2014 Kerncijfers 2015
Inhoud Voorwoord 5 Technische toelichting 7 1. Benchmark 8 2. Kerncijfers per gemeente 12 3. Oppervlakte en bodemgebruik 28 4. Bevolking 30 5. Wonen 38 6. Economie en toerisme 41 7. Verkeer en vervoer 46 8. Arbeidsmarkt, werk en inkomen 50 9. Jeugd, onderwijs en zorg 57 10. Veiligheid 62 11. Verkiezingen 63 Colofon 68 2 3
Voorwoord Eenduidige onderbouwing voor visies, strategieën en plannen in ; dat is wat de Kerncijfers wil bieden aan alle partners in en om de regio Holland Rijnland. Dat is waarom wij alweer voor de zesde keer de kerncijfers voor publiceren. Deze publicatie biedt vergelijkbare cijfers over de gemeenten afzonderlijk en over de regio als geheel. Voor een aantal onderwerpen zijn ook de cijfers van andere regio s en de provincie Zuid-Holland opgenomen. Het jaar waarop de cijfers betrekking hebben, is bij elke tabel vermeld. Bij een aantal tabellen heeft een herberekening plaatsgevonden voor de gemeente, in verband met de fusie per 1 januari 2014 met de voormalige gemeenten Boskoop en Rijnwoude. Wat in deze editie opvalt is dat de daling van het aantal banen afvlakt. Nam het aantal banen in in 2011 met bijna 4.000 af, in 2012 was de afname per saldo nog (slechts) 516. Het aantal bedrijfsvestigingen nam in 2012 af met 102. Het aantal banen dat in 2013 per 100 inwoners van 15 tot 65 jaar beschikbaar was, bedroeg 57. Bijna 100.000 inwoners werkte buiten de regio (2011), een lichte stijging ten opzichte van eerdere jaren. In 2013 nam het aantal inwoners van de gemeenten in met 1.872 toe. Het aantal huishoudens steeg met 770. Het aantal woningen dat voor hen beschikbaar was nam per saldo met 2.549 toe. Alle cijfers in deze publicatie zijn ook digitaal te raadplegen via www.hollandrijnland.net. Roelof van Netten, secretaris najaar 2014 4 5
Technische toelichting Samenstelling van de regio In deze uitgave staan cijfers van de veertien gemeenten van de regio :,,,,,,,,, erhout,,, en. Gemeentelijke herindelingen Vanaf 2006 hebben verschillende gemeenten in te maken gehad met gemeentelijke herindelingen, te weten: De gemeenten, Rijnsburg en Valkenburg zijn per 1 januari 2006 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De gemeenten Sassenheim, Voorhout en Warmond zijn per 1 januari 2006 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De gemeenten Liemeer, en Ter Aar zijn per 1 januari 2007 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De gemeenten Alkemade en Jacobswoude zijn per 1 januari 2009 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De gemeenten, Boskoop en Rijnwoude zijn per 1 januari 2014 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De cijfers van deze vijf gemeenten worden vermeld onder de naam die ze vanaf de fusiedatum hebben. Daarbij zijn (op een enkele uitzondering na) cijfers met een peildatum of peiljaar van vóór de herindeling herberekend. Voorbeelden: Het inwonertal per 1 januari 2004 voor de gemeente is berekend door de aantallen inwoners op die peildatum van Sassenheim, Voorhout en Warmond bij elkaar op te tellen. Het inwonertal per 1 januari 2004 voor de huidige gemeente is herberekend door de aantallen inwoners op die peildatum van het vroegere Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude bij elkaar op te tellen. 6 7
1.1 Oppervlakte, inwoners en woningvoorraad in vergeleken met andere regio s 1 januari 2014 1. Benchmark De regio is één van de bestuurlijke regio s van de Provincie Zuid-Holland en maakt ook onderdeel uit van de Zuidvleugel van de Randstad. Ruimtelijk functionele relaties zijn er vooral met de Stadsregio s Haaglanden en Amsterdam. In de grafieken is op een aantal punten vergeleken met andere regio s in de Noord- en Zuidvleugel en met Zuid-Holland en Nederland als geheel. Voor de onderwerpen oppervlakte, bevolking en wonen is vergeleken met andere bestuurlijke Wgr-(plus)regio s. Voor de meer economische onderwerpen is een vergelijking gemaakt met andere ruimtelijk-economische regio s, de zgn. COROP-gebieden. Dit vanwege het feit, dat deze gegevens niet altijd voor de Wgr-(plus)regio s beschikbaar waren of wel beschikbaar, maar niet vergelijkbaar waren. De grenzen van deze bestuurlijke regio s vallen niet altijd samen met die van de economische indeling van Nederland in COROP-gebieden. Het COROP-gebied -Bollenstreek bestaat uit twaalf van de veertien gemeenten van ; de gemeenten Alphen aan den Rijn en liggen in het COROP-gebied Oost Zuid-Holland dat in totaal bestaat uit acht gemeenten waaronder bijvoorbeeld ook Gouda. oppervlakte in km² * inwoners woningen totaal w.v. land 546.990 236.385 542 89% Stadsregio Amsterdam 1.465.230 701.234 1.004 8 Stadsregio Haaglanden 1.051.980 495.334 450 89% Stadsregio Rotterdam 1.221.850 579.278 806 74% Drechtsteden 268.595 119.090 169 83% Midden-Holland 224.104 95.471 362 91% Zuid-Holland 3.577.032 1.636.097 3.418 82% Nederland 16.829.289 7.535.315 41.540 81% (* peildatum oppervlakte 1 januari 2013) 1.2 Bevolking naar leeftijd in vergeleken met andere regio s 1 januari 2014 Stadsregio Amsterdam Stadsregio Rotterdam Stadsregio Haaglanden 23,1% 21,8% 22, 22,8% 60, 64,1% 61,1% 61,6% 16,9% 14,1% 16,4% 15,6% Drechtsteden 23, 58,4% 18,1% Midden-Holland 24, 57,9% 17,6% H i l l e g o m Zuid-Holland 23, 60,4% 16,6% N o o r d w i j k N o o r d w i j k e r h o u t Nederland 22,9% 59,8% 17,3% L i s s e 2 5 7 10 jonger dan 20 20 t/m 64 65-plus T e y l i n g e n A44 A4 K a t w i j k O e g s t g e e s t K a a g e n B r a a s s e m N i e u w k o o p 1.3 Aantal inwoners per km 2 land (bevolkingsdichtheid) 1 januari 2014 L e i d e n L e i d e r d o r p V o o r s c h o t e n N11 1.136 Z o e t e r w o u d e A l p h e n a a n d e n R i j n Stadsregio Amsterdam Stadsregio Haaglanden 1.814 2.623 Sources: Esri, DeLorme, NAVTEQ, TomTom, Intermap, increment P Corp., GEBCO, USGS, FAO, NPS, NRCAN, GeoBase, IGN, Kadaster NL, Ordnance Survey, Esri Japan, METI, Esri China (Hong Kong), swisstopo, and the GIS User Community± Source: Esri, Kadaster NL, Esri User Community Stadsregio Rotterdam Drechtsteden Midden-Holland 679 1.908 2.049 Zuid-Holland Nederland 499 1.275 0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 8 9
