenne 25 Een welverdiende pluim Natagora: De natuur voor iedereen! 26-27 Vlaamse Vereniging voor Golf: Golf met een échte handicap 28-29 Methodologie De cijfers en tendensen die in deze brochure worden voorgesteld, werden verzameld uit de dossiers ingediend door de initiatiefnemers van de projecten, uit de juryrapporten van het Elia Fonds, de evaluatieformulieren die door de initiatiefnemers werden overhandigd, enz. De vorm van deze documenten kan in de loop van de jaren veranderd zijn. Deze gegevens werden gesorteerd, geselecteerd, vergeleken en hebben zo tot de resultaten geleid, die u op deze bladzijden terugvindt. Onze grafieken en tabellen hebben geen enkele "wetenschappelijke" ambitie, maar willen weergeven wat de stakeholders van het Elia Fonds de voorbije 10 jaar in overweging hebben genomen en wat zij hebben beleefd. Een winnend team 30 Lijst van de juryleden 31 Slotwoord 32 Elia Fonds I 2

Het Elia Fonds is 1032 ingediende projecten waarvan er 233 werden geselecteerd door onze achtkoppige jury die de moeilijke taak heeft de laureaten van het Elia Fonds te kiezen en onder hen de enveloppe te verdelen die Elia elk jaar ter beschikking stelt. Om deze taak tot een goed einde te brengen, wordt niet alleen het project op zich in overweging genomen, maar ook of zijn budgettaire ramingen coherent zijn, of het origineel is, of het op lange termijn ook zal werken, het beoogde publiek 187 initiatiefnemers van de geselecteerde projecten : socioculturele en culturele verenigingen, sportverenigingen, natuurverenigingen, animatiecentra, dagcentra, scholen, gemeentebesturen, verenigingen voor gehandicaptenbegeleiding, toeristische diensten, huisvestingsdiensten, opleidingscentra allemaal met interesse om vrijetijdsbesteding toegankelijk te maken. Velen onder hen richtten zich vóór het Elia Fonds ter hulp kwam uitsluitend tot het "valide" publiek. 1 660 465 die zijn toegewezen, genoeg om tal van projecten op te starten! Het toegekende bedrag kan gelijk zijn aan of minder zijn dan het bedrag van de ondersteuning dat in het dossier wordt gevraagd. Dat hangt af van het oordeel van de jury over de post(en) waaraan het geld zal worden besteed. Elia Fonds I 3

Projecten bij de vleet Wij kunnen niet zeggen dat het in ons land aan ondernemingsgeest ontbreekt! Sinds 2005 tellen wij jaarlijks meer dan 100 projectdossiers ter bevordering van de toegang tot ontspanning voor iedereen die bij de Koning Boudewijnstichting worden ingediend voor het Elia Fonds. 2005 was een keerpuntjaar want het aantal ingediende projecten was verdubbeld ten opzichte van de eerste 3 jaar waarin het Fonds bestond. Na de piek van 144 projecten in 2010 telden wij er 130 in 2011. Is het een tijdelijke pauze? De toekomst zal het uitwijzen Aantal ingediende dossiers per jaar 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Totaal Fr Nl De Elia Fonds I 4

3 vragen aan Sophie Laurent, projectverantwoordelijke Félicien Rops-museum Het Félicien Rops-museum legt zich toe op het zien zonder ogen Selectie 2007 Namen Personen met een visuele beperking Graag wat uitleg over het project dat met de hulp van het Elia Fonds werd gerealiseerd? Wij wilden ons museum openstellen voor personen met een visuele beperking door rond twee krachtlijnen te werken: wij organiseerden een residentiële stage waarop wij de deelnemers zowel ziende personen als slechtzienden verzochten samen het oeuvre van Félicien Rops opnieuw te ontdekken en, in tweede instantie, stelden wij bezoeken samen die speciaal aan dit publiek zijn aangepast meer bepaald in samenwerking met het ONA (Œuvre Nationale des Aveugles) en SEL Bleu. In welke zin gaat het om een ander publiek? Behalve de noodzakelijke aanpassingen om de werken van het museum voor hen toegankelijk te maken (de werken omzetten in een 3D-versie met reliëf, werken met textuur...), is dit publiek uiteindelijk niet zo anders. Er zitten zowel mensen tussen die gevoelig zijn voor de kunst die wij aanbieden als mensen die er minder ontvankelijk voor zijn. Wat heb je uit deze ervaring geleerd? Dankzij het project hebben wij ons beroep vanuit een andere hoek kunnen bekijken. Werken die niet thuishoren in een klassiek parcours kunnen wel aanslaan voor een blind of slechtziend publiek. Per slot van rekening leert iedereen, zowel publiek als begeleider, iets bij door het contact met de andere. Elia Fonds I 5

Velen geroepen, maar weinigen uitverkoren? Terwijl het aantal ingediende projecten in de loop der jaren fors is toegenomen, is het aantal ondersteunde projecten van zijn kant verminderd na de piek van 2007. In 2011 is dat aantal weer toegenomen met 24 ondersteunde projecten, tegenover een twintigtal in de 3 jaren daarvoor. De jury die deze vaststellingen bevestigt, heeft in haar recentste verslagen genoteerd de indruk te hebben dat de algemene kwaliteit van de ingediende dossiers er enigzins op achteruitging. De kwaliteit van de geselecteerde projecten daarentegen blijft over het algemeen stijgen, zowel wat betreft kwalitatieve partnerschappen, betrokkenheid van het doelpubliek als multiplicatoreffecten. Aantal geselecteerde dossiers per jaar 35 30 25 20 15 10 5 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Totaal Fr Nl De Elia Fonds I 6

