AFVALWATER EN RIOLERING, DRINKWATER EN WATERBEHEER cursussen september-december 2012
Stichting PostAcademisch Onderwijs (PAO) Juist in deze tijden van bezuinigingen is het essentieel te blijven werken aan uw ontwikkeling. Met actuele kennis vergroot u uw marktwaarde en carrièremogelijkheden. PAO helpt hogeropgeleiden bij het verbreden en verdiepen van hun kennis door het aanbieden van korte (1 tot 5 daagse) postacademische cursussen en opleidingen. PAO is een non-profit organisatie opgericht door het Koninklijk Instituut van Ingenieurs en de technische universiteiten en heeft als doelstelling het verspreiden van recent ontwikkelde kennis onder hbo- en academisch afgestudeerden. PAO werkt met programmaraden, die verantwoordelijk zijn voor de programmering van de cursusonderwerpen, het leerdoel en de inhoud van de cursussen. De leden van de programmaraden zijn allen autoriteit op hun vakgebied en werkzaam bij toonaangevende instellingen. PAO brengt experts samen uit de beroepspraktijk, het wetenschappelijk onderwijs en overige kennisinstellingen, resulterend in actuele, wetenschappelijk verantwoorde en praktijkgeoriënteerde cursussen. Informatieservice Wilt u op de hoogte gehouden worden van de activiteiten van PAO? Op onze website kunt u zich aanmelden voor onze informatieservice, waarbij u aangeeft wat u wilt ontvangen. cursusoverzichten per post (tweemaal per jaar) informatie per mail over, voor u, relevante cursussen De PAO-organisatie PAO is actief in (bijna) alle technische disciplines, technisch management én personal skills. Van oudsher zijn de werkgebieden: Bouwkunde Civiele techniek Gezondheidstechniek en milieutechnologie Vervoerswetenschappen en verkeerskunde Daarnaast is PAO ook werkzaam op onderstaande terreinen. PMIA - Post Master Instituut voor Architectuur en Stedebouw PAO verzorgt ook masterclasses, seminars en ateliers voor architecten, bouwkundigen en stedenbouwkundigen onder de naam PMIA. Met deelname aan PMIA-evenementen kan men voldoen aan de jaarlijks verplichte 16 uur bij- en nascholing in het kader van de Wet op de Architectentitel (WAT). www.pmia.nl PAO Techniek Onder de naam PAO Techniek verzorgt PAO cursussen en opleidingen in de volgende vakgebieden: Analytical Techniques Elektro- & Energietechniek Personal Skills Procestechnologie Quality Assurance & Statistics cursus.paotechniek.nl Systems & Control Technische informatica Technisch Management Veiligheid & Milieu Werktuigbouwkunde & Industrieel Ontwerpen Baanbrekers in de bouw PAO organiseert ook Baanbrekers in de bouw, dé netwerkopleiding voor aanstormend talent in de bouw. Samen krijgen veranderingsgezinde bouwprofessionals - opdrachtgevers, opdracht nemers én adviseurs - inzicht in rollen en wederzijdse belangen in vernieuwende projecten. Baanbrekers in de bouw is zowel opleiding als vernieuwingsbeweging en is de eerste leergang in de bouwsector die zich richt op ketengericht leren en innoveren. www.baanbrekersindebouw.nl
www.pao.tudelft.nl Gebiedsgericht grondwaterbeheer in de praktijk Optimaal benutten en beschermen KENNIS VERBREDEN EN VERDIEPEN Verbreed en verdiep uw kennis met onze cursussen De omvang en overlap van grondwaterverontreinigingen in combinatie met doelen op het gebied van grondwaterkwaliteit, grondwaterkwantiteit, ruimtelijke ontwikkeling, natuurontwikkeling, en duurzame energie, maakt de problematiek zeer complex. Er is behoefte aan een geïntegreerde aanpak, waarbij belangen van de diverse partijen worden gewogen en kennis vanuit verschillende werkvelden wordt gekoppeld, om zo verontreinigd grond water duurzamer en efficiënter aan te pakken. Tijdens de nieuwe cursus Gebieds gericht grondwaterbeheer in de praktijk leert u wanneer deze aanpak een toegevoegde waarde biedt, wat de mogelijkheden zijn, voorstellen naar waarde in te schatten én draagvlak hiervoor te creëren. Meten is weten: de nieuwe cursus Grootschalig meten in het waterbeheer gaat over de toepassing van meet- en monitoring technieken over de volle breedte van het waterbeheer. De cursus Veiligheid regionale waterkeringen is met name interessant