1.4 Huishoudenssamenstelling in vergeleken met andere regio s 1 januari 2014 1.6 Opleidingsniveau 15-64 jarigen in vergeleken met andere regio s 2013 50 27,1% 38,9% 34,1% 40 30 20 37% 29% 34% 46% 23% 3 43% 2 32% 41% 26% 33% 34% 3 36% 31% 32% 38% 39% 27% 34% 37% 29% 34% Oost Zuid-Holland Delft en Westland s-gravenhage Groot - Rijnmond Groot - Amsterdam 29,3% 24,3% 27, 30,6% 21,6% 44,1% 43,2% 36,6% 41,6% 38,2% 26,6% 32,4% 36,4% 27,8% 40,2% Zuid-Holland 28,9% 41,1% 3 10 Nederland 28,6% 42,1% 29,3% 2 3 4 5 6 7 8 9 10 0 laag middelbaar hoog Stadsregio Amsterdam Stadsregio Haaglanden Stadsregio Rotterdam Drechtsteden Midden-Holland Zuid-Holland Nederland, Enquête Beroepsbevolking 1.7 Gemiddeld huishoudinkomen* in vergeleken met andere regio s 2011 Eenpersoons Meerpersoons zonder kinderen Meerpersoons met kinderen 37.200 1.5 Groei Bruto Binnenlands Product en Bruto Regionaal Product vanaf 2001 (2001=100) 2001-2011 150 145 140 Groot - Amsterdam 135 Groot - Rijnmond 130 Nederland 125 Utrecht 120 s-gravenhage 115 en Bollenstreek * 110 Delft en Westland 105 100 Haarlem 95 Oost Zuid-Holland * 90 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 (2011: voorlopige cijfers) Oost Zuid-Holland 37.200 Delft en Westland 35.000 s-gravenhage 33.900 Groot - Rijnmond 33.000 Groot - Amsterdam 33.500 Zuid-Holland 34.600 Nederland 34.200 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000, Regionaal InkomensOnderzoek RIO (besteedbare huishoudinkomens) * exclusief studentenhuishoudens * CBS publiceert deze gegevens niet per gemeente maar alleen per COROP-gebied. 12 van de 14 gemeenten in vallen precies samen met COROP-gebied en Bollenstreek. De overige twee gemeenten ( en ) maken deel uit van COROP-gebied Oost Zuid-Holland, dat in totaal uit negen gemeenten bestaat waaronder b.v. ook de gemeente Gouda. Het Bruto Regionaal Product (BRP) van en Bollenstreek groeide van 2001 tot en met 2008; in dat laatste jaar lag het 26% hoger dan in het begin (index 126). In 2009 en 2010 daalde het BRP in deze regio; in het laatste jaar waarvan cijfers bekend zijn (2011) steeg het weer iets en staat het weer op het niveau van 2009 (index 123). In Oost-Zuid Holland waarvan twee gemeenten in deel uitmaken daalde het BRP in 2010 meer dan in de rest van Holland Rijnland (index van 118 naar 111) en is het cijfer voor 2011 ook nog steeds 111. 10 11
2.1 2. Kerncijfers per gemeente In dit hoofdstuk staat een aantal kerngegevens van de gemeenten in. Bij elke gemeente zijn ter vergelijking ook de cijfers voor heel opgenomen. De peildatum van de hier opgenomen kerncijfers is: - oppervlakte: 1 januari 2013 - bevolking en huishoudens: 1 januari 2014 - onderwijs naar woongemeente: schooljaar 2013/14 - woningen en gebouwen met andere functie: 1 januari 2014 - personenauto s: 1 januari 2014 - gegevens van bedrijven: 1 januari 2013 - bijstandsuitkeringen: 31 december 2013 - gemiddeld huishoudinkomen: jaar 2011 - opkomst verkiezing Gemeenteraad: 19 maart 2014 (: 13 november 2013) aantal % oppervlakte (km 2 ) 541,9 10 waarvan land 481,6 89% waarvan water 60,4 11% inwoners (2014) 546.990 10 per km 2 land 1.136 jonger dan 20 126.282 23% 20 t/m 64 328.127 6 65+ 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 13.468 2% studenten HBO en WO 27.233 huishoudens (2014) 243.977 10 eenpersoons 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 70.550 29% meerpersoons met kinderen 83.580 34% gebouwen (2014) 271.952 10 woningen 236.385 87% gebouwen met andere functie 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,3 personenauto's (2014) 240.680 per huishouden 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 24.889 banen 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 6.870 % huishoudens met uitkering 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 54,3% 2.1a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 2004: 531,1 duizend inwoners 2014: 547,0 duizend inwoners Leeftijd 12 13
2.2 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 132,5 10 541,9 10 waarvan land 126,5 9 481,6 89% waarvan water 6,0 60,4 11% inwoners (2014) 106.785 10 546.990 10 per km 2 land 844 1.136 jonger dan 20 25.825 24% 126.282 23% 20 t/m 64 63.454 59% 328.127 6 65+ 17.506 16% 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 2.847 3% 13.468 2% studenten HBO en WO 3.221 3% 27.233 huishoudens (2014) 45.269 10 243.977 10 eenpersoons 13.993 31% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 14.138 31% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 17.138 38% 83.580 34% gebouwen (2014) 51.123 10 271.952 10 woningen 45.433 89% 236.385 87% gebouwen met andere functie 5.690 11% 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,4 2,3 personenauto's (2014) 55.302 240.680 per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 5.314 24.889 banen 39.359 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 56 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 1.180 6.870 % huishoudens met uitkering 2,6% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 37.100 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2013) 40,9% 54,3% 2.3 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 13,5 10 541,9 10 waarvan land 12,9 96% 481,6 89% waarvan water 0,6 4% 60,4 11% inwoners (2014) 20.944 10 546.990 10 per km 2 land 1.624 1.136 jonger dan 20 4.616 22% 126.282 23% 20 t/m 64 12.320 59% 328.127 6 65+ 4.008 19% 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 489 2% 13.468 2% studenten HBO en WO 552 3% 27.233 huishoudens (2014) 9.144 10 243.977 10 eenpersoons 2.926 32% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 2.960 32% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 3.258 36% 83.580 34% gebouwen (2014) 10.632 10 271.952 10 woningen 9.297 87% 236.385 87% gebouwen met andere functie 1.335 13% 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,3 2,3 personenauto's (2014) 10.464 240.680 per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 991 24.889 banen 5.845 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 43 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 190 6.870 % huishoudens met uitkering 2,1% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 36.000 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 53, 54,3% 2.2a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 2.3a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 2004: 104,7 duizend inwoners 2014: 106,8 duizend inwoners Leeftijd 2004: 20,6 duizend inwoners 2014: 20,9 duizend inwoners Leeftijd 14 15