3 vragen aan Shahin Mohammad, communicatieverantwoordelijke Het CREE (Collectif Recherche & Expression) Projecten "Les Touptis" en "Développement de l activité équitation à destination des enfants et jeunes sourds" (Paardrijden voor dove kinderen en jongeren) Selecties 2007 en 2008 Charleroi Dove en slechthorende kinderen en jongeren Het eerste project waarvoor u steun hebt ontvangen van het Elia Fonds richt zich tot de "Touptis" (de allerkleinsten). Waarover gaat het? Zoals de naam het aanduidt, gaat het om de allerkleinsten, van 0 tot 6 jaar. Dit project richt zich tot jonge dove of slechthorende kinderen, maar ook tot hun ouders. Wij hebben een centrum opgericht waarin een spelotheek is voorzien, een motorische ruimte en een onthaalruimte waar informatie over doofheid wordt uitgewisseld. In het centrum zijn dove medewerkers aan de slag. Wij hebben ook een mobiele ruimte waarmee wij bijvoorbeeld naar ziekenhuizen in de streek trekken. Is het belangrijk om slechthorende en dove medewerkers te hebben voor dit soort van activiteiten? Ja, dat is van fundamenteel belang. Wanneer wij een gezin ontmoeten, is er altijd een dove medewerker bij aanwezig. Voor de ouders is het soms de eerste keer dat zij een dove of slechthorende volwassene ontmoeten en dat zij beginnen te wennen aan het doof zijn. En zij ontdekken hoe zij, via een aangepaste taal, contact kunnen leggen met hun baby. Naast dit project bieden jullie het dove publiek (van 3 tot 25 jaar) ook paardrijlessen aan Inderdaad! Sommige van onze dove medewerksters beoefenen deze sport en zij wilden hun passie graag aan anderen doorgeven. De uitdaging bestaat erin het kind of de jongere op een andere manier te begeleiden dan met de stem. Om daarin te slagen, leveren wij heel wat werk vooraf: wij tonen tekeningen die uitleggen hoe je moet gaan zitten, hoe je houding op het paard moet zijn Daarna leggen wij visuele codes vast, bijvoorbeeld met behulp van vlaggetjes, waarmee wij informatie aan de deelnemers kunnen doorgeven wanneer zij in het zadel zitten. Elia Fonds I 7

Projecten uit alle hoeken van het land In zijn 10-jarig bestaan heeft het Elia Fonds projecten uit alle hoeken van het land gesteund. Omdat de jury van het Fonds haar keuze in de eerste plaats baseert op de relevantie en de kwaliteit van de ingediende projecten, is geen enkel quotum vastgelegd in termen van vertegenwoordigd gewest of vertegenwoordigde gemeenschap. Op het eerste gezicht merken wij op dat de 187 initiatiefnemers van de door het Fonds gesteunde projecten hoofdzakelijk uit het Vlaamse Gewest afkomstig zijn. Het Waalse Gewest blijft evenwel niet achter. Als wij deze cijfers in verband brengen met het aantal inwoners van elk gewest, dan stellen wij immers vast dat er verhoudingsgewijs meer Waalse initiatiefnemers zijn. Dezelfde vaststelling geldt ook voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en voor de Duitstalige Gemeenschap die niet wordt vergeten. Verdeling promotoren ondersteund door het Fonds in relatie tot de verdeling per regio/gemeenschap 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% Promotoren 0,0% Regio Brussel Regio Vlaanderen Regio Wallonië Duitstalige Gemeenschap Gemeenschap * Waals Gewest: exclusief de gegevens betreffende de Duitstalige Gemeenschap, die afzonderlijk op de grafiek zijn weergegeven. Elia Fonds I 8

3 vragen aan... Rik Ottevaere, voorzitter van de vzw en initiatiefnemer vzw t Sneukelwiel Wat is de Sneukelfietsroute? De Sneukelfietsroute is een vlakke fietsroute langs de Schelde in het zuiden van Oost- en West-Vlaanderen, tussen Elsegem en Bossuit, die aangepast is voor mensen met een handicap. Er werden onder meer met de steun van het Elia Fonds zeshoekige wegwijzers geplaatst, vlakke paadjes aangelegd en aangepaste hellingen gemaakt, zodat tandems, driewielers en andere aangepaste fietsen er makkelijk door kunnen. De Sneukelfietsroute Selectie 2006 Tussen Elsegem en Bossuit Mindervaliden De idee voor de fietsroute is vooral ontstaan om het fietsen te promoten bij andersvaliden. Waarom? Mensen met een mentale handicap bvb. voelen van nature niet de behoefte om veel te sporten of te bewegen. Je moet het hen leren of aanbieden. Zodra ze vertrokken zijn, zijn ze heel enthousiast. Met onze vereniging 't Sneukelwiel organiseren we elke week fietstochten voor mensen met een handicap. Stellen jullie zelf aangepaste fietsen ter beschikking? Instellingen of groeperingen van andersvaliden en individuele gehandicapten die de Sneukelfietsroute willen doen, kunnen op aanvraag fietsen van ons gebruiken. We hebben op dit ogenblik vijfentachtig fietsen ter beschikking: éénenveertig gewone fietsen, twaalf driewielers, vierentwintig tandems, vier rolstoelfietsen, drie duofietsen en één go-cart. Elia Fonds I 9

Het verenigingsleven op kop Wie zijn deze initiatiefnemers die al hun krachten bundelen voor originele projecten, die zich voor 100% inzetten om vrijetijdsbesteding en verwondering voor iedereen toegankelijk te maken, die de steun van het Elia Fonds vragen om de realisaties waarvan zij droomden te verwezenlijken? Het zijn voornamelijk verenigingen zonder winstoogmerk. Enkele feitelijke verenigingen... Gemeentebesturen, vooral de eerste jaren. Was dit mogelijk een gevolg van de visie van de jury waarbij projecten, die door gemeentebesturen werden ingediend en die meestal gericht waren op de toegankelijkheid van de infrastructuur, vooral geïnspireerd werden door hun basisopdracht en minder door een echte ondernemingsgeest? Hopelijk raken mogelijke kandidaten niet ontmoedigd en gaat dit gemiddelde in de toekomst weer omhoog. Rechtsvorm van de initiatiefnemers Vzw 79% Gemeentebesturen of vergelijkbaar 13% Feitelijke verenigingen 4% Overheidsinstellingen 4% Elia Fonds I 10

