Gemeenten voorbereid op dementie? Gemeentelijk dementiebeleid West Achterhoek anno 2011 in beeld Inventarisatie van bestaand gemeentelijk dementiebeleid in de regio West Achterhoek aan de hand van de Dementieproofmeter Datum: Oktober 2011 Dementienetwerk West Achterhoek I. Bennink, Projectcoördinator
Inhoudsopgave Samenvatting 3 1. Inleiding 6 2. Inventarisatie gemeentelijk dementiebeleid West Achterhoek 8 3. Sociale kaart en Wmo loket 9 4. (Zoals) thuis blijven wonen 11 5. Subsidie vrijwilligersinzet 15 6. Emotionele ondersteuning en lotgenotencontact 16 7. Mantelzorg geven en vrijstelling van betaald werk 17 8. Opvang/respijt 18 9. Wmo-voorzieningen met indicatie 19 10. Trajectbegeleiding 21 11. Gemeente en zorgkantoor 22 12. Dementieproofmeterscore van de gemeenten in de West Achterhoek 23 Bijlage 1: Dementieproofmeter en Resultaten van de responsgroep 24
Samenvatting Mensen met dementie en hun mantelzorgers zijn een zeer kwetsbare groep burgers. De gevolgen van dementie op de maatschappij zullen in de komende jaren sterk toenemen om diverse redenen: Een explosieve groei van het aantal mensen met dementie. Meer dan de helft van alle mensen met dementie is alleenwonend, zonder iemand om hem of haar te verzorgen. De beroepsbevolking neemt af waardoor er minder mensen zijn die beroepsmatig of in eigen familie- of vriendenkring voor iemand met dementie kunnen zorgen. Dementie is een dure ziekte. Dementie een ziekte die grote impact heeft op de naaste omgeving van de patiënt. Mantelzorgers vormen de ruggengraat in de zorg voor mensen met dementie. Echter, 78% van de mantelzorgers is overbelast (sociaal, psychisch, sociaal) of loopt een groot risico op overbelasting en depressie (bron:nivel, 2007). Bij overbelasting wordt een groter beroep gedaan op gezondheidszorgvoorzieningen. Ondersteuning en begeleiding van de mantelzorgers zijn daarom essentieel en de noodzaak daartoe zal in de toekomst alleen maar toenemen. Ook in het licht van het (te verwachten) personeelstekort, onder andere door de toenemende vergrijzing en ontgroening. Een goed zorg- en voorzieningenniveau voor mensen met dementie en hun mantelzorg kan en wordt binnen de huidige regelgeving niet alleen binnen de AWBZ vormgegeven. Juist de gemeente, met name door de invoering van de Wmo, is zeer bepalend voor de kwaliteit van leven en zorg voor thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers. Dementieproofmeter Om het bestaand gemeentelijk dementiebeleid in de West Achterhoek in kwalitatieve zin in beeld te brengen is gebruik gemaakt van het instrument de Dementieproofmeter. Vijf gemeenten van de West Achterhoek (Bronckhorst, Doetinchem, Doesburg, Montferland, Oude ) hebben hier aan deelgenomen. Dinxperlo (gemeente Aalten) behoort ook tot het werkgebied van het dementienetwerk West Achterhoek. Omdat het grootste deel van de gemeente Aalten behoort tot het werkgebied van het netwerk van de Oost Achterhoek is afgesproken dat het Netwerk Oost Achterhoek het gesprek zal voeren met de gemeente Aalten. In bijlage 1 wordt op alle items van de Dementieproofmeter het aantal gemeenten aangegeven die nu op een item beleid voeren of dit van plan zijn en het aantal gemeenten die op een item nu geen beleid voeren en dit ook nog niet van plan zijn. Hieronder een korte weergave van de uitkomsten: Beleidsitems waarop door het grootst aantal gemeenten anno 2011 beleid wordt gevoerd: Emotionele ondersteuning en lotgenotencontact De meeste gemeenten maken in het kader van prestatieveld 4 van de Wmo emotionele ondersteuning van mantelzorgers en lotgenotencontact mede financieel mogelijk. Alle gemeenten bieden financiële ondersteuning aan organisaties die lotgenoten-contact organiseren voor mensen met dementie en/of mantelzorgers van mensen met dementie. 3
Wmo voorzieningen In alle gemeenten kunnen mantelzorgers van mensen met dementie gratis mee als begeleider wanneer de persoon met dementie een Wmo-vervoersvoorziening toegewezen heeft gekregen. Beleidsitems waarop door het grootst aantal gemeenten nu geen beleid wordt gevoerd: Actuele sociale kaart dementie en folders dementie Velen van de doelgroep dementie weten niet welke ondersteuning en hulp mogelijk is en waar men daarvoor terecht kan. Opvallend is dat slechts 1 gemeente aangeeft een sociale kaart te kennen. Het dementienetwerk West Achterhoek heeft een sociale kaart ontwikkeld welke te vinden is op de website van het dementienetwerk. De sociale kaart is in druk- en in printversie beschikbaar. Folders over dementie worden in slechts 1 gemeente verspreid op centrale plaatsen. Scholing Wmo-medewerkers Om de vraag achter de vraag goed helder te krijgen, dienen medewerkers van het Wmo-loket voldoende kennis te hebben van dementie en mantelzorg(problematiek), zodat zij goed in staat zijn om informatie en advies te geven en toe te leiden tot bij de vraag passende voorzieningen. In 1 gemeente zijn de Wmo-medewerkers geschoold met betrekking tot dementie. Twee gemeenten zijn van plan dit te gaan doen. Trajectbegeleiding De Trajectbegeleider biedt laagdrempelig (zonder kosten) en aanbodonafhankelijk informatie, advies en ondersteuning aan thuiswonende mensen met dementie (of waarbij het vermoeden bestaat dat er sprake is van dementie) en aan hun familieleden (mantelzorgers). De functie Trajectbegeleider wordt in deze regio in één gemeente ondersteund. Binnen het Dementienetwerk West Achterhoek is momenteel 3.6 Fte trajectbegeleiding actief, bekostigd uit AWBZ gelden. In de toekomst echter behoren belangrijke onderdelen van de trajectbegeleiding als, casefinding, bemoeizorg en zorgtoeleiding waarschijnlijk niet meer tot de te verzekeren prestaties van de ZVW en/of AWBZ. Casefinding in de zin van outreachend opsporen en contact zoeken met de doelgroep behoort niet tot het domein van de wettelijke zorgverzekeringen. De openbare geestelijk gezondheidszorg, waaronder het bereiken en begeleiden van kwetsbare personen en risicogroepen zijn op grond van de Wmo taken van de gemeente (Wet maatschappelijke ondersteuning, artikel 1 lid 1, onderdelen e en f) Bemoeizorg, in de zin van ongevraagde zorg, is ook onderdeel van de openbare geestelijk gezondheidszorg, en onderdeel van de maatschappelijk ondersteuning door gemeenten. Zorgtoeleiding, zolang de persoon geen formele zorg wil ontvangen is zorgtoeleiding onderdeel van de openbare geestelijk gezondheidszorg, en dus een gemeentelijk taak. 1 Opvang/respijt Respijtzorg buitenshuis is voor mantelzorgers van mensen met dementie een van de belangrijke voorzieningen om de zorg voor de mens met dementie vol te kunnen houden. Dankzij deze type voorziening kan de mantelzorger een of meerdere dagdelen ontlast worden van zijn zorgtaken. Slechts 1 gemeente financiert dagopvang- voorziening (en) voor thuiswonende mensen met dementie. Wmo-voorzieningen met indicatie De grootste groep mensen met dementie is 75 jaar en ouder. De partners hebben meestal ook al een hoge leeftijd bereikt, waardoor zij niet altijd meer volledig in staat zijn om alle fysieke hulp 1 Bron: Standpunt CVZ Casemanagement 25 maart 2011 uitgebracht aan de minister van VWS. 4