2.4 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 72,2 10 541,9 10 waarvan land 63,3 88% 481,6 89% waarvan water 8,9 12% 60,4 11% inwoners (2014) 25.745 10 546.990 10 per km 2 land 407 1.136 jonger dan 20 5.976 23% 126.282 23% 20 t/m 64 15.134 59% 328.127 6 65+ 4.635 18% 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 696 3% 13.468 2% studenten HBO en WO 793 3% 27.233 huishoudens (2014) 10.574 10 243.977 10 eenpersoons 2.875 27% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 3.502 33% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 4.197 4 83.580 34% gebouwen (2014) 12.593 10 271.952 10 woningen 10.764 8 236.385 87% gebouwen met andere functie 1.829 1 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,4 2,3 personenauto's (2014) 12.808 240.680 per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 1.334 24.889 banen 6.821 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 41 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 130 6.870 % huishoudens met uitkering 1,2% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 39.000 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 59,7% 54,3% 2.5 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 31,1 10 541,9 10 waarvan land 24,5 79% 481,6 89% waarvan water 6,6 21% 60,4 11% inwoners (2014) 62.782 10 546.990 10 per km 2 land 2.558 1.136 jonger dan 20 16.303 26% 126.282 23% 20 t/m 64 36.502 58% 328.127 6 65+ 9.977 16% 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 2.256 4% 13.468 2% studenten HBO en WO 1.638 3% 27.233 huishoudens (2014) 24.582 10 243.977 10 eenpersoons 7.076 29% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 7.084 29% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 10.422 42% 83.580 34% gebouwen (2014) 28.391 10 271.952 10 woningen 25.022 88% 236.385 87% gebouwen met andere functie 3.369 12% 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,5 2,3 personenauto's (2014) 24.172 240.680 per huishouden 1,0 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 2.255 24.889 banen 18.232 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 45 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 640 6.870 % huishoudens met uitkering 2,6% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 36.300 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 56, 54,3% 2.4a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 2.5a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 2004: 25,2 duizend inwoners 2014: 25,7 duizend inwoners Leeftijd 2004: 60,6 duizend inwoners 2014: 62,8 duizend inwoners Leeftijd 16 17
2.6 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 23,3 10 541,9 10 waarvan land 21,9 94% 481,6 89% waarvan water 1,3 6% 60,4 11% inwoners (2014) 121.163 10 546.990 10 per km 2 land 5.522 1.136 jonger dan 20 24.397 2 126.282 23% 20 t/m 64 80.334 66% 328.127 6 65+ 16.432 14% 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 2.321 2% 13.468 2% studenten HBO en WO 14.169 12% 27.233 huishoudens (2014) 65.108 10 243.977 10 eenpersoons 34.528 53% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 15.143 23% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 15.437 24% 83.580 34% gebouwen (2014) 62.498 10 271.952 10 woningen 55.202 88% 236.385 87% gebouwen met andere functie 7.296 12% 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,2 2,3 personenauto's (2014) 38.755 240.680 per huishouden 0,6 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 5.162 24.889 banen 60.449 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 70 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 3.020 6.870 % huishoudens met uitkering 4,6% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 33.800 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 56,8% 54,3% 2.7 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 12,3 10 541,9 10 waarvan land 11,6 94% 481,6 89% waarvan water 0,7 6% 60,4 11% inwoners (2014) 26.813 10 546.990 10 per km 2 land 2.321 1.136 jonger dan 20 6.284 23% 126.282 23% 20 t/m 64 15.140 56% 328.127 6 65+ 5.389 2 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 639 2% 13.468 2% studenten HBO en WO 945 4% 27.233 huishoudens (2014) 11.845 10 243.977 10 eenpersoons 3.917 33% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 3.654 31% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 4.274 36% 83.580 34% gebouwen (2014) 13.731 10 271.952 10 woningen 11.891 87% 236.385 87% gebouwen met andere functie 1.840 13% 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,3 2,3 personenauto's (2014) 12.714 240.680 per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 1.072 24.889 banen 11.349 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 67 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 340 6.870 % huishoudens met uitkering 2,9% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 38.700 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 55,7% 54,3% 2.6a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 2.7a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 2004: 118,7 duizend inwoners 2014: 121,2 duizend inwoners Leeftijd 2003: 26,2 duizend inwoners 2013: 26,8 duizend inwoners Leeftijd 18 19
2.8 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 16,1 10 541,9 10 waarvan land 15,7 98% 481,6 89% waarvan water 0,4 2% 60,4 11% inwoners (2014) 22.336 10 546.990 10 per km 2 land 1.424 1.136 jonger dan 20 5.071 23% 126.282 23% 20 t/m 64 12.889 58% 328.127 6 65+ 4.376 2 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 574 3% 13.468 2% studenten HBO en WO 628 3% 27.233 huishoudens (2014) 9.776 10 243.977 10 eenpersoons 3.140 32% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 3.117 32% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 3.519 36% 83.580 34% gebouwen (2014) 11.498 10 271.952 10 woningen 9.782 8 236.385 87% gebouwen met andere functie 1.716 1 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,3 2,3 personenauto's (2014) 10.897 240.680 per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 1.060 24.889 banen 7.772 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 54 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 170 6.870 % huishoudens met uitkering 1,7% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 35.700 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 56,6% 54,3% 2.9 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 91,2 10 541,9 10 waarvan land 78,8 86% 481,6 89% waarvan water 12,3 14% 60,4 11% inwoners (2014) 27.104 10 546.990 10 per km 2 land 344 1.136 jonger dan 20 6.319 23% 126.282 23% 20 t/m 64 16.021 59% 328.127 6 65+ 4.764 18% 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 856 3% 13.468 2% studenten HBO en WO 729 3% 27.233 huishoudens (2014) 10.763 10 243.977 10 eenpersoons 2.811 26% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 3.633 34% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 4.319 4 83.580 34% gebouwen (2014) 12.612 10 271.952 10 woningen 10.597 84% 236.385 87% gebouwen met andere functie 2.015 16% 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,6 2,3 personenauto's (2014) 13.740 240.680 per huishouden 1,3 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 1.514 24.889 banen 7.985 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 45 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 150 6.870 % huishoudens met uitkering 1,4% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 38.400 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 56,7% 54,3% 2.8a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 2.9a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 2004: 22,1 duizend inwoners 2014: 22,3 duizend inwoners Leeftijd 2004: 26,8 duizend inwoners 2014: 27,1 duizend inwoners Leeftijd 20 21