voor medewerkers van waterschappen. Meer informatie en inschrijven Bent u geïnteresseerd in één of meerdere van deze cursussen? U vindt meer informatie over de inhoud en het programma op www.pao.tudelft.nl, waar u zich ook kunt inschrijven. Zoekt u een cursus over een ander onderwerp? Op onze website kunt u zoeken op trefwoord en vakgebied. Staat de gewenste cursus er niet bij? Laat het ons weten! Incompany PAO kan cursussen ook incompany ver zorgen, afgestemd op uw wensen en behoeften. De informatie in deze brochure is onder voorbehoud van wijzigingen, typ- en drukfouten. Op alle cursussen zijn de algemene voorwaarden van PAO van toepassing; deze zijn te vinden op www.pao.tudelft.nl. In samenwerking met SKB Ir. M.J.C. Henssen (Bioclear) 31 oktober en 1 november 895 excl. btw Resultaat Na afloop van de cursus heeft u de technische basiskennis waarmee u om te beginnen uw ideeën kunt polsen: kan hetgeen ik wil of heb bedacht wel? Waar moet ik rekening mee houden? Welke combinaties werken wel, welke niet en waarom is dat zo? Naast technische zaken speelt (bestuurlijke) verankering ook een belangrijke rol. Hoe u dit kunt aanpakken en de ervaringen met andere cases komen aan bod. Tijdens de cursus leert u het volgende: U kunt na de cursus beoordelen in welke situaties gebiedsgericht grondwaterbeheer een meerwaarde biedt ten opzichte van gevalsgerichte en/of sectorale aanpak u maakt kennis met de thema s die vaak binnen gebiedsgericht grondwaterbeheer spelen (energie, peilbeheer, onttrekkingen, verontreinigingen) u krijgt inzicht in kentallen van de verschillende toepassingen u weet na de cursus waar mogelijkheden, onmogelijkheden en aandachtspunten liggen bij uw invulling van gebiedsgericht grondwaterbeheer en hoe u draagvlak voor plannen kunt creëren. u kunt na afloop uw eigen, dan wel door anderen aangereikte ideeën op waarde schatten en een eerste haalbaarheid evalueren: het creëren van echte kansen! Gebiedsgericht grondwaterbeheer biedt kansen. Kansen om de ondergrond optimaal te benutten en toegevoegde waarde te creëren met de bodem, binnen maatschappelijk relevante aspecten zoals peilbeheer ( natte voeten problematiek ), duurzame energie, klimaatadaptatie en een gezond milieu. Gebiedsgericht grondwaterbeheer wordt ook door de overheid gezien als een goed middel om complexe bodem- en grondwaterverontreiniging te verbinden met de eerder genoemde thema s en daarmee deze verontreinigingen goed te kunnen beheren, door deelsanering, door beheersmaatregelen en/of door monitoring. Voor de implementatie hiervan is kennis nodig, zowel technische als procesmatige kennis. De basiskennis op beide gebieden reiken we aan. Medewerkers van overheden en adviseurs op het gebied van bodem, water, ruimtelijke ordening, duurzaamheid en energie en bedrijven met een relatief hoog water- en/of energieverbruik.
Grootschalig meten in het waterbeheer Bouwen met de natuur Achtergronden, BwN in het veld en praktische guidelines voor gebruik s Dr.ir. J. Korving (Witteveen+Bos) en prof.dr.ir. F.H.L.R. Clemens (Witteveen+Bos/TU ) 6 en 7 november 895 excl. btw Resultaat In de cursus staat een systeemgerichte manier van meten centraal. Met de opgedane kennis kunt u door middel van monitoring nog beter inspelen op de beheervragen van de toekomst. U krijgt inzicht in de mogelijkheden voor toepassing van meet- en monitoringtechnieken over de volle breedte van het waterbeheer en wordt bijgepraat over de nieuwste ontwikkelingen. U leert monitoringsystemen voor oppervlaktewater, grondwater, riolering en afvalwaterzuivering ontwikkelen, gebruiken en beheren. Belangrijke vragen die in de cursus aan bod komen zijn: hoe komen we tot betrouwbare informatie? Welke meet- en monitoringtechnieken zijn beschikbaar en hoe kunnen we die combineren? Wat werkt wel en wat niet? Hoe zorgen we voor een goede beleidsmatige inbedding van meetinformatie? Wat kan de rol zijn van open data en open source oplossingen? Hoe vertalen we meetdata naar informatie waar onze organisatie mee uit de voeten kan? Welke mogelijkheden biedt remote sensing voor het waterbeheer? Hoe