Vice-Eerste Minister en Minister van Werk, Economie en Consumenten, Belast met Buitenlandse Handel Vice-Premier Ministre et Ministre de l Emploi, de l Economie et des Consommateurs, Chargé du Commerce Extérieur TOESPRAAK DOOR KRIS PEETERS VICE-EERSTE MINISTER EN MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, CONSUMENTENZAKEN, BELAST MET BUITENLANDSE HANDEL Brussels Distribution Conference 1 oktober 2015 Dames en heren, Wie het belang van de distributiesector wilt kennen, die moet letterlijk niet ver kijken. Zelfs in deze zaal is die impact duidelijk. De kleren die we dragen, het water dat we drinken, de smartphones waar we op tokkelen of de papieren waar we op schrijven; zonder distributie zouden we niets van dat alles hebben. De distributiesector is het bloed dat door de aderen van onze economie en onze samenleving stroomt. 1
Dat belang kan je ook in cijfers proberen uitdrukken. In indrukwekkende cijfers. Volgens de FOD Economie waren de Belgische groot- en detailhandel in 2012 goed voor een omzet van 346 miljard euro. Ter vergelijking: het volledige BBP van België bedroeg in dat jaar 388 miljard euro. Die gigantische omzet wordt gegenereerd door maar liefst 570.000 mensen. Dat betekent dat één op acht werkenden in ons land in de distributiesector actief is. C est donc un secteur que nous devons laisser tourner. En améliorant les conditions macroéconomiques et fiscales. C est pourquoi le gouvernement fédéral a fait des efforts sans précédent au cours de sa première année d activité, afin de faire baisser les charges salariales. Le saut d index entraîne une diminution des charges salariales de 2,7 milliards d euros. Le tax shift, à son tour, entraîne 6 milliards d euros de diminution des charges salariales d ici 2018, dont la moitié pour les entreprises et la moitié pour les ménages. 2
Pour le secteur de la distribution, cela représente un double profit, dans la mesure où vous profitez de la diminution des charges salariales et que vous allez profiter de l augmentation du pouvoir d achat des consommateurs. Maar, dames en heren, om een sector te laten bloeien, is er meer nodig dan lagere lasten. Minstens zo belangrijk maar veel minder tastbaar is het vertrouwen tussen de verschillende spelers. Vertrouwen creëer je maar als de relatie tussen ondernemingen een partnerschap is. En een partnerschap, dat betekent een evenwicht waar beide partijen beter van worden. Geen scheefgetrokken verhoudingen dus. Geen rechten aan de ene kant en plichten aan de andere. Vandaag bestaan er al regels die erop gericht zijn dat evenwicht te waarborgen. In boek X van het Wetboek economisch recht staan bepalingen over verkoopconcessies, handelsagentuurovereenkomsten en precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsakkoorden. 3
In boek III gaat het over informatie die aan klanten moet worden verstrekt. En in boek VI zijn specifieke bepalingen opgenomen over acquisitiefraude en over reclame gericht aan ondernemingen en vergelijkende reclame tussen ondernemingen. De vraag is nu: is dit voldoende? Klassiek gold vooral de regel dat de consument in een zwakke positie stond ten opzichte van de onderneming. Er was dus een grote nood aan een gedegen bescherming van de consument. Daarom werd in de voorbije decennia vooral op dat vlak het wettelijk arsenaal sterk uitgebouwd. Aujourd hui, nous devons pourtant constater qu il n y a pas que le consommateur qui a besoin de cette protection. La globalisation, l évolution rapide des marchés et la digitalisation ont en effet changé les rapports de force entre entreprises. Ce sont surtout les entrepreneurs indépendants et les PME qui se trouvent souvent dans une position de faiblesse ou de dépendance lorsqu ils traitent avec d autres entreprises. 4
Ils reçoivent des informations insuffisantes ou incomplètes, sont mis sous pression pour décider, ne peuvent en aucune manière négocier les conditions des contrats, des livraisons ou des paiements, ou sont les victimes de pratiques déloyales. Ook Europa erkent dit en kondigt al geruime tijd initiatieven aan zoals regels over unfaire handelspraktijken tussen ondernemingen. Voorlopig blijven concrete teksten echter uit. Ik kan daar dus niet op wachten en werk daarom zelf aan een nieuw evenwicht tussen ondernemingen. Daarbij bewandel ik in de eerste plaats de weg van overleg. Dit is en blijft de beste keuze om gedragen oplossingen te vinden die meteen een impact hebben. Dat is ook de weg die ik bewandel in het gevoelige dossier van de brouwerijcontracten. Enkele maanden geleden zijn die contracten overvloedig aan bod gekomen in de media. Voor de zomer heb ik alle partijen de brouwers, de drankenhandelaars en de horecafederaties - rond de tafel gebracht. 5
Dit heeft geleid tot een gemeenschappelijke intentieverklaring waarin de betrokken partijen hun wil uitdrukken om gezamenlijk en op korte termijn een gedragscode uit te werken die een reële vooruitgang betekent voor een gezond en evenwichtig partnerschap. Daarnaast hebben alle betrokken partijen de intentie geuit om tot evenwichtige contracten te komen en contracten te vermijden die niet stroken met de principes van een duurzame en faire commerciële relatie. Het is nu zaak die intentie om te zetten in realiteit. De inhoudelijke gesprekken daarover lopen. Morgen komen de betrokken partijen voor de derde maal bijeen op mijn kabinet. En ja, uiteraard zijn er gevoeligheden en zware discussiepunten. Maar er wordt wel degelijk vooruitgang geboekt. Alle partijen rond de tafel erkennen dat bepaalde contractuele clausules totaal uit den boze zijn. Binnen de maand moeten we de balans kunnen opmaken. Overleg is ook de weg die we bewandelen met Atos Worldline. 6
Na de veel te lang aanslepende problemen vorige week, heb ik maandag mensen van dat bedrijf op mijn kabinet ontboden. Want het was al de derde keer in tweeënhalf jaar tijd dat het mis is gelopen. Ik heb dus duidelijk gemaakt dat dit moét stoppen. In overleg als het kan, met meer dwingende middelen als het moet. Daarom zal de Nationale Bank van België als toezichthouder een audit uitvoeren naar wat fout liep. Een wetgeving die gebrekkig betalingsverkeer sanctioneert, kan in ieder geval de conclusie zijn. Overleg zal dus niet altijd tot oplossingen leiden, daar moeten we niet naïef over doen. Daarom werk ik niet alleen in dit specifiek geval, maar ook meer algemeen aan een regelgevend kader. Daarbij zijn diverse aspecten van belang. En premier lieu, une bonne information précontractuelle est indispensable. Depuis 2005, existe la Loi laruelle, ainsi nommée, concernant l information précontractuelle. 7
Cette loi a eu, sans aucun doute, un impact favorable et a veillé à une collaboration commerciale plus équilibrée entre de nombreuses parties. Malheureusement, la loi ne couvre pas l entièreté de la charge. Souvent, des parties se retrouvent en dehors du champ d application de cette loi. C est là que je veux intervenir. La loi Laruelle va en tout état de cause être une source d inspiration pour des domaines ou des situations qui ne sont pas couverts actuellement. En outre, je veux vérifier si nous pouvons ajouter une période de réflexion dans un certain nombre de situations. Een tweede domein waarvoor ik regelgeving wil uitwerken, zijn de contractuele bedingen. Voor consumentenovereenkomsten geldt dat bedingen niet onrechtmatig mogen zijn en dat bij twijfel het beding in het voordeel van de consument moet worden uitgelegd. Er bestaat een zwarte lijst van verboden en nietige bedingen. Ook in B2B-contracten heeft één van de contractspartijen vaak te maken met toetredingscontracten waarbij elke vorm van onderhandelingsruimte ontbreekt. 8
De brouwerijcontracten die ik vermeldde zijn het bekendste voorbeeld. Maar sinds dat dossier in de media is gekomen, heb ik vanuit heel wat andere sectoren signalen gekregen over gelijkaardige toestanden die mislopen. We moeten dus dringend orde op zaken stellen en een aantal basisprincipes vastleggen. Ik sluit daarbij de mogelijkheid om bepaalde clausules te verbieden of om contractbedingen voor bepaalde sectoren te regelen, niet bij voorbaat uit. Een derde belangrijk thema dat volgens mij aan bod moet komen, zijn de faire handelspraktijken. Waarom zouden handelspraktijken die we als oneerlijk beschouwen wanneer het over de consument gaat, wel eerlijk zijn wanneer de contractspartij een ondernemer is? Waarom zouden we moeten aanvaarden dat misleiding minder erg is, wanneer een zelfstandige of KMO er hiervan het slachtoffer is? 9
Dames en heren, Zoals evenwicht nodig is om een fiets voort te laten bewegen, zo is er ook evenwicht nodig in uw sector en in onze economie om ze naar een rendabele en welvarende toekomst te stuwen. Daarom moeten we oog hebben voor de relaties tussen de verschillende spelers in een sector. Groot of klein, àlle ondernemingen in de distributiesector moeten in een level playing field kunnen opereren. Evenementen als deze kunnen in ieder geval tot dat evenwicht bijdragen. Ik wens u daarom nog een productieve conferentie en alle succes in alles wat u onderneemt om de distributiesector verder te laten bloeien. Ik dank u. 10