PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Werk en inkomen
Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Mieke van Wieringen, Caroline van den Kommer, Mary Korten, Ruud Schinkel, Gerda Verhey, Ruud Drupsteen Ina Berlet (SLO), Enschede en Sluiter boekproductie, Lelystad Aveline Dijkman (sociale competentie) Adato design, Wijhe Marco Bakker, Uitgeverij Boom en Uitgeverij Edu Actief b.v. Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Met medewerking van APS, Atlas Onderwijs Adviesgroep, CED/PI, DGS, OSO/Fontys, IVIO, KPC Groep en SLO. De uitgave is ontwikkeld in samenwerking met KPC Groep en de Vereniging Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs. Titel: PrOmotie, Cultuur en Maatschappij, Werkboek Werk en inkomen ISBN: 978 90 6053 816 6 Copyright 2008 Uitgeverij Edu Actief b.v. Postbus 1056 7940 KB Meppel telefoon: 0522-235 235 fax: 0522-235 222 e-mail: info@edu-actief.nl internet: www.edu-actief.nl Eerste druk / eerste oplage 2008 Uitgeverij Edu Actief b.v. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
Inhoud Voorwoord / 5 Thema 4 / Werk en inkomen Hoofdstuk 1 Werken bij een bedrijf / 7 Hoofdstuk 2 Premies betalen / 17 Hoofdstuk 3 Het loonstrookje / 29 Hoofdstuk 4 Vakbonden en de cao / 41 Hoofdstuk 5 Kinderarbeid toen en nu / 54 Uitdagingen / 67 3 PrOmotie PrOmotie / Cultuur / Cultuur en Maatschappij en Maatschappij - Werkboek - Werkboek Leuk en inkomen wonen
4
Voorwoord Dit werkboek gaat over je inkomen als je werkt. Zo leer je wat een loonstrook is. Wat er allemaal op staat. En welke premies je moet betalen. Verder gaat het thema over vakbonden en de cao. En ook ga je meer lezen over kinderarbeid. Het werkboek hoort bij thema 4 Werk en inkomen van Infoboek 4. Pictogram In dit boek zie je bij sommige opdrachten een pictogram. Een pictogram geeft je informatie over de opdracht. Hieronder lees je wat de pictogrammen betekenen. 5 Denken Bij dit pictogram moet je nadenken over een opdracht. Je denkt na over wat je straks gaat doen. Doen Bij dit pictogram moet je de opdracht uitvoeren. Je moet bijvoorbeeld iets maken. Of je moet iets doen. Nakijken Bij dit pictogram ga je de opdracht controleren. Je controleert of je de opdracht goed hebt gedaan. Je denkt ook na over wat je de volgende keer anders moet doen.
Lezen Bij dit pictogram moet je iets lezen. Dat is altijd een stukje uit het Infoboek. Schrijven Bij dit pictogram ga je zelf iets schrijven. Bijvoorbeeld een verhaal of een verslag. Samenwerken Sommige opdrachten maak je samen. Bij dit pictogram werk je samen met een klasgenoot. 6 Portfolio Soms staat dit pictogram bij een opdracht. Je mag dan een bewijs voor je portfolio maken. Je docent kan je meer vertellen over de portfolio. Ik & de Ander Om de opdracht na te bespreken, gebruik je de Ik & de Ander kaarten.
Hoofdstuk 1 Werken bij een bedrijf Opdracht 1 Jij loopt stage. Bij welk bedrijf loop je stage? Hoeveel dagen loop je stage? Welke werkzaamheden doe je? 7 Hoe ben je aan deze stageplek gekomen?
Werk en inkomen Thema 4 Opdracht 2 Pak Infoboek 4. Lees: Jeroen loopt stage op bladzijde 153 en 154 Werkgever en werknemer op bladzijde 154 en 155 Het arbeidscontract op bladzijde 155 Stageovereenkomst op bladzijde 156. Opdracht 3 Alle werknemers van het bedrijf Bakker & zonen hebben een arbeidscontract. Wat is een arbeidscontract? 8 Schrijf 3 zaken op die in een arbeidscontract staan. 1. 2. 3. Waarom moet er een handtekening onder een arbeidscontract staan?
Werken bij een bedrijf Hoofdstuk 1 Opdracht 4 Pak je stagecontract. Heb je er geen? Leen dan het stagecontract van een klasgenoot. Schrijf 2 dingen uit het contract op die je niet goed begrijpt. 1. 2. Werk samen met een klasgenoot. Zoek samen uit wat die 2 dingen betekenen. Komen jullie er ook samen niet uit? Vraag dan jullie docent om hulp. 1. 9 2. Opdracht 5 Pak Infoboek 4. Lees Loon of salaris op bladzijde 157 tot en met 159. Opdracht 6 Nettoloon is altijd lager dan brutoloon. Schrijf op waarom dat zo is.
