Vestiging Deventer Inspraakpunt Natura 2000 T.a.v. Gebieden: 34, 35, 36, 39 t/m 53, 55, 74, 75, 76 Postbus 30316 2500 GH DEN HAAG Doorkiesnummer: 0570-66 23 87 Datum: 19 februari 2007 Referentie: 11415 HB/lh Faxnummer: 0570-66 23 69 Betreft: Inspraakreactie ontwerp aanwijzingsbesluiten Natura 2000 gebieden Geachte heer/mevrouw, Met deze brief wil LTO Noord provincie Overijssel reageren op de ontwerp aanwijzingsbesluiten van de Natura 2000 gebieden in onze provincie. Deze reactie wordt ingediend mede namens de LTO Noord afdelingen Steenwijkerland, West Overijssel, Dalfsen, Ommen, Hardenberg, Olst-Wijhe, Raalte, Zuidwest Salland, Rijssen- Holten, Hof van Twente, Hellendoorn, Wierden, Twenterand, Midden Twente,Tubbergen, Dinkelland, Losser en Haaksbergen. Samen vertegenwoordigen wij de belangen van bijna 4.000 agrarische bedrijven in Overijssel. De gevolgen van Natura 2000 voor onze sector zijn groot. Wij schatten dat in onze provincie meer dan de helft van onze leden met dit beleid te maken krijgt. In elk geval door nieuwe regelgeving (noodzaak NB wet vergunning) en in veel gevallen ook door extra beperkingen in de bedrijfsontwikkeling (ammoniak, water en grondgebruik). Vanuit dit grote belang reageren wij op de aanwijzingsbesluiten. Ons commentaar is in twee delen opgebouwd. Eerst formuleren wij een aantal algemene kritiekpunten op de voorliggende aanwijzingsbesluiten. Vervolgens gaan wij meer in detail in op de afzonderlijke Natura 2000 gebieden in Overijssel. Tijdens de LNV hoorzitting in Overijssel op 31 januari jongstleden hebben wij reeds mondeling gereageerd. De uitgesproken tekst treft u volledigheidshalve bijgaand aan. Deze schriftelijke reactie sluit daarop aan. Onze reactie is buitengewoon kritisch van aard. Om misverstanden te voorkomen: LTO Noord provincie Overijssel is niet tegen natuur. Integendeel, wij onderschrijven de noodzaak om belangrijke natuurgebieden afdoende te beschermen. De door LNV gekozen aanpak wijzen wij echter volstrekt af. Cynisch geformuleerd beschouwen wij het Natura 2000 proces als een geslaagde poging om het wel degelijk aanwezige draagvlak onder agrariërs voor natuurbeleid vakkundig weg te bureaucratiseren. Hoogachtend J. Lamberts-Grotenhuis Voorzitter LTO Noord provincie Overijssel LTO Noord - Keulenstraat 12-7418 ET Deventer - Postbus 126-7400 AC Deventer T 0570-66 28 89 - F 0570-66 23 69 - E info@ltonoord.nl - I www.ltonoord.nl Het hoofdkantoor is gevestigd in Deventer
- 2 -
Deel 1: Algemeen Verkeerde volgorde besluitvorming LTO Noord provincie Overijssel is tegen de aanwijzing van de Natura 2000 gebieden op dit moment. Wij vinden dat de overheid besluiten moet nemen die voldoende met argumenten zijn onderbouwd en die zijn gebaseerd op een goede afweging van belangen. Op beide punten schieten de aanwijzingsbesluiten voor de Natura 2000 gebieden schromelijk tekort. Een systematische, ecologische analyse van de aangewezen gebieden ontbreekt. Ook zijn de mogelijke gevolgen voor de landbouw niet in beeld gebracht. Daardoor kunnen op dit moment grote vraagtekens gezet worden zowel bij nut en noodzaak als bij de haalbaarheid en de betaalbaarheid van het Natura 2000 beleid. Volgens LNV komt deze informatie boven tafel bij de opstelling van de beheerplannen. Een traject dat in de komende 3 jaar zijn beslag moet krijgen. LTO Noord provincie Overijssel vindt deze werkwijze onacceptabel, omdat veel agrarische bedrijven nu al met allerlei extra regels en beperkingen te maken krijgen. Wij verzoeken LNV