3 vragen aan... Frédérique Maerlan en Nadia Bezgaï, projectverantwoordelijken Badje (Bruxelles Accueil et Développement pour la Jeunesse et l Enfance) Amusons-nous ensemble! Extra olympiades, Tous artistes! Tous aux plaines de vacances Selecties 2008, 2009, 2010 en 2011 Brussel Kinderen en jongeren met één of meerdere beperking(en) Een woordje uitleg over Badje? Badje (Bruxelles Accueil et Développement pour la Jeunesse et l Enfance) is een verbond dat al meer dan 10 jaar actief is in de kinder- en jeugdsector en meer bepaald in de buitenschoolse opvang. In 2005 zijn wij gestart met het project "Bruxelles-Intégration" met als doel onze activiteiten open te stellen voor kinderen en jongeren met één of meerdere beperking(en), om hen bijvoorbeeld te verwelkomen in de speelpleinwerking. Steeds meer opvangmilieus nemen jaarlijks deel aan dit project Ja, inderdaad. Badje biedt in feite steun aan de leden van het verbond. Aanvankelijk stelden wij hen vooral groepsbegeleiders ter beschikking. Nu organiseren wij opleidingen voor die opvangplaatsen die nog nooit personen met beperkte mobiliteit hebben onthaald. Wij gaan ter plaatse tijdens de activiteiten om de kinderen te ontmoeten, maar ook om hun begeleiders advies te geven en te luisteren naar hun vragen. Het einddoel is dat deze organisaties volledig zelf kunnen instaan voor de opvang van dit specifieke publiek. Hebben jullie lessen getrokken uit de uitvoering van dit project? Dat de mond-tot-mondreclame belangrijk is. In het begin kwamen de ouders naar ons toe en wisten wij slechts enkele opvangmilieus ervan te overtuigen mee in het avontuur van de inclusie te stappen. Beetje bij beetje hebben deze verenigingen hun bekwaamheden uitgebouwd en ontwikkeld. Tegelijk toonden andere opvangmilieus ook interesse om meer kinderen met een beperking op te vangen en sloten zij zich aan bij het project. Het is bijzonder motiverend om te beseffen dat wij, hoe kleinschalig wij ook zijn, bijdragen tot een meer inclusieve samenleving. En dan is er ook de kracht van de inclusieve activiteiten. Het was een prachtige ervaring om mee te maken hoe een klein meisje helemaal openbloeide: toen zij de eerste keer deelnam aan een stage, zat zij in een wandelwagentje en sprak zij niet. Jaar na jaar zagen wij hoe zij zich steeds meer liet gelden, hoe zij begon te stappen en te spreken Kortom, zij begon zich te ontwikkelen dankzij het contact met de valide kinderen met wie zij de buitenschoolse activiteiten deelde. Elia Fonds I 11

Elia Fonds I 12

3 vragen aan Carine Michiels, projectverantwoordelijke Basisschool voor buitengewoon onderwijs De Bloesem Waarom een speciale speelleertuin voor kinderen met autisme? Veel kinderen met autisme hebben het moeilijk tijdens de speeltijd omdat ze niet weten hoe ze moeten spelen. In de klassen en tijdens de lessen is alles gestructureerd, eenmaal buiten vaak niet meer. Dus hebben wij een speeltuin gemaakt waarin kinderen met autisme op een veilige manier kunnen spelen en vrijetijds- en sociale vaardigheden aanleren. Speelleertuin voor kinderen met autisme Selectie 2007 Sint Truiden Kinderen met autisme Waarin verschilt de speelleertuin van andere speeltuinen? De speelleertuin is onderverdeeld in overzichtelijke compartimenten. De toestellen zijn visueel niet prikkelend en in materialen die zo weinig mogelijk kleur bevatten. Er zijn kleurcodes en symbolen aangebracht die overeenkomen met de codes en symbolen op de dagschema's van de kinderen en bij elk toestel hebben we een traject uitgetekend. Sommige kinderen weten uit zichzelf hoe ze kunnen spelen, anderen hebben een visuele voorstelling nodig. Aan de hand van foto's leggen we de mogelijkheden uit. Spelen alle kinderen afhankelijk van hun dagschema alleen in de speelleertuin? Nee. Door de opdeling in compartimenten kunnen we zelf beslissen hoeveel leerlingen we toelaten. Soms is dat maar eentje omdat die geen nabijheid van andere kinderen kan verdragen. In een ander zijn het er twee omdat die een bepaald samenspel aankunnen. Maar er is ook een grote groep met enkel een leerbeperking en autisme. Zij hebben de mogelijkheid om vrij te spelen, zelf een parcours te kiezen en activiteiten te doen. Elia Fonds I 13

De initiatiefnemers in een oogopslag ABCD art&marges musée Action Nature Kruin Administration communale de Visé Andenne Contre Toute Exclusion Arboretum Puurs - Speeltuin Sint-Pietersburcht Administration communale Administration Apex communale ACIH de Beauraing Basis Avalympics Koningin Fabiola de Léglise Home G-Seppe Asinerie Beach de Projects l O Vlaamse Kreative Ardennen Werkstatt Administration Administration communale d Oupeye communale de Mont-de-l enclus Begleitzentrum Griesdeck FFSB Atelier Graphoui Handi Rando Association des Compagnons Bâtisseurs Association des sourds et malentendants du Tournaisis Aide aux enfants handicapés de la vue et de l ouie Avalon Anvasport Archéoforum de Liège t Sneukelwiel Blindenzorg AVES Licht en Liefde Badje Grandir La Aviron Royal Club Nautique Sambre et Meuse clairière Gemeentelijke Sportraad Gooik Bezigheidstehuis Kerckstede Belgian Paralympic Committee Génération nouvelle Gemeentelijke Le Sportraad musée Huldenberg des enfants Het Huis van Alijn Cothan Cercle des naturalistes de Belgique CAP Patrimoine pour Tous Couleur Café Bruxelles Royal Yacht Club Horizon 2000 Leuven Bears Commune de Bütgenbach Cape Jeunesse Canimôme Cap Eau d Heure Jeugddienst Sjalom Les cavaliers d autre chose CAR-N Horizont Heureux abri Commune de Mouscron Cinetik C-paje Fédération catholique des scouts Baden-Powell Centre culturel Jacques Franck Centre Culturel La Posterie Courcelles Les mantas l eau Centre de diffusion cinématographique Montois Bastda Hippopassion Cultuurcentrum De Werft Centrum voor hedendaagse kunst Netwerk Gemeentelijke Gehandicaptenraad Schoten Champs libres - Ferme de la Clarine CRIE de la Forêt d Anlier Force Douce Ligue des familles De Kerselaar De Bloesem Cultuurcentrum St Niklaas De Kangoeroe De regenboog De Horizon Duklo Duiksportvrienden Commissie Wet Wheels De Markgrave De Jojo Domaine de Mozet - Guides catholiques de Belgique Gemeentebestuur De Panne De Sperwer Fédération walonne du sport adapté Faim et Froid De stroom Faim et Froid Centrum Bethanië Espero Gemeentebestuur Wetteren Diffusion des Musées royaux d art et d histoire Jugendtreff Inside KOC Sint-Gregorius Elia Fonds I 14