2.10 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 51,5 10 541,9 10 waarvan land 35,5 69% 481,6 89% waarvan water 16,0 31% 60,4 11% inwoners (2014) 25.691 10 546.990 10 per km 2 land 724 1.136 jonger dan 20 5.312 21% 126.282 23% 20 t/m 64 15.332 6 328.127 6 65+ 5.047 2 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 563 2% 13.468 2% studenten HBO en WO 765 3% 27.233 huishoudens (2014) 11.497 10 243.977 10 eenpersoons 4.217 37% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 3.454 3 70.550 29% meerpersoons met kinderen 3.826 33% 83.580 34% gebouwen (2014) 15.449 10 271.952 10 woningen 12.154 79% 236.385 87% gebouwen met andere functie 3.295 21% 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,1 2,3 personenauto's (2014) 12.337 240.680 per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 1.417 24.889 banen 12.764 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 75 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 210 6.870 % huishoudens met uitkering 1,8% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 37.600 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 62,1% 54,3% 2.11 Gemeente erhout erhout aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 23,4 10 541,9 10 waarvan land 22,6 96% 481,6 89% waarvan water 0,8 4% 60,4 11% inwoners (2014) 15.956 10 546.990 10 per km 2 land 706 1.136 jonger dan 20 3.640 23% 126.282 23% 20 t/m 64 9.247 58% 328.127 6 65+ 3.069 19% 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 392 2% 13.468 2% studenten HBO en WO 453 3% 27.233 huishoudens (2014) 6.747 10 243.977 10 eenpersoons 2.140 32% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 2.099 31% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 2.508 37% 83.580 34% gebouwen (2014) 8.545 10 271.952 10 woningen 6.867 8 236.385 87% gebouwen met andere functie 1.678 2 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,3 2,3 personenauto's (2014) 7.541 240.680 per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 906 24.889 banen 5.303 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 52 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 120 6.870 % huishoudens met uitkering 1,8% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 36.100 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 57,1% 54,3% 2.10a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 2.11a Leeftijdsopbouw erhout 1 januari 2004 en 2014 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 2004: 24,5 duizend inwoners 2014: 25,7 duizend inwoners Leeftijd 2004: 15,1 duizend inwoners 2014: 16,0 duizend inwoners Leeftijd 22 23
2.12 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 8,0 10 541,9 10 waarvan land 7,3 92% 481,6 89% waarvan water 0,7 8% 60,4 11% inwoners (2014) 22.910 10 546.990 10 per km 2 land 3.138 1.136 jonger dan 20 5.646 2 126.282 23% 20 t/m 64 12.765 56% 328.127 6 65+ 4.499 2 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 290 1% 13.468 2% studenten HBO en WO 1.014 4% 27.233 huishoudens (2014) 10.117 10 243.977 10 eenpersoons 3.639 36% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 2.948 29% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 3.530 3 83.580 34% gebouwen (2014) 11.271 10 271.952 10 woningen 10.269 91% 236.385 87% gebouwen met andere functie 1.002 9% 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,2 2,3 personenauto's (2014) 9.905 240.680 per huishouden 1,0 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 885 24.889 banen 5.927 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 41 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 190 6.870 % huishoudens met uitkering 1,9% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 45.200 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 62,3% 54,3% 2.13 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 33,5 10 541,9 10 waarvan land 28,6 8 481,6 89% waarvan water 4,9 1 60,4 11% inwoners (2014) 35.735 10 546.990 10 per km 2 land 1.252 1.136 jonger dan 20 8.994 2 126.282 23% 20 t/m 64 20.594 58% 328.127 6 65+ 6.147 17% 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 841 2% 13.468 2% studenten HBO en WO 1.235 3% 27.233 huishoudens (2014) 14.618 10 243.977 10 eenpersoons 4.298 29% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 4.406 3 70.550 29% meerpersoons met kinderen 5.914 4 83.580 34% gebouwen (2014) 16.784 10 271.952 10 woningen 14.687 88% 236.385 87% gebouwen met andere functie 2.097 12% 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,4 2,3 personenauto's (2014) 16.674 240.680 per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 1.510 24.889 banen 11.801 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 51 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 210 6.870 % huishoudens met uitkering 1,4% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 40.700 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 55,9% 54,3% 2.12a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 2.13a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 2004: 21,2 duizend inwoners 2014: 22,9 duizend inwoners Leeftijd 2004: 34,6 duizend inwoners 2014: 35,7 duizend inwoners Leeftijd 24 25