en huishoudelijke hulp goed te verrichten. Ook de niet-inhuiswonende mantelzorger, (die ook de zorg heeft voor zijn of haar eigen huishouden en gezin al dan niet in combinatie met werken) is meestal niet in staat om de noodzakelijke huishoudelijke hulp en toezicht te bieden. Het kunnen verkrijgen van huishoudelijke hulp biedt voor beide groepen mantelzorgers verlichting van hun zorgtaken. Om in aanmerking te komen voor de Wmo-voorziening huishoudelijke hulp is het mantelzorger zijn van een thuiswonende persoon met dementie in 1 gemeente één van de indicatiecriteria voor toewijzing van deze voorziening. Gemeente en zorgkantoor Om tot geïntegreerde zorg te kunnen komen vanaf de niet-pluis -fase tot aan de fase van opname of overlijden is het van belang, gezien de bestaande verschillende financieringsstromen (Wmo, Zorgverzekeringswet en AWBZ), dat gemeenten en zorgverzekeringen (en de nu nog bestaande zorgkantoren) gaan samenwerken. Onder andere om samen een programma van eisen en inkoopbeleid te ontwikkelen. Met beleid op dit thema wordt samenwerking en afstemming tussen gemeente en zorgkantoor beoogd met als doel geïntegreerde dementiezorg tot stand te brengen. Op dit moment werkt 1 gemeente samen met het zorgkantoor/zorgverzekeraar om op het snijvlak van de Wmo, de zorgverzekeringswet en de AWBZ, zorg te dragen voor maatschappelijke ondersteuning, welzijn en zorg op maat voor thuiswonende mensen met dementie. Mantelzorg geven en vrijstelling van betaald werk Mantelzorgers hebben behoefte aan goede randvoorwaarden die het verlenen van mantelzorg mogelijk (blijven) maken (zoals tijd en financiële ondersteuning ter bestrijding van onkosten of ter compensatie van inkomensverlies). Gemeentelijk beleid op dit thema sluit aan bij de taakstelling van de Wet werk en inkomen (WIA). In 2 gemeenten kunnen mensen die geen betaald werk hebben en mantelzorger zijn van een thuiswonende persoon met dementie, gebruik maken van de Wet werk en bijstand: a. ontheffing krijgen van sollicitatieplicht om toch in aanmerking te blijven komen voor de uitkering volgens de Wet werk en inkomen; b. toestemming krijgen om minder arbeidsuren per week te maken om toch in aanmerking te blijven komen voor de uitkering volgens de Wet werk en inkomen. De overige gemeenten hebben geen plannen om het beleid hierop te veranderen. (Zoals) thuis blijven wonen 70% van de mensen met dementie woont thuis. Mantelzorg geven kan zeer belastend zijn, zeker als het dementeringsproces al gevorderd is. Zowel mensen met dementie als hun mantelzorgers verkeren vaak in een sociaal isolement. Respijtzorg in de vorm van een dagopvangvoorziening of een logeervoorziening wordt het liefst in de eigen buurt, wijk of kern gewenst. Eén gemeente zet zich momenteel actief in voor voldoende respijtvoorzieningen en één gemeente is dit van plan te gaan doen. Geen van de gemeenten stelt het afgeven van bouwvergunningen voor nieuwbouw en renovatie van woningen en wooncomplexen, die specifiek voor de ouder wordende inwoners bedoeld zijn, als criterium. (Denk aan (technologische)infrastructuur en domoticavoorzieningen ten behoeve van de functies contact, alarmering, detectie, toezicht op afstand en monitoring zodat deze op een eenvoudige wijze en zonder veel extra kosten in een latere fase gerealiseerd kunnen worden). Eén gemeente geeft aan dat gemeenten geen bouwvergunningen meer afgeven. Om deze reden telt deze vraag niet mee in de totale scoreberekening. Interessant is de vraag of er sturingsmechanismen zijn of mogelijk zijn op dit thema. 5
1. Inleiding 1.2 Dementie De twee meest voorkomende vormen van dementie zijn de ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie. Dementie is een sluipende niet te genezen ziekte met een progressief verloop. Zeker in de beginperiode worden de eerste ziekte-verschijnselen, zoals toenemende vergeetachtigheid, vermindering van activiteit en minder spontaan worden, vaak niet door de omgeving én de patiënt als zodanig herkend en erkend. De gemiddelde ziekteduur ligt tussen de 6 tot 8 jaar. Door de hogere levensverwachting van de bevolking in Nederland neemt de ziekteduur bij dementie nog steeds toe. Dementie behoort samen met angst en depressie tot de meest voorkomende psychiatrische stoornissen bij ouderen boven de 60 jaar. 1.3 Impact van dementie In 2011 lijden ruim 270.000 mensen aan dementie. Door de vergrijzing van de bevolking en de stijgende levensverwachting zal dat in 2050 naar schatting een half miljoen mensen zijn. Gemiddeld zijn er drie mensen bij de zorg van iemand met dementie betrokken. In 2011 hebben dus ruim een miljoen mensen dagelijks met dementie te maken. In 2050 zijn dat twee miljoen mensen. Naast de explosieve groei, zijn er nog andere ontwikkelingen die de gevolgen van dementie op de maatschappij vergroten. Vanaf 2030 zal naar verwachting meer dan de helft van alle mensen met dementie alleenwonend zijn, zonder iemand om hem of haar te verzorgen. Nu woont een meerderheid van mensen met dementie nog samen met een partner. Bovendien neemt de beroepsbevolking af, waardoor er minder mensen zijn die beroepsmatig of in eigen familie- of vriendenkring voor iemand met dementie kunnen zorgen. Dementie is ook een dure ziekte. Van de totale kosten van de gezondheidszorg in Nederland wordt 5,4% uitgegeven aan dementie. Dat staat gelijk aan 3,1 miljard euro per jaar. Daarnaast staat dementie in de top drie van ziekten die voor de patiënt het