Preek over Ruth 3 Aanwijzingen voor de liturgie: psalm 91; GK 167 Gemeente van Christus, gasten Bij het begin van hoofdstuk 3, maar ook dat van hoofdstuk 2, moest ik even denken aan al die televisieprogramma s waarin meestal vrouwen een man zoeken. Zoals een tijdje terug: marry a millionaire. Vrouwen maken zich mooi voor een man die er knap uitziet en veel geld heeft. Of wat te denken van Boer zoekt Vrouw? Of eigenlijk is het dan, als je het bijbelboek Ruth leest andersom: Vrouw zoekt Boer. In Hoofdstuk 3 maakt Ruth zich, aangezet door Naömi, mooi voor Boaz. Boaz is, hij werd in hoofdstuk 2 vers 1 geïntroduceerd, een rijke en belangrijke boer. De openingscene van hoofdstuk 3 spreekt tot de verbeelding. Je kunt je zo voorstellen dat iemand er een film van maakt. Het is spannend, het gaat over een mooie vrouw en een rijke man. Dat zijn de ingrediënten voor een mooi verhaal op het witte doek. Maar het zijn ook de ingrediënten voor de preek van vanmiddag. Laten we eens kijken hoe dit verhaal begint. Wat opvalt, is dat Naömi, in tegenstelling tot hoe hoofdstuk 2 begon, hier het initiatief neemt. Naömi was bitter (hoofdstuk 1), maar er is iets bij haar veranderd op het moment dat zij de naam hoorde van de eigenaar van het land waarop Ruth werkte. Hoofdstuk 2 vers 19 en 20. Gezegend de man die zo goed voor jou geweest is. Wie is het? Boaz. Moge de HEER hem zegenen. Hij is familie en kan daarom iets betekenen voor ons.
Naömi begon dus bitter. God was aan het werk, maar ze zag het niet. Maar ze begint weer mogelijkheden te zien. Laten we eens kijken wat voor mogelijkheden Naömi hier eigenlijk ziet. Wat is er met die Boaz dat ze weer enthousiast wordt? In hoofdstuk 2 vers 20 zegt Naömi dat deze Boaz zijn rechten als losser kan laten gelden. Wat is dat, een losser? Ik denk dat veel van jullie hier wel eens van gehoord hebben, en dan misschien meteen ook denken aan Boaz, die Ruth, weduwe van Machlon, trouwt en er zo voor zorgt dat het nagelacht van Elimelech niet uitsterft. Maar de zaken liggen hier iets subtieler. [dia 1 titel] Een losser is iemand die: - [dia 1.1] een stuk land van een familielid kon terugkopen, als dit familielid in tijden van armoede zijn land verkocht had. (Leviticus 25:23-28; :25). Het idee hierachter was, dat land in de eerste plaats van God is, [dia 2] en dat Hij het aan mensen in pacht heeft gegeven. God had bepaald dat het in het bezit moest blijven van de familie die het had gekregen. Om armoede te voorkomen. Dat gold trouwens ook in het groot: land mocht niet aan niet-joden worden verkocht. Hier leren we ook iets over hoe God wil dat wij omgaan met wat wij van God hebben gekregen. Geld bijvoorbeeld. God geeft het mensen. De één krijgt meer dan de ander. Maar je krijgt het wel om het goed te gebruiken. Denk aan de gelijkenis van de talenten. Hoe ga je om met geld? Van wie is het? Waar gebruik je het voor? - [dia 3] Een losser kon ook iemand uit de familie die zich uit armoede als slaaf had verkocht, vrijkopen (Leviticus 25:47-49);