2.14 Gemeente 2.15 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 11,6 10 541,9 10 waarvan land 11,2 97% 481,6 89% waarvan water 0,4 3% 60,4 11% inwoners (2014) 24.951 10 546.990 10 per km 2 land 2.236 1.136 jonger dan 20 6.073 24% 126.282 23% 20 t/m 64 13.642 5 328.127 6 65+ 5.236 21% 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 457 2% 13.468 2% studenten HBO en WO 804 3% 27.233 huishoudens (2014) 10.754 10 243.977 10 eenpersoons 3.433 32% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 3.365 31% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 3.956 37% 83.580 34% gebouwen (2014) 12.727 10 271.952 10 woningen 11.086 87% 236.385 87% gebouwen met andere functie 1.641 13% 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,3 2,3 personenauto's (2014) 11.543 240.680 per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 980 24.889 banen 5.064 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 33 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 270 6.870 % huishoudens met uitkering 2, 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 42.100 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 62,2% 54,3% aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 22,0 10 541,9 10 waarvan land 21,3 97% 481,6 89% waarvan water 0,7 3% 60,4 11% inwoners (2014) 8.075 10 546.990 10 per km 2 land 380 1.136 jonger dan 20 1.826 23% 126.282 23% 20 t/m 64 4.753 59% 328.127 6 65+ 1.496 19% 92.581 17% onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 247 3% 13.468 2% studenten HBO en WO 287 4% 27.233 huishoudens (2014) 3.183 10 243.977 10 eenpersoons 854 27% 89.847 37% meerpersoons zonder kinderen 1.047 33% 70.550 29% meerpersoons met kinderen 1.282 4 83.580 34% gebouwen (2014) 4.098 10 271.952 10 woningen 3.334 81% 236.385 87% gebouwen met andere functie 764 19% 35.567 13% gemiddelde woningbezetting 2,4 2,3 personenauto's (2014) 3.828 240.680 per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) 489 24.889 banen 6.748 205.419 per 100 inwoners 15-64 jaar 126 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) 50 6.870 % huishoudens met uitkering 1,6% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) 40.200 37.200 opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 57,8% 54,3% 2.14a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 2.15a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en 2014 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 2004: 22,5 duizend inwoners 2014: 25,0 duizend inwoners Leeftijd 2004: 8,5 duizend inwoners 2014: 8,1 duizend inwoners Leeftijd 26 27
3.3 Bodemgebruik land (hectare) in en provincie Zuid-Holland 2010 3. Oppervlakte en bodemgebruik Het van na de gemeentelijke herindeling is de enige gemeente in Holland Rijnland met een oppervlakte van meer dan honderd vierkante kilometer: om precies te zijn 132,5 km 2 ofwel ongeveer een kwart van het totaal (541,9 km 2 ). Nu Rijnwoude niet meer bestaat als afzonderlijke gemeente is de gemeente met de laagste bevolkingsdichtheid (344 inwoners per km 2 ). blijft de gemeente met de meeste inwoners (121.163) en de grootste bevolkingsdichtheid (5.522 inwoners per km 2 ). 3.1 Oppervlakte (km 2 ) gemeenten van 2013/2014 oppervlakte (2013) inwoners 1 jan 2014 totaal land water aantal per km 2 land 541,9 481,6 60,4 546.990 1.136 132,5 126,5 6,0 106.785 844 13,5 12,9 0,6 20.944 1.624 72,2 63,3 8,9 25.745 407 31,1 24,5 6,6 62.782 2.558 23,3 21,9 1,3 121.163 5.522 12,3 11,6 0,7 26.813 2.321 16,1 15,7 0,4 22.336 1.424 91,2 78,8 12,3 27.104 344 51,5 35,5 16,0 25.691 724 erhout 23,4 22,6 0,8 15.956 706 8,0 7,3 0,7 22.910 3.138 33,5 28,6 4,9 35.735 1.252 11,6 11,2 0,4 24.951 2.236 22,0 21,3 0,7 8.075 380 3.2 Bevolkingsdichtheid per gemeente (inwoners per km 2 land) 2014 land totaal verkeersterrein bebouwd terrein semi-bebouwd terrein recreatieterrein agrarisch terrein bos en open natuurlijk terrein 48.147 1.895 8.525 777 2.379 30.851 3.720 % 10 4% 18% 2% 64% 8% 12.645 427 1.708 271 505 9.633 101 1.292 54 406 9 54 748 21 6.333 253 469 33 112 5.424 42 2.454 150 881 66 194 711 452 2.183 193 1.319 75 324 253 19 1.157 73 389 61 91 537 6 1.571 58 409 7 118 832 147 7.883 187 519 38 179 6.277 683 3.550 113 482 22 230 818 1.885 erhout 2.257 106 314 25 150 1.482 180 719 45 362 61 86 143 22 2.862 131 636 29 197 1.793 76 1.118 47 388 60 108 445 70 2.123 58 243 20 31 1.755 16 Zuid-Holland 280.528 13.252 55.569 7.634 15.890 167.105 21.078 % 10 2 3% 6% 6 8% 3.4 Vergelijking landgebruik (%) en Zuid-Holland 2010 3.720 64% 30.851 8% 4% 48.147 ha in % 1.895 18% 8.525 777 2% 2.379 1.136 erhout 407 344 380 844 724 706 1.252 1.424 1.624 2.321 2.236 2.558 0 2.000 4.000 6.000 3.138 5.522 28 29 Zuid-Holland 167.105 21.078 6 8% 13.252 280.528 ha in % 2 55.569 7.634 3% 6% 15.890 verkeersterrein bebouwd terrein semi-bebouwd terrein recreatieterrein agrarisch terrein bos en open natuurlijk terrein
4.3 Toename of afname bevolking in, per gemeente 2004-2014 4.1 Ontwikkeling omvang bevolking in 2004-2014 aantal inwoners ontwikkeling (%) Gemeente 2004 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2013-14 2004-14 531.146 535.534 537.836 540.415 542.661 545.118 546.990 +0,3% +3, 104.688 106.007 106.171 106.190 106.558 106.685 106.785 +0,1% +2, 20.588 20.487 20.484 20.627 20.831 20.868 20.944 +0,4% +1,7% 25.173 25.412 25.642 25.744 25.737 25.715 25.745 +0,1% +2,3% 60.576 61.337 61.828 62.044 62.476 62.688 62.782 +0,1% +3,6% 118.702 116.787 117.123 117.915 118.748 119.800 121.163 +1,1% +2,1% 26.182 26.470 26.426 26.609 26.706 26.743 26.813 +0,3% +2,4% 22.061 22.301 22.335 22.685 22.511 22.393 22.336-0,3% +1,2% 26.815 26.757 26.929 26.988 26.974 27.082 27.104 +0,1% +1,1% 24.452 25.335 25.407 25.438 25.517 25.671 25.691 +0,1% +5,1% erhout 15.092 15.355 15.555 15.601 15.648 15.740 15.956 +1,4% +5,7% 21.188 22.564 22.597 22.767 22.788 23.153 22.910-1, +8,1% 34.598 35.533 35.759 35.812 35.686 35.800 35.735-0,2% +3,3% 22.505 22.996 23.462 23.865 24.310 24.658 24.951 +1,2% +10,9% 8.526 8.193 8.118 8.130 8.171 8.122 8.075-0,6% -5,3% 4. Bevolking In 2014 wonen er in 546.990 mensen. is door de gemeentelijke herindeling de tweede gemeente in met meer dan honderduizend inwoners: 106.785. Alleen heeft meer inwoners (121.163). Het aantal huishoudens in de regio nam vanaf 2011 tot 2014 toe van 237,1 duizend naar 244,0 duizend, een stijging van 3% in drie jaar dus. De vergrijzing van de bevolking zie je ook terug in de stijging van het aantal huishoudens met een 65-plusser als hoofd: de stijging in diezelfde drie jaar was daar 14% (van 53,9 duizend in 2011 tot 61,6 duizend in 2014). 4.2 Toename omvang bevolking in, Zuid-Holland en Nederland 2004-2014 + +4% +3% +2% +1% +3,6% +3, +3, erhout 0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000 2004 2009 2014 4.4 Ontwikkeling bevolking in, per leeftijdsgroep van 5 jaar 2004-2014 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90-94 95+ 2004 2009 2014 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Nederland Zuid-Holland 30 31