Mentor Renaissance Ville de Verviers Sport Seniors S.E.L. Bleu MAS- Musea en Erfgoed Antwerpen Mariasteen Musée du Marbre Stadsbestuur Mechelen Sportmuseum Vlaanderen Kasteel Van Gaasbeek My Choice Nagatora Mariënstede Rusthuizen Zusters van Berlaar KVG Vorming Musée provincial Félicien Rops Sporta vakantie centrum ONA Sjarabang Stadsbestuur Brugge Het Balanske Stadsbestuur Oostende Nationaal Werk voor het Gehandicapte Kind Spinnaker Sportvereniging KU-Leuven, Handicap en Kultuur Onderzoeksprogramma Tilou Steunpunt Vrijetijd Gehandicapten Kempen Ithaka Syndicat d initiative Modave-Marchin Vlaamse Liga Paardensport KVG vrijetijdswerking Antwerpen Nature et Progrès Société des guides de Mouscron UZ Gent - Kinderrevalidatiecentrum t Kruispunt Kinderboerderij Bokkeslot Office communal du Tourisme de Barvaux Tartaar Ville de La Louvière Nature et Loisirs Office du Tourisme de la Ville de Liège Ville de Walcourt La ferme du Monceau - Boîte à couleurs Natuurpunt TreinTramBus Virelles-Nature Transfo Parc naturel des plaines de l Escaut La Prairie, ferme urbaine d animation OCMW Antwerpen Vlaamse Vereniging voor Golf Ville de Comines-Warneton Vereniging voor Bos in Vlaanderen VFG Jong VOC Opstaf - De Kloef VoG Behindertenstätten Kelmis und Umbebung Pro velo Parc naturel Haute-Sûre - Forêt d Anlier Vormingscentrum Handicum Nema VFG - Vereniging voor Personen met een Handicap VVV Antwerpen Voil à Namur Universiteit Gent Landegem Sport VFG Oost Vlaanderen VFG Limburg Wandelclub Comité 2000 Ename Le CREE Latitude Junior - service Espace Différences WZC St.Antonius De stroom Les Hautes Ardennes Gemeentelijke adviesraad pers handicap Rotselaar Recreas Maison du Tourisme du Pays de la Forêt d Anlier Point d eau Passe Muraille Zorg-Inzicht Psylos Recreas Watersportclub Gemeentebestuur Overpelt Les Rênes de la Vie Les petits pas Préhistosite de Ramioul NT Gent Gemeentebestuur Kruibeke Les Sens Ciel Elia Fonds I 15

Vrijetijdsbesteding naar ieders smaak Op het activiteitenmenu dat de laureaten van het Elia Fonds aanbieden, staat er voor elk wat wils: van archeologie tot tuinieren, van trektochten tot sensoriële tentoonstellingen, het ontdekken van musea, de bijenteelt of hippotherapie Sport blijft evenwel het integratiemiddel bij uitstek. Teamgeest, fair play, zijn grenzen verleggen Het zijn waarden die wonderwel samengaan met de inclusie van mensen met een beperking. Toerisme en cultuur zijn eveneens twee grote actiekernen. Verdeling van de projecten per type voorgestelde activiteit Vrijetijdsactiviteiten 29% Sport 19% Toerisme en natuur 19% Cultuur en kunst 15% Toerisme 9% Aanleren autonomie 4% Communicatie omtrent de beperking 3% Onderwijs 2% Elia Fonds I 16

3 vragen aan Lieve Willekens, erfgoedconsulent bij het MAS en coördinator van de erfgoedkoffers MAS (Museum Aan de Stroom) MAS Erfgoedkoffers: "Er was eens " Selectie 2007 Antwerpen Senioren in dienstencentra, rust- of verzorgingstehuizen Wat zijn erfgoedkoffers? Erfgoed is het geheugen van een maatschappij. Herinneringen ophalen, praten en vertellen over vroeger, vooral senioren leven daardoor weer helemaal op. Omdat zij een museum zoals het MAS in Antwerpen niet meer zo gemakkelijk kunnen bezoeken, werkten we met de steun van het Elia Fonds een project uit om het erfgoed tot bij hen te brengen in dienstencentra, rust- of verzorgingstehuizen. We stelden een koffer samen met allerhande objecten, verhalen, foto's van vroeger die bij senioren veel herinneringen oproepen. "Congoleezekes", de stem van Armand Pien, het deuntje van Schipper naast Mathilde. Er zitten wel leuke dingen in de koffers? Absoluut. Mensen vinden dat geweldig. Het is vaak mooi om te zien hoe ze beginnen te vertellen. Zo zit er bijvoorbeeld ook een zakhaak in. Dat is een haak die vroeger in de haven gebruikt werd om zakken te versleuren. Senioren die jarenlang in de haven gewerkt hebben, kunnen daar vaak in geuren en kleuren over vertellen. Er zitten ook oude snoepjes bij of zilverpapier dat mensen vroeger verzamelden. Of herinneringen aan het eerste Chinees restaurant of de eerste spaghetti. Wie brengt de koffers naar de rusthuizen? De koffers worden uitgeleend via de organisatie Vormingplus. Zij sturen consulenten uit, vrijwilligers die erg houden van hun stad en haar erfgoed. Afhankelijk van de interesses van de senioren kiezen ze bepaalde onderwerpen uit. Het is zeker niet de bedoeling dat alle thema's uit de koffer aan bod komen, want zodra mensen over een bepaald item aan het praten zijn, kunnen de verhalen lang duren Elia Fonds I 17

