Toekomstplan pastorie St. Johannes de Doper Oosteind Oosteind, augustus 2014
Inleiding In 2013 maakte de Catharinaparochie bekend dat verschillende kerkgebouwen in de gemeente Oosterhout de komende jaren sluiten omdat er onvoldoende financiële middelen beschikbaar zijn voor het onderhoud doordat de geloofsgemeenschap verder krimpt. Het parochiebestuur heeft de Oosteindse coördinatoren opgeroepen een plan op te stellen indien zij de kerk en pastorie willen behouden voor de Oosteindse gemeenschap. De coördinatoren van Johannes de Doper hebben in 2014 actief inwoners van Oosteind benaderd met de vraag welke toekomst zij zien voor de kerkgebouwen. Zij hebben niet alleen de parochianen bevraagd, maar een brede groep inwoners van het dorp. Al snel ontstond in de planvorming een tweedeling: de kerk en de pastorie. Hoewel de gebouwen een eenheid vormen, bieden de coördinatoren het parochiebestuur twee afzonderlijke plannen. Wellicht blijven kerk en pastorie qua functionaliteit complementair, maar het is evengoed mogelijk de gebouwen qua functie te scheiden. Dit plan richt zich op gewenste toekomst van de pastorie. Een breed gedragen wens in de Oosteindse gemeenschap is dat de pastorie beschikbaar komt voor zorgdoeleinden. In dit plan is de inhoudelijke onderbouwing hiervoor zo goed als mogelijk uitgewerkt. De coördinatoren hopen dat het parochiebestuur en het bisdom de wens van de Oosteindse bevolking ondersteunen zodat een concreet plan opgesteld kan worden met de financiële en juridische consequenties.
Johannes de Doper Oosteind In 2012 vierden de parochianen het 160-jarigbestaan van de kerk. Een plek waar ruim anderhalve eeuw de inwoners van het dorp hun geloof belijden en de belangrijkste momenten in het leven met elkaar deelden: trouw en rouw. Een centrale, beeldbepalende plek in het hechte boerendorp. Hoewel het geloof en het actief belijden daarvan in de kerk afgelopen decennia is afgenomen, willen de inwoners van het dorp het gebouw niet kwijt. Naast het feit dat veel inwoners de kerk financieel of in natura gesteund hebben en nog steunen, heeft iedereen zijn eigen herinneringen erbij. Eind negentiende eeuw, begin twintigste eeuw had de kerk in Oosteind ook een belangrijke rol in de armenzorg. Vanuit onder andere collectes, afdracht van delen van de oogst en de opbrengst van grondpacht droegen de parochianen bij aan een fonds om de armen in de gemeenschap te ondersteunen. Er was sprake van sterke gemeenschapszin. Heden en verleden Hoewel de geloofsgemeenschap afgelopen decennia is afgenomen, is de gemeenschapszin in Oosteind nog sterk aanwezig. De ontwikkelingen in de gezondheidszorg zullen hierop in de nabije toekomst een sterk beroep doen. Gemeenten krijgen per 2015 een belangrijke rol in de zorg voor ouderen en gehandicapten, maar ontvangen daarvoor een beperkter budget dan beschikbaar is in het huidige stelsel. Het streven is om zorgbehoevenden zo lang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen met maatwerk voorzieningen. Het maatwerk wordt afgestemd op de mogelijkheden van de zorgbehoevende zelf, de potentie van het eigen netwerk en de hoogte van het eigen vermogen. Dit betekent dat familie, buren, vrienden zich weer meer in moeten zetten voor hun naasten. Landelijk is in de troonrede van 2013 door de regering hiervoor het kernbegrip participatie maatschappij geïntroduceerd. Ondanks het feit dat de Oosteindse mensen al zeer betrokken zijn bij elkaar en zich geregeld inzetten voor hun naasten, is er nog geen sprake van een degelijk vangnet voor de nieuwe zorgstructuur. De invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) dagen het dorp en de kerk uit om te doen waar ze van oorsprong goed in zijn: zorg voor de medemens. In lijn met de armenzorg uit het verleden kan de kerk een waardevolle functie vervullen in de ondersteuning van mensen die zorg nodig hebben en zorg verlenen. De pastorie De coördinatoren van de Johannes de Doper kerk zien veel potentie in het pastoriegebouw naast de kerk als het gaat om zorg. Op dit moment bewoont een alleenstaande jonge dame een gedeelte van de pastorie en worden enkele ruimtes beneden benut voor vergaderingen, bijeenkomsten en repetities van verschillende koren. De tuin achter de pastorie wordt op orde gehouden door de huurder en een vrijwilliger van de kerk, maar wordt verder niet benut. Een betreurenswaardige onderbenutting van het prachtige pand en zijn tuin.