werkt data-assimilatie en wat is de toegevoegde waarde? De cursus wordt afgesloten met een excursie naar de binnenstad van. Hier is in het project Slim meten de systeemgerichte monitoringaanpak voor concrete casussen rond wateroverlast en bodemverontreiniging uitgewerkt en toegepast (www.slim-meten.nl). Sinds een aantal jaren is er bij verschillende overheden steeds meer aandacht voor online metingen voor zowel waterkwantiteit als -kwaliteit. Dit heeft voor een belangrijk deel te maken met een streven naar meer doelmatigheid in het beheer van het watersysteem. Met sensoren kan continu het actuele systeemgedrag gevolgd worden om vervolgens de sturing hierop af te stemmen. Aansprekende voorbeelden hiervan zijn het KALLISTO-project bij Waterschap De Dommel en het project Slim meten en doorspoelen van de Amsterdamse grachten bij Waternet. Verder wordt de vraag vanuit politiek en samenleving naar transparantie steeds luider. Dit kan voor waterschappen en gemeenten betekenen: realtime laten zien wat er werkelijk speelt in het systeem om het beeld van een overheid die betrouwbaar is voor haar burgers te kunnen bevestigen. Wat ook meespeelt is dat er steeds meer en betere sensoren beschikbaar komen voor een redelijke prijs. Dit verlaagt de drempel voor overheden om zich aan te sluiten bij deze ontwikkelingen. Specialisten op het gebied van monitoring aan waterketen of -systeem van waterschappen, gemeenten, provincies, Rijk, kennisinstituten, universiteiten en adviesbureaus die monitoringsystemen ontwerpen, inrichten, gebruiken en/ of beheren. Beleidsmakers en managers van waterschappen, gemeenten, provincies en Rijk die geïnteresseerd zijn in de beleidsmatige inbedding van monitoring en de kansen van monitoring voor proactief systeembeheer. In samenwerking met EcoShape en DHV Drs. J.P.L. Fiselier (DHV) Cursusdatum 13 en 14 november Dordrecht 890 excl. btw (incl. excursie) Studiepunten 10 PDH s Bouw- en Waterbouwkunde In waterbouwkundige werken wordt steeds meer aandacht gegeven aan de milieueffecten van ontwerp en uitvoering, waarbij de nadruk wordt gelegd op het voorkomen, verzachten en compenseren van mogelijke effecten. De volgende stap in de ontwikkeling van de waterbouw is een positievere benadering van natuur en gebruik van natuurlijke processen, die kan leiden tot een maatschappelijke optimalisatie, waarin veiligheid, natuurlijkheid, economisch potentieel, leefbaarheid en duurzaamheid met elkaar worden verenigd en elkaar versterken. Het innovatieprogramma Building with Nature is gericht op het maken van deze stap in de waterbouw. De cursus, die wordt gegeven op basis van recente ontwikkelingen rond het onderzoeksprogramma Building with Nature van EcoShape, is bedoeld om begrip te krijgen van de noodzakelijke denkomslag en kennis op te doen door middel van een aantal praktijkcases en een excursie naar de Zuidwestelijke Delta. Degenen die betrokken zijn bij de planning en uitvoering van waterbouwprojecten en het waterbeheer in Nederland, zowel in de ontwerp- en advieswereld als de kennisontwikkeling, opdrachtgevers van waterbouwprojecten, de beleidsbepalende kant en de uitvoerders. Waterketen in balans Het toetsen van de rioolstelselkenmerken met DWAAS en HAAS In samenwerking met STOWA Ir. R.W. Stapel (DHV) 20 november Amersfoort 595 excl. btw (incl. rapporten DWAAS en HAAS) Resultaat U leert onderscheid te maken tussen theoretisch en werkelijk hydraulisch functioneren van de waterketen U neemt kennis van hoe een en ander met behulp van waterbalansen te kwantificeren U leert wat de effecten van ongewenste rioolinloop zijn op het functioneren van riolering en RWZI U krijgt inzicht in de interactie tussen grondwater en rioolvreemd water U krijgt inzicht in het bewerken van de gegevens tot bruikbare managementinformatie Na afloop van de cursus bent u in staat om deze methode bij uw organisatie te introduceren