Elia Fonds I 18

3 vragen aan Eliane Wouters, begunstigde van het sportproject "La Madeleine" L ONA (Œuvre Nationale des Aveugles) Sportproject "La Madeleine" Selectie 2007 Doornik Personen met een visuele beperking Het Elia Fonds heeft u de kans gegeven om u uit te leven in zeer uiteenlopende sporten zoals boksen, step, aquagym Hoe is dat gegaan? Dankzij het Elia Fonds heeft het "Œuvre Nationale des Aveugles" samen met de technische school voor opvoeders-begeleiders La Madeleine sportstages georganiseerd voor mensen met een visuele beperking. Ik heb meegewerkt aan de voorbereiding en aan de eerste editie van deze stage en aan alle volgende. Dit heeft het voor mij mogelijk gemaakt nieuwe sporten te leren kennen zoals het boksen, maar ook om opnieuw de sporten te beoefenen die ik als gevolg van mijn visuele beperking had moeten opgeven, zoals bijvoorbeeld aquagym. U werd dus begeleid door studenten. Hoe hebben zij zich aangepast aan uw specifieke behoeften? Vóór de eigenlijke stage werden twee sensibilisatiesessies georganiseerd. Dit gaf ons de gelegenheid elkaar te leren kennen, maar ook om samen na te denken over welke activiteiten concreet konden worden georganiseerd tijdens de stage en om enkele tests uit te voeren. Ik werd zelf geconfronteerd met concrete obstakels die de sportbeoefening voor mensen met een visuele beperking belemmeren en ik heb dus kunnen aanduiden op welke punten moest worden gelet. Als een begeleider bijvoorbeeld vraagt de arm op te heffen, dan mag hij niet vergeten te zeggen hoe dat moet gebeuren: verticaal, voor zich uit? In tegenstelling tot een ander publiek kan de blinde of slechtziende sportieveling de gebaren van de begeleider niet nadoen zonder gedetailleerde en precieze verbale uitleg. Welke lessen trekt u uit deze ervaring? Persoonlijk heb ik dankzij de stages het plezier van het sporten opnieuw kunnen ontdekken en voelde ik mij opgenomen in een groep. Maar ook de studenten-opvoeders konden heel wat lessen trekken uit deze ervaring: zij hebben beseft dat men ondanks een beperking toch dynamisch kan zijn, zij hebben geleerd aandachtig te zijn voor de manier waarop zij begeleiden, maar ook om waakzamer te zijn op het gebied van veiligheid. Een buitengewone ervaring voor iedereen! Elia Fonds I 19

Vrijetijdsbesteding voor ieders profiel Sinds zijn oprichting heeft het Elia Fonds ervoor geopteerd projecten te ondersteunen die een zo breed mogelijk publiek beogen. Van vrijetijdsbesteding en kwaliteitsvolle activiteiten kunnen genieten wanneer je een beperking hebt, is geen eenvoudige zaak. Maar ook als je bejaard bent, als je een jonge schoolverlater bent met een beperking en niet over voldoende financiële middelen beschikt, kan je wel degelijk problemen ervaren. Zoals onderstaande tabel aangeeft, ziet het Elia Fonds deze vaak vergeten doelgroepen niet over het hoofd. Maar ook het valide publiek wordt beoogd. Dat is het geval voor tal van projecten die tot doel hebben de persoon met een beperking te integreren in de samenleving. Verdeling van projecten per type doelpubliek Mindervaliden 91 Projecten die zich tot een publiek van mindervaliden in het algemeen richten, zonder differentiatie volgens het type van beperking. Validen 61 Visuele beperking 59 Mentale beperking 41 Rolstoelgebruikers 39 Motorische beperking 26 Leeftijd 18 Projecten voor ouderen of heel kleine kinderen. Professionals 18 Hieronder verstaan wij zowel vakmensen uit de begeleiding van personen met een beperking aan wie een specifieke opleiding wordt aangeboden, als vakmensen uit andere sectoren zoals het toerisme die worden opgeleid om een nieuw publiek te ontvangen en te begeleiden. Andere "fysieke" beperking 17 Projecten die zich tot een publiek met een fysieke beperking richten, zonder differentiatie volgens het type van fysieke beperking. Auditieve beperking 14 Socio-economische beperking 10 in combinatie met andere beperking Psychische stoornissen 10 Meervoudige beperking 9 Autisme 8 Vrijwilligers 5 Projecten die tot doel hebben vrijwilligers op te leiden om bijvoorbeeld de persoon met een beperking te begeleiden. *sommige projecten zijn op verschillende publiekstypes gericht en worden bijgevolg meerdere keren in deze tabel vermeld Elia Fonds I 20

3 vragen aan Harald Hamacher, projectverantwoordelijke Behindertenstätten Kelmis und Umgebung Het speciale aan jullie project, dat door het Elia Fonds wordt gesteund, is dat het de rollen omdraait. Hier is het de persoon met de beperking die zich ontfermt over de valide persoon Zo is dat! Ons boerderijproject stelt kinderen voor om te komen ontdekken hoe je een geit melkt, op de rug van een pony gaat zitten... onder toezicht van personen met een mentale beperking. Het is een manier om boven de beperking uit te stijgen en ze te doen "vergeten" door het publiek. Een manier om werkelijk aan inclusie te doen! Tierhof alte Kirche Selectie 2006 Hergenrath Een valide publiek waarover personen met een mentale beperking of met psychiatrische problemen zich ontfermen De boerderij is niet uitsluitend een plaats voor groepsactiviteiten, maar ook een plaats voor professionele herinschakeling. Graag wat uitleg over deze andere activiteiten? Wij vangen personen met psychiatrische problemen of een mentale beperking op. Wij bieden hen opleidingen aan en bereiden hen vooral voor op het beroepsleven door hen in te schakelen in de fabricage van producten (kaas ), werkjes toe te vertrouwen die op een boerderij nodig zijn (het maken van afsluitingen ) of in de verkoop in onze winkel of administratieve taken. Sinds 2002 zijn er 32 personen met psychiatrische problemen bij ons langsgeweest en 60% van hen hebben sindsdien een deeltijdse job aangenomen. Waartoe heeft de financiële hulp van Elia gediend? Met de 10 000 euro die wij hebben gekregen, konden wij nagenoeg de volledige infrastructuur financieren voor een kleine manège (totale kostprijs bedroeg ongeveer 12 000 euro). Toen wij deze boerderij in 1996 kochten, was het niet meer dan een braakliggend terrein. Onder meer dankzij de hulp van het Fonds is onze boerderij vandaag uitgegroeid tot een ware springplank voor de herinschakeling van personen met een beperking die er opleidingen komen volgen en er werken. Het is voor ons heel belangrijk geweest dat wij deze steun hebben gekregen. Elia Fonds I 21

