Preek over 1 Samuël 8 (leiderschap) Gemeente van Jezus Christus, gasten, luisteraars,

Transcriptie

1 Preek over 1 Samuël 8 (leiderschap) Gemeente van Jezus Christus, gasten, luisteraars, Het gaat vanochtend in de kerk over leiders en leiderschap. En ik kan eigenlijk nauwelijks een thema bedenken dat niet alleen nu maar ook vroeger zo veel besproken en daarom ook zo belangrijk is geweest. Leiders zijn altijd in het nieuws. Is het niet Rutte [dia 1], zoals het er nu naar uitziet de nieuwe ministerpresident, dan wel Maxime Verhagen [dia 2], de man van het CDA, en natuurlijk altijd in het nieuws [dia 3] Geert Wilders. Maar wie van de drie is hier de echte leider? [dia 4] Is het Rutte, Verhagen, of stiekem toch, als een soort schaduw-minister-president Wilders. Iemand die achter de schermen écht aan de touwtjes trekt. Dat laatste laat dit plaatje mooi zien. Wie (van de drie) is de echte leider? [dia 5] In 1 Samuël 8 doet zich een vergelijkbare situatie voor als in onze politiek vandaag. Is het Samuël, of het volk, dat vraagt om een koning. Of is het God zelf? God die achter alle menselijke leiders aan de touwtjes trekt? Wie is hier de echte leider? Dat is ook de vraag die God óns stelt. In jouw leven, in onze gemeente. Mag God aan de touwtjes trekken? En hoe dan? Leiderschap. Daarover gaat de preek. Het is denk ik goed om voordat we wat preciezer naar het verhaal gaan kijken, ons te realiseren met welke vooroordelen je deze geschiedenis hebt gelezen. Want dit ziet er simpel uit en je denkt vast: de echte leider is natuurlijk God. Twee dingen die ik van te voren dacht, voordat ik dit bijbelgedeelte nauwkeuriger bestudeerde. 1. [dia 6] Misverstand nr. 1 is dat je stiekem denkt dat Samuël de perfecte leider is. Vooral na de verhalen die we hebben gelezen over Eli, Chofni en Pinechas. Maar in dit beeld komen in dit bijbelhoofdstuk voor het eerst kleine barstjes. 2. [dia 7] Misschien dacht je: het verlangen naar een koning is slecht. De mensen moesten begrijpen dat ze genoeg hadden moeten hebben aan God. En de boodschap van de preek is dan: dat moet ik ook. Maar hoe doe je dat in de praktijk? Ik kan God niet zien. Heb ik niet óók gewoon menselijke

2 leiders nodig? Ik denk inderdaad van wel. En we zullen zien dat God dit niet verkeerd vindt. Verlangen naar leiderschap. De vraag is alleen hoe. WIE VAN DE DRIE IS ER DE ECHTE LEIDER? [dia 8] Laten we beginnen bij Samuël. In het beeld van de perfecte Samuël komen in hoofdstuk 8 voor het eerst barstjes. Dat hoeft op zich niet te verbazen de Bijbel gaat niet over helden. In de Bijbel blijken de grootste gelovigen mensen die heel diep kunnen vallen. Twee aanwijzingen die dat vooroordeel dat ik had over een perfecte Samuël corrigeren: Samuel benoemt zijn zonen als rechters over Israël. Dat was nog nooit gebeurd. Ik bedoel dat het rechterschap overgaat van vader op zoon. Het lijkt erop dat Samuël misschien onbedoeld hier van het rechterschap een erfelijk instituut gaat maken. Zijn eigen naam gaat vestigen. Zoals een gekozen president die zijn zoon benoemt als opvolger. Iedereen voelt: dit klopt niet. God steekt hier dan ook een stokje voor. Twee: de manier waarop Samuël de vraag van het volk overbrengt aan God verraadt dat hij beledigd is omdat de leiders van het volk een andere leider vragen dan hijzelf of een van zijn zoons. God moet Samuël dan ook corrigeren door te zeggen: niet jou, maar mij verwerpen ze als koning! Samuel is niet boos omdat de Israëlieten God als koning verwerpen, maar omdat ze hem en zijn familie als rechter niet zien zitten. Maar het gaat hier niet om Samuël. God kiest altijd leiders uit. Als God Samuël corrigeert vers 8 dan blijkt ook dat Samuël niet onbelangrijk is: ze hebben mij de rug toe gekeerd en andere goden gediend, en zo vergaat het nu ook jou. Niet onbelangrijk. Maar wel vervangbaar. Als leiders tussen God en zijn volk in gaan staan, moeten ze snel weer aan de kant. Dat was de les uit het verhaal van Eli, Chofni en Pinechas. Zo is het altijd met leiderschap in de kerk, en daarbuiten. God kiest mensen uit. Maar met de bedoeling dat Hij daardoor beter in beeld komt. [dia 9] Menselijke leiders zijn vervangbaar. Samuël ook. En die les moet zelf hij hier leren. Op zijn oude dag.

