Gemeentelijk maatwerk chronisch zieken en gehandicapten In het Regeerakkoord is opgenomen dat onderstaande inkomensondersteunende regelingen voor chronisch zieken en gehandicapten gaan verdwijnen. * de compensatie eigen risico (CER) * tegemoetkomingen in het kader van de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg). * korting op eigen bijdrage extramurale zorg * regeling chronisch zieken en gehandicapten (soza) De fiscale aftrek zorgkosten blijft in aangepaste vorm gehandhaafd. De inhoud ervan wordt wel aangescherpt, uitgaven waarvoor een voorliggende voorziening bestaat in de Wmo (o.a. uitgaven voor woningaanpassingen) worden van de fiscale aftrek uitgezonderd. Aan gemeenten wordt nu de verantwoordelijkheid overgedragen om een regeling op te zetten voor chronisch zieken en gehandicapten. De budgetten die met het afschaffen van de Wtcg en CER vrijvallen worden na een korting overgeheveld naar het sociaal domein van het gemeentefonds. Gemeenten kunnen hiermee hun burgers op maat ondersteunen. Binnen het budget voor de nieuwe Wmo-taken (sociaal deelfonds) is ongeveer 6,5% van het totale budget geraamd voor gemeentelijk maatwerk chronisch zieken en gehandicapten. Dit bedrag is aanzienlijk lager dan nu nog beschikbaar is voor Wtcg/Cer, gelet op de doorgevoerde Rijkskorting. In deze notitie gaan we verder in op: Wanneer komt iemand in aanmerking voor de huidige regeling Bepalen van de doelgroep voor de nieuwe gemeentelijke regeling Scenario-uitwerking Wmo 2015 In de Wmo 2015 luidt artikel 2.1.7 : Bij verordening kan worden bepaald dat door het college aan personen met een beperking of chronische psychische of psychosociale problemen die daarmee verband houdende aannemelijke meerkosten hebben, een tegemoetkoming wordt verstrekt ter ondersteuning van de zelfredzaamheid en de participatie. In de concept Wmo 2015 stond daarna nog: In die verordening worden in ieder geval de toepasselijke grenzen met betrekking tot de financiºle draagkracht vastgesteld. Bij nota van wijziging op het wetsvoorstel Wmo 2015, is deze zin komen te vervallen. Maar in de nota naar aanleiding van het verslag (maart 2014) wordt aangegeven dat hiermee niet de mogelijkheid vervalt voor de gemeenteraad om grenzen met betrekking tot de financiºle draagkracht in de verordening te stellen. Het is aan de gemeenteraad om te bepalen in welke gevallen en in welke mate ingezetenen recht hebben op de gemeentelijke tegemoetkoming. Hiermee krijgen gemeenten aanzienlijke vrijheid om beleid m.b.t. compensatie van meerkosten op te stellen. Tijdens een bijeenkomst van de VNG is aangegeven dat gemeenten er zelfs voor kunnen kiezen om geen maatregelen voor deze doelgroep te treffen, mits dit maar wordt onderbouwd in het Wmo-beleidsplan. 1
Wanneer komt iemand in aanmerking voor de huidige regeling? Iemand komt pas in aanmerking voor de regeling als er sprake is van het hebben van extra meerkosten door een chronische ziekte. Er zijn verschillende onderzoeken gedaan waarin opsommingen van meerkosten worden gepresenteerd. Deze treft u onderstaand aan: 1. Genees- en heelkundige hulp 2. Verblijf in een instelling 3. Reiskosten 4. Voorgeschreven medicijnen 5. Hulpmiddelen 6. Vervoer 7. Dieet op voorschrift van een arts of erkende diºtist 8. Extra uitgaven voor kleding en beddengoed 9. Energiekosten Verder zijn er nog een tweetal niet standaard benoemd, die wel zo nu en dan terugkeren: 10. Woningaanpassingen 11. Uitgaven voor extra gezinshulp. Het gaat bij deze post alleen om particuliere hulp, zonder Wmo-indicatie. Ook uitgaven boven een bruto persoonsgebonden budget voor huishoudelijke hulp vallen hier onder. Het is te overwegen deze laatste 2 meerkosten ook mee te nemen, immers als we voor HBH een algemene voorziening willen maken of hierop fiks gaan korten, dan is het te overwegen deze voorziening ook als meerkosten aan te merken. Wie komt er in aanmerking voor de nieuwe gemeentelijke regeling? In eerste instantie gaat het om mensen die : 1. Een chronische beperking hebben en hierdoor: a. Meerkosten hebben b. Die ook nog moeilijk op te