- Een losser [dia 4] mocht ook bloedwraak toepassen als iemand uit de familie was vermoord. - Let erop dat God zichzelf losser noemt. Uit Egypte. Maar bijvoorbeeld ook in: Jes. 49:7 [dia 5]. God is dus [dia 6] Israëls bevrijder, en wreker! [dia 7 leeg scherm] Boaz was familie. Uit de clan van Elimelech. En kon daarom optreden als losser. Maar Boaz doet meer dan wat van een losser verwacht mag worden. Naömi ziet in hem een potentiële huwelijkskandidaat voor Ruth. Ik zei net al, Naömi ziet weer mogelijkheden. Ze ziet mogelijkheden voor haar schoondochter Ruth. Die is nog alleen en heeft geen toekomst. Naömi wil wat terugdoen voor Ruth. Het is dus goed om te weten dat Boaz als losser niet verplicht was met Ruth te trouwen. Er was bovendien nog iemand anders die voor lossing in aanmerking kwam, iemand die dichterbij familie was. Maar die ziet het niet zitten (we komen daar volgende week op terug). Hij hoefde ook niet te trouwen met Ruth. Want ook hij was geen broer. Het zogenaamde leviraatshuwelijk (Deut. 25) verplichtte alleen iemands broer om een weduwe te trouwen en zo ervoor te zorgen dat het nageslacht niet uitsterft. We zien hier dus weer, dat God aan het werk is. Hij is een God die zich het lot van mensen aantrekt. Hij wekt verwachtingen bij Naömi. Zij verwacht van Boaz, wat hij op grond van de wet niet eens verplicht was! En Hij maakt Boaz bereid om zich hiervoor in te spannen. Zo is God. Hij is trouw. En Hij overtreft menselijke verwachtingen. Altijd. We gaan ontdekken hoe God dit doet bij Naömi.
Naömi bedenkt een gewaagd plan. Maar God overtreft zelfs die verwachtingen. Let maar op. Naömi zoekt een huwelijkskandidaat voor Ruth. Vrouw zoekt rijke boer. Ze weet, dat Boaz niet verplicht is Ruth te trouwen. Daarom gaat ze listig te werk. Ik weet dat sommige mensen misschien denken, wat is het probleem, waarom vraagt ze hem niet gewoon. Maar dat doen we vandaag de dag misschien. Hoewel, iemand vragen doe je nooit gewoon. Hoezo spannend!! [voorbeeld] Maar voor Naömi was dit extra moeilijk. Boaz was, om te beginnen verre familie en hij was bovendien rijk en voornaam. Er waren geen gelegenheden waarop zij zomaar op Boaz af kon stappen en vragen: hoor eens, waarom trouw je niet met Ruth. Dat was ongepast. Boaz was ook een stuk ouder. Een huwelijk met de veel jongere Ruth, eventuele kinderen die daaruit geboren zouden worden en de gevolgen die dat had voor de erfenis van deze rijke boer maakten het extra ingewikkeld. Boaz ging er zelf ook niet vanuit dat de veel jongere Ruth in hem geïnteresseerd zou zijn. Dat blijkt uit vers 10, waarin hij tegen Ruth zegt: je hebt niet omgekeken naar jongere mannen, rijk of arm. Naömi moet dus omzichtig te werk gaan. Haar plan heeft zelfs grote risico s voor Ruth. Voor haar reputatie en voor haar persoon. Sta daar ook eens bij stil. Ruth was nog steeds de weduwe van Machlon. In hoofdstuk 4 vers 10 blijkt uit wat Boaz zegt dat zij nog steeds geldt als de vrouw van Machlon. Dat betekent dat haar actie op de dorsvloer kan worden uitgelegd als poging tot overspel. Ruth riskeerde ook de beschuldiging van prostitutie. Bovendien was daar ook altijd nog de mogelijkheid dat Boaz misbruik zou maken van het donker van de nacht en zich aan Ruth zou vergrijpen.
