2 18+ EN DAN? Achttien jaar: een mijlpaal in je leven. Je staat op het punt te gaan studeren. Of je gaat misschien werken en/of op jezelf wonen. Als je 18 wordt, veranderen er enkele zaken. Je moet sommige dingen nu zelf regelen: geldzaken, verzekeringen, etc. In deze brochure hebben we alles voor je op een rijtje gezet. Helder en overzichtelijk! 1... Ik word 18: wat verandert er wettelijk?..................... 4 2... Ik ga studeren: wanneer begint mijn studiefinanciering?...... 8 3... Ik ga werken: waar krijg ik mee te maken?.................. 10 4... Ik en de belasting: hoe zit het precies?..................... 14 5... Ik ga op mezelf wonen: waar moet ik rekening mee houden?........... 16 6... Help, waar blijft mijn geld?............................... 20 7... Waar kan ik aankloppen voor: inkomensverhogende voorzieningen?.......... 22 8... Schulden maken: dát wil ik niet!.......................... 24 9... Ik heb geldproblemen: wie kan mij helpen?................. 28 10... Ik heb vragen: bij wie kan ik terecht?...................... 31 3
4 1.IK WORD 18: WAT VERANDERT ER WETTELIJK? Word je 18 jaar, dan moet je zelf een zorgverzekering afsluiten. Je bent vanaf dat moment ook aansprakelijk voor je eigen schulden. Enkele tips en trucs. Zorgverzekering Als je 18 jaar wordt, ben je wettelijk verplicht een eigen zorgverzekering af te sluiten. Kijk goed welke kosten jouw basisverzekering precies vergoedt en welke extra vergoedingen je misschien nodig hebt. Hiervoor kun je een aanvullende verzekering afsluiten. Er zijn veel verschillende zorgverzekeringen (basis en aanvullend). Ga op zoek naar een verzekering die bij jóu past op: www.independer.nl Vergelijk goed de voorwaarden en kosten. Zorgtoeslag Heb je een laag inkomen (norm voor 2010: 33.743 bruto voor alleenstaanden), dan kun je - als aanvulling op de kosten van de zorgverzekering - een zorgtoeslag krijgen. Deze toeslag is afhankelijk van de hoogte van je inkomen. Op www.toeslagen.nl kun je berekenen (en aanvragen) op hoeveel zorgtoeslag je recht hebt. Eigen risico Voor de basisverzekering heb je een verplicht eigen risico. Is je eigen risico bijvoorbeeld 165,- dan betaal je de eerste 165,- aan ziektekosten die vergoed zouden worden vanuit de basisverzekering zelf. Ziektekosten die vergoed worden vanuit de aanvullende verzekering vallen niet onder het eigen risico. Heb je veel ziektekosten, zet dan wat geld apart voor je eigen risico of sluit hiervoor een passende aanvullende verzekering af. Je kunt ook een vrijwillig eigen risico afsluiten. Dan betaal je bijvoorbeeld de eerste 500,- aan ziektekosten zelf. In ruil hiervoor betaal je maandelijks minder premie. Zo n vrijwillig eigen risico kan aantrekkelijk zijn als je zelf nauwelijks ziektekosten hebt. 5
6 Aansprakelijk voor schulden Ben je 18 of ouder, dan ben je zelf verantwoordelijk voor schulden die je maakt. Je ouders kunnen na je 18e nooit gedwongen worden om te betalen voor een schuld die jij hebt gemaakt. Schulden zijn o.a. leningen bij een bank, maar ook achterstand in de betaling van je telefoonrekening, kopen op afbetaling of geldleningen bij vrienden. IK WORD 18: WAT VERANDERT ER WETTELIJK? Heb je veel ziektekosten? Zet dan wat geld apart voor je eigen risico of sluit hiervoor een passende aanvullende verzekering af. Woon je samen en heb je geen samenlevingscontract, dan ben jij niet aansprakelijk voor de schulden van je partner. Wel kunnen schuldeisers gezamenlijke bezittingen laten verkopen. Onderhoudsplicht ouders Je ouders moeten financieel voor je zorgen tot je 21 jaar bent. Dat bepaalt de wet. Zo moeten je ouders o.a. zorgen voor onderdak, eten en drinken. Ga je zelf verdienen, dan is het mogelijk afspraken te maken over de betaling van sommige kosten. Zo zou je bijvoorbeeld kostgeld aan je ouders kunnen betalen, als bijdrage in de woonkosten. 7