4.5 Leeftijdsopbouw 1 januari 2014 4.7, leeftijdsopbouw mannen en vrouwen 1 januari 2014 totaal 546.990 106.785 20.944 25.745 62.782 121.163 26.813 22.336 27.104 25.691 15.956 22.910 35.735 24.951 8.075 jonger dan 20 126.282 25.825 4.616 5.976 16.303 24.397 6.284 5.071 6.319 5.312 3.640 5.646 8.994 6.073 1.826 20 t/m 64 65-plus 328.127 92.581 63.454 17.506 12.320 4.008 15.134 4.635 36.502 9.977 80.334 16.432 15.140 5.389 12.889 4.376 16.021 4.764 15.332 5.047 9.247 3.069 12.765 4.499 20.594 6.147 13.642 5.236 4.753 1.496 erhout 270.023 totale bevolking 49,4% 50,6% 276.967 0 t/m 4 jaar 29.145 6.072 1.082 1.300 4.035 6.140 1.380 1.125 1.288 1.179 770 1.189 1.829 1.422 334 5 t/m 9 jaar 30.351 6.288 1.172 1.461 4.079 5.439 1.498 1.218 1.499 1.306 830 1.396 2.200 1.558 407 10 t/m 14 jaar 15 t/m 19 jaar 33.167 33.619 6.928 6.537 1.262 1.100 1.675 1.540 4.196 3.993 5.489 7.329 1.734 1.672 1.402 1.326 1.822 1.710 1.417 1.410 1.063 977 1.566 1.495 2.531 2.434 1.558 1.535 524 561 20 t/m 24 jaar 37.728 5.876 1.054 1.478 4.176 14.126 1.331 1.176 1.589 1.450 911 1.068 1.878 1.125 490 25 t/m 29 jaar 33.285 5.993 1.207 1.182 3.810 11.269 1.054 1.080 1.355 1.409 846 1.099 1.676 994 311 30 t/m 34 jaar 32.094 6.482 1.200 1.287 3.881 9.037 1.223 1.184 1.282 1.381 811 1.085 1.744 1.147 350 35 t/m 39 jaar 32.362 6.687 1.198 1.342 3.664 8.014 1.513 1.278 1.398 1.447 815 1.206 1.978 1.442 380 40 t/m 44 jaar 39.229 8.005 1.517 1.898 4.398 8.063 2.062 1.631 1.885 1.908 1.140 1.645 2.704 1.792 581 45 t/m 49 jaar 41.664 8.309 1.641 2.048 4.641 8.210 2.215 1.725 2.280 1.917 1.224 1.747 3.093 1.914 700 50 t/m 54 jaar 41.006 7.997 1.651 2.115 4.369 7.985 2.103 1.790 2.240 2.070 1.218 1.834 2.992 1.913 729 55 t/m 59 jaar 60 t/m 64 jaar 36.916 33.843 7.245 6.860 1.475 1.377 1.982 1.802 3.946 3.617 7.096 6.534 1.905 1.734 1.510 1.515 2.110 1.882 1.985 1.765 1.195 1.087 1.672 1.409 2.450 2.079 1.696 1.619 649 563 65 t/m 69 jaar 32.114 6.372 1.323 1.651 3.461 5.789 1.838 1.446 1.804 1.855 1.080 1.368 1.962 1.616 549 70 t/m 74 jaar 21.725 4.214 921 1.156 2.407 3.724 1.212 1.018 1.203 1.222 722 986 1.394 1.179 367 75 t/m 79 jaar 16.527 3.083 735 797 1.820 2.769 1.036 871 841 879 558 790 1.172 919 257 80 t/m 84 jaar 12.036 2.125 546 585 1.298 2.048 751 611 511 553 432 663 891 827 195 85 t/m 89 jaar 6.739 1.136 316 291 668 1.327 390 287 291 358 183 464 484 461 83 90 t/m 94 jaar 2.804 472 137 119 259 633 145 117 96 147 81 187 195 184 32 95 of ouder 636 104 30 36 64 142 17 26 18 33 13 41 49 50 13 4.6 Inwoners naar herkomst in 1 januari 2014 herkomst-aantallen herkomst-percentage totaal Nederland niet-westers land westers land Nederland niet-westers land westers land 546.990 448.296 45.970 52.724 82% 8% 106.785 87.780 10.148 8.857 82% 8% 20.944 17.628 1.187 2.129 84% 6% 25.745 23.590 771 1.384 92% 3% 62.782 56.501 2.931 3.350 9 121.163 86.057 18.636 16.470 71% 1 14% 26.813 21.323 2.855 2.635 8 11% 22.336 19.555 907 1.874 88% 4% 8% 27.104 24.736 914 1.454 91% 3% 25.691 21.620 1.179 2.892 84% 11% erhout 15.956 13.824 608 1.524 87% 4% 22.910 17.958 1.579 3.373 78% 7% 1 35.735 30.752 1.854 3.129 86% 9% 24.951 19.738 2.034 3.179 79% 8% 13% 8.075 7.234 367 474 9 6% 0-4 14,9 14,2 +0,7 - totaal 270,0 277,0 +6,9 Herkomst (CBS-definitie) Iemand is van buitenlandse herkomst als minimaal één van diens ouders in het buitenland is geboren. Als hij/zij zelf ook in het buitenland is geboren is het een allochtoon van de eerste generatie, anders van de tweede. Classificatie westers niet-westers: Bij de verdeling van de landen van herkomst van allochtonen in westers en niet-westerse landen wordt de classificatie van het CBS aangehouden. Tot de westerse landen horen in deze classificatie: alle Europese landen alle landen van het Noord-Amerikaanse continent Japan en Indonesië 32 Australië en Nieuw Zeeland 33 95+ 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0,1 0,8 2,3 4,9 7,5 10,4 15,9 17,0 18,5 20,3 20,8 19,5 16,1 16,1 16,6 18,7 17,1 16,9 15,5 x1000 0,5 2,0 4,4 7,1 9,0 11,3 16,2 16,8 18,4 20,7 20,8 19,8 16,2 16,0 16,7 19,0 16,5 16,3 14,8 overschot x1000 mannen vrouwen - +0,4 - +1,3 - +2,1 - +2,2 - +1,5 - +0,9 - +0,2 +0,1 - +0,1 - - +0,3 - +0,0 - +0,3 - +0,1 +0,0 - - +0,0 - +0,3 +0,5 - +0,5 - +0,7 -
4.8 Ontwikkeling aantal huishoudens in 2011-2014 4.10 Huishoudens in naar leeftijd hoofd en samenstelling 1 januari 2014 jaar ontwikkeling (%) leeftijd hoofd/samenstelling 2011 2012 2013 2014 2013-14 2011-14 totaal 237.119 240.130 243.207 243.977 +0,3% +2,9% eenpersoons * 85.331 87.620 89.847 89.847 +5,3% meerpersoons zonder kinderen 68.617 69.026 69.810 70.550 +1,1% +2,8% 2-oudergezin 69.227 69.178 68.858 68.357-0,7% -1,3% 1-oudergezin 13.944 14.306 14.692 15.223 +3,6% +9,2% 15-29 jaar 30.527 31.009 32.321 32.152-0, +5,3% eenpersoons * 20.967 21.496 22.655 22.397-1,1% +6,8% meerpersoons zonder kinderen 6.818 6.784 6.879 6.981 +1, +2,4% 2-oudergezin 2.078 2.039 2.045 2.055 +0, -1,1% 1-oudergezin 664 690 742 719-3,1% +8,3% 30-64 jaar 152.767 152.185 151.414 150.273-0,8% -1,6% eenpersoons * 39.561 40.203 40.444 40.067-0,9% +1,3% meerpersoons zonder kinderen 35.917 34.458 33.622 32.969-1,9% -8,2% 2-oudergezin 65.290 65.205 64.691 64.072-1, -1,9% 1-oudergezin 11.999 12.319 12.657 13.165 +4, +9,7% 65+ 53.825 56.936 59.472 61.552 +3, +14,4% eenpersoons * 24.803 25.921 26.748 27.383 +2,4% +10,4% meerpersoons zonder kinderen 25.882 27.784 29.309 30.600 +4,4% +18,2% 2-oudergezin 1.859 1.934 2.122 2.230 +5,1% +20, 1-oudergezin 1.281 1.297 1.293 1.339 +3,6% +4, percentages 15-29 jaar 13% 13% 13% 13% 30-64 jaar 64% 63% 62% 62% 65+ 23% 24% 24% 2 4.9 Ontwikkeling aantal huishoudens in naar leeftijd hoofd 2011-2014 + +14,4% leeftijd hoofd/ samenstelling totaal 243.977 45.269 9.144 10.574 24.582 65.108 11.845 9.776 10.763 11.497 6.747 10.117 14.618 10.754 3.183 eenpersoons meerpersoons 89.847 13.993 2.926 2.875 7.076 34.528 3.917 3.140 2.811 4.217 2.140 3.639 4.298 3.433 854 zonder kinderen 2-oudergezin 70.550 68.357 14.138 14.029 2.960 2.643 3.502 3.610 7.084 8.963 15.143 11.881 3.654 3.416 3.117 2.897 3.633 3.709 3.454 3.048 2.099 2.051 2.948 2.872 4.406 4.944 3.365 3.193 1.047 1.101 1-oudergezin 15.223 3.109 615 587 1.459 3.556 858 622 610 778 457 658 970 763 181 15-29 jaar 32.152 3.992 707 620 1.963 18.605 753 654 663 918 486 995 1.001 642 153 1 persoons 22.397 2.127 354 336 793 15.297 433 346 309 551 248 641 559 332 71 meerpersoons zonder kinderen 6.981 1.232 229 195 657 2.697 206 207 254 277 158 277 328 212 52 2-oudergezin 2.055 477 99 73 423 383 79 71 85 70 62 57 88 66 22 1-oudergezin 719 156 25 16 90 228 35 30 15 20 18 20 26 32 8 30-64 jaar 150.273 29.814 5.855 6.916 16.002 35.023 7.407 6.162 6.985 7.263 4.248 6.110 9.743 6.674 2.071 eenpersoons 40.067 7.154 1.441 1.393 3.400 13.374 1.768 1.496 1.331 2.165 1.031 1.483 2.074 1.582 375 meerpersoons zonder kinderen 32.969 6.821 1.419 1.620 3.166 7.539 1.628 1.387 1.676 1.566 907 1.313 2.060 