3 DAN OVER HET VERLANGEN VAN HET VOLK en hun leiders naar een koning. [dia 10] Op een nogal vrijmoedige manier confronteren zij Samuël met zijn grijze haren. Let op: dat heeft niemand ooit gedaan bij Eli. Maar misschien hebben ze die les geleerd. Ook de zonen van Samuël zijn gierig en verdraaien het recht. Dat niet nog eens! Het kan ook zijn dat Samuël hier de vruchten plukt van iets, dat hij zelf ook altijd gedaan heeft. Samuël sprak altijd al vrijmoedig, als een profeet. Van jongs af aan. Toen hij Eli confronteerde met Gods boodschap van oordeel over zijn huis. Een soort vrijheid van meningsuiting maar dan niet om je eigen mening ongezouten te verkondigen maar om Gods mening, zijn wil, zonder aanzien des persoons bekend te maken. Wie kaatst kan de bal verwachten. Het is dus ook wel weer iets moois wanneer de leiders van het volk Samuël vrijmoedig confronteren met het slechte gedrag van zijn zonen. Ook in de kerk: een dominee of een ouderling maar eigenlijk iedereen binnen de gemeente moet vrij zijn om namens God te kunnen spreken. Zonder aanzien des persoons. Of iemand nu oud of jong is, rijk of arm. Wanneer er sprake is van misstanden moet dat openlijk gezegd kunnen worden. Maar wie kaatst, kan de bal verwachten. Als dat dan gebeurt, dan moeten anderen jou ook eerlijk de waarheid kunnen zeggen. Als dat nodig is natuurlijk. Wat moeten we nu eigenlijk denken van dat verlangen naar een koning? Samuël ziet dit niet zitten, maar daarin zit een stukje eigenbelang, dat hebben we het al over gehad. Maar hoe staat God hier tegenover? Zie je dat God aansluit bij het verlangen van mensen naar leiderschap door het volk zijn zin te geven? Sterker nog, God werkt in de geschiedenis bewust toe naar een nieuw soort leiderschap. God is bezig ons klaar te maken voor een soort leiderschap dat totaal nieuw is in deze wereld. Toen en nu. God had het al via Mozes gezegd: Wanneer u in het land gekomen bent dat de HEER, uw God, u zal geven en u het in bezit hebt genomen en er woont, zegt u misschien: Laten we een koning aanstellen, net zoals de volken om ons heen. Dat is geoorloofd: u mag uit uw midden iemand die door de HEER, uw God, zal worden uitgekozen, als koning aanstellen.

4 Maar het beeld dat Mozes het volk voorhoudt van een koning is: iemand die geen paarden houdt, niet te veel vrouwen heeft en niet uit is op rijkdom. Het beeld dat Samuël het volk voorhoud is heel anders, daar kom ik zo op terug. Later wil het volk Gideon tot koning maken. Maar hij wil niet. Het verlangen van mensen naar leiderschap is niet slecht omdat ze verlangen naar een leider. Ook niet naar een koning. Moet je je eens voorstellen: ze waren tot nu toe afhankelijk van steeds weer een door God gegeven rechter. Die met grote tussenpozen opkwam en weer afging. Zij wilden de stabiliteit van een koning. Het verlangen naar zo n (bestendig) leiderschap is niet slecht. Het gaat om de manier waarop. Het volk verlangt naar (vers 5) een koning zoals de andere volken er een hebben. Nog duidelijker staat dat in vers 20: dan pas zullen we gelijk zijn aan alle andere volken. Het volk verlangt niet naar de koning waar God bezig is de mensen op voor te bereiden. Maar naar een koning zoals de andere volken hebben. Om aan die volken gelijk te zijn. God is vanochtend bezig jou en mijn verlangens te sturen. Hij wil dat we verlangen naar een koning die anders is. Die zich niet inbeeldt dat hij méér is dan anderen en dat hij boven de wet staat. Een koning die ontzag heeft voor God. Het is belangrijk dat we dit bijbelgedeelte en de geschiedenis zo leren begrijpen: dat God zijn volk toen en wij nu bezig is voor te bereiden op een nieuw soort leiderschap. Leiders: OK! Maar dan wel op mijn manier! [dia 11] Een manier van leiden die dienend is. Bereid om te lijden met een lange ij. Zoals Jezus Christus. Daar naartoe op weg sluit God aan bij de verlangens van gewone mensen zoals wij. Die verlangens zijn gewoon goed! Naar een eerlijke, rechtvaardige samenleving. En sterke leiders die ons daarin voor gaan. Maar ben je klaar voor de manier waarop God jij stuurt in dat verlangen? Ben je bereid om de weg te gaan van de grootste Leider? Jezus? Om elkaar te dienen, ten koste van ons eigen leven. God heeft ons een sterke leider gegeven. Sterker dan de dood. Maar ben jij bereid om Hem te volgen. Jezus zei: zoals de Vader mij gezonden heeft, zó zend ik ook jullie