daarom de aanwijzingsbesluiten in te trekken. Stel eerst de concept beheerplannen voor de gebieden op met daarin een goede ecologische onderbouwing en de te nemen maatregelen. Maak daarbij vooral inzichtelijk wat de gevolgen daarvan zijn voor de landbouw en andere functies, breng in beeld wat de schade is en hoe die wordt gecompenseerd. Op basis van een dergelijk ontwerp beheerplan kan LNV een weloverwogen besluit nemen over de aanwijzing van de Natura 2000 gebieden in Nederland. Leg in de tussentijdse periode geen extra regelgeving op aan de landbouw. Het bestaande beleid (inclusief WAV) biedt naar onze overtuiging voldoende zekerheid voor een agrarische bedrijfsvoering afgestemd op de aanwezige natuurwaarden in de omgeving. Communicatie beneden de maat LTO Noord provincie Overijssel vindt dat de communicatie van LNV over het Natura 2000 beleid veel te wensen overlaat. Deels heeft dit te maken met de hiervoor geschetste onevenwichtige, sectorale werkwijze. Belangen van andere partijen zijn, zeker in de beginfase, niet of nauwelijks in beeld gebracht. Laat staan dat die partijen bijtijds op een volwaardige manier in de discussie zijn betrokken. Twee voorbeelden: Wij hebben bij de aanmelding van de Natura 2000 gebieden in Brussel geen rol kunnen spelen. Op een voorontwerp versie van de aanwijzingsbesluiten heeft LTO Noord provincie Overijssel weliswaar kunnen reageren. Maar met onze fundamentele kritieken vraagpunten is ogenschijnlijk niets gedaan. Geen antwoord, geen wijzigingen in de ontwerp aanwijzingsbesluiten. Ook hebben we kritiek op de communicatie tijdens het huidige formele inspraaktraject. De aanwijzingsbesluiten bevatten onvoldoende informatie om als belanghebbende tot een goede beoordeling te kunnen komen. Achtergrondinformatie is veelal algemeen van aard, geschreven in vakjargon en verspreid over een groot aantal bronnen. Een systematische samenvatting in gewoon Nederlands van de meest relevante informatie per aanwijzingsbesluit was op zijn plaats geweest. Over de georganiseerde informatiebijeenkomst/hoorzitting in Overijssel kunnen we tenslotte kort zijn: op het verkeerde tijdstip, op de verkeerde locatie en bijna uitsluitend onbeantwoorde vragen. Ecologische onderbouwing onvoldoende LTO Noord provincie Overijssel verzoekt LNV de begrenzing en de doelen van de Natura 2000 gebieden beter ecologisch te onderbouwen. Wat ons betreft zijn de belangrijkste vraagpunten: - de locaties en omvang van de genoemde habitat/soort binnen het aan te wijzen Natura 2000 gebied; - de ontwikkeling terplekke van de habitat/soort in de afgelopen10 jaar zowel in omvang als kwaliteit; - de belangrijkste knelpunten en wat de oorzaken daarvan zijn en nog belangrijker: met welke maatregelen die knelpunten zijn op te lossen. Eenduidige informatie hierover ontbreekt stelselmatig in de aanwijzingsbesluiten. - 3 -
Ook achtergronddocumenten zoals het Profielendocument en het rapport Knelpunten- en Kansenanalyse Natura 2000 gebieden (KIWA, juli 2006) bieden onvoldoende soelaas. Vooral omdat vaak actuele (trend) gegevens ontbreken, slechts deelaspecten zijn onderzocht, het onderzoek een globaal karakter heeft en/of ramingen en inschattingen van belanghebbenden zijn gebruikt in plaats van feitelijke meetgegevens. Geen rekening gehouden met de sociaal economische gevolgen voor de landbouw LTO Noord provincie Overijssel verzoekt LNV om bij de aanwijzing van de Natura 2000 gebieden de sociaal economische gevolgen voor de agrarische sector op gebiedsniveau mee te wegen. Wij gaan er vanuit dat daardoor voor alle Natura 2000 gebieden in onze provincie de begrenzing en/of de doelen worden aangepast. Ondanks de grote onduidelijkheid over de precieze uitwerking van het Natura 2000 beleid is zoveel al wel zeker dat met de huidige voorstellen de landbouw in Overijssel onevenredige schade wordt berokkend. In de afgelopen maand hebben wij voor onze leden een 8-tal, drukbezochte, inloopdagen gehouden. Daar komt alleen al voor wat betreft ammoniak een onthutsend beeld naar voren. Meer dan de helft van onze leden heeft zijn bedrijf binnen een straal van 3 kilometer van een Natura 2000 gebied met voor ammoniak gevoelige natuur. Willen deze bedrijven verder ontwikkelen dan is een aparte NB wet vergunning nodig. Dit terwijl de overheid juist inzet op minder bureaucratie. Nadere analyse van de gegevens van één van de inloopdagen laat zien dat ruim 35% van de 120 aanwezige leden -voornamelijk melkveehouders- de bedrijfsgebouwen op minder dan 500 afstand heeft liggen. Deze bedrijven zullen zich ook met toepassing van het toetsingskader Ammoniak niet of nauwelijks kunnen ontwikkelen. Voor heel Overijssel gaat het, naar onze inschatting, om honderden bedrijven. Melkvee dreigt daarmee uit het landschap te verdwijnen. Omdat de ondernemers stoppen of omdat ze naar een bedrijfsvoering overstappen zonder beweiding. De gegevens, verzameld op onze inloopdagen, zullen we in de komende periode verder uitwerken. De definitieve uitkomsten zullen wij zo spoedig mogelijk nazenden. Juist in Overijssel zijn deze gevolgen zo groot omdat de grondgebonden landbouw er van oudsher een hoge veebezetting kent (ruim boven de 2 GVE), maar ook omdat in het cultuurlandschap veel bedrijfsgebouwen direct aan de rand van Natura 2000 gebieden liggen (langs rivieren, beken en andere wateren bijvoorbeeld) en tenslotte natuurlijk omdat in onze provincie veel Natura 2000 gebieden zijn aangewezen. LTO Noord provincie Overijssel kan niet anders concluderen dat, als gevolg van de nieuwe ammoniakregels rond Natura 2000 gebieden, bedrijven in onze provincie geen toekomstperspectief meer hebben. LNV moet deze schade vergoeden. Het gaat daarbij zowel om schade in de bedrijfsvoering (beperkingen bedrijfsontwikkeling) als om vermogensschade (bedrijf wordt onverkoopbaar). Mochten de nog op te stellen beheerplannen tot nog meer schade leiden, bijvoorbeeld door wijzigingen in de waterhuishouding of beperkingen in het grondgebruik, dan dient deze vanzelfsprekend ook te worden gecompenseerd. Daarover moeten de definitieve aanwijzingsbesluiten zich helder uitspreken. Ambitieniveau te hoog Het Natura 2000 beleid beoogt de biodiversiteit in Europa te beschermen en in stand te houden. De doelstellingen van de meeste Natura 2000 gebieden in Overijssel gaan echter een stap verder. Habitats en soorten moeten niet worden behouden maar ontwikkeld en in een enkel geval zelfs nieuw worden gecreëerd. LTO Noord vindt dit onacceptabel. De argumentatie dat ontwikkeling soms nodig is om instandhouding op langere termijn te verzekeren vinden wij niet overtuigend. Ontwikkeldoelstellingen lijken eerder regel dan uitzondering. Bovendien ontbreekt, zoals eerdere aangegeven, nagenoeg elke wetenschappelijke onderbouwing, zowel wat betreft de noodzaak als de haalbaarheid van genoemde doelstellingen. Met name geldt dit voor de habitattypen. Ook zijn in de aanwijzingsbesluiten vaak doelstellingen voor natuur meegenomen waarvoor de betreffende gebieden niet kwalificeren als meest belangrijke in Nederland. Eén en ander wringt des te meer omdat de gevolgen voor de landbouw niet in de afweging zijn betrokken. - 4 -
LTO Noord provincie Overijssel maakt zich vooral grote zorgen over de eisen die de ontwikkeldoelen stellen aan de waterhuishouding in grote delen van de provincie. Het afgelopen decennium is in Overijssel een begin gemaakt met een fundamentele herinrichting van het watersysteem. Ook de komende periode zal van alle partijen, inclusief de landbouw, een grote inzet worden gevraagd om invulling te geven aan de verdrogingsbestrijding, WB 21 en de Europese Kaderrichtlijn Water. Op extra opgaven als gevolg van te ambitieuze Natura 2000 doelstellingen zit niemand te wachten. Onderdelen in strijd met bestuurlijke afspraken In het verleden zijn met de betrokken overheden afspraken gemaakt over een tweetal uitgangspunten voor de ontwikkeling van de EHS. Realisatie geschiedt uitsluitend op vrijwillige basis en van de nieuwe natuur gaat geen externe werking uit. De situering van de nieuwe natuur is zo gekozen dat eventueel noodzakelijke buffering binnen de natuurgebieden plaats kan vinden. De aanwijzingsbesluiten staan haaks op deze afspraken: in nagenoeg alle Natura 2000 gebieden is gerealiseerde of geplande nieuwe natuur in de begrenzing opgenomen. Medewerking van de landbouw aan natuurbescherming en -ontwikkeling wordt zo gestraft met extra beperkingen. LTO Noord verzoekt u daarom met klem alle nieuwe natuur die na 1 mei 1988 is gerealiseerd of begrensd buiten de Natura 2000 gebieden te houden. Gerealiseerde nieuwe natuur kan alleen in de begrenzing worden opgenomen als de garantie wordt gegeven dat daarvan geen externe werking uitgaat (ammoniak, water, grondgebruiken overige regelgeving). Ook zijn in een aantal Overijsselse gebieden specifieke afspraken gemaakt voor een integrale gebiedsontwikkeling die zowel natuur en landbouw toekomstperspectief bieden. Hieraan zijn vaak intensieve gebiedsprocessen voorafgegaan waarin met name door de landbouw de nodige concessies zijn gedaan. De aanwijzingsbesluiten treden deze afspraken met voeten door de ontwikkelingsmogelijkheden van de blijvende landbouw in deze gebieden eenzijdig te beperken. Overige aandachtspunten - LTO Noord provincie Overijssel wil helderheid over de afstemming van beleid met Duitsland. Wij vinden dat in het grensgebied alleen Natura 2000 gebieden mogen worden aangewezen die zowel vanuit Nederlands als vanuit Duits perspectief kwalificerende natuurwaarden bezitten. Bovendien moet het beleid in beide landen gelijk zijn. Voor grensoverschrijdende gebieden dient wat ons betreft 1 beheerplan te worden opgesteld. Het kan toch niet zo zijn dat door de aanwijzing van Natura 2000 gebieden dichtbij de grens Nederlandse boeren wel en hun Duitse collega s op even grote afstand niet met beperkingen te maken krijgen. - LTO Noord verzoekt u te bevestigen dat de aanwijzing van de Natura 2000 gebied (inclusief Vogelrichtlijngebieden) de bestaande afspraken rond beheer weidevogels en opvang van ganzen niet aantasten. - LTO Noord provincie Overijssel vraagt om duidelijkheid voor de bedrijven die te maken hebben met de Natura 2000 gebieden die al wel in Brussel zijn aangemeld maar waarvoor de aanwijzingsprocedure nog niet is opgestart. Voor deze bedrijven geldt al wel het beperkende regime, terwijl de procedure om daaraan een inhoudelijke en formele onderbouwing te geven zelfs nog moet worden opgestart. Wij vinden dit onaanvaardbaar. - Voor de toekomst van de