1.378 489 2-oudergezin 64.072 13.130 2.470 3.398 8.251 11.076 3.243 2.741 3.464 2.841 1.913 2.728 4.730 3.036 1.051 1-oudergezin 13.165 2.709 525 505 1.185 3.034 768 538 514 691 397 586 879 678 156 65+ 61.552 11.463 2.582 3.038 6.617 11.480 3.685 2.960 3.115 3.316 2.013 3.012 3.874 3.438 959 eenpersoons 27.383 4.712 1.131 1.146 2.883 5.857 1.716 1.298 1.171 1.501 861 1.515 1.665 1.519 408 meerpersoons zonder kinderen 30.600 6.085 1.312 1.687 3.261 4.907 1.820 1.523 1.703 1.611 1.034 1.358 2.018 1.775 506 2-oudergezin 2.230 422 74 139 289 422 94 85 160 137 76 87 126 91 28 1-oudergezin 1.339 244 65 66 184 294 55 54 81 67 42 52 65 53 17 percentages 15-29 jaar 13% 9% 8% 6% 8% 29% 6% 7% 6% 8% 7% 7% 6% 30-64 jaar 62% 66% 64% 6 6 54% 63% 63% 6 63% 63% 6 67% 62% 6 65+ 2 2 28% 29% 27% 18% 31% 3 29% 29% 3 3 27% 32% 3 erhout + +5,3% 4.11 Huishoudens in naar samenstelling huishouden 1 januari 2014-2011 2012 2013 2014-1,6% 65+ 15-29 jaar 30-64 jaar 4 2 * Trendbreuk eenpersoons huishoudens 2013-2014: Door de verbeterde waarneming van het CBS van personen in institutionele huishoudens treedt in 2014 een trendbreuk op in de ontwikkeling van het aantal eenpersoonshuishoudens/alleenstaanden. Landelijk gaat het om circa 35 duizend personen die voorheen als alleenstaanden getypeerd waren en nu verschuiven naar de institutionele huishoudens. Landelijk steeg het aantal eenpersoonshuishoudens van 2013 tot 2014 maar met 0,1%. Deze trendbreuk is ook te zien in Holland Rijnland, in 2013 steeg het aantal eenpersoonshuishoudens niet, in de laatste jaren daarvoor was die stijging jaarlijks nog zo n 2,. In de leeftijdsgroep van 15-29 jaar zijn veel eenpersoons huishoudens, daardoor is dáár deze trendbreuk het duidelijkst zichtbaar. erhout eenpersoons meerpersoons zonder kinderen 2-oudergezin 1-oudergezin 34 35
4.12 Loop van de bevolking in 2013 4.14 Geboorte en sterfte in naar sekse 2013 gemeente/gebied inwoners op 1 jan 2013 geboorte sterfte vestiging vertrek 1 overige correcties ontwikkeling inwoners op 31 dec 2013 545.118 5.409 4.270 25.847 25.136 +22 +1.872 546.990 106.685 1.107 749 3.315 3.601 +28 +100 106.785 20.868 191 194 953 874 0 +76 20.944 25.715 247 177 804 845 +1 +30 25.745 62.688 760 533 1.599 1.739 +7 +94 62.782 119.800 1.252 878 9.349 8.348-12 +1.363 121.163 26.743 258 195 1.240 1.224-9 +70 26.813 22.393 199 186 785 857 +2-57 22.336 27.082 230 174 767 800-1 +22 27.104 25.671 212 246 1.332 1.283 +5 +20 25.691 erhout 15.740 134 130 936 717-7 +216 15.956 23.153 184 204 1.588 1.809-2 -243 22.910 35.800 322 297 1.558 1.649 +1-65 35.735 24.658 253 231 1.332 1.071 +10 +293 24.951 8.122 60 76 289 319-1 -47 8.075 1 Vertrek inclusief administratieve correcties 4.13 Loop van de bevolking in - per duizend inwoners 2013 geboorte sterfte saldo gemeente/gebied totaal mannen vrouwen totaal mannen vrouwen totaal mannen vrouwen 5.409 2.783 2.626 4.270 2.025 2.245 +1.139 +758 +381 % man-vrouw 51% 49% 47% 53% 1.107 589 518 749 377 372 +358 +212 +146 191 109 82 194 90 104-3 +19-22 247 129 118 177 88 89 +70 +41 +29 760 393 367 533 243 290 +227 +150 +77 1.252 616 636 878 406 472 +374 +210 +164 258 127 131 195 101 94 +63 +26 +37 199 111 88 186 91 95 +13 +20-7 230 118 112 174 87 87 +56 +31 +25 212 104 108 246 101 145-34 +3-37 erhout 134 77 57 130 63 67 +4 +14-10 184 104 80 204 85 119-20 +19-39 322 148 174 297 153 144 +25-5 +30 253 125 128 231 102 129 +22 +23-1 60 33 27 76 38 38-16 -5-11 4.15, specificatie vestiging en vertrek 2013 80 60 gemeente/gebied gevestigd vanuit vertrokken naar saldo andere andere andere totaal gemeente buitenland totaal gemeente buitenland totaal gemeente buitenland 40 20 0 geboorte sterfte vestiging vertrek erhout 25.847 20.751 5.096 25.136 20.848 4.288 +711-97 +808 3.315 2.790 525 3.601 3.133 468-286 -343 +57 953 807 146 874 792 82 +79 +15 +64 804 695 109 845 767 78-41 -72 +31 1.599 1.337 262 1.739 1.468 271-140 -131-9 9.349 6.888 2.461 8.348 6.284 2.064 +1.001 +604 +397 1.240 1.090 150 1.224 1.088 136 +16 +2 +14 785 652 133 857 717 140-72 -65-7 767 670 97 800 744 56-33 -74 +41 1.332 1.048 284 1.283 1.075 208 +49-27 +76 erhout 936 782 154 717 621 96 +219 +161 +58 1.588 1.200 388 1.809 1.492 317-221 -292 +71 1.558 1.398 160 1.649 1.512 137-91 -114 +23 1.332 1.122 210 1.071 846 225 +261 +276-15 289 272 17 319 309 10-30 -37 +7 36 37
5.3 Ontwikkeling in de woningvoorraad in 2013 5. Wonen Begin 2014 waren er in 236.385 gebouwen met een woonfunctie en 35.567 gebouwen met een andere functie. In 2013 werden 1.497 nieuwbouwwoningen opgeleverd en waren er 2.156 overige toevoegingen aan de woningvoorraad; per saldo nam de woningvoorraad met 2.549 toe want er waren ook nog 1.398 onttrekkingen. Uit gegevens van het Regionaal Inkomensonderzoek blijkt dat 26,6 duizend huishoudens die huren huurtoeslag ontvangen (cijfers 2011). 5.1 Woningvoorraad in 2012-2014 aantal ontwikkeling 2012-14 gemeente 2012 2013 2014 aantal percentage 231.402 233.836 236.385 +4.983 +2,2% 44.572 45.051 45.433 +861 +1,9% 8.978 9.163 9.297 +319 +3,6% 10.520 10.647 10.764 +244 +2,3% 24.307 24.614 25.022 +715 +2,9% 53.613 54.400 55.202 +1.589 +3, 11.838 11.843 11.891 +53 +0,4% 9.637 9.653 9.782 +145 +1, 10.346 10.420 10.597 +251 +2,4% 12.847 12.921 12.154-693 -5,4% erhout 6.428 6.543 6.867 +439 +6,8% 9.822 10.010 10.269 +447 +4,6% 14.339 14.346 14.687 +348 +2,4% 10.951 10.975 11.086 +135 +1,2% 3.204 3.250 3.334 +130 +4,1% 5.2 Gebouwen in 1 januari 2014 60.000 40.000 20.000 5.4 Gemiddelde WOZ-waarde woningen (* 1.000) 2014* erhout Voorraad op 1 jan 233.836 45.051 9.163 10.647 24.614 54.400 11.843 9.653 10.420 12.921 6.543 10.010 14.346 10.975 3.250 Toevoegingen 3.653 449 170 143 429 770 76 133 199 94 332 246 375 135 102 nieuwbouw 1.497 190 154 14 154 292 4 9 177 37 190 10 221 4 41 overig 2.156 259 16 129 275 478 72 124 22 57 142 236 154 131 61 Onttrekkingen 1.398 86 42 27 20 108 28 4 24 874 7 104 39 16 19 sloop 263 34 33 14 9 2 26 0 17 4 4 97 4 1 18 overig 1.135 52 9 13 11 106 2 4 7 870 3 7 35 15 1 Correcties +294 +19 +6 +1-1 +140 0 0 +2 +13-1 +117 +5-8 +1 Saldo ontwikkeling +2.549 +382 +134 +117 +408 +802 +48 +129 +177-767 +324 +259 +341 +111 +84 Voorraad op 31 dec 236.385 45.433 9.297 10.764 25.022 55.202 11.891 9.782 10.597 12.154 6.867 10.269 14.687 11.086 3.334 210 220 227 244 239 249 251 261 267 271 266 285 283 erhout 320 328 0 erhout provincie Zuid-Holland 199 (* peildatum Nederland waardebepaling 1 jan 2010) 211 0 50 100 150 200 250 300 350 400 woningen totaal: 236.385 gebouwen met overige functie totaal: 35.567 (* peildatum waardebepaling is een jaar eerder: 1 jan 2013, de cijfers zijn voorlopig), voorlopige cijfers 38 39