meeste verlies van kwaliteit van leven veroorzaakt. Bovendien is dementie een ziekte die grote impact heeft op de naaste omgeving van de patiënt. Tabel: Prognoses voor de gemeenten in de West Achterhoek 2011 2030 Prevalentie Incidentie 55-64 65+ Verblijf Prevalentie Incidentie 55-64 65+ Verblijf Bronckhorst 706 110 24 680 212 1159 173 41 1134 348 Doetinchem 887 140 27 854 266 1644 250 39 1612 493 Montferland 529 85 19 507 159 1063 158 40 1039 319 Oude 595 96 21 571 179 969 153 20 945 291 Doesburg 166 27 6 158 50 307 47 11 300 92 Totaal 2883 458 97 2770 866 5142 781 151 5030 1543 Bron: TNO Rapport KvlL/P&Z 2010.056 Enige prognoses betreffende dementie in de jaren 2009 tot 2030 in de regio Achterhoek In de gemeenten van de West Achterhoek wordt de prevalentie van mensen met dementie in 2010 geschat op 2883. In 2030 op 5142 inwoners met dementie. Hiervan woont 70% van de mensen met dementie thuis. Op dit moment wordt de groep alleenstaande mensen met dementie geschat op 30% van deze populatie. Dit percentage zal in de toekomst verder oplopen tot 50%. 6
1.4 Mantelzorgers van mensen met dementie Een groot deel van de zorg, begeleiding en toezicht wordt door de mantelzorgers, vaak partners en kinderen, geboden. Mantelzorgers vormen de ruggengraat in de zorg voor mensen met dementie. 78% van de mantelzorgers is overbelast (sociaal, psychisch, sociaal) of loopt een groot risico op overbelasting en depressie (bron:nivel, 2007). Depressie, burn-out en stress komen veel voor. Ook medicijngebruik en het aantal doktersbezoeken ligt driemaal hoger in vergelijking met leeftijdsgenoten. Veel mantelzorgers kampen met sociaal isolement. Overbelasting van de mantelzorgers is vaak de reden voor definitieve opname van de persoon met dementie. Ondersteuning en begeleiding van de mantelzorgers zijn daarom essentieel en de noodzaak daartoe zal in de toekomst alleen maar toenemen. Ook in het licht van het (te verwachten) personeelstekort, onder andere door de toenemende vergrijzing en ontgroening. 1.5 Dementie en de rol van de gemeente Bij het voortschrijden van het dementeringsproces heeft de mens met dementie een toenemende behoefte aan ondersteuning, begeleiding, toezicht, hulp en zorg van anderen. Ook de behoefte aan ondersteuning, begeleiding en respijt bij de mantelzorger(s) wordt naarmate de zorgbelasting toeneemt steeds groter. Een goed zorg- en voorzieningenniveau voor mensen met dementie en hun mantelzorg kan en wordt binnen de huidige regelgeving niet alleen binnen de AWBZ en door de AWBZ-sector vormgegeven. Juist de gemeente, met name door de invoering van de Wmo, is zeer bepalend voor de kwaliteit van leven en zorg voor thuiswonende mensen met dementie. Het is goed om zicht te krijgen op het door de gemeenten gevoerde beleid dat ten goede komt aan de behoeften van de doelgroep. Welk beleid, gericht op mensen met dementie en hun mantelzorgers, wordt door de gemeenten anno 2011 gevoerd: Waar zetten gemeenten op in om de kwaliteit van leven voor de doelgroep te behouden? Welke typen voorzieningen bieden gemeenten in 2011 aan de doelgroep? Welke beleidsvoornemens hebben de gemeenten voor de toekomst indien zij op bepaalde onderdelen van gewenst dementiebeleid nu nog geen beleid hebben? 1.6 Opbouw van de rapportage 2 In hoofdstuk 2 wordt het instrument de Dementieproofmeter toegelicht. Vanaf hoofdstuk 3 t/m 11 worden de resultaten van de inventarisatie gepresenteerd naar de thema s: 3. Sociale kaart en Wmo-loket. 4. (Zoals) thuis blijven wonen. 5. Subsidie vrijwilligersinzet. 6. Emotionele ondersteuning en lotgenotencontact. 7. Mantelzorg geven en vrijstelling van betaald werk aannemen/doen. 8. Opvang/respijt. 9. Wmo-voorzieningen met indicatie. 10. Trajectbegeleiding. 11. Gemeente en zorgkantoor. In hoofdstuk 12 de scores van de gemeenten op de Dementieproofmeter. 2 Deze rapportage is gebaseerd op de rapportage van de Programmaraad Zorgvernieuwing Psychogeriatrie Gemeentelijk dementiebeleid Zuidoost-Brabant anno 2010 in beeld, uitgave van Programmaraad Zorgvernieuwing Psychogeriatrie, maart 2010 7
2. Inventarisatie gemeentelijk dementiebeleid West Achterhoek 2.1 De Dementieproofmeter Om het bestaand gemeentelijk dementiebeleid in de West Achterhoek in kwalitatieve zin in beeld te brengen is gebruik gemaakt van de dementieproofmeter, een instrument dat in 2009 is ontwikkeld door werkgroep van de Programmaraad Zorgvernieuwing Psychogeriatrie. Bij het opstellen van de Dementieproofmeter is het Behoefteprofiel Dementie (Programmaraad Zorgvernieuwing Psychogeriatrie/2008) als uitgangspunt genomen. Deze geeft inzicht in de diversiteit van de behoeften van de mensen met dementie en hun mantelzorgers. Vanuit dit behoefteprofiel is gekeken naar wie (wettelijk) verantwoordelijk zou kunnen zijn om deze behoeften te beantwoorden, indien de doelgroepleden dat niet zelf (of met hun eigen omgeving) kunnen. De Dementieproofmeter bestaat uit een lijst van 20 items. De meeste items in de Dementieproofmeter hebben betrekking op voorzieningen die niet door de AWBZ of zorgverzekering geboden kunnen worden, maar wel in het kader van de Wmo en Wet werk- en inkomen in het gemeentelijk beleid opgenomen kunnen zijn of worden. Daarnaast zijn ook thema s in de randvoorwaardelijke sfeer, waarop een gemeente beleid kan voeren, in de Dementieproofmeter opgenomen: De leefbaarheid en thuis kunnen blijven wonen in de eigen wijk/kern of gemeente. Mantelzorg mogelijk (blijven) maken. Samenwerking en afstemming met Zorgkantoor in relatie tot Ketenzorg Dementie. N.B. Deze Dementieproofmeter geeft in kwalitatieve zin een beeld van de mate van diversiteit van de beleidsdoelen en resultaten in de gemeente. Echter de Dementieproofmeter geeft nog geen antwoord in hoeverre bepaald gemeentelijk aanbod voldoet aan de kwantitatieve vraag. 2.2. De dementieproofmeter in de West Achterhoek In het voorjaar van 2011 zijn 5 gemeenten van de West Achterhoek (Bronckhorst, Doetinchem, Doesburg, Montferland, Oude ) benaderd/bezocht en is gesproken over de problematiek van dementie en het belang ons gezamenlijk voor te bereiden op de toekomst. Er is verzocht om deel te nemen aan een inventarisatie middels een dementieproofmeter welke eind mei is verstuurd naar de 5 gemeenten in de West Achterhoek. De gemeenten waar geen respons van is ontvangen zijn nog een keer persoonlijk benaderd met het verzoek tot deelname. De respons is 100%. De dementieproofmeter is ingevuld door Beleidsmedewerkers/managers Wmo, sociale zaken. Dinxperlo (gemeente Aalten) behoort ook tot het werkgebied van het dementienetwerk West Achterhoek. Omdat het grootste deel van de gemeente Aalten behoort tot het werkgebied van het netwerk van de Oost Achterhoek is afgesproken dat het Netwerk Oost Achterhoek het gesprek zal voeren met de gemeente Aalten. In de volgende hoofdstukken worden de resultaten van de inventarisatie beschreven. 8