8 2.IK GA STUDEREN: WANNEER BEGINT MIJN STUDIE- FINANCIERING? Een vak onder de knie krijgen, doorstuderen en ook plezier maken: als je het slim aanpakt, is je studieperiode een prachtige tijd. Studiefinanciering Als je een MBO-opleiding of voortgezet onderwijs gaat doen, krijg je vanaf je 18e studiefinanciering. Voor een HBO of universitaire opleiding gaat je studiefinanciering in vanaf het eerste kwartaal na de start van je studie; meestal is dit oktober. Je hebt recht op studiefinanciering als je een voltijd studie volgt. Naast de basisbeurs bestaat er een aanvullende beurs. Of je hier recht op hebt, hangt af van het inkomen van je ouders. Het is slim om de aanvullende beurs aan te vragen; het kan zijn dat je recht hebt op een deel van de vergoeding. Verder krijg je een OV-chipkaart, waarmee je gratis met het openbaar vervoer kunt reizen. Naast de studiefinanciering mag je bijverdienen, maar hier zit wel een grens aan. Voor 2010 is dat 13.215,83 bruto. Kijk voor meer informatie: www.ib-groep.nl 9
10 3.IK GA WERKEN: WAAR KRIJG IK MEE TE MAKEN? Een arbeidscontract, vast of tijdelijk. Een loonstrookje, met allerlei ingewikkelde termen en bedragen. Je krijgt er allemaal mee te maken als je gaat werken. Arbeidscontract Ga je werken, dan krijg je een arbeidscontract van je werkgever. In het arbeidscontract staan onder meer afspraken tussen jou en je werkgever over: Het werk dat je doet. Of je een vast of tijdelijk contract hebt. Het aantal uren dat je werkt. Je loon. Het aantal vakantiedagen. Bij een nieuwe baan krijg je vaak eerst een tijdelijk contract, bijvoorbeeld voor een jaar. Na drie tijdelijke arbeidscontracten die telkens direct of binnen drie maanden na elkaar zijn afgesloten, is het vierde arbeidscontract automatisch een vast dienstverband. Kijk voor meer informatie op: www.szw.nl Collectieve arbeidsovereenkomst De kans is groot dat het bedrijf waar je gaat werken onder een cao (collectieve arbeidsovereen- komst) valt. In een cao staan afspraken over de arbeidsvoorwaarden die gelden voor de bedrijfstak waarin jij werkt. Dat zijn bijvoorbeeld afspraken over het aantal vakantiedagen, verlofregelingen, je pensioenopbouw, etc. Loonstrook Op je loonstrook zie je je brutoen nettoloon staan. Het brutoloon is het salaris dat je met je werkgever hebt afgesproken. Hierop worden nog premies en belasting ingehouden. Het nettoloon is het bedrag dat je uiteindelijk - na aftrek van de premies en belasting - op je bankrekening krijgt bijgeschreven. Je betaalt o.a. de volgende premies en belasting: Pensioenpremie: betaal je elke maand. Hiermee bouw je pensioen op. De pensioenpremie is een percentage van je brutoloon. 11