En tot slot: De mogelijkheid bestond natuurlijk ook nog dat Boaz nee zou zeggen. Sorry hoor. Je bent een mooi meisje maar trouwen met mij? Een nee op de vraag of iemand met je wil trouwen. Iets pijnlijkers kan ik even niet bedenken. Met alle sociale gevolgen van dien. Schaamte bijvoorbeeld. Daarom bedenkt Naömi een gewaagd en spannend plan. Er zijn geen garanties, dat het zal lukken. Zie God aan het werk. Hij is bezig een bittere vrouw te veranderen in iemand die weer toekomst ziet. Ze vertelt Ruth wat ze moet doen en voegt daaraan toe (vers 4): Hij zal je verder wel vertellen wat je moet doen. Daarmee bedoelt ze Boaz. Of is hier God bedoeld? Het kan. Ruth gaat erin mee. Ze zegt alleen: ik zal doen wat u mij zegt. Zij vertrouwt Naömi helemaal. Ze is nog steeds die Ruth die zich, het geheel niet overziend, toevertrouwde aan haar schoonmoeder en daarmee ook aan haar God. een voorbeeld van geloofsvertrouwen. Dan neemt Ruth een bad, wrijft zich in met olie en trekt mooie kleren aan. Wat gebeurt hier? Is het om Boaz te verleiden? Natuurlijk maakt Ruth zich aantrekkelijk. Maar het is ook een ritueel. Ruth maakt een einde aan de periode van rouw om Machlon. Ze verwijdert de tekenen van haar weduwschap. David doet na de periode van rouw om de dood van het kind dat hij kreeg met Batseba hetzelfde: hij wast zich, smeert zichzelf in met olie en trekt nieuwe kleren aan (2 Sam. 12). Ruth maakt duidelijk: ik ben weer beschikbaar. Kijk en dat is: leven uit geloof. Vertrouwen op God. Dingen van Hem verwachten. Niet om Hem te dwingen. Want Hij is God. Maar Hij is de God die begint waar de mogelijkheden van mensen ophouden. Waar mensen Hem zien, denk aan Naömi, begint het te leven.
Daar zien mensen mogelijkheden in plaats van onmogelijkheden. Zie je die lege plaatsen hier in de kerk? Of zie je de mogelijkheden? Boaz ligt tevreden te slapen tegen een hoop gerst. Hij en zijn mannen blijven op het veld om de oogst te bewaken tegen dieven. Dat was de reden van de hongersnood geweest in hoofdstuk één. Boaz heeft gegeten en gedronken, dat is echte door God gegeven voldoening na hard werken. God geeft overvloed aan wie hem dienen. Een perfect moment om iets te vragen aan een man. Dat is ook een tip voor vrouwen vandaag: heb je een vraag: wacht ermee tot na het eten en het biertje. Midden in de nacht schrikt Boaz wakker. Wie is daar? Het is aardedonker (niet zoals bij ons). Hij ziet het niet. Een dief? Een spookverschijning? Wie is daar? Ik ben het Ruth. En ze windt er verder geen doekjes om. Wilt u mij bij u nemen? Letterlijk staat er: spreid uw vleugel over mij uit. neem mij onder uw bescherming. In de taal van vandaag: wil je met mij trouwen? Boaz is net wakker maar, hij begrijpt meteen wat Ruth bedoelt. Het kwartje valt. Pas geleden had hij zelf gezegd: moge de HEER je belonen. De HEER, de God van Israël, onder wiens vleugels je een toevlucht hebt gezocht. Nu wordt hij zelf gevraagd, geroepen om daarin een rol van betekenis te spelen. Boaz snapt: wie z n toevlucht zoekt bij God is van harte welkom bij wie Hem dienen. Valt het kwartje ook hier? Boaz zegt ja. Maar, voegt hij daaraan toe: er is wel één mogelijk probleem. Er is namelijk nog een familielid dat dichter bij staat. En dus ook zijn rechten als losser kan laten gelden. Misschien is dat de reden dat Boaz zelf niet al actie had ondernomen om met Ruth te trouwen. We ontdekken dat Boaz het begrip losser hier dus ruim opvat. Dat past bij hoe we hem in hoofdstuk 2 hebben leren kennen. Gul. Geen man van half werk.