Werk en inkomen Thema 4 Opdracht 7 Iedereen die werkt, heeft recht op minimumloon. Wat is minimumloon? Opdracht 8 Vroeger was er geen minimumloon. Een baas bepaalde zelf hoeveel loon hij je betaalde. Als hij je werk goed vond, kreeg je meer. Of als hij je aardig vond. En iemand anders kreeg misschien minder loon voor hetzelfde werk. Wat vind je van dat verschil tussen vroeger en nu? Ik vind de oude regeling beter, want 10 Ik vind de nieuwe regeling beter, want Vergelijk je antwoord met dat van een paar klasgenoten. Praat er samen over. Opdracht 9 Iemand van 23 jaar verdient meer dan iemand van 18 jaar. Vind jij dat eerlijk? Ja, want Nee, want
Werken bij een bedrijf Hoofdstuk 1 Kies maar! Kies zelf welke opdracht je doet. Of praat erover met je docent. Je kunt ze ook allemaal doen. Vind je het leuk om een rollenspel te spelen? Kies opdracht 10. Hou je van schrijven? Kies opdracht 11. Vind je het leuk om een collage te maken? Kies opdracht 12. Hou je van rekenen? Kies opdracht 13. Opdracht 10 Doe deze opdracht samen met een klasgenoot. Jullie gaan een rollenspel spelen. Jasper gaat voor het eerst solliciteren. Waar moet hij allemaal op letten bij het gesprek? Van tevoren oefent hij thuis met zijn vader. Speel dit in een rollenspel. 11 Denken Waar gaat het rollenspel over? Wat gebeurt er allemaal tijdens een sollicitatiegesprek? Hoe kunnen jullie dat te weten komen? Welke vragen zou vader kunnen stellen? Welke vragen zou Jasper kunnen stellen? Waar moet Jasper allemaal op letten? Wie speelt Jasper? Wie speelt vader? Doen Verzin het rollenspel. Verdeel de rollen. Oefen tot alles goed gaat. Speel het rollenspel voor de klas.
Werk en inkomen Thema 4 Nakijken Is het een leuk rollenspel geworden? Ja, want Nee, want Vinden jullie klasgenoten het een duidelijk rollenspel? Ja, omdat Nee, omdat 12 Waar hadden jullie niet aan gedacht? Opdracht 11 Schrijf een verhaal over jouw droombaan. Denken Hoe ziet jouw droombaan eruit? Wat voor werk wil je gaan doen? Bij wat voor bedrijf wil je graag werken? Wat wil je verdienen? Wil je ook met collega s samenwerken? Wat voor collega s wil je? In welke plaats of in welk land wil je werken? Hoeveel uur per week wil je werken?
Werken bij een bedrijf Hoofdstuk 1 Doen Schrijf het verhaal over jouw droombaan. Als je wilt, mag je het voorlezen aan de klas. Tip Je kunt het verhaal ook op de computer maken. Nakijken Vond je het leuk om over je droombaan na te denken? Ja, want Nee, want 13 Hoe was het om het verhaal te bedenken? Moeilijk, want Makkelijk, want Wat vindt je docent van het verhaal?
Werk en inkomen Thema 4 Opdracht 12 In de krant staan vaak advertenties. In sommige advertenties vragen ze om werknemers. Maak een collage van zulke advertenties. Omcirkel in elke advertentie wat je moet kunnen voor die baan. En hoeveel geld je kunt verdienen. Denken Waar kun je advertenties vinden? Waar moet je op letten? Welke advertenties ga je uitknippen? Wat heb je allemaal nodig voor je collage? 14 Doen Knip de advertenties uit. Maak de collage. Omcirkel wat je moet kunnen en het loon. Hang de collage op in de klas. Nakijken Is het een mooie collage geworden? Ja, want Nee, want Was het moeilijk om advertenties te vinden? Ja, want Nee, want
Werken bij een bedrijf Hoofdstuk 1 Staat in elke advertentie wat je moet kunnen? Staat in elke advertentie het loon dat je kunt verdienen? ja / nee ja / nee Opdracht 13 Je hebt brutoloon en nettoloon. Het brutoloon is altijd hoger dan het nettoloon. Want van het brutoloon worden belasting en premies afgetrokken. Reken uit hoeveel geld er steeds wordt ingehouden. Denken Wat is brutoloon? Wat is nettoloon? Hoe reken je het bedrag aan belasting en premies uit? Wat heb je nodig als je dit gaat berekenen? Doen Reken uit hoeveel belasting en premie de volgende mensen moeten betalen. 15 Naam Brutoloon Nettoloon Bedrag aan belasting en premies Meneer De Groot 2.345,00 1.675,00 Mevrouw Veen 1.234,00 999,00 Jan de Wit 1.009,00 845,00 Marco van Vliet 785,00 210,00 Ellen Vonk 1.000,00 317,00 Irma de Zwart 5.985,00 4.444,00 Jopie Jongsma 234,00 57,00 Hassan El Mellahi 1.516,00 1.234,00