3. Sociale kaart en Wmo-loket Velen van de doelgroep dementie weten niet welke ondersteuning en hulp mogelijk is en waar men daarvoor terecht kan. De weg vinden wordt vaak ervaren als het verdwalen in een doolhof. Een actuele sociale kaart dementie is onmisbaar, zowel voor vragers als verwijzers. In het bijzonder voor de medewerkers van Wmo-loketten en overige informatiepunten. Deze sociale kaart dient op een eenvoudige wijze zelfstandig te raadplegen zijn, bijvoorbeeld via internet. Voor deze doelgroep is ook een print- of drukversie gewenst. Om de vraag achter de vraag goed helder te krijgen, dienen medewerkers van het Wmo-loket voldoende kennis te hebben van dementie en mantelzorg(problematiek), zodat zij ook goed in staat zijn om informatie en advies te geven en toe te leiden tot bij de vraag passende voorzieningen. Gemeentelijk beleid op dit thema sluit aan bij Wmo prestatieveld: Prestatieveld 3 Het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning In tabel 1 een overzicht van het aantal gemeenten met bestaand beleid, met plannen om tot beleid te komen en het aantal gemeenten dat geen plannen heeft tot beleid op dit thema. 1.a. 1.b. 1.c. 2.a. 2.b. 2.c. Tabel 1 Sociale kaart en Wmo-loket Uw gemeente kent een actuele sociale kaart dementie met het aanbod in uw gemeente en in de eigen regio. Uw gemeentelijke sociale kaart dementie wordt als print- /of drukversie breed binnen uw gemeente verspreid. Uw gemeentelijke sociale kaart dementie is digitaal te raadplegen via de gemeentelijke informatiesite. Uw gemeente communiceert in de gemeentegids EN op de website over dementie. Op de pagina s van de gemeente in regionale bladen wordt aandacht besteed aan dementie en mogelijkheden voor ondersteuning. Folders over dementie en over mogelijkheden voor ondersteuning zijn in uw gemeente beschikbaar op centrale plaatsen. 3. Uw gemeente roept regelmatig (zorg/welzijn)aanbieders bijeen om hiaten en dubbelingen in het aanbod op te sporen en afspraken te maken wie actie onderneemt om verbeteringen te implementeren. 4.a. 4.b. In uw gemeente zijn de (Wmo-)loketmedewerkers geschoold met betrekking tot dementie (inclusief de bejegening van de mensen met dementie en hun mantelzorgers). In uw gemeenten weten de (WMO-) loketmedewerkers naar wie ze kunnen doorverwijzen voor hulp en diagnostiek en zijn daarin ondersteunend tot het daadwerkelijke contact. Ja Geen plannen 1 2 1 1 1 2 2 1 2 1 1 3 1 1 3 2 1 1 1 2 2 3 1 2 2 3 1 Plannen Onbekend 9
Actuele sociale kaart Dementie Eén gemeente geeft aan dat zij een actuele sociale kaart kent en 2 gemeenten hebben plannen om dit te realiseren. Eén gemeente heeft geen plannen hiertoe en bij één gemeente is dit onbekend. Kaart 1 Gemeenten met een actuele sociale kaart dementie (groen) of die van plan zijn dit te realiseren (geel) Bronckhorst Doesburg Doetinchem Montferland Oude Dementie geschoolde Wmo-medewerkers Bij 1 gemeente zijn de medewerkers van het Wmo-loket geschoold met betrekking tot dementie. Twee gemeenten zijn van plan om de Wmo-loketmedewerkers te scholen. 10
4. (Zoals) thuis blijven wonen 70% van de mensen met dementie woont thuis. Mantelzorg geven betekent vaak een zware belasting, zeker als het dementeringsproces al gevorderd is. Zowel mensen met dementie als hun mantelzorgers verkeren vaak in een sociaal isolement. Factoren die hierbij een rol spelen zijn onder andere: Taboes rondom dementie. Onbekendheid met hoe om te gaan met dementie. Onbegrip ervaren in de omgeving. Mantelzorgers durven of willen de persoon met dementie niet alleen te laten of niet mee te nemen. Door het meer inzetten op het vergroten van het sociale netwerk rondom het cliëntsysteem en het realiseren van maatschappelijke steunsystemen in de eigen buurt of wijk, kan sociaal isolement verbroken worden, participatie bevorderd worden en zeker ook de mantelzorger ontlast worden. Tijdelijke ontlasting van zorgtaken en tijd voor zichzelf kunnen hebben, wordt voor de zwaar belaste mantelzorger steeds meer noodzakelijk om overeind te kunnen blijven. Dit vraagt om respijtzorg. In de thuissituatie zou dit door leden van het sociaal netwerk of door vrijwilligers geboden kunnen worden. Respijtzorg in de vorm van een dagopvangvoorziening of een logeer-voorziening wordt het liefst in de eigen buurt, wijk of kern gewenst. Voor het verlichten van zorgtaken voor de mantelzorger en het beperken van de vraag naar fysiek toezicht, kunnen domoticavoorzieningen in de eigen woning ingezet worden. Mits hiervoor de (technologische) infrastructuur aanwezig is of eenvoudig kan worden gerealiseerd. Mede door deze voorzieningen, met als functie alarmering, detectie, toezicht op afstand en monitoring, kan de mens met dementie (ook de alleenstaande) langer in zijn eigen thuissituatie blijven wonen. Indien thuis blijven wonen niet meer mogelijk is, zijn aangepaste woonzorgvormen nodig, zoals kleinschalig wonen (groepswoning met kleinschalige zorg) of woon-zorgcomplexen met mogelijkheden voor 24-uurszorg en toezicht voor mensen met dementie. Het liefst in de eigen buurt, wijk of kern. Gemeentelijk beleid op dit thema sluit aan bij de taakstelling van prestatieveld 1 van de Wmo en het leefbaarheidbeleid. Prestatieveld 1 Het bevorderen van de sociale samenhang in en leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten In tabel 2 een overzicht van het aantal gemeenten met bestaand beleid, met plannen om tot beleid te komen en het aantal gemeenten dat geen plannen heeft tot beleid op dit thema. 11