12 WW-premie: een deel van je brutoloon betaal je voor de werkloosheidswet. Op je loonstrook staat dit vaak vermeld als premie Awf. Zorgpremie: je werkgever is verplicht jou een tegemoetkoming voor de zorgverzekeringswet (ZVW) te betalen. Als werknemer moet je hetzelfde bedrag betalen. IK GA WERKEN: WAAR KRIJG IK MEE TE MAKEN? CAO: collectieve arbeidsovereenkomst. In een cao staan afspraken over de arbeidsvoorwaarden die gelden voor de bedrijfstak waarin jij werkt! Loonbelasting: je betaalt loonbelasting over het deel van je brutoloon dat overblijft ná aftrek van de pensioenpremie, de premie Awf en de ZVW-vergoedingen/ premie. Op je loonstrook kunnen ook nog andere zaken staan: bijvoorbeeld bijdrage personeelsvereniging, tegemoetkoming reiskosten, deelname levensloop of spaarloonregeling, etc. Juridisch loket Heb je problemen met je werkgever over de arbeidsrelatie? Voor hulp en advies kun je terecht bij het juridisch loket: www.juridischloket.nl IK GA WERKEN: HOE VIND IK WERK? Je bent op zoek naar een baan? Een stappenplan: Bedenk welk werk je wilt gaan doen. Schrijf je in bij uitzendbureaus en het UWV-werkbedrijf. Maak een Curriculum Vitae (voorbeeld op: www.leren.nl). Plaats je CV op vacaturesites. Kijk in kranten en op internet voor advertenties. Zie je een leuke vacature? Schrijf een sollicitatiebrief (voorbeeld op www.leren.nl). Heeft het bedrijf waar je wilt gaan werken géén vacature? Schrijf een open sollicitatiebrief. 13
14 4.IK EN DE BELASTING: HOE ZIT HET PRECIES? Wie wit werkt, betaalt belasting over z n salaris. Ook als je een (wit) bij- of vakantiebaantje hebt, betaal je belasting. Dat gaat automatisch, via je werkgever. Heffingskortingen Iedereen die belasting betaalt, heeft recht op zogeheten heffingskortingen. Als je werkt, heb je in ieder geval ook recht op de arbeidskorting. Deze korting geldt bij één werkgever. Heb je meerdere baantjes, dan betaal je dus meer belasting. Belasting terugvragen Heb je een vakantiebaantje of (bij) baantje gehad? Dan kun je waarschijnlijk nog belasting terugkrijgen. Je werkgever heeft de belasting ingehouden op je loon. De te veel ingehouden belasting kun je bij de Belastingdienst terugvragen. Dit kan tot vijf jaar terug. Op www.belastingdienst.nl kun je met het programma Krijg je geld terug? berekenen hoeveel je (±) terugkrijgt. Ook kun je daar het programma downloaden om de belastingteruggave aan te vragen. Zwart werken Betaal je belasting over je loon, dan werk je wit. Bij zwart werken betaal je geen belasting en geen premies. Je krijgt meer geld in handen, maar je krijgt geen uitkering als je werkloos of arbeidsongeschikt raakt. Voor de goede orde: zwart werken is verboden! 15
16 5.IK GA OP MEZELF WONEN: WAAR MOET IK REKENING MEE HOUDEN? Spannend: je gaat op jezelf wonen. Een nieuwe stap in je leven. Met welke (nieuwe) uitgaven moet je rekening houden als je het ouderlijk huis verlaat? Woonruimte vinden Vanaf 18 jaar kun je je inschrijven als woningzoekende voor een huurwoning. Voor de regio Heerhugowaard kan dit bij de Stichting Sociale Verhuurders Noord-Kennemerland (SVNK). Deze stichting verdeelt de woningen in Alkmaar, Bergen, Castricum, Graft-De Rijp, Heerhugowaard, Heiloo, Langedijk en Schermer. De inschrijving kost 7,50 per jaar. Schrijf je zo snel mogelijk in als je 18 bent geworden. De verdeling van de woningen vindt namelijk plaats op de langste inschrijvingstijd. Via www.svnk.nl of de woningkrant kun je je inschrijven en iedere twee weken reageren op drie woningen. Je kunt ook woonruimte zoeken via makelaars, advertenties in de krant en internet. Voor een kamer kun je je inschrijven bij bijvoorbeeld: www.kamertje.nl of www.kamernet.nl voor een antikraak-woning kan dat via: www.antikraak.startpagina.nl Koopwoningen vind je onder meer op www.funda.nl Hier worden soms ook zogeheten koopgarantwoningen aangeboden. Bij deze woningen krijg je een korting op de koopprijs, plus de garantie dat de woningcorporatie de woning van je terugkoopt. Je deelt op dat moment samen de waardestijging/-daling van de woning. 17