5 TOT SLOT STAAN WE STIL BIJ DÉ LEIDER IN DEZE GESCHIEDENIS. God zelf. [dia 12] Want wat wil God? Ik zei aan het begin van de preek: wie van de drie is het? Is het Samuël, het volk dat vraagt om een koning, of is het God? Zo simpel is het niet. God geeft altijd leiders om vóór te gaan. Maar die zijn ook altijd vervangbaar. God maakt zijn volk klaar voor een nieuw leiderschap. En daarbij sluit Hij aan bij ons verlangen naar leiders. Maar dan op Zijn manier. God stuurt ons verlangen. Hij zoekt leiders die willen lijden. Zo trekt God achter de schermen aan de touwtjes. Zo wil Hij onze koning zijn. God wil jouw en mijn verlangen veranderen. Corrigeren, sturen. Hij wil ons vormen. Ben jij klaar voor de manier waarop God leiding geeft? Samuël was dat niet. Hij is verdrietig dat de mensen hem niet meer zien zitten. Zijn trots God moet hem terechtwijzen. Hij maakt Samuëls verdriet ondergeschikt aan Zijn verdriet: dat het volk in hun verlangen naar een koning, Hem afwijst door te verlangen naar een verkeerd soort koning. God ziet de binnenkant. Hij kent onze verlangens. Hij ziet mensen die verlangen naar sterke leiders maar in de kern niet bereid zijn om elkaar te dienen. Samuël houdt de mensen voor naar wat voor soort koning zij eigenlijk verlangen: een koning die wél veel paarden heeft. Die het volk zijn zonen en dochters afpakt en uit is op rijkdom. Samuël zegt in vers 11 je moet het zo lezen deze rechten zal de koning die jullie vragen laten gelden: enzovoort. M.a.w.: jullie verlangen niet naar de koning waar Mozes het over had, maar naar zo n koning. Pas op: wanneer je later de Heer te hulp roept tegen de koning die je zelf gewild hebt, dan zal Hij jullie niet verhoren. Pas op! Hoe verlangen wij naar leiderschap. Hoe kijk jij naar het journaal? En hoe ben je zelf leider? In je werk, in je gezin, in de kerk? Verlang je naar iemand die tenminste durft te zeggen waar het op staat? In de politiek of in de kerk? Iemand die zijn (en daarmee verbonden: jouw) rechten laat gelden? Of verlang je naar iemand die voorgaat in de manier waarop God leidt: iemand die opkomt voor wezen en weduwen, voor vreemdelingen en armen? En als je zelf een leidende positie hebt gekregen: hoe geef jij leiding? Klopt jouw leiderschapsstijl met die van Jezus?

6 [dia 13] God wil dat elk leiderschap in de wereld, te beginnen in de kerk door het kruis van Jezus Christus heengaat. Dat mag de kerk de politiek voorhouden. Maar dat houdt God jullie ook voor. Hoe verlang jij naar leiderschap? Toch niet zo als mensen buiten de kerk verlangen naar Wilders, Rutte of Verhagen? Laten we niet al te triomfantelijk om menselijke leiders roepen en het van hen verwachten. Maar God danken dat Hij nog leiders geeft. Zoals in Israël. Dat Hij ons niet overlaat aan ons verlangens, maar die stuurt. Ik begon de preek met zeggen dat leiderschap een thema van alle tijden is. Mensen hebben altijd verlangd naar leiders: Mozes, Samuël, later David. En ook nu nog: Fortuijn en Wilders zijn er goede voorbeelden van. Maar leiderschap is vandaag ook in christelijke kring ook op andere manier actueel. Omdat gezag niet meer vanzelf spreekt. We zijn allemaal kleine leiders geworden. Of dat willen we wel graag zijn. Ook in de kerk is (ambtelijk) gezag niet vanzelfsprekend. We willen allemaal zelf leiden. Soms verkopen we dat dan zo: het gaat niet om mensen, maar om Jezus. Maar we bedoelen dan: ik laat me niet leiden. Bekijk het even! Ik leid mijn eigen leven (en dan niet met een lange ij!) Weet je wat ik tegen al die haantjes onder ons zou willen zeggen (inclusief mijzelf): de enige weg die bewijst dat het inderdaad niet om mensen gaat maar om God en om Jezus gaat, dat is de weg naar de poelier. Dat geldt voor iedereen. Voor mij, voor de andere ambten, voor het ambt dat iedere gelovige heeft. In de gemeente, in de gezinnen. Op je werk. Het is pas echt geestelijk leiderschap als je bereid bent Jezus te volgen door elkaar te dienen. Dan begrijp je waar God al die eeuwen al mee bezig is. Verlangen naar leiding en leiderschap is goed. Maar dan zo: ervaar Gods leiding in het de minste willen zijn. Want God dienen is elkaar dienen. En elkaar dienen dat ís: God dienen. En dan wordt het leven goed: tot heil van jezelf, tot zegen van je naaste. En tot eer van God. [amen]