Elia Fonds I 22

3 vragen aan Griet Dehamers, coach van het project PAD vzw Ithaka PAD (Persoonlijke Assistentie bij de Dingen die je wil doen) Selectie 2009 Oostende Mensen met een verstandelijke handicap Kunt u uitleggen waar PAD, Persoonlijke assistentie bij de dingen die je wil doen, voor staat? Vanuit ons dagcentrum ondersteunen wij mensen met een verstandelijke handicap bij hun keuze van begeleid werken. Op een bepaald moment vroegen we ons af waarom we dat ook niet deden voor vorming en vrije tijd. Ook mensen met een verstandelijke handicap hebben persoonlijke interesses en voorkeuren op dat vlak. Sommigen willen graag computerles volgen, anderen dromen van acteerlessen. In plaats van hen die mogelijkheid te bieden binnen ons centrum gaan we in de maatschappij zelf op zoek naar een aanbod. Op welke manier worden de cursisten begeleid? We doen vooral een beroep op vrijwilligers en stagiairs om met de cursisten mee te gaan. Dat zijn vaak studenten opvoeder, ergotherapeut, maatschappelijk assistent,... Of mensen die binnen de zorgsector willen komen werken. Soms wordt er gekozen voor activiteiten met senioren, zoals bijvoorbeeld aquagym. Dat zorgt vaak voor een mooie symbiose. Een mooi voorbeeld van volwaardig burgerschap voor iedereen? Absoluut. Wij bepalen niet wat onze mensen willen doen. Zij geven zelf aan waar ze nood aan hebben of waarin ze geïnteresseerd zijn. Bovendien bouwen ze een eigen netwerk op. Ze zijn "Isabelle" of "Mieke" en niet langer "iemand van Ithaka". Ze krijgen echt een identiteit. Elia Fonds I 23

De middelen om te slagen Op 10 jaar tijd heeft het Elia Fonds in totaal 1 660 465,00 euro toegekend aan zijn laureaten. Het bedrag van de toegekende enveloppe is de laatste jaren verminderd (aangezien de jury van oordeel was dat minder projecten steun verdienden), met een lichte verhoging in 2011. De bedragen die aan elk project worden toegekend, variëren van 500 tot 15 000 euro. Het Fonds steunt dus zowel kleine als grote projecten. In 41,6% van de gevallen kende de jury het volledige bedrag toe dat de laureaten hadden gevraagd. De toegewezen bedragen worden hoofdzakelijk besteed aan de aankoop van aangepast materiaal. Het voorbeeld van het project rond het toegankelijk maken van een sterrenkundig observatorium voor personen met beperkte mobiliteit (zie hiernaast) is daarvan een goede illustratie. De totaal toegekende steun 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Elia Fonds I 24

3 vragen aan Robert Gilles, voorzitter van de afdeling Astronomie Centre Ardenne Maison du Tourisme du Pays de la Forêt d Anlier Een sterrenkundig observatorium dat toegankelijk is voor personen met beperkte mobiliteit, dat is niet niks als project. Hoe bent u op dat idee gekomen? Voor mij was dit eigenlijk vanzelfsprekend. Ik vind het meer dan normaal dat elke nieuwe infrastructuur toegankelijk moet zijn voor zoveel mogelijk mensen. Welnu, ons project bestond erin een gloednieuw observatorium te bouwen, aangezien wij om diverse redenen het oude observatorium moesten verlaten. L Accessible étoile Selectie 2008 Neufchâteau Personen met beperkte mobiliteit Dat is een grote onderneming en de bouw is trouwens momenteel nog altijd aan de gang... Ja, met zes koepels waarvan er een specifiek toegankelijk is voor personen met beperkte mobiliteit, zullen wij de meest uitgebreide club voor sterrenkunde zijn in Wallonië, maar ook het enige openbare observatorium van de regio. Het is een enorm project, maar wij nemen zelf de bouw op ons, met de steun van technische scholen, het Forem, vrijwilligers Dat maakt het mogelijk de kosten aanzienlijk te drukken. Astronomie lijkt zeer wetenschappelijk te zijn. Gaat het echt om een tak van de wetenschap die voor iedereen toegankelijk is? Natuurlijk! Het observatorium is bestemd voor zowel een ervaren publiek als voor het grote publiek. Dankzij automatische installaties zullen de telescopen op welbepaalde punten kunnen worden gericht, terwijl de geschoolde astronoom zal kunnen beslissen om zelf manueel te zoeken wat hij wil observeren. Voor de personen met beperkte mobiliteit zal een liftsysteem het hen mogelijk maken zich correct te positioneren tegenover de telescoop die trouwens zelf op een zuil zal zijn geïnstalleerd en niet op een drievoet, zodat men met een rolstoel dicht genoeg bij het toestel zal geraken. Daarnaast zal een systeem met spiegels die binnen in de telescoop zijn geplaatst de waarneming vergemakkelijken voor mensen die het toestel niet in een bepaalde hoek kunnen positioneren. Elia Fonds I 25

Een welverdiende pluim Natagora De natuur voor iedereen Ervoor zorgen dat iedereen vogels kan observeren, het bos kan ontdekken, zich kan verwonderen over de charmes van moeder Natuur Dat is wat Natagora nastreeft via het initiatief "Nature pour tous" (natuur voor iedereen). Het project, dat tot de selectie 2004 van het Elia Fonds behoorde, is gegroeid en heeft sindsdien een opmerkelijke omvang gekregen die jaar na jaar wordt bevestigd. Een gesprek met Paul Gailly en Eric Dubois. De doelgroep van het project van 2004 bestond niet alleen uit mensen met een beperking of kansarmen Neen, dat klopt. Wij richten ons ook en vooral op de natuurgidsen die wij opleiden om voor dit publiek te zorgen, dat zij over het algemeen helemaal niet kennen. Hoe stonden deze gidsen tegenover het idee om een ander publiek bij hun activiteiten te betrekken? Aan het eind van de eerste sensibilisatiedag waren de reacties enthousiast, maar om een dergelijk publiek te ontvangen, moesten de gidsen andere vaardigheden verwerven. Daarnaast heeft het project heel wat heersende opvattingen over activiteiten om de natuur te ontdekken overhoop gehaald: voorheen dachten wij dat het verloren moeite was om mensen met een mentale beperking het bos te laten ontdekken omdat zij de uitgelegde begrippen toch niet zouden vatten. Maar je kunt de natuur ook op een andere manier doen begrijpen, als een bron van verwondering, een middel tot emancipatie En wij worden soms verrast door wat deze mensen ons kunnen leren! Is jullie project beperkt, zijn er doelgroepen die jullie niet kunnen ontvangen? Elia Fonds I 26 Neen, wij kunnen alle activiteiten aanpassen aan alle soorten van publiek. De grenzen die wij de mensen met een beperking opleggen, liggen soms verder dan de werkelijke grenzen van de beperking op zich. Het gebeurt dat wij onze activiteiten voorstellen in centra en dat wij opvoeders horen zeggen: "Ik had nooit gedacht dat men zoiets met hen zou kunnen doen." Met aangepaste middelen kan het bos zelfs toegankelijk zijn voor rolstoelgebruikers.

Wat heeft de steun van het Elia Fonds betekend voor de ontwikkeling van jullie project? In de allereerste plaats de erkenning! Het Elia Fonds was het eerste duwtje in de rug, de eerste financiële steun ook. Daarmee zijn wij met het project van start kunnen gaan. Maar de erkenning moet niet alleen van buitenaf komen. Ook de erkenning van het publiek dat wij proberen te bereiken is voor ons van essentieel belang Een moeilijk te bereiken publiek? Ja, want het gaat om mensen die moeten wennen, die je met dingen vertrouwd moet maken. Momenteel proberen wij bijvoorbeeld dove mensen te bereiken die wij moeilijk uit hun eigen sfeer krijgen. Daarnaast zoeken wij ook toenadering tot het milieu van mensen met kleine gestalte. Hoe gaan jullie tewerk om dat vertrouwen over te brengen? Dat gebeurt in de eerste plaats door onze relatie met de instellingen, opvoeders en verplegers die ons doelpubliek begeleiden. Ieder zijn vak: wij zijn natuurkenners, maar wij zijn geen vakmensen in de gehandicaptenzorg. Wij hebben de medewerking van deze opvoeders nodig om de activiteiten die wij aanbieden in vertrouwen en in alle veiligheid te laten verlopen. "Denken met en niet denken voor", dat is een van de principes die wij gedurende heel dit project toepassen. Elia Fonds I 27

Vlaamse Vereniging voor Golf Golf met een échte handicap De Vlaamse Vereniging voor Golf startte in 2007 met een vernieuwend project in Vlaanderen, Golf met een échte handicap. In een aantal clubs werd een golfinitiatie programma uitgewerkt voor mensen met een beperking waarbij de unieke plezierbeleving centraal staat. Vooral het project in het revalidatiecentrum van campus Pellenberg is een succesverhaal. Revalidatiearts Rens Busschots werkte er een aangepast golfprogramma uit waar steeds meer mensen met een beperking met veel enthousiasme gebruik van maken. Vanwaar het idee? In het revalidatiecentrum van Pellenberg worden patiënten begeleid die door een ongeval of ziekte ernstige beperkingen hebben waardoor hun dagelijkse activiteiten sterk bemoeilijkt worden. Het gaat vooral om mensen met een ruggenmergletsel, een amputatie, een niet-aangeboren hersenletsel, hersenverlamming of multiple sclerose. Zij moeten dagelijks oefeningen doen en therapie volgen om bepaalde functies te herwinnen. We proberen om het nuttige aan het aangename te koppelen en die soms saaie oefeningen te integreren in één sportbeweging. Niet elke sport komt hiervoor in aanmerking. Waarom golf wel? Golf heeft veel voordelen. Het kan door patiënten van bijna alle revalidatieniveaus op een veilige manier in groep gespeeld worden, zowel binnen als buiten, zonder dat het van de therapeuten intensieve begeleiding vraagt. Bovendien is een nieuwe sport leren goed voor het zelfbeeld. Meestal kijken mensen met een beperking naar wat ze niet meer kunnen. Ze kunnen bijvoorbeeld niet meer tennissen of niet meer met de auto rijden. Dan is het voor die mensen heel fijn om iets te leren wat ze voordien nog niet konden. Dat komt het zelfvertrouwen ten goede. Kunnen alle revalidanten beginnen golfen? Nee, dat niet. Ze moeten voldoende evenwicht en coördinatie hebben, voldoende kracht ook om de golfbeweging op te vangen. Een golfer verplaatst zijn gewicht van zijn rechter- naar zijn linkerbeen. Mensen met een beperking moeten dus zeker voldoende opvangcapaciteit hebben in hun linkerbeen. Vaak zijn het mensen die een hersenbloeding hebben gehad, een dwarslaesie of een amputatie die in aanmerking komen. Elia Fonds I 28

Hoe gaat het precies in zijn werk? Personen met het laagste functioneringsniveau beginnen in de sportzaal met aangepast kunststofmateriaal. Als ze de nodige vaardigheden bezitten, kunnen ze verder oefenen met het aangepaste materiaal in de tuin van het revalidatiecentrum. De volgende stap is een golfles in een echte golfclub waar patiënten met een golfleraar verder kunnen werken aan hun verworven techniek. Bij dit programma ligt de nadruk op de voordelen van golf als deel van de therapie. Het is de bedoeling om via golf de noodzakelijke functies voor reïntegratie te stimuleren op een motiverende manier. Maar de unieke sportbeleving in openlucht is zeker een even belangrijke factor. Heeft het project veel succes? Absoluut. In het begin gingen we één keer per maand met een paar mensen naar de golfclub. We huurden een leraar, matjes, balletjes,... Uiteindelijk hebben we nu in Pellenberg een eigen green aangelegd naast het revalidatiecentrum zodat verplaatsingen niet meer hoeven en meer mensen kunnen leren golfen. De meesten zijn zeer enthousiast. Eerst vinden ze het vooral grappig dat ze mogen gaan golfen. Nadien gaan ze er vaak helemaal in op. Omwille van dat enthousiasme gaan we het project ook uitbreiden naar andere revalidatiecentra in Hasselt en Melsbroek. Elia Fonds I 29

Een winnend team Sinds de eerste projectoproep in 2002 werken Elia, de Belgische transmissienetbeheerder voor elektriciteit, en de Koning Boudewijnstichting hand in hand om vrijetijdsbesteding voor iedereen toegankelijk te maken. De Koning Boudewijnstichting biedt Elia zijn expertise aan om het Fonds te beheren, administratief op te volgen en te organiseren. Het bestuurscomité van het Elia Fonds wordt voorgezeten door Philippe Laurent. Zetelen ook in dit comité: 2 vertegenwoordigers van de Koning Boudewijnstichting en 3 vertegenwoordigers van Elia. De jury heeft de moeilijke taak alle kandidatuurdossiers te lezen en te analyseren en een selectie van de laureaatprojecten voor te stellen aan het bestuurscomité, dat hun keuze goedkeurt. Elia Fonds I 30

De jury Voorzitterschap van de jury M. Dahmen, directeur van het toerismebureau van de Oostkantons (2002 tot 2004) G. Neels, directeur van het Provinciaal Instituut voor Milieu Educatie Lier (2002 tot 2008) Paul Maes, Hoofdredacteur Op Weg, Recreatief Fietsen (2009) Christine Welche, bestuurster van de vzw Audioscenic (2010-2011) Preselectie Christine Welche, bestuurster van de vzw Audioscenic (vanaf (2006-2011) 2006) Paul Maes, Freelance wandel- en fietsjournalist, Recreatief Fietsen (2002 tot 2009) Jury Mart De Wever, Stafmedewerker, Recreas (2010-2011) G. Neels, directeur van het Provinciaal Instituut voor Milieu Educatie Lier (2002 tot 2008) M. Dahmen, directeur van het toerismebureau van de Oostkantons (2002 tot 2004) J.-P. De Potter, voorzitter van de ANLH (2002 tot 2005) P. Maes, freelance wandel- en fietsjournalist Recreatief Fietsen (2002 tot 2009) K. Desmet, (voormalig) directeur van het Seniorencentrum Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2002 tot 2009-2011) G. JACOBS, managing director Domocomm, ICT European Space Agency (2002 tot 2011) M. Leleu, socioloog en gerontoloog bij het Bureau d'études et de recherche en Sociologie (2002 tot 2011) C. Welche, bestuurster van de vzw Audioscenic (2002 tot 2011) H. Heinen, geschäftsführender Direktor von Dienstelle für Personen mit Behinderung (2005 tot 2011) Cléon Angelo, afgevaardigd bestuurder, Association Nationale pour le Logement des personnes handicapées (2006 tot 2009) Mart De Wever, stafmedewerker, Recreas (2009-2011) Rens Busschots, revalidatiearts, UZ Leuven (2010) Isabelle Vandenbosch, verantwoordelijke Sel bleu, vzw (2010-2011) Walter Tielemans, Sportgekwalificeerd Ambtenaar Sportdienst Gemeente Gooik (2011) Elia Fonds I 31

Slotwoord Niets is zo vanzelfsprekend als de tijd te markeren door verjaardagen, door ogenblikken waarbij je even stil staat om de afgelegde weg te overschouwen en jezelf aan te moedigen op diezelfde weg voort te gaan. De afgelegde weg overschouwen betekent dat je de bereikte resultaten evalueert ten opzichte van de geleverde inspanningen. Alle gegevens in deze brochure laten er geen enkele twijfel over bestaan : het Elia Fonds is erin geslaagd een nieuwe dynamiek op gang te brengen, waardoor mensen met een beperking beter kunnen deelnemen aan het dagelijkse leven. Aan een gewoon leven. Aan een leven waarin je, op momenten van ontspanning, in de stad of op het platteland kan wandelen en deel kan nemen aan allerlei activiteiten. De cijfers spreken voor zich: er is iets belangrijks gebeurd. Het partnerschap tussen Elia, de Koning Boudewijnstichting en de jury heeft zeker aan dit succes bijgedragen. Elia is niet zomaar een mecenas, maar integreert de maatschappelijke zorg in zijn bedrijfscultuur; de KBS stelt niet alleen zijn kennis van de Belgische gemeenschap ter beschikking maar zet zich ten volle in; en de jury neemt het, naast zijn vakkennis, ook ter harte om te begrijpen wat er achter de documenten leeft. De afgelegde weg overschouwen, dat is ook de markante elementen onder de aandacht brengen: deze die de moeite lonen te worden vermeld... onder andere. En deze brochure vormt hiervan de kroniek. Kortom, als wij slechts een van deze elementen zouden moeten onthouden, dan zou zonder twijfel de verwondering de bovenhand halen. Verwondering over al deze projecten, al die verbeeldingskracht, al dat enthousiasme dat zomaar uit het niets lijkt op te duiken en dat op de meest duidelijke manier getuigt van een onopvallend en eigenzinnig sociaal leven. De huidige sfeer rond de financiële crisis doet ons soms geloven dat de oplossingen uitsluitend berusten op grote beslissingen, die ons verlossen van Europese verplichtingen of die een discontovoet met een punt verhogen. Dat is ongetwijfeld noodzakelijk, maar het mag de stille, rustige en ongedwongen solidariteit niet doen vergeten waarmee een bevolkingsgroep vreugde in het leven vindt. Jezelf aanmoedigen om op dezelfde weg voort te gaan, dat is uiteindelijk de taak van deze brochure. Onder de vele markante feiten gaat essentieel werk schuil dat wij beter moeten leren kennen; er zijn ook duizenden momenten van inspanning, hoop, soms van ontmoediging, die ongekend zullen blijven. En hier richt ik mij met verwondering en bewondering vooral aan alle personen die hebben meegewerkt: Petje af voor jullie allemaal! Philippe Laurent, voorzitter van het Elia Fonds Elia Fonds I 32

De Koning Boudewijnstichting heeft geprobeerd contact op te nemen met al wie copyright heeft op de illustraties in deze publicatie. Indien er foto's werden afgedrukt zonder voorkennis van de rechthebbenden, dan kunnen die zich wenden tot de Koning Boudewijnstichting, Brederodestraat 21, B-1000 Brussel. (c) Kinderrevalidatiecentrum UZ Gent, (c) Asbl Passe Muraille, (c) vzw Anvasport, (c) Les Petits Pas, (c) BSBO De Horizon, (c) De Bloesem, (c) Kinderrevalidatiecentrum UZ Gent, (c) Stad Antwerpen, (c) VFG vzw, (c) A.C.Delmelle, (c) Musée Rops, (c) Tartaar vzw, (c) Badje Asbl, (c) CREE Asbl, (c) vzw Ithaka, (c) Leuven Bears, (c) ONA Asbl, (c) Jugendtreff Inside, (c) Avalympics, (c) Luc Slagmolen, (c) Beach Projects Vlaamse Ardennen, (c) VFG Oost-Vlaanderen, (c) Aline Moens - Atelier Graphoui, (c) Jeanne Delobel, (c) Asbl Force Douce, (c) Tous à Bord - Jean-François Lenvain, (c) Horizont vzw, (c) Asbl Passe Muraille, (c) UZ Leuven campus Pellenberg, (c) vzw.tsneukelwiel, (c) Bond van Trein-, Tram- en Busgebruikers vzw, (c) Tierhof Alte Kirche

Wettelijk depot ISBN-13 EAN Bestelnummer D/2893/2009/14 978-90-5130-781-8 9789051307818 3089 Elia Fonds Concept en eindredactie Grafisch ontwerp Koning Boudewijnstichting Brederode straat 21 1000 Brussel Elia, Dienst Communicatie Keizerslaan 20 1000 Brussel www.stefandavid.be