18 EIGEN WONING? NIEUWE UITGAVEN! Ga je op jezelf wonen, dan heb je uitgaven die met vaste regelmaat terugkomen. Denk aan: Huur/hypotheek Energie en water Telefoon en internet Verzekeringen (o.a. zorgverzekering) Sport Boodschappen Abonnementen Gemeentelijke belastingen Hoogheemraadschap Verzekeringen Een zorgverzekering, inboedelverzekering, begrafenisverzekering en aansprakelijkheidsverzekering heb je gewoon nodig. Als je een koophuis hebt, zijn ook een opstalen levensverzekering belangrijk. Daarnaast bestaan er nog allerlei andere verzekeringen. Kijk steeds goed of een verzekering wel noodzakelijk is. Vergelijk de kosten voor een verzekering en de voorwaarden op www.independer.nl Gemeente De gemeente brengt jaarlijks een aantal kosten in rekening: afvalstoffenheffing, rioolrecht, onroerendezaakbelasting. Vaak hoef je deze aanslagen niet in één keer te betalen. De gemeente biedt de mogelijkheid om het bedrag in maandelijkse termijnen te voldoen. Als je een lager inkomen hebt, is het mogelijk om kwijtschelding aan te vragen. Hoogheemraadschap Het Hoogheemraadschap brengt, naast de gemeentelijke belastingen, kosten in rekening voor water- en wegenbeheer. Zij heffen de ingezetenenomslag en verontreinigingsheffing. Ook voor deze heffingen is kwijtschelding en betaling in termijnen mogelijk. Betalingen regelen Het is belangrijk dat je je rekeningen op tijd betaalt. Als hier een achterstand in ontstaat, maak je snel schulden. Laat daarom je vaste lasten automatisch afschrijven van je rekening. Zo kun je de rekeningen ook niet vergeten te betalen. Natuurlijk moet er wel voldoende saldo op je rekening staan. Grote uitgaven kun je betalen met je PIN-pas. Nadeel is wel dat je niet ziet wat je uitgeeft. Met contant geld heb je hier meer zicht op. POST OPRUIMEN! Rekeningen niet openmaken, is je kop in het zand steken. Ze moeten toch een keer betaald worden. Ga zorgvuldig met je post om: Maak de post dagelijks open. Bewaar je post op een vaste plek in huis. Bewaar belangrijke post in een ordner met tabbladen. Bewaar bankafschriften in een apart mapje. Controleer de afschriften van de bank. Betaal je rekeningen automatisch. Maak eens per week een uurtje vrij om je administratie bij te werken. Spreek met je partner af wie de administratie doet. Doet je partner de administratie? Neem deze dan regelmatig samen door. 19
20 6.HELP, WAAR BLIJFT MIJN GELD? Je inkomsten en uitgaven zijn niet iedere maand gelijk. Als je vakantiegeld wordt gestort, heb je een rijke maand. Je hebt een dure maand als je de jaarpremie voor je autoverzekering moet betalen. Een begroting maken schept duidelijkheid. Persoonlijk budgetadvies Probeer een begroting te maken van je maandelijkse uitgaven. Zo weet je waar je rekening mee moet houden en wat je overhoudt. Er zijn grofweg drie soorten vaste uitgaven: Vaste lasten: huur, je betaalt met vaste regelmaat: één keer per maand, kwartaal of jaar. Huishoudelijke uitgaven: eten en drinken, tandpasta, schoonmaakspullen, etc. Reserveringsuitgaven: hiervoor moet je geld opzij zetten. Bijvoorbeeld meubels, huishoudelijke apparaten, maar ook reparaties. Een persoonlijk budgetadvies vind je op www.nibud.nl Hier vul je je inkomen in, de huur van je (toekomstige) kamer of woning en nog een paar gegevens over jezelf. Daarna krijg je een persoonlijke begroting te zien. Handig! 21