De waterketen verzorgt de inzameling, het transport en de zuivering van afvalwater en hemelwater. De dimensionering van de onderdelen van de waterketen (riolering, gemalen, persleidingen en RWZI) is vaak gebaseerd op theoretische aannamen. Aan de waterketen wordt echter al routinematig gemeten: neerslag, gemaaldebieten en RWZI-effluent zijn in dagsommen beschikbaar. Met de routinematig verzamelde dagsommen kunnen waterbalansen worden opgesteld. In opdracht van STOWA zijn hiervoor de volgende methodieken ontwikkeld: Met DWAAS (DroogWeerAfvoer-AnalyseSystematiek) kan het aandeel rioolvreemd water in het afvalwater worden geschat. Rioolvreemd water is water dat onbedoeld door de riolering wordt afgevoerd, veelal infiltrerend grondwater. Met HAAS (HemelwaterAfvoer-AnalyseSystematiek) kan de hoeveelheid neerslag die naar de riolering is afgestroomd, worden ingeschat. Hiermee kunnen uit spraken worden gedaan over de grootte van het aange sloten oppervlak. De cursus beoogt meer inzicht te geven in het werkelijke hydraulisch functioneren van de waterketen, in nieuwe technieken om de herkomst van rioolvreemd water in beeld te brengen en in de relatie met grondwater. Met het verkregen inzicht kunnen de ontwerpuitgangspunten voor de riolering, het transportsysteem en de RWZI worden gevalideerd. Beleidsmedewerkers en technologen bij gemeenten en waterschappen, projectleiders en adviseurs van ingenieursbureaus. Veiligheid regionale waterkeringen Personal Skills & Technisch Management Kerncompetenties voor technische professionals, kleine groepen. Meer informatie vindt u op www. cursus.paotechniek.nl. Risico- en bedrijfszekerheidsanalyse 20, 21, 27 en 28 september Arnhem 2295 excl. btw Tijdens de cursus raakt u vertrouwd met de toepassing van betrouwbaarheidsanalyse in ontwerp, productie en onderhoud van technische systemen. IPMA (Technisch) Projectmanagement Masterclass 20 september, 16 oktober, 13 november en 11 december Eindhoven 2995 excl. btw Deze op de IPMA richtlijnen gebaseerde masterclass geeft een gedegen theoretische kennis van zowel de harde instrumentele aspecten als de zachte gedragscompetenties van het projectmanagementvak. In samenwerking met Stichting Wateropleidingen Ing. E.C. Hazenoot (Waterschap Rivierenland) 29 november en 6 december Breukelen 975 (geen btw) Stijlflexibiliteit voor technici 30 oktober en 13 november 1390 excl. btw Om het proces van normeren, toetsen, verbeteren en beheren van de verschillende typen regionale waterkeringen te uniformeren heeft Het Interprovinciaal Overleg en de Unie van Waterschappen het Ontwikkelingsprogramma Regionale Waterkeringen opgesteld. Sinds 2005 verzorgt Stowa de uitvoering van het ontwikkelingsprogramma en zijn er diverse rapporten en leidraden verschenen waarin kennis, methodiek en ervaring staan beschreven. In deze cursus doorlopen we met u de stappen van het proces toetsen, ontwerpen, verbeteren en beheren. U krijgt handvatten aangereikt om uw eigen proces effectief te kunnen doorlopen. Praktijkvoorbeelden zoals verschillen in de toetsbeoordeling, omgaan met het beheerdersoordeel, ontwerpen passend binnen het systeem en het maken van keuzes komen aan de orde. Het delen van elkaars ervaring en uw eigen uitdagingen staan centraal. Adviseurs, projectleiders, beleidsmedewerkers regionale waterkeringen van waterschappen, advies- en ingenieursbureaus, gemeenten en provincies. In deze training krijgt u inzicht in uw eigen gedragsstijlen en leert u de gedragsstijlen van anderen snel in te schatten, zodat u effectiever en overtuigender kunt optreden. Omgaan met macht en (interne of externe) politiek 11 en 12 december 1490 excl. btw Als technische deskundigen alleen maar specialist blijven en niet kunnen meespelen in het complexe besluitvormingsspel, dan vormt dat een grote bedreiging voor de kwaliteit van de organisatie, van zijn producten en van zijn innovatieve vermogen. Deze training kan helpen om die bedreiging het hoofd te bieden.
Stichting PostAcademisch Onderwijs Onderwijs Stevinweg 1 Stevinweg 2628 CN 1 2628 CN Postbus 5048 Postbus 2600 GA 5048 2600 GA 015 015 278 278 46 46 18 18 info@pao.tudelft.nl www.pao.tudelft.nl Partners van PAO PAO werkt voor de cursussen op het gebied van afvalwater en rioleringen, drinkwater en waterbeheer onder andere samen met: