Preek over zondag 25 (viering H. Avondmaal en bediening H. Doop)

Transcriptie

1 Preek over zondag 25 (viering H. Avondmaal en bediening H. Doop) Gemeente van Jezus Christus, gasten, Vandaag zijn we getuigen geweest van de bediening van de Heilige Doop aan de kleine Linde Veenstra. We vieren straks ook het H. Avondmaal. En we hebben geluisterd naar de Bijbel. En dat allemaal in één kerkdienst. Er gebeurt wat, in de kerk! Het komt niet vaak voor, dat alles zo samenkomt. Maar vanmiddag wel. En het is een mooie gelegenheid, dacht ik zo, om uit de Catechismus zondag 25 met jullie te bespreken. Het is even een uitstapje. Het is eigenlijk ook nog niet aan de beurt. Maar ik wilde de kans niet onbenut laten. Sacramenten zijn heilige tekenen, zegt de catechismus. Het zijn middelen. God gebruikt ze. Ze bemiddelen Gods aanwezigheid voor ons. Nauwkeuriger gezegd: ze bemiddelen Gods beloften voor ons. Welke beloften? De catechismus vat het krachtig zo samen: vergeving van zonden op grond van het offer van Jezus Christus en eeuwig leven uit genade. Sacramenten zijn voertuigen die God gebruikt om jou en mij dingen te beloven. Beleef je dat ook zo? God wil namelijk dat je daarvoor open staat. Voor die middelen: water, brood en wijn. En woorden, natuurlijk. Want ook het Woord is een middel (v/a 65). Woord, water, brood en wijn zijn de middelen die God gebruikt in om zichzelf deze wereld, in deze tijd uit te drukken. Zijn beloften in deze wereld. Deze wereld, waarin geloven weer mag en rituelen terug zijn van weggeweest. Voor veel mensen zijn rituelen en tradities iets, dat hen helpt uit te stijgen boven het alledaagse en in contact te komen met iets goddelijks.

2 Een traditionele doopceremonie in de kerk bijvoorbeeld, komt aan die behoefte tegemoet. Er is familie, een traditionele doopjurk en in sommige kerken ook met kaarsen. Opvallend is trouwens, dat het avondmaal minder populair is. Vooral wanneer kerken benadrukken dat niet iedereen aan mag gaan. Herinner je de discussie over de eucharistieviering in de Katholieke Kerk in Den Bosch. Iemand zei toen op de TV: belachelijk, de kerk is voor iedereen. God maakt ook geen onderscheid. Waarom de kerk dan wel? God gebruikt middelen. Daarvoor lijkt in deze tijd aan de ene kant wel een bepaalde gevoeligheid te zijn (vroeger was dat anders: wat in de kerk gebeurt was stoffig en achterhaald). Een bepaalde gevoeligheid, want tot op zekere hoogte: zolang wij mogen bepalen hoe het gebeurt en wie er mee mogen doen. Ik heb tijdens mijn studie geleerd dat je aan de manier waarop gelovigen omgaan met sacramenten (en sacramenten beleven) kunt zien wat je gelooft. Is er wat aan de hand met sacramenten, dan is er wat aan de hand met (belangrijke zaken uit) je geloof / het geloof van de kerk. Alle reden om eens te kijken, wat de kerk belijdt over de sacramenten. En laten we ons dan eerlijk afvragen hoe dat zit bij ons. We gaan dit vanmiddag doen in een paar stapjes. [dia 1] Drie vragen: 1) waar staat het in de Bijbel, 2) God werkt middellijk. Waarom deze middelen? 3) en: hoe werken die middelen? Om alvast vooruit te lopen op het antwoord op die derde vraag: de kracht van de middelen zit niet in de middelen zelf (dat is de Rooms Katholieke opvatting), ook niet in het geloof in de middelen (dat is de opvatting van veel baptisten) maar in het feit dat God de middelen gebruikt. Het middel doet ertoe. Geloof ook. Maar het gaat erom dat God de middelen gebruikt. Daar komt de power vandaan. Van boven.

3 Eerste vraag. [dia 2 - titel] Waar staat het eigenlijk in de Bijbel. Het woord sacrament komt in de Bijbel (in de Nederlandse Bijbelvertalingen) niet voor. Nu is dat niet beslissend. Ook andere belangrijke woorden komen in de Bijbel niet voor, terwijl de zaak zelf wel Bijbels is. Bijvoorbeeld het woord drieeenheid. [dia 2.1] Het woord sacrament is de Latijnse vertaling voor het Griekse woord Mysterion. Dat komt wel veel voor in het Nieuwe Testament. Het betekent: (goddelijk) geheim. Iets, waar wij mensen niet op gekomen zouden zijn. Sacramenten zijn dus tekenen die verwijzen naar een goddelijk geheim. Eigenlijk zijn het: tekenen die God gebruikt om ons het geheim bekend te maken. Te voeden. Te versterken. Het geheim is dat God naar jou en mij toekomt met zijn belofte: vergeving van zonden en eeuwig leven. Dat is belangrijk. Dat de Bijbel het geheim concreet maakt. Veel mensen voelen zich aangetrokken tot rituelen, juist vanwege het geheimzinnige. Het gevoel in aanraking te komen met het on-alledaagse. Iets dat je niet kunt definiëren, maar dat aanvoelt als iets. bovennatuurlijks. Maar dat is niet het mysterie van de Bijbel. In de kerk wordt het goddelijk geheim dat gevierd wordt, juist concreet. Het krijgt woorden, het wordt op een geestelijke manier, vlees en bloed. God gebruikt middelen. [dia 3 titel] Maar waarom deze middelen? Woord, doop en avondmaal. Kon en kan het niet anders? Misschien. Maar dat is niet aan ons. Niemand kan God zien. Hij drukt zich uit door middel van. [dia 3.1] En omdat God zich openbaart, is het ook aan Hem om de middelen die Hij daarvoor gebruikt, te kiezen. Dat werkt dus zo: hoe weet je nu zeker wat God belooft? En dat ook jij door het geloof in die beloften mag delen: in vergeving van zonden, eeuwig leven.