22 7.WAAR KAN IK AANKLOPPEN VOOR INKOMENS- VERHOGENDE VOORZIENINGEN? Verdien je niet zo heel veel? In dat geval kom je wellicht in aanmerking voor bepaalde toeslagen of inkomensverhogende voorzieningen. Aanvragen kost niets! Huur- en zorgtoeslag Ben je in verhouding tot je inkomen véél geld kwijt aan huur? Dan heb je misschien recht op huurtoeslag. Je woning moet hiervoor een eigen voordeur, toilet en keuken hebben. Naast huurtoeslag bestaat er ook zorgtoeslag, als tegemoetkoming in de kosten voor de zorgverzekering. Beide regelingen zijn inkomensafhankelijk: de hoogte van je salaris bepaalt of je een toeslag krijgt of niet. Kijk voor meer informatie op www.toeslagen.nl Gemeentelijke regelingen Ook de gemeente heeft inkomensverhogende voorzieningen voor mensen met een lager inkomen. Zo zijn er bijvoorbeeld de Huygenpas en het Schoolfonds. Kijk voor meer informatie op: www.heerhugowaard.nl of www.berekenuwrecht.nl Wet Investering in Jongeren (WI J) Het kabinet wil jongeren stimuleren hun school af te maken, werken en leren te combineren of een baan te aanvaarden. Vanaf 1 oktober 2009 is daarom de Wet investeren in jongeren (WIJ) van kracht. De WIJ verplicht gemeenten om jongeren van 18 tot 27 jaar die zich melden voor een uitkering een aanbod te doen: een baan, een vorm van scholing of een combinatie van beide, afgestemd op de situatie van de jongere. Accepteer je werk, dan krijg je salaris van je werkgever. Bij acceptatie van het leeraanbod krijg je waar nodig een inkomen dat even hoog is als de bijstandsuitkering. Accepteer je het aanbod niet, dan krijg je geen uitkering. Zo wil het kabinet ervoor zorgen dat jongeren een vaste baan krijgen en niet afhankelijk worden van de bijstand. 23 18 + EN DAN? JE GEMEENTE HELPT!
24 8.SCHULDEN MAKEN: DÁT WIL IK NIET! Geld uitgeven is makkelijk. Geld met beleid uitgeven is een stuk moeilijker. Schulden maken moet je echt zien te voorkomen. Dat kost namelijk véél geld! Op = Op Je kunt je geld maar één keer uitgeven. Je moet dus keuzes maken. Vraag je, vóór je een product koopt, af: Heb ik het echt nodig? Is dit een goede prijs? Gaat dit product voor extra kosten zorgen? Zo ja, kan ik die betalen? Lenen met verstand Het beste is om voor een uitgave te sparen. Geld lenen kost namelijk geld. Mocht je toch geld willen lenen, stel jezelf dan eerst de volgende vragen: Kan ik de maandelijkse aflossingen betalen? Los ik niet langer af dan dat het artikel meegaat? Betaal ik niet meer voor de lening dan nodig is? Vraag bij meerdere banken een offerte aan voordat je een lening afsluit. Tussen de rentepercentages kunnen namelijk grote verschillen zitten. Kijk ook of je de lening eerder mag aflossen. Bij sommige banken moet je hiervoor een boete betalen. Als je geld leent, schakelt de bank het Bureau Krediet Registratie (BKR) in. Dit is wettelijk verplicht. 25
Het BKR kijkt of je al leningen hebt lopen, en zo ja, voor welk bedrag. Ook kijkt het BKR hoe je in het verleden met leningen bent omgegaan. Op basis van deze gegevens besluit de bank of je de lening krijgt. Kijk voor meer info op www.bkr.nl SCHULDEN MAKEN: DÁT WIL IK NIET! Als je geld leent, leef je eigenlijk op iets te grote voet. Hou overzicht en probeer weer gestructureerd van je schulden af te komen. Schuldproblemen: kijk op pag. 28-30! DOE DE SCHULD TEST Heb je wel eens geld geleend van je ouders en nog niet terugbetaald? Heb je wel eens rood gestaan bij de bank? Heb je je telefoonrekening wel eens te laat betaald? Heb je wel eens een laptop op afbetaling gekocht? 26 Wel eens een schuld gehad? Niet alleen een lening bij de bank is een schuld. Moet je een van de hiernaast staande vragen met ja beantwoorden? Dan heb je wel eens een schuld gehad! Heb je wel eens iets gekocht wat je pas na een jaar hoefde te betalen? Heb je wel eens een snelheidsboete niet betaald? 27