brengen zijn i.v.m. het inkomen Ad 1: Wat verstaan we onder een chronische beperking: In het algemeen worden chronische ziekten omschreven als irreversibele aandoeningen zonder uitzicht op volledig herstel en met een relatief lange ziekteduur. Een chronische ziekte onderscheidt zich verder door een langdurig beroep op de zorg. Afgemeten aan de aard van de ziekte en het ziektebeloop kunnen vier typen chronische ziekten onderscheiden worden (Van den Bos et al., 2000): levensbedreigende ziekten als kanker en beroerte; aandoeningen die tot periodiek terugkerende klachten leiden, zoals astma en epilepsie; aandoeningen die progressief verslechteren en invaliderend van aard zijn, zoals reumato de artritis en chronisch hartfalen; chronische psychische stoornissen. Ad a: Meerkosten hebben: Zoals in de vorige paragraaf zijn reeds mogelijke meerkosten omschreven. Gemeenten kunnen deze ook in hun beleid opnemen. Verblijf in een instelling zou hierbij kunnen vervallen, omdat deze inwoners niet onder de Wmo, maar de WLZ vallen. Ad b: Laag inkomen hebben: Door het afschaffen van de Wtcg en CER worden de minima het hardste getroffen. De financiºle gevolgen vertalen zich niet alleen naar de huishoudens met een inkomen op het minimuminkomen. Ook burgers met een inkomen boven het minimuminkomen kunnen 2
door de meerkosten die ze hebben op het sociaal minimum komen. Dit gaat dan om de groep van mensen die tot 130% van het Wettelijk Minimum Loon (WML) verdient. Scenario-uitwerking Voor de verdere uitwerking zijn landelijk een vijftal scenario s bekeken (zie handreiking Gemeentelijk maatwerk voor personen met een chronische ziekt en-of beperking van het Transitiebureau): 1. Individuele bijzondere bijstand 2. Collectieve ziektekostenverzekering 3. Financiºle tegemoetkoming vanuit Wmo 4. Verlaging van de eigen bijdrage van de Wmo-voorzieningen 5. Fonds ter ondersteuning van mensen met een chronische ziekte en/of beperking In scenario 1 zijn de uitvoeringskosten erg hoog; immers iedere aanvraag moet individueel volgens de regels van de bijzondere bijstand bekeken worden. De wettelijke mogelijkheden om categoriale bijzondere bijstand te verstrekken zijn verminderd. Bij optie 2 verplichten we de inwoners om voor de verzekeraar waar we zaken mee doen te kiezen, door het betalen van een (deel van de ) premie. Daarbij komt ook nog dat er geen sprake is van een echte inkomensafhankelijke maatwerkvoorziening. Ook optie 4 is geen inkomensafhankelijke maatwerkvoorziening. Dit scenario heeft alleen effect als een burger een Wmo-voorziening aanvraagt, waarvoor de gemeente een eigen bijdrage vraagt. Er is dus voor de andere burgers geen directe relatie met meerkosten. Daarom wordt voorgesteld wordt om de opties 3 en 5 verder uit te werken. Optie 3: Financiºle tegemoetkoming vanuit Wmo Wanneer een gemeente gebruik maakt van dit scenario is het nodig om te bepalen of het aannemelijk is dat mensen meerkosten hebben en zo ja, hoe over te gaan tot betaling hiervan. De gemeente Amsterdam heeft een dergelijke regeling voor minima. Zij laten de meerkosten bepalen door de GGD en kennen het bedrag voor meerdere jaren toe. Aan advisering door een externe partij zijn kosten verbonden. Veelal beschikken mensen uit de doelgroep reeds over indicaties en of medische gegeven waaruit blijkt dat ze beperkingen hebben. Het hebben van meerkosten kan veelal door de doelgroep ook worden aangetoond of aannemelijk worden gemaakt. Beoordeling zou daarom ook door Wmo-casemanagers gedaan kunnen worden. Nadeel van het deze optie is dat het capaciteit vraagt. Er moet uitvraag gedaan worden naar het inkomen. Er zal een beschikking moeten worden afgegeven en de verdere financiºle afwikkeling kost ook tijd en mankracht. Afhankelijk van het inkomen, kan er per categorie meerkosten (zie pagina 2) een bedrag vergoed worden. 3