4 Daarvoor gebruikt God middelen. Woord, water, brood en wijn. En dat geeft te denken. Waarom deze? Zou het niet overtuigender zijn als God het middel van bijvoorbeeld een droom gebruikte? Of nog weer iets anders? Natuurlijk is dat mogelijk. God zijn Geest is niet gebonden aan de bediening van het Woord of van de sacramenten. God kan, als Hij dat wil, zichzelf ook op een andere manier bekend maken. En dat doet Hij ook. Bijvoorbeeld door de natuur. Of door religieuze ervaringen. Maar dat zijn vaak extra s voor mensen die al geloven. Het zijn zogezegd tweederangs middelen : wel genoeg om iets van God te ervaren, maar niet genoeg om Hem echt te leren kennen. De belangrijkste middelen die God gebruikt deze: de Bijbel (zijn Heilig Woord), en de sacramenten (de Heilige doop en het H. Avondmaal). God komt ons daarin tegemoet. Een droom, een teken, een Religieuze ervaring is mooi. Maar ook onzeker. Je weet nooit zeker of het van God komt, wat het betekent en de herinnering vervaagt. Maar God komt ons tegemoet. Hij maakt zich bekend. Op een geregelde, door Hem uitgekozen, verstaanbare manier. Hij laat zich in deze wereld ervaren via woorden, water, brood en wijn. Het geheim wordt concreet. Het kan zijn dat je de middelen die God gebruikt, te gewoon vindt. De Bijbel, ja die hoor ik al van jongs af aan. En dan die NBV! Daar staat het allemaal wel heel gewoon en alledaags. En water? Komt gewoon uit de kraan. Het kan zijn dat je het moeilijk vindt om te geloven dat een preek bediening van Gods Woord is? Dat wanneer water klettert, dat de Geest dan spreekt. Als dat zo is, dan vraag ik je: Is God te gewoon voor je? Of komt Hij dan te dichtbij? Het geloof is angstig concreet. Jezus zweette bloed. God spreekt Nederlands.

5 Wat heb je liever: een religie die zo vaag en geheimzinnig is, dat je niet weet wat je ermee aanmoet. Of God, die vergeving van zonden en eeuwig leven belooft? Een laatste punt. [dia 4 titel] God werkt via middelen. Hoe werken die middelen. Wisten jullie dat de spreuk: hocus pocus pilatus pas uit de latijnse mis komt? Nadat de priester de volgende woorden had uitgesproken, veranderde het brood in het lichaam van Christus: hoc est corpus meum qui sub Pilatus passus est. De Hocus pocus spreuk geeft dan aan hoe een in het Latijn opgedragen mis overkwam op gewone gelovigen, namelijk als een geheimzinnige serie rituelen en toverspreuken. Hoe werken de middelen? Woord, water, wijn en brood? De catechismus zegt: niet automatisch. De kracht zit niet in het middel. Niet in het brood. Niet in het water. Niet in de klank van de woorden. En ook niet in ons geloof daarin. Maar in God zelf. In zijn Geest, die brood gebruikt. Laatst hoorde ik iemand zeggen: binnenkort komt er een echte Bijbel uit (Hij bedoelde: de herziene Statenvertaling). Maar dat is net zoiets als zeggen: binnenkort komt er nieuw doopwater op de markt. God gebruikt water. Het gaat erom dat je je laat wassen. God gebruikt woorden. Het gaat erom dat je je laat gezeggen. De kracht zit in de betekenis van de woorden. De bespreking van zondag 25 gebeurt in het middelste deel van de catechismus. Over de verlossing. En dat is een belangrijk punt. De catechismus zegt dus [dia 4.1]: Woord, water, brood en wijn zijn niet in de eerste plaats middelen die wij gebruiken om bij God te komen, maar het zijn middelen die God gebruikt om bij ons te komen.

6 Als het Woord niet Gods werk is maar mijn kwaliteit. Berg je dan maar. Dan krijg je vroeg of laat mijn stokpaardjes vanaf de kansel. Als de doop niet Gods werk is, dan kan je beter wachten tot je zelf kan kiezen. Maar wanneer ben je goed genoeg? Als het Avondmaal niet Gods werk is, dan gaan wij menselijke criteria aanleggen. Dan is de kerk club van iedereen. Maar iedereen is bij mensen nooit echt iedereen! Maar de kerk, en wat er in de kerk gebeurd, is Gods werk. Hij heeft het geheim, waar iedereen naar op zoek is en waarin zovelen zijn verdwaald, onthuld: Hij kwam bij ons. Heel gewoon. Hij belooft vergeving van zonden en eeuwig leven. [dia 5 leeg scherm] Zijn er dan helemaal geen criteria? Gaan niet alleen belijdende leden aan? Ja, maar wat is daar het criterium? Alleen geloof. Het zijn mensen die in het openbaar belijdenis deden van geloof in de beloften van God. Die geloven dat wat er straks gebeurt, Gods werk is. Het zijn mensen die zich niet beroemen op hun eigen kwaliteiten of geaardheid. Maar op God. En God sluit niemand buiten. Niemand die Hem gelooft. Niemand die vertrouwt op Hem. Echt niet. [amen]