28 9.IK HEB GELDPROBLEMEN: WIE KAN MIJ HELPEN? Kom je steeds geld te kort? Heb je schulden gemaakt en lopen die alleen maar op? Neem tijdig tegenmaatregelen. Een schuldhulpverlener kan je helpen. Herken je dit? Ik kan mijn rekeningen niet op tijd betalen. Ik sla aflossingen van leningen over. Ik krijg regelmatig aanmaningen en betalingsherinneringen. Ik krijg brieven van incasso bureaus, deurwaarders of de rechtbank. Kort nadat mijn salaris is gestort, heb ik geen geld meer om de rest van de maand door te komen. Als je dit beeld herkent, is het zaak in actie te komen. Probeer minder uit te geven. Doe boodschappen bij goedkopere winkels en gebruik goedkopere merken.besteed minder geld aan luxe en stel prioriteiten. Je kunt ook zorgen voor meer inkomsten: zoek bijvoorbeeld een (beter betaalde) baan en maak een plan om je schulden af te lossen. Op www.zelfjeschuldenregelen.nl lees je wat je nog meer zelf kunt doen. Vraag hulp Lukt het niet om je geldproblemen zelf op te lossen? Vraag dan hulp bij de gemeente. Je kunt een gesprek aanvragen met een schuldhulpverlener. Deze geeft geen geld, maar kijkt naar mogelijkheden om je schulden op te lossen. Ook wordt er gekeken of je extra inkomsten kunt krijgen, bijvoorbeeld een (andere) baan, kwijtschelding van gemeentelijke belas- tingen of huur- en zorgtoeslag. 29
30 Maar de schuldhulpverlener kijkt vooral naar de oorzaken van je problemen. Deze moeten zo snel mogelijk worden aangepakt. Krijg je hulp van een schuldhulpverlener, dan ben je zeker niet meteen van je schulden af. Schuldhulpverlening is een moeilijke weg. Je moet een paar jaar rondkomen van een heel laag inkomen. Maar als je dit volhoudt, raak je uiteindelijk van je schulden af. Dan kun je beginnen aan een nieuwe toekomst zonder geldzorgen. IK HEB GELDPROBLEMEN: WIE KAN MIJ HELPEN? Blijf er niet mee rondlopen en ga op zoek naar een schuldhulpverlener van de gemeente. Ze zijn ervoor en staan voor je klaar! 10.IK HEB VRAGEN: BIJ WIE KAN IK TERECHT? Heb je, na het lezen van deze brochure, vragen? Kijk dan eens op de onderstaande sites. Je kunt ook contact opnemen met de gemeente Heerhugowaard. We helpen je graag! Belangrijke sites www.nibud.nl www.belastingdienst.nl www.toeslagen.nl www.berekenuwrecht.nl www.bkr.nl www.zelfjeschuldenregelen.nl www.independer.nl www.svnk.nl www.kamernet.nl www.kamertje.nl www.antikraak.startpagina.nl www.funda.nl www.ib-groep.nl www.leren.nl www.szw.nl www.juridischloket.nl Gemeente Heerhugowaard Parelhof 1 1703 EZ Heerhugowaard Openingstijden: ma t/m vrij 10.00 tot 17.00 uur tel.: 072 545 55 55 www.heerhugowaard.nl Bronnen voor deze brochure Voor boven de 18, alles wat je weten wilt over geld-brochure van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (NIBUD) www.nibud.nl www.belastingdienst.nl www.postbus51.nl www.szw.nl 31
VRAGEN? NEEM CONTACT OP: Gemeente Heerhugowaard Parelhof 1 1703 EZ Heerhugowaard tel.: 072 575 55 55 www.heerhugowaard.nl concept vormgeving: www.gerrit.nl (bno) contact over deze uitgave: info@gerrit.nl tekstredactie: Lucas van der Drift i.o.v. afdeling Schuldpreventie Sociale Zaken Gemeente Heerhugowaard Uitgave van min18plus Gemeente Heerhugowaard 08-2010