Tabel 2 (Zoals) thuis blijven wonen 15. Uw gemeente geeft stimuleringsgelden gericht op het versterken van sociale netwerken en het realiseren van maatschappelijke steunsystemen zodat mensen met dementie zo lang mogelijk in hun eigen leefomgeving kunnen blijven wonen en functioneren. 18. Uw gemeente zet zich actief in voor voldoende respijtvoorzieningen, specifiek voor mensen met dementie, zoals dagopvang, logeermogelijkheden (logeerhuis) of een ontmoetingshuis/centrum. 19. Uw gemeente zet zich actief in voor voldoende woonzorgvormen specifiek voor mensen met dementie, zoals kleinschalig wonen. 20. Uw gemeente stelt bij het afgeven van bouwvergunningen voor nieuwbouw en renovatie van woningen en wooncomplexen, die specifiek voor de ouder wordende inwoners bedoeld zijn, als criterium dat er een zodanige (technologische) infrastructuur gerealiseerd zal worden, dat domoticavoorzieningen (ten behoeve van de functies contact, alarmering, detectie, toezicht op afstand en monitoring) op een eenvoudige wijze en zonder veel extra kosten in een latere fase gerealiseerd kunnen worden. Ja Geen plannen 2 3 1 1 1 2 3 1 1 Plannen Onbekend 1 1 2 1x nee, Gemeen ten geven geen bouwve rgunnin g af Van de 5 gemeenten voeren 2 gemeenten beleid om de leefbaarheid voor thuiswonende mensen met dementie te bevorderen door met stimuleringsgelden de sociale netwerken te versterken en maatschappelijke steunsystemen te realiseren. Bij 3 gemeenten is onbekend of dit gebeurt. Kaart 2 Gemeenten die een goede leefbaarheid voor thuiswonende mensen met dementie bevorderen met stimuleringsgelden gericht op het versterken van sociale netwerken en maatschappelijke steunsystemen (groen) Bronckhorst Doesburg Doetinchem Montferland Oude 12
Respijtvoorzieningen Eén gemeentezet zich actief in om locaties te vinden voor respijtvoorzieningen en 1 gemeente is dit van plan. Drie gemeenten zetten zich actief in om locaties te vinden voor zorgwoonvormen specifiek voor mensen met dementie. Kaart 3 Gemeenten die zich actief inzetten om locaties voor respijtvoorzieningen te vinden, specifiek voor mensen met dementie,(groen) of van plan zijn dit te gaan doen (geel). Doesburg Bronckhorst Doetinchem Montferland Oude Kaart 4 Gemeenten die zich actief inzetten om locaties voor het realiseren van woonzorg-vormen voor mensen met dementie te vinden(groen) of van plan zijn dit te gaan doen (geel). Doesburg Bronckhorst Doetinchem Montferland Oude Bouwvergunningen Een gemeente geeft aan dat gemeenten geen bouwvergunningen meer afgeven. Kaart 5 Gemeenten die eisen stellen aan de (technologische) infrastructuur bij het afgeven van bouwvergunningen,(groen) of dit van plan zijn te gaan doen (geel) Bronckhorst Doesburg Doetinchem Montferland Oude 13
5. Subsidie vrijwilligersinzet Vrijwilligerswerk vormt een onmisbaar deel van de zorg. De vrijwilliger draagt bij aan het meedoen van kwetsbare groepen. Ook voor de mensen met dementie en hun mantelzorgers kunnen zij een grote rol spelen in het mee (kunnen blijven) doen. Ondersteuning van vrijwilligerswerk Door middel van het ondersteunen van vrijwilligers kan de gemeente er mede voor zorgen dat er een goed informeel aanbod van zorg-, welzijns- en gemaksdiensten aangeboden worden. Gemeentelijk beleid op dit thema sluit aan bij prestatieveld 4 van de Wmo: Prestatieveld 4 Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers In tabel 3 een overzicht van het aantal gemeenten met bestaand beleid, met plannen om tot beleid te komen en het aantal gemeenten dat geen plannen heeft tot beleid op dit thema. Tabel 3 Subsidie vrijwilligersinzet 5. Uw gemeente biedt financiële ondersteuning aan organisaties, die met vrijwilligers: a. praktische hulp bieden aan thuiswonende mensen met dementie en aan hun mantelzorgers; b. bewegings- en ontspanningsactiviteiten bieden aan thuiswonende mensen met dementie; c. oppasdiensten bieden aan thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers. 6. Uw gemeente geeft de Alzheimerafdeling (vrijwilligers- en belangenbehartigerorganisaties) financiële ondersteuning voor coördinatie en ondersteuning van haar vrijwilligersdiensten die uw burgers worden aangeboden. 10. Uw gemeente biedt financiële ondersteuning aan organisaties die lotgenoten- contact organiseren voor mensen met dementie en/of voor de mantelzorgers van mensen met dementie. Ja 3 1 1 Geen plannen Plannen Onbekend 2 1 1 1x nee 3 1 1xnee 2 1 2 5 14
Subsidie vrijwilligersinzet Drie gemeenten financieren organisaties die met vrijwilligers praktische hulp in de thuissituatie bieden en 1 gemeente is dit van plan. Kaart 6 Gemeenten die financiële steun of subsidie bieden aan organisaties die met vrijwilligers bewegings- en ontspannings-activiteiten doen (groen) Bronckhorst Doesburg Doetinchem Montferland Oude Kaart 7 Gemeenten die financiële steun of subsidie bieden aan organisaties die met vrijwilligers oppasdiensten bieden (groen) Doesburg Bronckhorst Doetinchem Montferland Oude Financiële ondersteuning Alzheimerafdeling Twee gemeenten bieden financiële ondersteuning aan de Alzheimerafdeling voor coördinatie en ondersteuning van haar vrijwilligersdiensten. Alle gemeenten bieden financiële steun aan organisaties die met vrijwilligers en/of professionals lotgenotencontact organiseren voor de doelgroep. 15
6. Emotionele ondersteuning en lotgenotencontact Het ervaren van herkenning, erkenning en het ontvangen van emotionele ondersteuning zijn voor zowel mensen met dementie als de mantelzorger belangrijk. Een zeer laagdrempelig antwoord op deze behoeften vormt het Alzheimercafé. Een deel van de mantelzorgers heeft duidelijk behoefte aan frequent lotgenotencontact bijvoorbeeld in de vorm van gespreks- of ondersteuningsgroepen. In deze lotgenotencontact-momenten ervaren zij veel emotionele ondersteuning. Beide voorzieningen stimuleren tevens de participatie van deze kwetsbare doelgroep-leden. Gemeentelijk beleid sluit aan bij Wmo prestatievelden: Prestatieveld 3 Het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning 4 Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers 5 Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijk verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem In tabel 4 een overzicht van het aantal gemeenten met bestaand beleid, met plannen om tot beleid te komen en het aantal gemeenten dat geen plannen heeft tot beleid op dit thema. Tabel 4 Emotionele ondersteuning en lotgenotencontact 7. Dankzij uw gemeentelijke financiële ondersteuning wordt er voor uw inwoners maandelijks een Alzheimer café georganiseerd voor mensen met dementie en hun mantelzorgers en geïnteresseerde burgers. 9. Uw gemeente biedt financiële ondersteuning aan organisaties die emotionele ondersteuning bieden aan mantelzorgers van mensen met dementie. Ja Geen plannen 3 2 4 1 Plannen Onbekend Ondersteuning bieden aan de Alzheimerafdeling Drie gemeenten geven financiële ondersteuning voor het Alzheimercafé (red: w.s. niet allemaal aan het Alzheimercafé in Doetinchem). Vier gemeenten geven financiële ondersteuning voor de coördinatie en ondersteuning van de vrijwilligersdiensten van de Alzheimerafdeling. Kaart 8 Gemeenten die financiële steun geven voor het Alzheimercafé (groen) of die dit van plan zijn (geel) Doesburg Bronckhorst Doetinchem Montferland Oude 16