Het plan Oosteind heeft geen zorgvoorzieningen binnen de dorpsgrenzen. Dorpshuis het Oostquartier biedt feesten en activiteiten, maar is qua personele bezetting niet ingericht op zorgbehoevenden. Voor dagopvang van ouderen en mensen met een handicap is de gemeenschap aangewezen op met name Oosterhout. Het streven van de gemeente Oosterhout is om mensen dagbesteding te laten genieten in de eigen wijk/dorp. Dit past in het landelijk beleid om hiermee enerzijds ouderen en mensen met een beperking langer uit het professionele zorgcircuit te houden en anderzijds de participatie van de directe woonomgeving te stimuleren. De pastorie en haar tuin zijn daar qua locatie een uitgelezen plek voor. Een andere (aanvullende) mogelijkheid die de locatie biedt, is die van logeerhuis voor zorgbehoevenden om mantelzorgers te ontlasten. Om de zorg voor familieleden vol te kunnen houden, is het ook van belang dat mantelzorgers met regelmaat tijd hebben om op te laden. Een logeerhuis biedt de mogelijkheid om de zorg voor enkele dagen met een gerust hart over te dragen. De pastorie kan de functie van herberg vervullen in de zin van logeerhuis voor zorgbehoevenden, maar ook voor bijvoorbeeld fietsers of wandelaars op doorreis. Niet als commercieel hotel, maar als eenvoudige overnachtingsplaats met maaltijd. Juist de combinatie van zorg en vitaliteit kan de herberg inspirerende energie geven. De maaltijdfunctie kan ook verbreed worden naar alleenstaanden die het ongezellig vinden om alleen te eten. De pastorie wordt een plek van ontmoeting waar mensen hun verhaal kwijt kunnen. Juist deze functie is in de nieuwe zorgstructuur belangrijk. Omdat mensen langer zelfstandig thuis moeten blijven wonen, is de kans op vereenzaming groter. De pastorie biedt ze een huiselijke plek om onder de mensen te komen. Daarnaast kunnen de professionele zorgaanbieders een ruimte in de pastorie benutten als uitvalsbasis of spreekkamer voor de zorgverlening in Oosteind. Door de professionele zorg dicht tegen de informele zorg aan te organiseren, ontstaat een goed afgestemd vangnet voor zorgbehoevenden. Zorgvrijwilligers kunnen de hulp die buiten de professionele zorg valt, vanuit de pastorie organiseren. De gemeente Oosterhout werkt met een scootmobielpool voor mensen die slechts af en toe gebruik maken van een scootmobiel. Hiervoor is een uitleenpunt noodzakelijk met vrijwilligers die de mobielen naar de mensen brengen en ophalen. Als de pastorie de zorglocatie van het dorp is, dan past deze voorziening daar goed in.
Feiten en cijfers Leeftijdsopbouw Oosteind per 1.1.2014 Leeftijd man vrouw Totaal 0-4 20 19 39 5-9 30 37 67 10-14 49 40 89 15-19 41 47 88 20-24 64 37 101 25-29 31 26 57 30-34 16 16 32 35-39 22 24 46 40-44 37 45 82 45-49 66 75 141 50-54 74 71 145 55-59 49 35 84 60-64 56 51 107 65-69 33 27 60 70-74 26 23 49 75-79 22 22 44 80-84 12 11 23 85 en ouder 7 10 17 Totaal 655 616 1271 Zorggebruik in Oosteind, een raming De Oosteindse gemeenschap vormt ruim 2% van de bevolking van de gemeente Oosterhout. Het zorggebruik in de gemeente Oosterhout als geheel, is voor wat betreft de AWBZ bekend uit rapportages van het Centraal Indicatieorgaan Zorg (CIZ) Op basis van de Oosterhoutse cijfers kan een indicatie van de zorgvraag in Oosteind worden verkregen. Het beroep op hulp vanuit het huidige WMO-stelsel is minder transparant. Alleen de cijfers voor huishoudelijke hulp kunnen worden afgeleid, maar zijn in het kader van deze notitie minder relevant. In onderstaande tabel zijn de aantallen AWBZ-zorgvragen per leeftijdscategorie vermeld. Aanspraak op AWBZ zorg 0-11 jaar 1 12-17 jaar 2 18-49 jaar 10 50-64 jaar 5 65-74 jaar 5 75-84 jaar 11 85 jaar en ouder 10 Totaal 44 = 4% van Oosteind
Uit bovenstaande tabellen blijkt onder andere dat bijna 50% van de AWBZ-zorgvragers ouder dan 75 jaar is. Daarbij blijkt dat de helft van de 75-plussers een beroep doet op voorzieningen uit de AWBZ. Randvoorwaarden De ideeën die in Oosteind leven over de functie van de pastorie passen in de ontwikkelingen van deze tijd. Plannen zijn echter zo gemaakt, maar bij de realisatie komt heel veel kijken. In het bijzonder zijn de financiële randvoorwaarden bepalend voor de haalbaarheid van het plan om de pastorie te transformeren tot zorglocatie. Op dit moment is er geen enkel beeld van noodzakelijke investeringskosten en exploitatieopties. Daarvoor is een intentieverklaring nodig van het parochiebestuur en het bisdom om de functie van de pastorie te wijzigen in zorglocatie. Verzoek De coördinatoren van Johannes de Doper in Oosteind vragen het parochiebestuur en het bisdom hierbij in te stemmen met de functiewijziging van de Oosteindse pastorie in zorglocatie en vragen om toestemming om de plannen financieel en juridisch uit te werken.