Natura 200 gebieden en de functies in de omgeving zijn de beheerplannen van cruciaal belang. In Overijssel gaat het om 22 beheerplannen. Binnen 3 jaar na vaststelling van de aanwijzingsbesluiten moeten deze gereed zijn. Ook ingegeven door onze ervaringen met de pilot voor de Weerribben en Wieden zetten wij grote vraagtekens bij de haalbaarheid van deze termijn. Zoals hiervoor al aangegeven is nog heel veel onderzoekswerk nodig om tot goede beheerplannen te komen. Terwijl de hiervoor benodigde deskundigheid maar relatief beperkt beschikbaar is. Ook het overleg tussen de direct betrokken partijen vergt veel tijd, evenals de bestuurlijke verankering van de resultaten. Onder ander gaat het daarbij om het komen tot een goede belangenafweging en zorgen voor financiële dekking voor de uitvoering van het beheerplan, inclusief een schadevergoedingsparagraaf. Wij verzoeken LNV in overleg met de andere betrokken overheden zo spoedig mogelijk met een uitgewerkte, reële planning te komen. - Het zal u tenslotte duidelijk zijn dat wij er van uitgaan dat LTO Noord Overijssel nauw bij de opstelling van de beheerplannen wordt betrokken. - 5 -
Deel 2: Natura 2000 gebieden N2000 gebied nr. 44: Borkeld Begrenzing Binnen de begrenzing van het gebied zijn een aantal percelen nieuwe natuur opgenomen. LTO Noord verzoekt deze buiten de begrenzing te brengen. Deze percelen zijn veelal aan Staatsbosbeheer doorgeleverd op basis van vrijwilligheid, terwijl ze nu externe werking kunnen veroorzaken. Bovendien ligt De Borkeld omsloten door een vitaal landbouwgebied en een snelweg. Voor de bedrijven ten noorden van de snelweg is het dan ook onbegrijpelijk dat zij afgerekend worden op de ammoniakemissie, terwijl er een grotere bron dichtbij ligt die niet gereguleerd wordt. Doelen De wisseling van habitattypen ten opzichte van 2003 waarvoor dit gebied wordt aangewezen geeft al aan dat er gezocht wordt naar onderbouwing die er niet is. Zo draagt habitattype H3160 niet bij aan de landelijke doelen (enkele zeer kleine vennen) en is daarom in de knelpuntenanalyse ook niet onderzocht. Voor de landelijke spreiding is aanwijzing ook niet nodig aangezien de Sallandse Heuvelrug ook voor dit type is aangewezen. Ook Habitattype H4010A is slechts matig ontwikkeld en draagt minimaal bij aan de landelijke oppervlakte. Bovendien ligt het Buurserzand en Haaksbergerveen op korte afstand. Het belang staat niet in verhouding tot de maatregelen die moeten worden getroffen om behoud en verbetering van de kwaliteit tot stand te brengen. Dit type kan geschrapt worden. Van de droge Europese heide (H4030) wordt gesteld dat een bijzondere kwaliteit aanwezig is. Het gebied hoort echter niet tot de 5 belangrijkste gebieden die voor de EU voldoende waren. Bovendien ligt het Vecht-Reggegebied geografisch op korte afstand. Aangezien de bijzonderheid niet verder gemotiveerd is stellen wij dat de aanwijzing voor dit type kan vervallen. Habitattype H6230 is een prioritair type dat lokaal voorkomt in de Borkeld. Het draagt echter nauwelijks bij aan het landelijke areaal en is ook niet onderzocht in de knelpuntenanalyse. Uitbreiding van de oppervlakte kan dan ook niet aan de orde zijn. Eerst moet er goed onderzoek plaatsvinden voordat er uitbreidingsdoelen aan een gebied worden gehangen. Conclusie Schrappen van doelen H3160 en H4030. Gaan voor behoud en niet voor uitbreiding van de oppervlakte H5130 en H6230. Eerst gedegen onderzoek verrichten naar de haalbaarheid en mogelijkheden van uitbreiding. - 6 -