Emotionele ondersteuning Emotionele ondersteuning van mantelzorgers van mensen met dementie wordt door 4 van de gemeenten mede mogelijk gemaakt. 7. Mantelzorg geven en vrijstelling van betaald werk Naast behoeften aan praktische en emotionele ondersteuning, advies, bemiddeling en begeleiding hebben mantelzorgers (onder de 65 jaar, veelal dochters) ook behoefte aan goede randvoorwaarden die het verlenen van mantelzorg mogelijk(blijven) maken, zoals tijd hebben voor of financiële ondersteuning ter bestrijding van onkosten of ter compensatie van inkomensverlies. Gemeentelijk beleid op dit thema sluit aan bij de Wet werk en inkomen (WIA). In tabel 5 een overzicht van het aantal gemeenten met bestaand beleid, met plannen om tot beleid te komen en het aantal gemeenten dat geen plannen heeft tot beleid op dit thema. Tabel 5 Mantelzorg geven en vrijstelling van betaald werk aannemen/doen 17 In uw gemeente kunnen mensen die geen betaald werk hebben, mantelzorger van een thuiswonende persoon met dementie zijn en gebruik maken van de Wet werk en bijstand een: a. ontheffing krijgen van sollicitatieplicht om toch in aanmerking te blijven komen voor de uitkering volgens de Wet werk en inkomen; b. toestemming krijgen om minder arbeidsuren per week te maken om toch in aanmerking te blijven komen voor de uitkering volgens de Wet werk en inkomen. * individueel bepaald Ja Geen plannen Plannen Onbekend 2* 1 1 1x nee 1* 2 1 1x nee Wet werk en inkomen Bij 2 van de gemeenten is het mogelijk om als mantelzorger van een mens met dementie ontheffing van sollicitatieplicht te krijgen. Bij 1 gemeente is het mogelijk om minder arbeidsuren per week te maken en toch in aanmerking te blijven komen voor de uitkering. Kaart 9 Gemeenten die mantelzorgers ontheffing van sollicitatieplicht kunnen bieden (groen) Doesburg Bronckhorst Doetinchem Montferland Oude 17
8. Opvang/respijt Respijtzorg buitenshuis is voor mantelzorgers van mensen met dementie een van de belangrijke voorzieningen om de zorg voor de mens met dementie vol te kunnen houden. Dankzij deze type voorziening kan de mantelzorger een of meerdere dagdelen ontlast worden van zijn zorgtaken. De opvang van de mensen met dementie vraagt specifieke kennis en vaardigheden van de begeleiders. Ook het aangeboden dagprogramma dient afgestemd te zijn op de mogelijkheden van de mensen met dementie. Door het aanbieden van dagopvangmogelijkheden in de eigen buurt, wijk of dorp kan de drempel om gebruik te maken van hulp voor veel mantelzorgers, maar ook voor de mensen met dementie sterk verlagen. De deelname aan de dagopvang kan de mogelijkheid om mee te blijven doen voor de mens met dementie sterk vergroten. Gemeentelijk beleid op dit thema sluit aan bij de Wmoprestatievelden Prestatieveld 5 Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijk verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem 6 Het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem In tabel 6 een overzicht van het aantal gemeenten met bestaand beleid, met plannen om tot beleid te komen en het aantal gemeenten dat geen plannen heeft tot beleid op dit thema. Tabel 6 Opvang/respijt 11 Uw gemeente financiert dagopvang-voorziening(en) voor thuiswonende mensen met dementie waardoor ook de mantelzorgers tijdelijk ontlast kunnen worden. Toelichting: Met dagopvangvoorziening wordt een vorm van respijtzorg buitenshuis bedoeld. Ja Geen plannen Plannen Onbekend 1 2 1x nee 1x niet ingevuld Bij 1 gemeente wordt de dagopvangvoorzieningen voor mensen met dementie door de gemeente gefinancierd, bij twee gemeenten is dit onbekend (1x niet ingevuld). Kaart 10 Gemeenten die dagopvangvoorziening voor mensen met dementie anno 2011 financieren (groen) of dit van plan zijn om te gaan doen (geel) Doesburg Bronckhorst Doetinchem Montferland Oude 18
9. Wmo-voorzieningen met indicatie Met het vorderen van de leeftijd neemt de kans op dementie sterk toe. De grootste groep mensen met dementie is 75 jaar en ouder. Binnen de groep mantelzorgers is de groep partners het grootst. De partners hebben meestal ook al een hoge leeftijd bereikt, waardoor zij niet altijd meer volledig in staat zijn om alle fysieke hulp en huishoudelijke hulp goed te verrichten. Ook de niet-inhuiswonende mantelzorger, die vaak ook de zorg heeft voor zijn of haar eigen huishouden en gezin al dan niet in combinatie met werken, is meestal niet in staat om de noodzakelijke huishoudelijke hulp en toezicht te bieden. Het kunnen verkrijgen van huishoudelijke hulp biedt voor beide groepen mantelzorgers verlichting van hun zorgtaken. Het kunnen inzetten van sociale alarmering kan toezicht op afstand mogelijk maken. Gezien de toenemende desoriëntatie en toenemende afhankelijk van de persoon met dementie is bij het zich buitenshuis verplaatsen vaak begeleiding van een vertrouwd persoon/ mantelzorger noodzakelijk. Indien het zich buitenshuis verplaatsen alleen mogelijk is met een specifieke Wmo-voorziening, is het gewenst dat ook de vertrouwde begeleider zonder kosten mee kan reizen. Gemeentelijk beleid op dit thema sluit aan bij de Wmo prestatievelden: Prestatieveld 4 Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers 6 Het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem In tabel 7 een overzicht van het aantal gemeenten met bestaand beleid, met plannen om tot beleid te komen en het aantal gemeenten dat geen plannen heeft tot beleid op dit thema. Tabel 7 Wmo-voorzieningen met indicatie 12 Het inzetten van huishoudelijke hulp kan overbelasting van mantelzorgers voorkomen. Om in aanmerking te komen voor de Wmo-voorziening huishoudelijke hulp is het mantelzorger zijn van een thuiswonende persoon met dementie een van de indicatiecriteria voor toewijzing van deze voorziening. In uw gemeente is dit het geval. 13 In uw gemeente kunnen mantelzorgers van mensen met dementie gratis mee als begeleider wanneer de persoon met dementie een van uw Wmo-vervoersvoorzieningen toegewezen heeft gekregen. 14 In uw gemeente kunnen thuiswonende mensen met dementie via de Wmo een sociale alarmerings-voorziening toegewezen krijgen. * 1x alleen op medische indicatie Ja Geen plannen Plannen Onbekend 1 2 1 1x nee 5* 3 1 1x nee Het mantelzorger zijn geldt bij 1 gemeente als indicatiecriterium om huishoudelijke hulp toegewezen te krijgen. 19