5.5 Particuliere huishoudens naar soort woning (aantallen * duizend) 2011 gemeente totaal inclusief studentenhuishoudens eigen woning totaal huur met huur toeslag zonder huur toeslag totaal exclusief studentenhuishoudens eigen woning totaal huur met huur toeslag zonder huur toeslag 6. Economie en toerisme 236,2 139,7 96,9 26,6 70,2 224,9 139,5 85,7 25,1 60,8 44,7 28,4 16,3 4,7 11,6 44,2 28,4 16,0 4,6 11,4 9,0 5,9 3,1 1,0 2,1 8,9 5,9 3,0 1,0 2,0 10,4 6,9 3,5 0,9 2,7 10,4 6,9 3,5 0,9 2,6 24,1 15,7 8,5 2,6 5,8 24,0 15,7 8,3 2,6 5,7 60,5 24,6 36,0 9,8 26,2 50,9 24,5 26,5 8,5 18,0 11,7 7,3 4,4 1,2 3,2 11,5 7,3 4,2 1,2 3,1 9,8 6,1 3,7 1,0 2,7 9,7 6,1 3,7 1,0 2,7 11,1 7,3 3,9 1,0 2,9 11,0 7,3 3,7 1,0 2,8 erhout 6,5 4,1 2,4 0,7 1,7 6,5 4,1 2,4 0,7 1,7 10,9 7,6 3,3 0,7 2,6 10,8 7,6 3,2 0,7 2,5 9,7 7,0 2,8 0,7 2,1 9,4 6,9 2,4 0,6 1,8 14,3 9,6 4,7 1,2 3,5 14,2 9,6 4,6 1,2 3,4 10,4 6,9 3,5 0,9 2,5 10,3 6,9 3,4 0,9 2,5 3,1 2,3 0,8 0,2 0,6 3,1 2,3 0,8 0,2 0,6, Regionaal InkomensOnderzoek (RIO) Opmerking: het aantal huishoudens is om verschillende redenen niet gelijk aan het aantal woningen, zoals: 1) in één woning kunnen zich meer huishoudens bevinden (bv. meerdere studentenhuishoudens op kamers). 2) een woning kan tijdelijk leeg staan. De regio is met de clusters Health & life-science, Space en drie Greenports goed vertegenwoordigd in het rijtje met topsectoren, die door het Rijk worden gezien als trekkers van de economie in Nederland. De regio heeft met deze sectoren een prima uitgangspositie verworven in de Zuidvleugel. Met ruim honderd bedrijven en kennisinstellingen op het gebied van Health & life-science en ruim veertienduizend werkzame personen behoort het Bio Science Park in en tot de grootste en meest toonaangevende kennisclusters in Nederland. De totale kantorenvoorraad in is in 2013 per saldo met bijna 6.000 m² afgenomen en de leegstand daalde iets (van 15,3% naar 15,). De leegstand bedroeg op 1 januari 2014 nog wel ruim 230.000 m². Per gemeente zijn er grote verschillen in leegstand, variërend van minder dan 3% in tot bijna 4 in. Naast diverse kantoorlocaties telt ook 87 formele bedrijven-terreinen met een totale bruto oppervlakte van 1.536 hectare en bijna 65.000 arbeidsplaatsen. De vijf grootste toeristische attracties en musea in de regio (Keukenhof, Archeon, Avifauna, Corpus en Naturalis) trokken in 2013 2% meer bezoekers dan in 2012. Het aantal tuinbouwbedrijven op open grond is tussen 2009 en 2013 met 249 (22%) afgenomen. Ook de oppervlakte nam met bijna 900 hectare (19%) af. De gemiddelde oppervlakte per bedrijf nam wel licht toe (van 4,1 hectare in 2009 tot 4,3 hectare in 2013). 40 41
6.1 Bio Science Park 2013 Oppervlakte 110 hectare Gespecialiseerde life science bedrijven 92 Kennisinstellingen 7 Multi-tentant buildings 8 Musea 2 Aantal werkzame personen * 14.000 - waarvan bij LUMC 6.800 - waarvan bij overige kennisinstellingen 2.600 - waarvan bij life sciencebedrijven 4.600 Ingeschreven studenten ** 18.800 - waarvan bij Universiteit leiden 9.300 - waarvan bij Hogeschool 8.900 - waarvan bij LIS 200 - waarvan bij ROC 400 Bezoekersaantallen musea - Naturalis 295.500 - Corpus Experience 235.000 Bronnen: Bio Science Park Foundation en betreffende musea * werkzaam in life sciencegerelateerde banen ** bij instellingen die op het BSP zijn gevestigd 6.2 Space Cluster 2011 Bruto oppervlakte ESA-ESTEC terrein 45 hectare Bruto oppervlakte Space Business Park 12 hectare Werkzame personen bi ESA-ESTEC 2.700 Werkgelegenheid 'upstream industrie' in 500 Werkgelegenheid 'downstream industrie' in niet bekend Groei werkgelegenheid 2004-2011 bij ESA-ESTEC 640 Aantal start-ups 2005-2012 in 55 Bron: Eindrapport Waarde van ESTEC voor Nederland Toelichting: Ruimtevaart bestaat uit een upstream en een downstream segment. Het upstream segment houdt zich bezig met productie van de harde infrastructuur en technologie (bijv. de ontwikkeling van raketten en satellieten). Bij het downstream segment gaat het om de (commerciële) exploitatie van die infrastructuur en technologie (bijvoorbeeld het gebruik van satellietdata). 6.3 Kerncijfers kantorenvoorraad in 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 aantal kantoren 1.199 1.191 1.183 1.167 1.142 kantoren voorraad (m 2 bvo) 1.494.300 1.505.000 1.537.300 1.554.000 1.548.300 gemiddelde grootte per kantoor (m² bvo) 1.246 1.264 1.299 1.332 1.356 leegstand (m 2 bvo) 175.200 180.500 196.800 238.500 232.200 % leegstand 11,7% 12, 12,8% 15,3% 15, in aanbouw (m 2 bvo) 73.500 97.000 69.800 44.100 49.600 % in aanbouw 4,9% 6,4% 4, 2,8% 3,2% Bron: Kantorenmonitor 6.4 Kantoorgegevens per gemeente 2014 voorraad in aanbouw leegstand aantal m 2 bvo m 2 bvo % m 2 bvo % 1.142 1.548.300 49.600 3,2% 232.200 15, 219 255.400 500 0,2% 42.100 16, 41 26.300 - - 3.400 12,8% 38 43.300 900 2,1% 7.000 16,3% 76 70.900 - - 5.200 7,4% 351 638.800 18.600 2,9% 88.400 13,8% 46 80.300 - - 14.900 18,6% 70 84.500 - - 33.400 39, 32 21.000 - - 3.200 15,1% 88 139.500 - - 23.400 16,8% erhout 18 8.200 - - 1.000 12, 41 34.300 13.700 39,9% 900 2,6% 60 56.900 - - 2.000 3, 44 26.400 - - 2.300 8,6% 18 62.700 16.000 25, 5.000 8, Bron: Kantorenmonitor 6.5 Bestaande formele bedrijventerreinen 2013/2014* gemeente aantal terreinen oppervlakte (in ha) 1 vestigingen banen bruto netto absoluut netto per hectare totaal 87 1.536 1.153 3.767 64.426 56 - waarvan (modern) gemengd 75 1.264 954 3.394 45.631 48 - waarvan hoogwaardig (kenniscluster) 3 117 85 138 15.330 180 - waarvan voor agribusiness 9 155 114 235 3.345 29 per gemeente 20 480 330 880 13.687 41 4 61 44 203 1.643 37 4 51 41 144 1.680 41 12 214 173 571 7.462 43 12 191 145 574 22.823 157 2 39 27 161 1.669 62 5 74 57 189 2.412 42 6 88 69 240 2.249 33 2 3 47 35 139 1.526 44 erhout 3 60 49 192 1.390 28 4 50 38 24 165 4 3 7 89 73 214 4.080 56 2 22 18 79 957 53 4 3 72 55 157 2.683 49 Bron: Provincie Zuid-Holland / Infodesk Bedrijventerreinen en Bedrijven Register Zuid-Holland * Aantal terreinen en oppervlakte per 1 januari 2014 / vestigingen en werkzame personen per 1 januari 2013 1 De oppervlaktecijfers zijn afgerond. 2 exclusief ESA-ESTEC 3 exclusief AKZO Nobel 4 exclusief Heineken Toelichting: Onder een formeel bedrijventerrein wordt verstaan een terrein van minimaal één hectare bruto, dat vanwege zijn bestemming bestemd en geschikt is voor gebruik door handel, nijverheid, industrie en dienstverlening. Een bedrijventerrein is bestaand wannner de gronduitgifte is gestart. De oppervlakte, het aantal vestigingen en het aantal werkzame personen zijn afgerond op 5-tallen. 42 43