% sociaal minimum Per meerkosten-soort Maximaal totaalbedrag / maand 100% 20 200 (cijfers Nibud) 110% 15 150 120% 10 100 130% 5 50 Figuur 1 voorbeeld van een verdeling in staffels Verder kan de financiºle tegemoetkoming ook gebruikt worden om de gevolgen van het vervallen van HbH1 als Wmo-voorziening te verzachten. Een gemeente kan op basis van de Wmo 2015 ervoor kiezen om HbH1 niet langer als Wmo-voorziening te benoemen. Raadzaam is dan om haar inwoners te wijzen op een algemene voorziening die de tegen betaling verkrijgbaar is. In het 1 e kwartaal 2015 wordt, conform besluitvorming juli 2014, een uitgewerkt voorstel aan de gemeenteraad voorgelegd met betrekking tot de wijzigingen bij hulp bij het huishouden. Om de minima met fysieke en/of psychische beperkingen in staat te stellen deze voorziening aan te schaffen, is het verstrekken van een financiºle tegemoetkoming mogelijk. Optie 5 Subsidie aan fonds financiºle ondersteuning: Gemeenten kunnen er ook voor kiezen om de extra financiºle middelen in te zetten voor een subsidie aan een fonds waarvan het beheer door een particuliere stichting wordt uitgevoerd. De beheerder van het fonds kan op basis van vooraf gestelde criteria financiºle ondersteuning bedienen. In het kader van het minimabeleid kennen diverse gemeenten dit al; Stichting Leergeld voert een minimaregeling m.b.t. de kinderen uit. Voordeel van een dergelijke regeling is dat er sprake is van minder uitvoeringskosten. Communicatie Op 2 en 3 juli ontvingen alle inwoners van de Dongemond-gemeenten die een vergoeding ontvingen als compensatie voor het eigen risico als gevolg van een handicap of chronische ziekte een brief van het CAK. Hierin werd aangegeven dat het eigen risico vanaf 2014 niet meer gecompenseerd wordt via de Compensatie eigen risico (Cer). In deze brief stond verder dat gemeenten mogelijk ondersteuning beschikbaar gaan stellen op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) of vanuit de bijzondere bijstand. Het CAK vroeg de bijgevoegde antwoordkaart te ondertekenen en daarmee toestemming te geven om de gegevens (burgerservicenummer, geboortedatum en naam) aan uw gemeente door te geven. Zodat gemeenten de betreffende inwoners kan informeren over het beleid dat de gemeente gaat voeren. Aanbeveling De Wmo 2015 laat veel beleidsvrijheid aan gemeenten. Zeker op het gebied van een financiºle tegemoetkoming voor aannemelijke meerkosten i.v.m. een beperking is er veel beleidsvrijheid. Het is echter duidelijk dat een groot aantal mensen met chronische beperkingen een laag inkomen hebben met veel extra kosten vanwege hun beperkingen. Dit belemmert hen in het deelnemen aan de maatschappij. De financiºle tegemoetkoming kan een middel zijn om hun participatie te verhogen. Daarom maakt het gemeentelijke beleid m.b.t. een financiºle tegemoetkoming voor aannemelijke meerkosten i.v.m. een beperking deel uit van het Wmobeleid dat wordt beschreven in het Wmo-beleidsplan en uitgewerkt in de verordening en het uitvoeringsbesluit. Aan de gemeente Drimmelen is een budget van 176.219,- toegekend, ongeoormerkt opgenomen in het sociaal deelfonds. Om het budget zoveel mogelijk ten goede te laten komen aan de doelgroep is een keuze voor een variant met lage uitvoeringskosten nodig. 4
Een keuze voor een financiºle tegemoetkoming vanuit de Wmo is dan aantrekkelijk, omdat de individuele bijstand hoge uitvoeringskosten kent. Door de inkomensgrenzen en hoogte van de financiºle tegemoetkoming eenvoudig te stellen, kunnen Wmo-casemanagers zelf, soms zelfs al tijdens het keukentafelgesprek, de toekenning en hoogte van de financiºle tegemoetkoming bepalen. Een systeem als in figuur 1 kan daarvoor gehanteerd worden. De grenzen en bedragen zullen na berekeningen met doelgroepgegevens en beschikbaar budget, in verordening en besluit worden vastgelegd. Vervolgprocedure De gemeenteraad wordt bij de opinieronde van 4 september 2014 gevraagd om zich uit te spreken over de uitgangspunten voor een aanvulling op het beleidsplan Wmo 2013-2016. Bij punt 8. is het uitgangspunt met betrekking tot het Gemeentelijk maatwerk chronisch zieken en gehandicapten opgenomen. Hierna worden de uitgangspunten verwerkt in het beleidsplan en verordening, die respectievelijk in oktober en november 2014 ter besluitvorming aan de gemeenteraad worden voorgelegd. 5