Kaart 11 Gemeenten die huishoudelijke hulp toekennen om overbelasting van de mantelzorger te voorkomen Bronckhorst Doesburg Doetinchem Montferland Oude In 5 gemeenten kunnen mantelzorgers gratis als begeleider mee als de persoon met dementie een Wmo-vervoersindicatie heeft toegewezen gekregen. (1 x alleen op medische indicatie) De toewijzing van sociale alarmering via de Wmo kan bij 3 gemeenten worden afgegeven. 20
10. Trajectbegeleiding De Trajectbegeleider biedt laagdrempelig (zonder kosten) en aanbodonafhankelijk informatie, advies en cliënt(systeem-)ondersteuning aan thuiswonende mensen met dementie (of waarbij het vermoeden bestaat dat er sprake is van dementie) en aan hun familieleden (mantelzorgers). De Trajectbegeleider speelt een belangrijke rol in de niet-pluis -fase van dementie, in de fase van diagnosestelling en in de manifeste fase. Het realiseren en aanbieden van de functie Trajectbegeleiding als een gemeentelijk voorziening sluit aan bij de Wmo prestatievelden: Prestatieveld 3 Het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning 4 Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers 5 Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijk verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem 6 Het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem 8 Het bevorderen van openbare geestelijke Gezondheidszorg In tabel 8 een overzicht van het aantal gemeenten met bestaand beleid, met plannen om tot beleid te komen en het aantal gemeenten dat geen plannen heeft tot beleid op dit thema. Tabel 8 Trajectbegeleider 8 Uw gemeente onderschrijft het belang van de functie trajectbegeleider en is bereid daar financiële middelen voor te verstrekken. Ja Geen plannen 1 3 Plannen Onbekend Trajectbegeleider Eén van de gemeenten is bereid om financiële middelen te verstrekken voor de functie Trajectbegeleider. Bij 4 gemeenten is het niet bekend of zij van plan zijn om dit te gaan doen (1x niet ingevuld). 21
11. Gemeente en zorgkantoor Gedurende het dementeringsproces neemt de diversiteit aan behoeften en de vraag naar (professionele) begeleiding, toezicht en zorg steeds verder toe. Om de gewenste zorg-op-maat gedurende het gehele dementerings-proces (continuïteit van zorg) te kunnen bieden is samenhang en afstemming tussen alle mogelijke behandelaars en (informele en professionele) aanbieders van welzijn, hulp en zorg noodzakelijk gedurende het gehele traject: het netwerk. Om tot geïntegreerde zorg te kunnen komen vanaf de niet-pluis -fase tot aan de fase van opname of in de thuissituatie overlijden is het van belang, gezien de bestaande verschillende financieringsstromen (Wmo, Zorgverzekeringswet en AWBZ), dat gemeenten en zorgverzekeringen (en de nu nog bestaande zorgkantoren) gaan samenwerken. Onder andere om samen een programma van eisen en inkoopbeleid te ontwikkelen. Met beleid op dit thema wordt samenwerking en afstemming tussen gemeente en zorgkantoor beoogd met als doel geïntegreerde dementiezorg tot stand te brengen. In tabel 9 een overzicht van het aantal gemeenten met bestaand beleid, met plannen om tot beleid te komen en het aantal gemeenten dat geen plannen heeft tot beleid op dit thema. Tabel 9 Gemeente en zorgkantoor 16 Uw gemeente werkt samen met het zorgkantoor/ Zorgverzekeraar om op het snijvlak van de Wmo, de zorgverzekeringswet en de AWBZ, zorg te dragen voor maatschappelijke ondersteuning, welzijn en zorg op maat voor thuiswonende mensen met dementie. Ja Geen plannen 1 1 3 Plannen Onbekend Samenwerking met het Zorgkantoor/zorgverzekeraar Eén gemeente geeft aan samen te werken met het Zorgkantoor om samen, op het snijvlak van de Wmo, de zorgverzekeringswet en de AWBZ, zorg te dragen voor maatschappelijke ondersteuning, welzijn en zorg op maat voor thuiswonende mensen met dementie. Eén gemeente geeft aan van plan te zijn om te gaan samenwerken met het Zorgkantoor. Drie gemeenten geven aan dat dit punt onbekend is. Kaart 12 Gemeenten met samenwerking Zorgkantoor (groen) en plannen tot (geel) Doesburg Bronckhorst Doetinchem Montferland Oude 22
12. Dementieproofmeterscore van de gemeenten in de West Achterhoek 12.1 Inleiding De behoeften van de doelgroep thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers is zeer divers. Beantwoording vraagt dus om een breed welzijnspakket ofwel de maatschappelijke ondersteuning voor deze doelgroep dient op diverse manieren vorm gegeven te worden. De mate waarin het bestaande gemeentelijke dementiebeleid zorg draagt voor een divers welzijnspakket en beleid voert om randvoorwaarden te creëren, zodat de doelgroep zo lang mogelijk thuis in zijn eigen wijk of dorp kan blijven wonen, kan in kwalitatieve zin met een score uitgedrukt worden. Hoe hoger de score, hoe breder het welzijnspakket zal zijn en hoe meer de gemeente zich inzet om randvoorwaarden voor het realiseren van voorzieningen te realiseren. 12.2 Scoreberekening Voor de meeste items zijn 2 punten te behalen wanneer er bestaand beleid is. Een aantal items zijn onderverdeeld in deelitems. Hiervoor is per deel-item 1 punt te behalen. Aan bestaande samenwerking met het Zorgkantoor worden 4 punten toegekend, daar wij veronderstellen dat de gemeente, die dit beleid voert, bewust is van aard van de dementieproblematiek, de noodzaak om tot een goede geïntegreerde dementiezorg te komen en haar rol in deze. De maximaal haalbare score was in eerste instantie 50 punten. Vraag 20 is komen te vervallen omdat de gemeenten geen bouwvergunningen meer afgeven. De maximaal haalbare score wordt hierdoor 48 punten. 12.3 Rangorde gemeenten op de dementieproofmeter De gemiddelde score in West Achterhoek is 21.2 punten. Eén gemeente heeft een score van boven de 25 op de Dementieproofmeter. Twee gemeenten scoren lager dan 20 punten. Rangorde van de gemeenten naar hoogte van de dementieproofmeterscore Gemeente Score Doetinchem 27 Bronckhorst 22 Montferland 21 Doesburg 18 Oude 18 23
