Een initiatief van in samenwerking met 1 Woningen met EPC ( 0,8 Toelichting wijzigingen en bouwkundige aandachtspunten en duurzame energie - ontwerp- en adviesbureau BNA ir. F.W. den Dulk (Freek) 2 1
Onderwerpen Wijzingen in norm Gelijkwaardige oplossingen CO2 reductie Overige bouwkundige maatregelen Effecten duurzame energie t.o.v. andere maatregelen 3 Hoe werkt de EPC? Formule uit de norm Energiebudget = EPC-eis x grootte van de woning x correctie EPCeis % 1,0 naar naar 0,8 betekent besparing van van 20% op op primaire energie 4 2
Energieposten verwarming (incl rendementen) hulpenergie Energieposten bouwkundig installatie () Vaste waarde () warmtapwaterbereiding; ventilatoren verlichting zomercomfort koeling bevochtiging vermindering door PV (..) 80-90% beïnvloedbaar 10-20% 5 EPC ( 0,8 Herziening norm: NEN 5128:2004 Energieprestatie van woonfuncties en woongebouwen Bepalingsmethode en NPR5129:2005 - Praktijkrichtlijn wat betekent dit voor het ontwerp? hoe kom je tot een energiezuinig ontwerp? 6 3
Energiebalans 7 Wijzigingen ten opzichte van oude versie maandmethode zomercomfort ventilatie warmtapwater warmtepompen CO2-reductie cepc gelijkwaardigheid verwarming/koeling beter in beeld temperatuuroverschrijding nieuwe technieken (zelfregelend) meer specifiek (zie GH ten Bolscher) meer specifiek (zie GH ten Bolscher) informatief / let op: energiedrager 1,12 afwijkende productspecificaties 8 4
Wijziging Maandmethode Iedere maand andere zoninstraling en buitentemperatuur (correcties op gemiddelde instraling en buitentemperatuur) Geen extra berekeningswerk Wel per zone invoeren Optimalisatie gebouw-installatieconcept Comfort bron: KNMI 2005) 9 Wijziging Zomercomfort Temperatuuroverschrijding leidt (in de norm) tot meer energiegebruik en een hogere EPC! Oplossingen: gebouwmassa ( EPC -0,02 ) vaste buitenzonwering ( EPC -0,02.. -0,04) koeling met hoog rendement (vrije koeling) 10 5
Ventilatie systemen 1 Comfort bepaalt keuze!!! Voldoende ventilatie Eenvoudige en begrijpelijke bediening Snel reagerend op instellingen door bewoner Let op onbedoeld bewonersgedrag Let op tocht, geluid, vocht, stof/geur Onderhoud moet!!! Filters Schoonmaken 11 Wijziging Ventilatiesystemen 2 Slecht geïsoleerde woning - ruime warmtevraag - betere menging van ventilatielucht Zwaargeïsoleerde woning LTV - geen warmtevraag vloerverwarming of radiator let op plaatsing en afmetingen roosters - voorverwarmen ventilatielucht 12 6
Wijziging Ventilatie systemen 3 Natuurlijke toevoer natuurlijke afvoer Natuurlijke toevoer mechanische afvoer zelfregelende toevoerroosters (norm of gelijkwaardig) vraaggestuurd (gelijkwaardig) gemengd (2 verschillende ventilatie systemen in de woning) Gebalanceerd gehele woning (hoog rendement op basis van gelijkwaardigheid) vraaggestuurd (gelijkwaardig) per vertrekniveau (gelijkwaardig) 13 Wijziging cepc nu 1,12 oude- en nieuwe norm leiden gemiddeld tot zelfde resultaten (oude norm niet gebruiken) gebaseerd op woningen met buitenzonwering de EPC-norm lijkt zwaarder voor woningen met temperatuuroverschrijding de nieuwe EPC-norm kan gunstiger zijn voor woningen die bouwkundig in orde zijn! 14 7
Gelijkwaardige oplossingen Als dezelfde mate van energiezuinigheid en bescherming milieu wordt bereikt als de techniek niet in de norm staat als de techniek beter presteert dan de forfaitaire waarden uit de norm Werkgroep gelijkwaardigheid van VNG en Vereniging Stadswerk Zie www.bwtinfo.nl 15 Andere effectieve bouwkundige maatregelen Compact bouwen Gebouwmassa Isolatie Kierdichting Koudebruggen Bouwen op de zon 16 8
Compact bouwen verschil tussenwoningen en hoekwoningen EPC 0,03-0,08 grote vrijstaande woningen ongunstig: extra maatregelen noodzakelijk: zonne-energie warmtepomp Architectenbureau Han van Zwieten BNA 17 Gebouwmassa Verschil HSB en traditionele bouw HSB eenvoudiger extra te isoleren Groningen, Marwixkade - Architectenbureau Holvast en Van Woerden 18 9
Isolatie Geïsoleerde voordeur Extra isolatie dak, wand, vloer HR++ glas (Uraam <> Uglas) tgv randeffecten Effect extra isolatie op EPC en op stookseizoen Effect op EPC: 0,03-0,04 Noodzakelijk bij LTV Let op ventilatie! bij verlaging stookgrens korter stookseizoen stookgrens 8 o stookgrens 5 o 19 Kierdichting Kierdichting bij natuurlijke ventilatie groter dan qv;10 = 1,0 m3/m2/sec Gebalanceerde ventilatie qv;10 = 0,625 m3/m2/sec Andere ventilatieoplossingen: let op benodigde details t.b.v. gelijkwaardigheid Dichter bouwen dan qv;10 = 0,625 m3/m2/sec is in de praktijk vrijwel onmogelijk! Zie: SBR Referentiedetails 20 10
Koudebruggen Goed detailleren Nauwkeurig berekenen Effect op EPC: 0,04 0,09 Zie: SBR Referentiedetails 21 Bouwen op de zon PZE <> Zomercomfort lijken strijdig Oriëntatie zuid: ( EPC -0,02.. -0,04) indien zonwering Indien geen zonwering aangebracht: grote kans op temperatuuroverschrijding Serres: afhankelijk van systeem van voorverwarming 22 11
Vergelijking Duurzame energie-effecten t.o.v EPC = 1,0 wind 23 Aanpak Toolkit duurzame woningbouw - SenterNovem EPC-eis of ambitie woningtype CO2 reductie duurzame energie ventilatiesysteem kwaliteitsniveau kosten keuze energieconcept ontwerp uitwerking detaillering 24 12
Bronnen: Duurzame energietechnieken: www.sbr.nl EPC % 0,8: SENTERNOVEM www.senternovem.nl/epn Koude bruggen: SBR 200 Ventilatiesystemen: ISSO 61/62 en ISSO 43 Gelijkwaardigheid: www.wbtinfo.nl Toolkit duurzame woningbouw www.senternovem.nl/epn (wordt vernieuwd) 25 Conclusie Let vooral ook op de bewoner!!!!!!!! Grotere rol voor duurzame energie Ventilatie steeds belangrijker Gelijkwaardigheid Koudebruggen grote verliespost Andere ontwerpaanpak nodig Rekenen helpt! 26 13
Bedankt voor uw aandacht! ontwerp- en adviesbureau BNA ir. F.W. (Freek) den Dulk Soesterweg 314 A Postbus 12 3800 AA Amersfoort T: 033-463 11 76 F: 033 463 44 51 M: 06 212 87 412 27 14