Voor hem is lossen niet alleen het land van Machlon terugkopen. Maar ook trouwen met Ruth. Blijf maar hier tot aan de ochtend. Zegt Boaz. Dan zal ik er werk van maken. Over de rest van de nacht geen mededelingen. Wat er precies gebeurt blijft onduidelijk. Net als Ruth en Naömi op weg naar Israël. We kunnen er wel naar raden. Het is gevaarlijk voor een jonge vrouw om midden in de nacht weg te gaan. Boaz beschermt haar reputatie. Hij wil niet dat zij ontdekt wordt. Bij het weggaan geeft hij haar een alibi: zes maten gerst om bij Naömi te brengen. Daarom denk ik ook niet dat we moeten denken aan seks. We hebben Boaz leren kennen als een man met een goede reputatie: hij ontfermt zich niet alleen over de familie bezittingen van Machlon, maar ook over zijn vrouw. De zorg van Boaz gaat nog verder. De gerst die hij Ruth meegaf is bedoeld voor haar oude schoonmoeder. Als ze daarmee aankomt bij Naömi weet ze het zeker: het is zoals ik al dacht. Deze man zal niet rusten voordat hij de zaak geregeld heeft. Ken je het programma help, mijn man is klusser? zo is Boaz dus niet. Boaz weet van aanpakken. En Ruth? Ruth blijft het voorbeeld van geloofsvertrouwen. Zij moet gelovig afwachten. Wat zijn we tegengekomen? Alle ingrediënten voor een spannend verhaal. Een mooie vrouw. Een rijke man. Een gewaagd plan. En hoop op een goede afloop. Daarover gaat het een volgende week. Het laatste hoofdstuk van het bijbelboek Ruth. Waar staan we nu? [dia 8 - titel] - [dia 8.1] Naömi is veranderd van een bittere vrouw in iemand die vooruit kan kijken. Die weer mogelijkheden ziet. Naömi verwacht meer dan eigenlijk mogelijk is. Dat Boaz Ruth zal trouwen. Maar God zal, ik licht
vast een tipje van sluier op van hoofdstuk 4, God zal, nog meer geven dan Naömi verwachtte. Zij verwachtte en hoopte alleen een man voor Ruth. Nageslacht daar horen we Naömi nog niet over. Zij zoekt alleen thuis waar het Ruth goed zal gaan (vers 1). Maar God gaat verder. Hij geeft uiteindelijk een thuis voor iedereen. Iedereen die gelooft in de Zoon van David, de Zoon van Ruth. De kleinzoon van Naömi. Naömi bedacht een gewaagd plan. Maar dit is meer dan zij in haar stoutste dromen kon hopen en bedenken. Wat God doet, is nog nooit in een mensenhart opgekomen. En Hij werkt verder. Ook vandaag. Geloof dat. En zie de mogelijkheden. - [dia 8.2] Ruth is nog steeds het voorbeeld van geloofsvertrouwen. Zij vertrouwde zich toe aan Naomi en aan haar God. Zij doet wat Naömi haar vertelt. Zij zoekt bescherming bij de God van Israël. - Dat laatste [dia 8.3] heeft ook Boaz gezien. Hij is de rechtvaardige man uit het volk Israël. Die daarvoor ook door God beloond wordt. En hij begrijpt: wie bescherming zoekt bij de allerhoogste die is welkom in Gods volk. [dia 9 leeg scherm] In vers 17 en 18 van hoofdstuk 3 staan meteen ook de laatste woorden die Naömi en Ruth gesproken hebben in het hele bijbelboek Ruth. Het verhaal van Naömi wordt het verhaal over Naömi. Ruth en Naömi zijn samen het beeld van Israël en de volken. En van de kerk en de mensen die nu nog buiten staan. Het heil voor Ruth komt via Naömi. Via Israël. Dat moet ook ons bescheiden maken, als gelovigen uit de heidenen. Maar het heil voor Naömi kwam via Ruth. Via haar nageslacht. Laten we dat goed begrijpen. God zoekt mensen. Daarvan zijn jij en ik zeker niet de laatste. Want God is aan het werk. En dat nieuws kan niet stoppen bij deze kerkmuren. Zie de mogelijkheden. [amen]