Bijlage 1: Dementieproofmeter en resultaten van de responsgroep Dementieproofmeter Gemeente:. 1.a. Uw gemeente kent een actuele sociale kaart dementie met het aanbod in uw gemeente en in de eigen regio. 1.b. Uw gemeentelijke sociale kaart dementie wordt als print-/of drukversie breed binnen uw gemeente verspreid. 1.c. Uw gemeentelijke sociale kaart dementie is digitaal te raadplegen via de gemeentelijke informatiesite. 2.a. Uw gemeente communiceert in de gemeentegids EN op de website over dementie. 2.b. Op de pagina s van de gemeente in regionale bladen wordt aandacht besteed aan dementie en mogelijkheden voor ondersteuning. 2.c. Folders over dementie en over mogelijkheden voor ondersteuning zijn in uw gemeente beschikbaar op centrale plaatsen. 3. Uw gemeente roept regelmatig (zorg/welzijn)aanbieders bijeen om hiaten en dubbelingen in het aanbod op te sporen en afspraken te maken wie actie onderneemt om verbeteringen te implementeren. 4.a. In uw gemeente zijn de (Wmo-)loketmedewerkers geschoold met betrekking tot dementie (inclusief de bejegening van de mensen met dementie en hun mantelzorgers). 4.b. In uw gemeenten weten de (WMO-)loketmedewerkers naar wie ze kunnen doorverwijzen voor hulp en diagnostiek en zijn daarin ondersteunend tot het daadwerkelijke contact. 5. Uw gemeente biedt financiële ondersteuning aan organisaties, die met vrijwilligers: a. praktische hulp bieden aan thuiswonende mensen met dementie en aan hun mantelzorgers; b. bewegings- en ontspanningsactiviteiten bieden aan thuiswonende mensen met dementie; c. oppasdiensten bieden aan thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers. 6. Uw gemeente geeft de Alzheimerafdeling (vrijwilligers- en belangenbehartigerorganisaties) financiële ondersteuning voor coördinatie en ondersteuning van haar vrijwilligersdiensten die uw burgers worden aangeboden. 7. Dankzij uw gemeentelijke financiële ondersteuning wordt er voor uw inwoners maandelijks een Alzheimer café georganiseerd voor mensen met dementie en hun mantelzorgers en geïnteresseerde burgers. 8. Uw gemeente onderschrijft het belang van de functie trajectbegeleider en is bereid daar financiële middelen voor te verstrekken. Toelichting:De trajectbegeleider biedt laagdrempelig (zonder kosten) en aanbodonafhankelijk informatie, advies en ondersteuning aan thuiswonende mensen met dementie (of waarbij het vermoeden bestaat dat er sprake is van dementie) en aan hun familieleden (mantelzorgers). 9. Uw gemeente biedt financiële ondersteuning aan organisaties die emotionele ondersteuning bieden aan mantelzorgers van mensen met dementie. 10. Uw gemeente biedt financiële ondersteuning aan organisaties die lotgenoten- contact organiseren voor mensen met dementie en/of voor de mantelzorgers van mensen met dementie. Ja Wel van plan Niet van plan Onbekend 1 2 1 1 1 2 2 1 2 1 1 3 1 1 3 2 1 1 1 2 2 3 1 2 2 3 1 1 3 1 1 2 1 1 1 x nee 3 1 2 1 2 3 2 1 3 1 x niet ingevuld 4 1 5 24
Dementieproofmeter Ja Wel van plan 11. Uw gemeente financiert dagopvang-voorziening(en) voor thuiswonende mensen met dementie waardoor ook de mantelzorgers tijdelijk ontlast kunnen worden. Toelichting: Met dagopvangvoorziening wordt een vorm van respijtzorg buitenshuis bedoeld. 12. Het inzetten van huishoudelijke hulp kan overbelasting van mantelzorgers voorkomen. Om in aanmerking te komen voor de Wmo-voorziening huishoudelijke hulp is het mantelzorger zijn van een thuiswonende persoon met dementie een van de indicatiecriteria voor toewijzing van deze voorziening. In uw gemeente is dit het geval. 13. In uw gemeente kunnen mantelzorgers van mensen met dementie gratis mee als begeleider wanneer de persoon met dementie een van uw Wmo-vervoersvoorzieningen toegewezen heeft gekregen. 14. In uw gemeente kunnen thuiswonende mensen met dementie via de Wmo een sociale alarmeringsvoorziening toegewezen krijgen. 15. Uw gemeente geeft stimuleringsgelden gericht op het versterken van sociale netwerken en het realiseren van maatschappelijke steunsystemen zodat mensen met dementie zo lang mogelijk in hun eigen leefomgeving kunnen blijven wonen en functioneren. 16. Uw gemeente werkt samen met het zorgkantoor/ Zorgverzekeraar om op het snijvlak van de Wmo, de zorgverzekeringswet en de AWBZ, zorg te dragen voor maatschappelijke ondersteuning, welzijn en zorg op maat voor thuiswonende mensen met dementie. 17. In uw gemeente kunnen mensen die geen betaald werk hebben, mantelzorger van een thuiswonende persoon met dementie zijn en gebruik maken van de Wet werk en bijstand een: a. ontheffing krijgen van sollicitatieplicht om toch in aanmerking te blijven komen voor de uitkering volgens de Wet werk en inkomen; b. toestemming krijgen om minder arbeidsuren per week te maken om toch in aanmerking te blijven komen voor de uitkering volgens de Wet werk en inkomen. 18. Uw gemeente zet zich actief in voor voldoende respijtvoorzieningen, specifiek voor mensen met dementie, zoals dagopvang, logeer-mogelijkheden (logeerhuis) of een ontmoetingshuis/centrum. 19. Uw gemeente zet zich actief in voor voldoende woonzorgvormen specifiek voor mensen met dementie, zoals kleinschalig wonen. 20. Uw gemeente stelt bij het afgeven van bouwvergunningen voor nieuwbouw en renovatie van woningen en wooncomplexen, die specifiek voor de ouder wordende inwoners bedoeld zijn, als criterium dat er een zodanige (technologische) infrastructuur gerealiseerd zal worden, dat domoticavoorzieningen (ten behoeve van de functies contact, alarmering, detectie, toezicht op afstand en monitoring) op een eenvoudige wijze en zonder veel extra kosten in een latere fase gerealiseerd kunnen worden. Niet van plan Onbekend 1 2 1x nee 1x niet ingevuld 1 2 1 1x nee 5 3 1 1x nee 2 2 1 x niet ingevuld 1 1 3 2 1 1 1x nee 1 2 1 1x nee 1 1 1 2 3 1 1 1 1 3 geme enten geven geen bouw vergu nning 25